Azerbaycan siyaset ve edebiyat yapısında büyük etkileri bulunan Halil Rıza Ulutürk, 21 Ekim 1932[i] yılında Salyan▓ın Pirebbe köyünde dünyaya gelmiştir.

Bütün Azerbaycan▓da gittikçe ağırlaşan Rus baskısından Halil Rıza▓nın ailesi de payını almıştır. Büyük dedesi Rüstem Bey, 1918▓de ırkçı Ermeni Taşnakları tarafından Azerbaycan▓da yürütülen bölgesel etnik temizleme faaliyeti sırasında şehit edilmiştir. Dedesi Halil Bey, 1930▓lu yıllarda Sovyetler Birliği▓nde gerçekleştirilen köylülerin şahsi mülkiyetine son veren kolektifleştirme sebebiyle 1933▓te köyünden sürülür. 1937▓de de milliyetçi düşünceleri sebebiyle tutuklanarak Sibirya▓ya sürülür. Mal varlığı elinden alınan aile, 1939▓da Salyan▓a taşınmak zorunda kalır. Muhasebecilik ve müfettişlik yapan babası Rıza Bey de II. Dünya Savaşı▓nda askere alınır, savaştan on yedi yara ile döner. Uzun yıllar iyileşmeyen bu yaralar yüzünden 1957▓de Salyan▓da ölür.[ii] Şair, yetişmesinde ve kişiliğinin şekillenmesinde büyük etkisi olan babasından şöyle söz eder: ⌠Babam benim için hâlâ tükenmez bir hazinedir. Fuzulî, Raci, Sabir, Tevfik Fikret, Nevaî, Ziya Gökalp, Yunus Emre gibi şairlerin adını, ben, ilk defa babamın dilinden duydum. Bu şairleri yanık, etkili bir sesle okurken bazen gözyaşlarını silen babam 47 yaşında vefat etse de benim gözümde büyük, ulu geçmişin sembolüdür.■ Rıza Bey güçlü millî duygularını vasiyetinde de yansıtmaktadır: ⌠Cenazemi İslâmî kurallara göre kaldırın. Beş yüz kişinin, bir cenaze arkasında yürümesi, aynı dilde düşünmesi, aynı ruhla yaşaması millî birlik vasıtalarından biridir.■[iii]

Millî duygular bakımından güçlü bir aileden gelen Halil Rıza▓nın ilk şiir denemeleri ortaokul yıllarında başlar.[iv] Bu şiirlerinde Lenin, geniş yer tutar. İlk şiiri Kitab 1948▓de Azerbaycan Pioneri gazetesinde yayınlanmıştır.[v]

Halil Rıza, 1954▓te Azerbaycan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi Gazetecilik Bölümü▓nden mezun olur. Üniversite yıllarında,═ onun bir şair olarak tecrübe kazanmasında önemli yeri olan Cafer Handan ve Bahtiyar Vahabzade▓nin rehberlik ettiği Edebiyat Derneği▓ndeki faaliyetlere ve Azerbaycan Yazarlar Birliği▓nde halk yazarı Mirza İbrahimov▓un rehberliğindeki ⌠Gençler Günü■ faaliyetlerine katılır.[vi]

1954▓te SSRİ Yazarlar Birliği üyesi seçilmiş olan Halil Rıza,[vii] 1957-1959 yıllarında Moskova▓da M. Gorki Dünya Edebiyat Enstitüsü▓nde yazarlar için açılan iki yıllık Yüksek Edebiyat Programına gönderilir. Burada Rus Edebiyatı▓nın görkemli sanatkârı Pavel Antokolski▓nin rehberlik ettiği bölümde şiirin nazarî esaslarını öğrenmekle birlikte dünya halklarının medenî kültüleri ile yakından tanışmıştır. Moskova▓da büyük Rus şairi Samuil Morşak▓ın evini ve Yasnaya Polyana▓da Lev Tolstoy müzesini ziyaret etmesi, Leningrat▓ta Ermitaj hazinesini gezmesi ve Nazım Hikmet ve Mihail Şolohov▓la görüşmeleri şairin anılarında derin izler bırakmıştır.[viii] Bu dönemde N. Tusi Pedagoji Üniversitesi▓nde ders verir.[ix]

1956▓da,═ ⌠ayrılmaz parçası ve mücadele meslektaşı■[x], hiç yanından ayırmadığı bu yüzden═ ⌠Halil▓in valizi■[xi] olarak zarif bir şekilde nitelenen Firengiz Hanım[xii] ile evlenir.

1956-1977 yıllarında Azerbaycan KP Merkez Komitesi▓nin yayın organı Azerbaycan Kadını, 1959-1962 yıllarında da Göyercin dergilerinin redaksiyonunda çalışır.[xiii]

1959▓da asistan olarak Azerbaycan Devlet Pedagoji Enstitüsü▓ne alınır.[xiv] V. İ. Lenin APİ▓de ders verdiği dönemlerde öğrencilerinden biri olduğunu söyleyen Fazil Rehmanzade, Halil Rıza▓nın yazılı olarak sorduğu soruların hâlâ aklında olduğunu belirtir:[xv] ⌠1. İdealin, amacın nedir ve sen ne için çalışıyorsun? 2. Bu gün ne yaptın? 3. Evinizin ve okulunuzun en iyi ve en kötü yönleri nelerdir? 4. En çok sevdiğin hoca kimdir, onu neden seviyorsun? 5. Sağlıklı mısın? Sporun hangi türü ile uğraşıyorsun? 6. En çok kimden ve neden nefret edersin? 7. Ana dilinin nispî temizliğini ve zenginliğini korumak için bu gün ne yaptın? 8. Azerbaycan halkı dünyanın medenî halklarına ulaşabilir mi? 9. En çok sevdiğin şair, ressam, bestekar, âlim, yazar kimdir? 10. Kendi eksiklerini biliyor musun? Tamamlayabilmek için çalışıyor musun? 11. Azerbaycan dilinin güzel yönleri ve kusurları hangileridir? 12. Dakikanın değerini biliyor musun? 13. Baba evi, kendi evin, baban, annen ve değer verdiklerinle ilgili unutulmaz hangi anıların var?■[xvi]

1960▓ta, Türk sözünden korkulduğu dönemde, ⌠Burası uzak olsa da bizim geçmişimizi hatırlatır.■ düşüncesiyle Türkan▓dan bir bağ yeri alır. Halil Rıza burada yazdığı şiirlerin sonuna ⌠Türkan■═ yazar. Yayıncılar bu sözü silerler, Halil yeniden yazar.[xvii]

Halil Rıza▓nın 1960▓lı yıllardaki mücadelesi ile ilgili olarak İsmail Şıhlı şu bilgileri verir: ⌠1960▓lı yıllarda gençler arasında garip davranışlar göze çarpıyordu. Bir şeyler arıyor, bekliyor ve bir şey için hazırlık yapıyorlar, bir şeyler söylemek istiyorlardı. Bazen denize açılıp haftalarca kalıyor, yüzme, kürek çekme, öğreniyorlardı. Sebebini sorulduğunda ⌠belki gerekli olur■ diye cevaplıyorlardı. Karlı, fırtınalı havalarda denize giriyor, buzlar üzerinde yalın ayak koşuyor, birbirlerini kara sokuyorlardı. Bir soru karşısında, gülümseyerek, ⌠belki gerekli olabilir■ diye cevaplıyorlardı. Kendilerine eziyet ediyor, günlerce aç susuz kalıyorlardı. ⌠Böyle zorluklarla karşılaşabiliriz■ diyorlardı. Bir şey için hazırlandıkları belliydi. Halil de bunlardan biriydi. Halil de hazırlanıyordu O da bu yolun yolcusu idi.■[xviii]

Halil Rıza, 1963▓te ⌠Müharibeden Sonraki Azerbaycan Sovet Edebiyatında Poema Janrı (1945-1950)■ adlı tezini başarıyla savunur ve Filoloji Bilimleri Uzmanı unvanı alır.

Verdiği dersler, özgürlük, bağımsızlık için insanları yüreklendiren konuşmalara dönüştüğünden dersinin dinleyicileri sürekli artar.[xix] Bu konuşmalar sırasında Halil Rıza, Azerbaycan Türkçesi ile ilgili düşüncelerini de belirtir. Dilin gelişmesi uğrundaki mücadelesini, şairliğinin bir parçası olarak görmektedir. O, Azerbaycan dilini güçlendirmek, yabancı sözlerden, yaşama hakkını kaybetmiş Arapça, Farsça tamlamalardan temizlemek yolunda daima çalışmıştır. İlk defa ⌠çimerlik■ sözünü kullanmış, ⌠doğma■ sözüne ⌠biçim■, ⌠televizor■a ⌠telegüzgü■, ⌠fortoçka■ya ⌠nefeslik■, ⌠istigamet■e ⌠yön■ demişir.[xx]

Şair, Azerbaycan Türkçesi▓nin, özellikle Rusça kaynaklı sözlerden temizlenmesi için konuşmalar yapmış, konuşmalarının bir kısmı, Parti Teşkilatı tarafından engellenmiştir.[xxi]

Halil Rıza, dil savaşını başka şekilde de sürdürür: Yabancı söz kullananlara 5 Kepik[xxii] ceza, düzgün konuşanlara da 1 Manat ödül verir. Bu durum bazı Ruslaşmış aydınlara hiç hoş gelmez. Yazarlar Birliği▓nde de eleştirilir. Fakat o, bu eleştirilere meydan vermez.■[xxiii]

Halil Rıza, Azerbaycan▓ın yazı tarihinde çok alfabe değiştirmesinin olumsuz etkilerini şöyle dile getirir: ⌠Derse Latin alfabesini öğrenmekle başlamıştık ki, üç-dört ay geçmeden alfabenin değişmesi haberi geldi. Hayli sonralar anladım ki, alfabenin durmadan değiştirilmesi halk için büyük felâkettir, millî-medenî bütünlüğün kırılması demektir. Orhon-Yenisey alfabesinden Arap alfabesine, ondan Latin alfabesine, ondan da Rus grafiği temelli alfabeye, daha sonra bunun esasında en yeni alfabeye geçilmesi ilmî, medenî inkişafımıza ağır darbeler indirmiştir. Bunun neticesinde biz hem Türkmenlerden, Özbeklerden, Kırgızlardan, Kazaklardan, Başkurtlardan, Gagauzlardan, Karaimlerden, Tatarlardan, Kumuklardan, Altaylardan, Uygurlardan ve başka kardeş halklardan hayli uzaklaştırılmışız ki, bu da aslında sosyalist milletlerin gittikçe birbirine yakınlaşması kanununa aykırıdır.[xxiv]

Azerbaycan▓da Rusça▓nın hâkim durumunun takviyesine yönelik pek çok resmî tedbir alındığı bir zamanda, şairin büyük bir azimle kendi ana dilini koruması ve ⌠Sabir▓in bir satırını içinde yaşadığı komünist dünyası da dahil bin dünyaya değişmeyeceğini■ söylemek cesaretini göstermesi, kızıl münekkitleri çileden çıkarır. Azerbaycan K.P. Merkez Komitesi▓nin birinci sekreteri Ahundov, Merkez Komitesi▓nin Ağustos 1962▓de toplanan genel kuruluna sunduğu raporunda, Halil Rıza▓nın Ana Dili şiiri başta olmak üzere, bazı şiirlerini eleştirerek ⌠millî gurur hislerinin zebunu■ olmakla suçlamış; aynı sebeple şair, Azerbaycan Yazarlar Birliği başkanı Mehti Hüseyin▓in de şiddetli hücumlarına hedef olmuştur. Mehti Hüseyin 8.9.1962 tarihli Edebiyat ve İncesanat gazetesinde çıkan yazısında Halil Rıza▓nın ⌠zararlı millî gururundan■ bahseder.[xxv] KP Merkez Komite sekreteri Hasay Vezirov,═ ⌠Daha önce kendisine tevcih edilen tenkitlerden hiç ders almadan arka arkaya kaba hatalar! işleyen şair Halil Rıza■dan söz açarak 23.3.1963 tarihli Edebiyat ve İncesanat gazetesinde onu eleştirir: ⌠Halil Rıza yazdığı Deli Dağ başlıklı sembolik şiirinde kendisini yıldırımın altın oklarına göğüs germiş bir dağa benzetmiştir ki, bu açıkça yolunu şaşırmaktır.■

DTK, bir önlem olarak Halil Rıza▓yı işten çıkarmak ve partiden uzaklaştırmak üzere ona doktora tezini bitirmesi için izin verip evde çalışmasını sağlar. Üstelik maaşı da kesilir. Telefonları dinlenmekte, evi izlenmektedir, yapacağı konuşmalar engellenmektedir.[xxvi] Halil Rıza, resmî dairelerde ⌠suçlu şahıs■ sayılmakta ve takip edilmektedir. DTK▓da hakkında cilt cilt kayıtlar bulunmaktadır. Sabir Eliyev▓e göre: ⌠Bu kayıtlar, fitneci Moskova▓nın isteği doğrultusunda mankurt bolşeviklerin, eli sapı kendimizden olan baltaların ağzı ile hazırlanmıştır! Fakat Halil, vatan, halk, istiklâl yolunda her şeye boyun eğmiştir. O halkının istiklâli uğrunda Hataî▓nin dediği gibi ⌠iliği eriyip kemiği kalmış■ yenilmez bir savaşçıdır.■[xxvii]

Halil Rıza, devlet karşıtı konuşmalarından dolayı Azerbaycan Devlet Pedagoji Enstitüsü▓nden uzaklaştırılır, bir süre işsiz kalır. Onun defalarca MK▓ya telefon ederek iş talep etmesi hep sonuçsuz kalır, hatta telefona bile çıkmak istemezler.[xxviii] Halil Rıza, M.K. Şube Müdürü Cafer Caferov▓un evini arar; eşi Caferoğlu▓nun uyuduğunu söyler, bunun üzerine Halil Rıza şu sözleri sarf eder: ⌠Cafer değil onun vicdanı uyuyor, git onu uyandır, benim çocuklarım aç, o, tokluğundan uyuyor, benim çocuklarımsa açlığından uyuyamıyor. Yarın beni işe almazsa, benimle konuşmasın.■[xxix] Bu konuşmanın ertesi günü, 1994 yılına kadar çalışacağı Nizami Edebiyat Enstitüsü▓ne ⌠Baş Elmi İşçi■ kadrosuyla kabul edilir. Doktora tezini alır. Defalarca başka şehirlere gönderilir. Fakat şairin de farkında olduğu üzere sürekli izlenmektedir.[xxx] Halil Rıza, burada bütün gücünü bilim araştırmalarına ve edebî eser yazmaya harcar. Azerbaycan-Özbek Edebî İlişkileri, Maksud Şeyhzade▓nin Hayatı ve Eserleri, gibi çalışmalar yapar. Bu durum dikkate alınmayarak yine de ⌠şüpheli şahıs■ olarak takip edilir, imkânları daraltılır, yolundan döndürülmeye çalışılır.[xxxi]

1970▓de ⌠özellikle verilmiş■ doktora tezi Maksud Şeyhzade hakkında materyal toplamak üzere Taşkent▓e gider.[xxxii] Böylece ⌠devlet karşıtı■ çalışmalarından uzaklaştırılmıştır.

1983▓te, Eziz Mirehmedov önderliğinde Akademi▓de Halil Rıza▓nın 50. yıl toplantısı yapılır.[xxxiii] 1984 yılında, M.F. Ahundov Kütüphanesi▓nde, ⌠Ömürden Uzun Geceler■ ve ⌠Kardaşlık Çelengi■ kitaplarından dolayı Devlet Ödülü verilmesini teklif etmek üzere karar alınır. Fakat Ramiz Duyğun▓un yazdığı dilekçe üst makamlarda takılır. Aradan uzun bir zaman geçmeden bu kez, Gorki Merkezi Seyyar Kütüphanesi Azerbaycan Yazarlar Birliği Şiir Bölümü, ⌠Genclik■ ve ⌠Maarif■ adlı yayınlarından dolayı Devlet Ödülü teklifi için toplanır. Halil Rıza▓nın devlet ödülüne teklif edilmesi için yapılan toplantılara katılanlar ve katkıda bulunanlar hemen işten çıkarılırlar. Halil Rıza tekrar işe alınmaları için elinden gelen çabayı göstermiş, çok azına muvaffak olmuştur. Hatta bu insanlar kendi işlerinden daha düşük seviyelerde çalışmak zorunda bırakılmışlardır. Bunlar onu yıldırmak için yapılmaktadır.[xxxiv]

1985▓te ⌠Maksut Şeyhzade▓nin Bedii Yaratıcılığı ve Azerbaycan-Özbek Edebî İlişkilerinin Aktual Problemleri■ konulu doktora tezini savunur.[xxxv] Filoloji Bilimleri Doktoru unvanı alır.[xxxvi] Bir ay sonra Halil Rıza▓nın maaşı artar, ⌠Emekdar İncesenet Hadimi■ unvanı verilir. Daha sonra Azerbaycan Millî Akademisi▓ne profesör olarak atanır.[xxxvii]

Halil Rıza meydanlarda konuşmalar yapmaya devam eder. Azadlık Meydanı▓ndaki konuşmalarında, Sovyet hükümetinin Azerbaycan▓ın yeraltı ve yerüstü zenginliklerini yıllar boyu hesapsız bir şekilde yağmalayarak Rusya▓nın içlerine kadar taşıdığını, halkın on binlerce seçme evladını Sibirya▓da ve Uzak Şark▓ta çürüttüğünü, bunlar yetmezmiş gibi aktif bir şekilde anti Azerbaycan ve anti Türk siyaseti yürüttüğünü, vaktiyle topraklarımızda yerleştirilmiş Ermenilerin ⌠denizden denize■ amaçlarına yardım ettiğini her üç halkın tarihinden, edebiyatından verdiği etkileyici örneklerle anlatır.[xxxviii]

Halil Rıza, Azerbaycan Cumhuriyeti önderlerinin halkına hizmet etmediklerini görür ve bunlarla da açıkça mücadele eder. Azerbaycan▓ın petrolünün, pamuğunun, balığının, havyarının, altınının, gümüşünün ve diğer yerüstü ve yeraltı servetlerinin yabancı ceplere aktığını gördükçe susamaz. Okullarda, enstitülerde, fabrikalarda, ziraî üretim çiftliklerinde, tarım işletmelerinde, bütün toplantılarda bu konuda açıkça konuşur, halkın gözünü açıp onun siyasî ve ekonomik bağımsızlığı uğrunda onları aktif mücadeleye çağırır.[xxxix]

Bütün idarelerin, teşkilat ve kuruluşların personel şubelerinden Ermenilerin listesini isteyerek onların işten çıkarılmalarını sağlayan Bakû▓lülerin önünde Halil Rıza vardır. Hastalığına aldırmadan bütün gününü meydanlarda geçirmektedir.[xl] Oğlu Tebriz, şiirleri ve konuşmaları yüzünden babasını öldürmelerinden korktuğundan sürekli yanındadır. Azerbaycan▓da sıkıyönetim ilân edilse de seferberlik ilan edilmemiştir. Bu dönemde Rus birlikleri Bakû▓ya girer. Halkı tehdit etmeye başlar. Bakû▓da su yerine kan akar. Bu, Gorbaçov▓un emridir. Ordu, cinayetin izini yok etmek için ölenleri denize atar. Halil Rıza, bir gün sonra cinayetin işlendiği yerdedir, ağlamaktan gözleri kan çanağına dönmüştür.

Bu olaydan sonra, 26 Ocak 1990 tarihinde şehitlerin kabrinde konuşma yaparken biri yaklaşıp tutuklamanın başladığını, kaçması gerektiğini söyler. Halil Rıza bunu dikkate almaz. Mikayil Mirza▓nın arabasında evine dönerken RAF marka bir araba onları takip eder ve Gençlik Meydanı▓na çıkar çıkmaz yollarını keser, silah zoruyla dört kişi onları DTK▓ya götürür. Mikayil Mirza bırakılır,[xli] Halil Rıza, aynı gece uçakla Moskova Lefortova Hapishanesi▓ne götürülür. Eşi, Halil Rıza▓dan haber alabilmek için günlerce dilekçe ile Azerbaycan Devlet Tehlükesizlik Komitesi▓ne başvurur, haber alamaz. Baskınlardan korumak için Halil Rıza▓nın bütün günlüklerini Hırdalan▓da yaşayan Lülüfer Hanım▓ın evine götürür. Eşinden ancak Şubat▓ın ortalarında, televizyonda bir röportajın yayınlanmasıyla haber alır.

═Halil Rıza yaşadığı hapishanedeki zorlukların başlangıcını şöyle anlatmaktadır: ⌠Ben yaşlı olduğumdan oturuyordum. Etibar da benim dizlerimde oturuyordu. Dönmek mümkün değildi. Sonra bizi pis kokan bir hücreye gönderdiler. Orayı iyice temizledim. Fakat bizi, yine kara arabayla trene götürdüler. Bütün emeğim boşa gitti. Nihayet bizi kara trenden indirip kara arabalara bindirdiler. Bakû▓nun rüzgârı bizi mest ediyordu. Sonra bizi DTK binasına getirdiler, bir odaya çıkardılar. Duvarları kan içindeydi, içerisi sivrisinek doluydu. Orada durmak mümkün değildi.■[xlii] Halil Rıza, hapishaneye girdiğinde cesaretini kaybetmemiş aksine kendisini canlı silâh olarak ifade etmiştir.[xliii]

Halil Rıza, 31 Ocak 1990▓da, SSRİ DTK▓nın Tahkikat Şubesi▓ne bir itirafname yazar: ⌠Bir şekilde sizin tutsağınızım ve tahkikat devam ediyor. İsterdim ki son yıllardaki faaliyetlerimin tam manzarası ve mahiyeti size beyan edilsin. 1988 yılının başlangıcından itibaren Azerbaycan▓ı yeniden saran alevler benim varlığımda alev alev yanan cehennem hükmündedir. Size açıktır ki, Azerbayan▓ın Kuzey bölümünü yeniden bölmek, Ermeni işgalcilerinin ağzına atmak, millî bağımsızlık hareketini boğmak uğruna ak ve kızıl emperyanın son iki yüz yıldan beri yürüttüğü kanlı siyaset kendisinin yeni ve en alçak merhalesine dâhil olmuştur. Şimdi Azerbaycan▓da, özellikle Bakû▓da döne döne Moskova▓nın gösterisi esasında ilân edilen harp durumu, sıkıyönetim ve takipler neticesinde halk prangaya vurularak, dişlerine kadar silahlanmış düşman karşısında silahsız bırakılmıştır. Hâkim dairelere sokulan millî satkınlar bu işte kendi Kremlin ağaları ile işbirliği içindedir. Fakat halk artık buna tahammül edemiyor. O, hem açık düşmanlarını hem de onun arkasında duranları boyun eğdirmek, mukaddes toprağını pisliklerden temizlemek azmindedir. Bugün Azerbaycan▓ı saran mitingler, gösteriler, grevler, yürüyüşler vatanımıza karşı bitmez tükenmez ihanetlerin, cinayetlerin aksi sedasıdır. Ben, 1980▓nin başından beri devam eden bu başkaldırıların çoğuna katıldım. Koynunda yaşadığım Bakû▓dan başka Azerbaycan▓ın Lenkeran, Astara, Celalabad, Salyan, Sabirabad, Sumgayıt, Gence, Hanlar, Ağdaş, Ağdam, Şuşa, Hocalı, Laçın, Kelbecer, Gubadlı, Beylegan gibi şehir ve bölgelerinde defalarca bulundum, hakikati halka anlatmaya, dostu düşmanı tanımaya, zorbalığa, zorbalık ideolojisine teslim olmamaya çağırdım.■[xliv]

Bu dönemde Azerbaycan Yazarlar Birliği, özel bir Savunma Komitesi kurar. Komitenin ortak başkanları yazar İ. Şıhlı, hukukçu H. Süleymanlı, kâtibi ise R. Duyğun▓dur.[xlv] Halil Rıza▓nın serbest kalması için imza toplanır. Aynı zamanda SSRI savcısı A.Y. Suharevin için bir milyon iki yüz binden fazla dilekçe, mektup, telgraf ve şikâyet gönderilmiştir. Bu kampanya için Halil Rıza▓nın evinin yanına çadır kurulur. Üzerinde ⌠Halk Şairine Özgürlük■ yazılı pankartlarla sokak yürüyüşleri yapılmakta, metro duvarlarına şairin resmi yapıştırılmakta, otobüs ve özel araçlardan ⌠Halk Şairine Özgürlük■ sözleriyle haykırılmaktadır. Azadlık Radyosu, Azerbaycan▓ın değerli oğlunun nice zamandır Lefortova Hapishanesi▓nde tutuklu olduğunu açıklar. Bu çağrılara, haykırışlara ancak bir ay sonra cevap gelir: ⌠Eşiniz 67. maddeden suçlu bulunup Moskova▓ya gönderilmiştir.■[xlvi] Halil Rıza, Azerbaycan SSR CM▓nin 67. maddesi 3. bendine göre ırkçılıkla ve milletler arasında bölücülük yapmakla itham edilmiştir. Bu, hiç bir hakka, adalete uymayan bir ithamdır.[xlvii]

Halil Rıza, İsmail Şıhlı▓ya hitaben yazdığı mektupta: ⌠Ben, Azerbaycan Devleti Ceza Kanunu▓nun 67. maddesi ile itham ediliyorum. Bu, halklar arasında millî düşmanlığı kızıştırmak, başka milletlerin temsilcilerini tehkir etmek derecesinde devlet cinayeti sayılır. Suç, üç aydan on yıla kadar hapis cezası kesilmesini göz önünde tutuyor. Benim bütün hayat yolumun, şairlik yolumun, ilmî faaliyetimin en başlıcası karakterimin bu ithamla taban tabana zıt olduğunu siz elbette, iyi bilirsiniz.■[xlviii]

Halil Rıza▓nın zindan hayatı, onu sabrının sınırına getirse de sarsılmaz iradesini kıramamış belki daha da güçlendirmiştir.[xlix] Halil Rıza 27 Ocak 1990 tarihli kaydında şöyle der: ⌠İki saat kırk dakikalık yol benim için beş, on dakika gibi gelip geçti. Çünkü şiir yazmakla meşgulüm. Günler, haftalar, aylar dönecek. Moskova, Rostov, Voronej, Bakû hapishanelerinde sekiz ay on günümün de nasıl gelip geçtiğinden haberim olmayacak. Çünkü şiir yazmakla gazete, kitap okumakla meşgulüm. Sen ne büyük mucizesin ey yaratıcı kudret. Sen ne azametlisin, ey zulmet gecelerime ışık salan şiir meşalesi!■ 5 Temmuz 1990 tarihli kayıtta: ⌠Kudretliyim. Bütün gücümü Lermontov▓un çevirisine sarf ediyorum. Talihli ve kudretli olduğunu kendine telkin eden Mikayıl Müşfik▓in yolunu tutmakla ve yalnız bu yolda ilerlemeliyiz. Başka yol yoktur. Aksi halde zindan duvarları insanı yutar.■[l]

Halil Rıza, Lefortova Hapishanesi▓nde sürekli çağırıldığı sorgularda bile gururunu yitirmemiş, düşman önünde baş eğmemiştir. Ona uzatılan Rus gazetesindeki yazılara bakarak ⌠Kanla sulanmış cinayeti sözle maskelemek çabasıdır. İki yüzlüdür Gorbaçov. Bir yandan ▒Azerbaycan▓ın arazi bütünlüğü▓ ifadesini kullanmaktadır ve sanki bununla yaralarımıza merhem sürer, bir yandan da kan damlayan dişlerine kadar silahlandırdığı Ermeniler karşısında Azerbaycan▓ın kuş tüfeğini, kasap bıçağını da elinden alıyor. Aganbekyan, Şahnazarov, Danilyans, Brutyans, Garagözyan, Elihanyan, Ambarsumov, Balayan ve başka ⌠yan■ lar yeniden kurma liderinin kafasını Ermeni kafası ile değiştirmişlerdir. Bu ilişki aslında Griboyedov ile Yakup Markaryan, Lenin ile Şaumyan, Stalin ile Mikoyan, Beriya ile Sarkisyon ortaklığının dünyada en iğrenç, en murdar iş birliğinin devamıdır.■ demektedir.[li]

Bakû, Moskova, Voronej, Rostov hapishanelerinde 8 ay 13 gün kaldıktan sonra Bakû Şehir Mahkemesi tarafından[lii] Halil Rıza Müdafaa Komitesi▓nin talebi ile tam beraat kararıyla özgürlüğüne kavuşur.[liii] Serbest bırakıldığı günden itibaren yine Azerbaycan▓ın bağımsızlığı uğrunda mücadele meydanına atılır.[liv]═

Halil Rıza, Lefortova▓dan üç paket ile gelir. Bunlardan biri, hapishanede yazdığı şiirler, ikincisi, Puşkin▓den, Lermontov▓dan tercümeler, üçüncüsü ise, orada yaşadıklarını yazdığı günlüklerdir.[lv] Lefortova▓dan geldikten sonra Refik Zeka ve Ahmet Elburus▓la birlikte Korkut Yayıncılık▓ı kurar. Makalelerinden meydana gelen ⌠Addımlayan Ensiklopediyamız■ adlı eseri burada yayınlanmıştır.[lvi]

1990 yılında ⌠Davam Edir-37■ şiiri ile M. F. Ahundov Onur Ödülü▓ne layık görülür. 1991▓de ⌠Türk Milleti Onur Ödülü■ alır. 1992 Azerbaycan Devleti Halk Şairi unvanı verilir.[lvii]

Parlamentoda seçimler başladığında 10 Ocak 1990▓da Bakû-Kirov rayonundan, S. Lazo 18. seçim dairesinden milletvekilliğine aday gösterilir.[lviii] Seçimlerde önce 79, sonra 87 oy farkı ile milletvekili seçilir fakat yönetim tarafından ⌠çoğunluk sağlanamamıştır■ bahanesi ile kabul edilmez.[lix] 3314 oy sayısı ile ilk sırada olmasına rağmen seçilemeyen Halil Rıza, Devlet Başkanı Mütellibov▓a, Yüksek Danışma Kurulu Başkanı▓na, Seçim Komisyonu▓na, Azerbaycan Halk Cephesi▓ne, Devlet Savcılığı▓na, Bakû Kirov kasabası savcısı Yılmaz Ahundzade▓ye ve başka pek çok şahısa, hem uygulamaya itiraz eden hem de seçim sırasında diğer bölgelerde de yapılan yolsuzlukları belirten bir telgraf çeker. Fakat cevap alamaz. [lx]

Bu olaydan sonra, Ebülfez Elçibey, Halil Rıza ve eşini temsilcilerle birlikte Ankara▓ya gönderir. Oradan İstanbul▓a geçen Halil Rıza, 6.5.1991▓de Türk Kültür Derneği▓nde konuşma yapar. Aynı dönemlerde Halil Rıza▓ya Batı Trakya Dergisi tarafından Batı Trakya ve Dünya Türklüğü adına Türkiye Onur Ödülü,[lxi] 1992 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından Halk Şairi unvanı verilir.[lxii]

Aynı yıl,═ Azerbaycan Millî Kahramanı oğlu Tebriz Halilbeyli, Karabağ▓da şehit olur.═ Sabir Aliyev, Tebriz▓in şehit oluşunun ancak Halil Rıza▓ya yakıştığını ifade eder: ⌠Tebriz, şer imparatorluğunun Kızıl Ordu saflarından kaçmış fakat millî orduya gönüllü gitmiştir. İki yıl hapiste yatmayı iki yıl şer ordusunda hizmet etmekten üstün tutmuştur. Öyle bir ordudan kaçmak ona şeref getirmiş, tutsaklık ise onun yenilmez, yiğit Türk tabiatının doğrudan ifadesi olmuştur. Bu ölüm, sadece bir oğul faciası değil aynı zamanda baba kaderidir. Bu ölüm, Halil Rıza▓ya ne kadar güzel yakışır, onun hayatını ne kadar güzel tamamlar. Millî varlığımızın ölüm kalım savaşında, oğlu Tebriz▓in savaş alanında kahramanca şehit olması Halil▓in ömrünün mânâ mührüdür.■[lxiii]

Halil Rıza Ulutürk, 1993▓te çıkmaya başlayan Günay gazetesinde Baş Redaktör olarak çalışır. Yayınına devam eden gazetenin her sayısındaki künyede ⌠ Gazetenin ilk Baş Redaktörü Azerbaycan▓ın halk şairi Halil Rıza Ulutürk olmuştur.■ ibaresi yayınlanmaktadır.[lxiv]

Halil Rıza, 22 Haziran 1994▓te Azerbaycan▓ın bağımsızlığına adadığı hayatını kaybetmiştir.[lxv]

Halk şairi Halil Rıza Ulutürk, 1995 yılında, Azerbaycan halkının millî mücadelesindeki özel hizmetlerinden dolayı İstiklâl Madalyası ile onurlandırılmıştır. 1995 yılında, Azerbaycan Cumhuriyeti Gazeteciler Birliği Yönetim Kurulu, Halil Rıza▓ya, Araz Yüksek Edebi Ödülü verilmesini uygun bulur.[lxvi]

Bugün Azerbaycan▓da Ulutürk Dünyası adını taşıyan İçtimaî-Siyasî Edebî Gazete çıkarılmaktadır. Redaktör heyetini, Firengiz Ulutürk, Bekir Nebiyev, Memmed Araz, Gabil, Fikret Goca, Zelimhan Yagub, Akif Kerimov, İmamverdi Ebilov, Salman Abdullayev, Elibala Selimov, Olcas Süleymanov (Kazakistan), Cengiz Aytmatov (Kırgızistan), Enver Uzun (Türkiye), Cevad Heyet (İran) oluşturmaktadır.[lxvii]

Halil Rıza▓nın filoloji çalışmaları, dünya edebiyatçılarından çevirileri ve edebî eserleri ile birlikte siyaset sahnesinde de varlığını sonuna kadar göstermesi bakımından gerçek bir vatandaşlık örneğidir. Nasıl bir vatandaş olunmalı sorusu ancak onun şu sözlerinde gerçek cevabını bulmaktadır: ⌠Ekmeğini yeyip suyunu içtiğin, temiz havasını göğüs dolusu soluduğun, çimeninde yürüyüp gülünden, çiçeğinden kopardığın mağrur ve kudretli vatanın kadrini bilmelisin. Onun adi çöpünü bile göz bebeği gibi korumalısın. Daha doğrusu âlimden, şairden önce gayretli ve namuslu vatandaş olmalısın.■[lxviii]

Kısaltmalar:

APİ: Azerbaycan Devlet Pedagoji İnstitutu

CM: Cinayet Mecellesi

DTK: Dövlet Tehlükesizlik Komitesi═

KP: Komünist Parti

SSR: Sovet Sosialist Respublikaları

SSRİ: Sovet Sosialist Respublikaları İttifakı

Okt.═══ Gökmen MOR*

NEVRUZ TÜRK BAYRAMIDIR

ÖZET

══════════ Türk Kültürü dünyanın en zengin kültür hazinelerinden birisidir. Yeter ki bu kültüre sahip çıkalım. Bu makalede, Türk Kültürü Nevruz (Ergenekon) bayramının, millî bir Türk bayramı olduğu görülmektedir. Yüzyıllarca Ergenekon▓da esir kalan Türkler, esaretten kurtulunca kavuşma sevinci olarak bu bayramı Ergenekon adıyla kutlamışlardır. Nevruz, dostluğun, kardeşliğin, güzelliğin bayramıdır. Tarihte olduğu gibi bugün de Türkiye▓de ve kardeş Orta Asya Türk devletlerinde Nevruz mart ayında Türkler tarafından bir bahar bayramı olarak kutlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Türk Kültürü, millî bayram, Ergenekon, Nevruz, Türkiye. Orta Asya Türk Devletleri.

ABSTRACT

NEVRUZ İS A TURKİSH FESTİVAL

Turkish culture is one of the richest cultural sources of the world. In this article it has been shown that Nevruz (Ergenekon) festival is of the Turkish origin. Turks who freed them selves from slavery celebrated this festival for the joy of freedom. Nevruz is the festival of fraternity and friendship. Turks have been celebrating this festival in the March of every year just as they did in the history. Today, in Türkiye and other Middle Asia Turkic countries Nevruz has been celebrated as a festival fort he coming of the spring.

Key words: Turkish culture, National festival,═ Ergenekon, Nevruz, Turkiye, Middle Asia Turkic countries.

═══════════ Nevruz, millî birlik ve beraberliğin, güzelliğin, kardeşliğin simgesidir. Türk tarihinin derinliklerinden zamanımıza kadar gelen, kültürel bir miras olarak karşımıza çıkan ⌠Nevruz■, Türk dünyasının millî geleneklerinden birisidir. Nevruz Bayramı neşe günüdür. Dostların buluştuğu, kaynaştığı, küslerin barıştığı, güzelliklerin paylaşıldığı, insanların birbirlerine sevgi ile yakınlaştığı gündür. Türk toplulukları arasında görülen bu bayram eskiden olduğu gibi bu günde büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır. Nevruz, baharın müjdecisi, tabiatın uyanışı, bereketli yağmurların görüldüğü bir diriliş ve yeniden doğuş bayramıdır. Türk dünyasında Bahar Bayramı, yeni bir yıla, sağlıklı, bereketli başlamanın bayramıdır.

⌠Yeni gün. Güneşin koç burcuna girdiği gün olup eski Mart▓ın dokuzu (şimdiki 21 Mart) olarak bilinir. İran▓da eskiden beri iki ayrı güne bu ad verilir. Bunlardan biri, güneş takviminin ilk ayı olan Ferverdin ayının ilk günüdür ki ⌠nevruz-u amme■ olarak bilinir. Bugünde güneş, koç burcuna girer. Efsaneye göre Allah kâinatı ve insanları bu günde yaratmış ve bütün yıldızlar bugün dönmeye başlayıp koç burcundan geçmişlerdir. Başka bir söylentiye göre Cem, bütün dünyayı dolaştıktan sonra Azerbaycan▓a gelmiş ve burasını beğenip taht kurmuştur. Gerek taht, gerekse mücevherlerle süslü elbise ve tacı, doğan güneşle birlikte etrafı ışığa boğmuştur. Bu hali görenler ⌠Bu günde bir başkalık var, bu diğer günlere benzemiyor, yeni bir gün■ demişler. Bu güne ⌠Nevruz■ , Cem▓e de ⌠şid (ışık)■ kelimesini ekleyerek Cemşid demişler. Nevruz adıyla anılan diğer bir gün ise yine Ferverdin ayının yedinci günüdür. Buna da ⌠nevruz-u hasse■ denir. Yine efsaneye göre Cemşid, bugünde halkı toplamış ve onu, Tanrı▓ya şükür ve ibadet günü olarak ilan etmiş. Eski İran şahları nevruz- u amme ile nevruz-u hasse arasındaki altı günde ihtiyaç sahiplerinin bütün ihtiyaçlarını gidermek üzere tahta oturur ve herkese yardım ederlermiş. Mahpusları serbest bırakır, içki ve eğlenceyle vakit geçirirlermiş. Bu günler de macunlar yenir, kırlara çıkılırmış. Bütün bu inanışlar Zerdüşt dininden geçmedir. 21Mart günü gece ile gündüz eşittir. Nevruz-ı sultanî deyimi sultan Celaleddin Melikşah tarafından hazırlatılan takvimin yılbaşı gününe verilen addır.■ [1]

Türkler, İranlılardan önce Nevruz Bayramı▓nı Ergenekon Bayramı adıyla kutlamışlardır. Bu bayramı İranlılara veya diğer milletlere mal etmek yanlış olur. Nevruz bir Türk bayramıdır.

⌠Türk tarihinde ⌠Ergenekon▓dan Çıkış■ günü olarak kutlanan Nevruz, Türklerin Ergenekon▓dan çıkışlarını hatırlatır. Ergenekon bayramının sadece türeyiş değil, aynı zamanda Ergenekon▓da 400 yıl mahsur kalan Türklerin bir bozkurdun yol göstermesi ve demirden dağların eritilip yol bulunması ve ortaya çıkmasının sonucu vardıkları yerlerde akarsular, türlü otlar ve av hayvanları ile karşılaşmaları, böylece yeni bir güne kavuşma sevinci olarak Tanrı▓ya şükretmeleri, daha sonra ise her yıl bunu bir gelenek ve bayram haline getirmek suretiyle kutlamaları ve o yere Ergenekon adı vermeleri şeklinde izah edilmiştir.■ [2]

Türk tarihine baktığımız zaman Kaşgarlı Mahmud▓un Divanü Lugati▓t √Türk adlı eserinde bahar bayramını görmekteyiz.

■ Divandaki dörtlüklerde ikinci derecede önem taşıyan konu bahardır. Baharın gelişi ve tabiatın canlanışı fevkalade renkli ve coşkun bir üslûpla anlatılır. Karlar erir, seller akar, mavi bulutlar gökyüzünde kayık gibi yüzerler. Dağlar, ovalar yeşerir, sanki yeryüzüne yeşil döşek yayılır. Tomurcuklar birbirlerine dolanıp patlarlar; inci kabı açılmış gibi olur. Bin bir çiçek al, sarı, mor renkleriyle dünyayı doldurur. Misk kokuları etrafa saçılır, kurtlar kuşlar çifter çifter etrafa yayılır. Yeryüzü adeta cennete döner. Bu manzarayı görenler, kış bir daha gelmeyecek, hayvanlar artık inlerine girmeyecek sanır. Gökyüzünde parlak ay yükselir, etrafında haleler dolanır. Ara sıra rüzgar eserek gelir, bulutlar kümelenir, beyaz ağlarından yağmur yağdırırlar. Sular iyice kabarır, göller köpürür, dünya iyice ısınır. Dağ keçileri, ceylanlar, geyikler zıplayıp oynaşarak yaylaya doğru koşarlar. Sığırlar, boğalar böğürüşür. Atlar kısrak sürülerinin içine dalıp kişnerler, sürüdeki hayvanlar sevinç içinde birbirlerini ısırıp oynaşırlar.[3]

Kar buz kamug erüş

Taglar suvı akışdı

Kökşin bulut örüşdi

Kayguk bolup egrişür

Kaklar kamug kölerdi

Taglar başı ilerdi

Ajun tını yılırdı

Tü tü çeçek çerkeşür

Çağdaş Türkçesi:

Kar buz hepsi eridi

Dağ suları yürüdü

Mavi bulut yükseldi

Kayık gibi salınır

Bütün sular kabardı

Dağlar başı belirdi

Dünya âlem ısındı

Bin bir çiçek dizilir■[4]

═ Türklerin Nevruz Bayramı▓nı çok eskiden beri kutladığını eski eserlerde de görmekteyiz. Günümüze kadar gelmiş olan eserlerden hareketle Türklerde bahar (Nevruz) bayramı çok eski zamandan beri Türklerin kutladığı millî bayramdır. Türkler bu bayramı kültür alışverişiyle bütün Asya▓ya ve Avrupa▓ya yaymışlardır. Yukarıdaki şiirdeki ifadeler, eski Türklerde baharın muhteşem bir coşkunlukla kutlandığını göstermektedir.

Türklerin İslamiyeti kabul edişi döneminden sonra, ölümsüz bir değer ortaya koyan Yusuf Has Hacib▓in ⌠Kutadgu Bilig■ adlı ünlü eserinde aşağıda yapılan bahar tasviri, Türklerin baharın gelişini bir bayram havasıyla kutladıklarını göstermektedir:

⌠Doğudan estirdi bahar yelleri; dünyaya açıldı, cennet yolları. Toprağa saçıldı, güzel kokular; dünya güzelleşip, bezenmek diler. Kışı sürdü attı,═ mevsim rüzgârı; tahtına oturttu. Güneş döndü tekrar, kendine yurduna; balık kuyruğundan, kuzu burnuna. Kurumuş ağaçlar, yeşil donandı; kızıl, sarı, mavi, ala boyandı. Yeşil ipek giydi, yağız yeryüzü; Çin kumaşı serdi, sanki bir sürü. Yayılıp döşendi, yeşil bir yana; süslendi, dağ, ova, vadi ve yayla. Binlerce çiçekler, gülerek açtı; etrafa kâfur, misk kokusu saçtı. Karanfil kokulu, bahar rüzgârı; misk ile doldurdu, bütün dünyayı. Keklik ötüşüyle, ister eşini; âşık bir kız gibi sevgilisini. Kara Çumguk öter, gagası uzun; genç kız sesi gibi, çok cana yakın. Çiçeklikte bülbül, öter bin sesle; sanki güzel okur, gündüz ve gece.■[5]

═══════════ Baharın gelişiyle toprak kendini gösterir. Soğuk kışın gitmesiyle yüce bahar tahtına oturur. Ağaçlar filizlenir, doğa türlü renklerle kendini bir gelin gibi süsler. Çiçekler insanın yüzüne güler ve o güzel kokularını tabiata yayar.

Eski edebiyatımızda bahar bayramının, mevsimlerin, Türk milleti için önemli olan günlerin şiirlere konu olduğu görülür. Şairlerimiz, bahar içerikli duygu ve düşüncelerini, Nevruz Bayramı▓nın insanlar arasındaki güzelliğini, tabiatın yeniden doğuşunu, dirilişini şiirlerine konu edinmişlerdir.

14. yüzyıl şairlerinden Kadı Burhaneddin, Nevruz▓un gelişini ⌠cihanın aydınlandığı yeryüzünün şenlendiği gün■, ⌠dileklerin kabul edildiği gün■ şeklinde yorumlar.

⌠Nevruz olalı cihanı görsen

Bu kevnile bu mekânı görsen■

⌠Nevruz olalı cihanı bir görmelisin, var olanı meydana gelen, çıkan ve görülen her şeyle onların bulunduğu bu varlık durağını, yeryüzünü görmelisin■[6]

Şair, bir başka şiirinde;

⌠Meğer nevruz gelmişdür musavver

Ki olmışdur cihan yine münevver■

⌠Meğer nevruz gelmiş, kendini göstermiş, cihan yine nurlanmış, her yer aydınlanmış■[7]

Edebiyat tarihimiz içerisinde önemli bir yere sahip olan, şiirleriyle millete coşkulu bir şekilde hitap eden ve kendi adıyla Sivas ve çevresinde Kadı Burhaneddin Devleti▓ni kuran şairimiz, nevruzu coşkun bir şekilde şiirlerine konu edinmiştir.

Osmanlı Devleti döneminde de Nevruz Bayramı canlı biçimde kutlanmış ve şiirlere konu olmuştur.

⌠Nevruz Osmanlı sarayında da kutlanmıştır. Nevruz▓da müneccimbaşı o yılın talihini gösteren yeni yıl takvimini padişaha sunar, şairler Bahariye ve Nevruziyeler yazarak padişaha ve devlet büyüklerine sunarlar, karşılığında câize alırlardı. Bugün Nevruziye adında bir tatlı da hazırlanıp yenilirdi.■[8]

═══════════ 17. yüzyıl Osmanlı divan şairlerinden Nâilî▓nin şiirlerinde de Nevruz Bayramı▓na rastlamaktayız.

⌠Şâh-ı nevrûzdan oldı yine mülk-i çemene

Gonce tûmârının îsâline pervane sabâ■

⌠Saba rüzgârı yine nevruz şahından çemen ülkesine gonca mektubunu eriştirmek için postacı oldu■[9]

⌠Nevruziye, nevruzdan bahseden kasidelere verilen addır. Nevruz günü sunulmak üzere yazılmış şiirlerdir. Nevruzu kutlanan kişi övülür ve bahar tasvirleri yapılır. Yine bu yüzyılın ünlü hiciv şairlerinden Nefî▓nin bir nevruziyesi şu beyitle başlar:

Erişdi bahar oldu yine hemdem-i nevruz

Şad etse nola dilleri câm-ı cem-i nevruz■[10]

⌠Nevruzun arkadaşı olan bahar yine geldi erişti, gönülleri Cem▓in kadehi şad etse ne olur.■

⌠Esdi nesîm-i nevbahar açıldı güller subhdem

Açsun bizim de gönlümüz sakî meded sun câm-ı Cem■

⌠İlkbahar rüzgârı esti, sabah vakti güller açıldı. Saki imdadımıza yetiş, Cem▓in kadehini sun, bizim de gönlümüz açılsın.■[11]

Osmanlı Türkleri de barışın ve kardeşliğin sembolü olan bahar bayramını sevinçle kutlamışlardır. Nailî, Nefî gibi şairler şiirlerine Nevruz bayramını konu edinmişlerdir. Diğer Türk devletlerinde kutlandığı gibi Osmanlıda da kutlanmıştır. Tarih bir daha gösteriyor ki nevruz bir Türk bayramıdır.

⌠4000 yıllık tarihimiz içinde bu tür mirasları anlatmakla bitirmemiz mümkün değildir. Ancak son zamanlarda, manevi cepheden biri ⌠Hoca Ahmet Yesevî■═ tekrar gündeme geldiği gibi, efsanevi cepheden bir ⌠Ergenekon■, ⌠Oğuz Destanı■,■Dede Korkut■ ve ⌠Manas Destanı■ yanında bir ⌠Nevruz Bayramı■ da Türk milletinin unutmadığı ve tekrar canlandırdığı değerler olarak kutlanmaya başlanması kültürel mirasımızın unutulmadığının bir ispatı olmuştur. Kültür unsurları içinde bayramların yeri inkar edilemez. Her millette görülen ve toplumun bütün fertleri tarafından benimsenen, bütün halkın katıldığı ortak değerler olarak telakki edilen bayramlarımızı, anma günlerimizi, efsane ve destanlarımızı anlamsız ve boş şeyler olarak görmek mümkün değildir. Çünkü bu gibi önemli noktaları toplumumuzun dünya görüşüne, inancına yani maddi ve manevi değerlerine yön verdikleri gibi, millî kimliklerin belirginlik kazanmasına, birlik ve beraberliğin sağlanmasına yardımcı olmuş değerlerdir.■[12]

Dünyanın en eski, en çağdaş ve en köklü tarihi Türk milletinindir. Yeter ki Türk insanı kültürel değerlerine sahip çıksın ve kendi köklerine dönmesini bilsin. Türk▓ün kültürü Asya▓dan Avrupa▓ya yayılmıştır. Diğer milletler bile kültürümüze, tarihimize hayranlıkla bakmışlardır. Ahmet Yesevî▓miz, , Hacı Bektaş Veli▓miz, Mevlana▓mız, Yunus Emre▓miz v.b. dünyaca beğeniyle tanınmışlardır. Türk insanı dünyanın neresine gitmişse barışı, sevgiyi, kardeşliği, dostluğu da götürmüştür. Türk bayramı nevruz da bütün insanlara Yunus Emre▓nin dediği gibi ⌠Yaratılanı hoş gördük, yaratandan ötürü■, düşüncesiyle kapılarını açmıştır.

Nevruzun Türk tarihinde çok eski bir yeri vardır. Türklerin Ergenekon▓dan çıkışına kadar dayanır. Türk dünyası coğrafyasında yıllardan beri büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır. Türkiye▓de resmi olarak kutlanması daha yenidir. Türkiye▓mizin acilen bu ⌠Türk Bayramı■nı millî bir bayram olarak ilan etmesi lazımdır. Tıpkı dinî bayramlar olan Kurban bayramı, Ramazan bayramı gibi. Türk dünyasında 21 Mart▓ta kutlanması bir gelenek haline gelmiştir.

⌠İstiklal Savaşı▓nın karanlık günlerinde Yüce Atatürk, milletimizi birlik beraberlik içinde tutmak, halkın moralini yükseltmek için sık sık at yarışları, güreş, müsamere gibi etkinlikler düzenletiyor, dinî bayram günlerinden, Nevruz gibi kutlamalardan yararlanıyordu. 23 Nisan 1923 tarihinde T.B.M.M. açıldıktan sonra ilk Nevruz 21 Mart 1921 tarihinde kutlandı. II. İnönü Muharebeleri öncesinde bu kutlama şenlikleri çok sönük geçti. Çünkü Bursa-Bilecik yöresinden Yunan birliklerinin taarruza geçtikleri haberleri Ankara▓ya ulaşmaktaydı. I. İnönü Zaferi kazanılmıştı ama henüz güçlü bir ordumuz yoktu. İstiklal Savaşı sırasında Ankara▓da en görkemli Nevruz kutlaması Büyük Taarruza hazırlık yapıldığı günlerde 22 Mart 1922 tarihinde yapıldı. O gün Taşhan Meydanı(Hâkimiyet-i Milliye Meydanı) ▒nda öğrencilerin katıldığı bir geçit töreni düzenlendi.■[13]

════════════ Kurtuluş Savaş▓ımızın o buhranlı ve o acılı dönemlerinde Ulu Önderimiz Atatürk▓ün önderliğinde Türk milleti, Nevruz bayramını çeşitli şenlikler düzenleyerek kutlamışlardır. Amaç hem geleneklerimizi yaşatmak hem de yüce milletimizin moralini yüksek tutmak┘ Her nedense Atatürk▓ten sonra milli olan bu Türk bayramı Nevruz, unutulmaya yüz tutmuştur. Ne olursa olsun kültürümüze sahip çıkmalı, kültürümüzü nesilden nesle aktarmalıyız.════

⌠Yeni gün, yeni bir hayat demektir. Sovyet sisteminin karanlığından kurtulan Türkler, Nevruz▓u yeniden dirilttiler. Şimdi Sovyetlerin yetmiş yıl süren uydurma bayramlarına inat, coşkuyla Nevruzlarını kutluyorlar. Egemenlikle, erkinlikle, bağımsızlıkla gelen ⌠Yeni gün■lerini┘ Nevruz, Türk dünyasının ⌠Ergenekon■ bayramıdır. Binlerce yıl önce demir dağı eritip yeniden dünyaya yayılan Türk milleti bu ilk çıkış gününü, ancak birkaç yıldır bayrak şeklinde kutluyordu. Şimdi demir perdeyi yıkıp yeniden hürriyete kavuşan milletimiz, Nevruz▓a bir başka heyecanla sarılıyor┘ Azerbaycan▓da, Türkmenistan▓da, Özbekistan▓da, Kazakistan▓da ve Kırgızistan▓da en büyük resmi bayram büyük Nevruz▓dur. Tataristan▓da,═ Başkurdistan▓da, Kafkasya ve Altaylarda Nevruz büyük törenlerle kutlanır. Türkiye unutulmaya yüz tutmuş Nevruz▓u yeniden hatırlıyor. Doğusuyla batısıyla ülkemizde Nevruz heyecanı kıpırdanmaya başladı. Yetkililerimiz Nevruz▓a sahip çıktılar. Nevruz Türk Dünyası▓nı birleştiren ortak medeniyet değeri olarak gittikçe önem kazanacak.■[14]

⌠Nevruz kavram olarak bazı ağız farklılıklarıyla; Azerbaycan Türkçesinde (Novruz-Noruz), Kırgızistan Türkçesinde (Nooruz), Özbekistan Türkçesinde (Növroz), Başkurt Türkçesinde (Nevruz), Tatar Türkçesinde (Navruz), Uygur Türkçesinde (Noruz), Çuvaş Türkçesinde (Naurus), Kırım Türklerinde (Nevrez), Batı Trakya Türklerinde (Mevris), Gagauz Türklerinde ise (Babu Marta-Kürklü Marta) şeklinde telaffuz edilmiştir. Yalnız burada nevruz kavramının etimolojik anlamı ⌠yeni yıl- yılbaşı■ olarak değil de genelde ⌠yeni gün■ olarak ifade edildiği belirtilmiştir.■[15]

Bütün Türk Dünyasında Nevruz Bayramı, farklı adlarla kutlanmaktadır. Hemen hemen hepsinde kutlamalar çok büyük benzerlik göstermektedir. Kültürümüzün bir olması, bu benzerliğin işaretidir.

Baharın gelişi tabiatın bir yeşil renge bürünmesi, havanın ısınması, serin suların akışı Türk insanında büyük bir mutluluk uyandırmıştır. İnsanlar üzerlerindeki, yorgunluğu ve suskunluğu bu bayramla atmaktadırlar. Maddi ve manevi yönden Türk insanının birbirine yaklaştığı, küskünlüklerin ortadan kalktığı, dargınların barıştığı, sevginin bir sel gibi aktığı bayram olarak kutlanmaktadır. Nevruz▓da insanlık aşkı vardır. Türkler dünden bu güne kadar bu bayramı aşk ile kutlamışlardır.

⌠Yeni kün, Yengi Kün, Yeni Yıl, Çağan Navrız, Ergenekon gibi 25▓e yakın isim altında, Doğu Türkistan▓dan Anadolu▓ya, oradan Balkanlara kadar uzanan geniş bir coğrafyada, tabiatın canlanması ile birlikte yeniden dirilişin, birlik ve beraberliğin sembolü olarak kutlanan Nevruz, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri▓nde 20. yüzyılın başlarından 1960▓lı yıllara kadar bazı siyasî sebeplerden dolayı yasaklanmış, unutturulmaya çalışılmış, hatta yok sayılmıştır.■ [16]═════════

════════════ Sovyet diktası Stalin ve diğer liderler zamanında bütün Türk devletlerinde, Nevruz Bayramı geniş manasıyla Türk kültürü yasaklanmıştır. Yasaklara uymayanlar ölümü tercih etmek zorunda kalmışlardır. Stalin Türk topluluklarına asimilasyon politikasını uygulatmıştır. Buna karşın Türk toplulukları gizlice bu bayramı kutlamaya çalışmışlardır. Azeriler, Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler, Türkmenler, Tatarlar, Kırım Türkleri, Çuvaşlar, Yakutlar v.s┘

1990 yılında Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra kardeş Türk devletleri ve toplulukları bu bayramı daha rahat ve güzel bir şekilde kutlama yoluna gitmişlerdir. Postsovet mekânında nevruz kutlamaları geleneklerine kısaca bir göz atalım.══════════════════════════════════════

TÜRK DÜNYASINDA NEVRUZ BAYRAMI

═══════════════ ═ Azerbaycan:■ Nevruz kültürü, önce Nevruz merasimleri demektir. Kışın bitmesi, soğuğun sona ermesi, insanlara sevinç ve yeni bir ruh getiriyor. Tabiatın uyanışı, insanlara yeni bir yılın, yeni bir hayatın mutluluğunu veriyor. Semeni yeşillendirmek, yumurta boyamak, temizlik yapmak, yedi tür yemek pişirmek, kulak falına çıkmak, Nevruz suyu götürmek, türlü türlü Nevruz oyunları oynamak Nevruz törenlerinden bir kısmıdır. Azerbaycan▓ın bazı bölgelerinde nevruzda ▒Bey Vezir▓ veya ▒Şah Vezir▓ ile arkaik zamanlardan kalma ▒Adil Şah▓ oyunları oynanır.

═══════════════ Nevruz şenliklerinde ▒kosa kosa▓ adlı bir halk dramı vardır. Bu dramaya, kosa onun yardımcısı olan keçi katılıyor. Kosa kış, keçi de yazın sembolüdür. Kosanın ölümü, ilkbaharın sembolü olan keçinin zaferi ile biten bu oyun şu mısralarla sonuçlanır:

═══════════════ Arşın uzun bez kısa

═══════════════ Kefensiz öldü koca┘

═══════════════ Nevruz bayramlarında oynanan ▒Han Bezeme▓ ve ▒Bey-Vezir▓ oyunları da eski Türk inanışlarını yansıtan halk dramı örneği olarak bilinmektedir. Verimlilik, bereket kültürünü yaşatan Nevruz bayramı, zengin semantiği olan gelenek ve görenekleri de canlı olarak içinde taşımaktadır.■[17]

══════════ Bütün Türk Dünyasında olduğu gibi Azerbaycan▓da da Nevruz görkemli bir şekilde kutlanmaktadır. İnsanların neşesini, sevinç çığlıklarını, yeni bir yıla girişin heyecanını, Türklere özgü Nevruz oyunlarını kardeş Azerbaycan Türk Devleti▓nde de görmekteyiz. Coğrafyanın birbirine yakın olmasının çok büyük bir önemi vardır. Türkiye ▒mizin Kars ve Iğdır yörelerindeki kutlanan Nevruz bayramı Azerbaycan▓da kutlanan Nevruz bayramıyla aynı özellikleri taşımaktadır.

Kazakistan:■ Kazaklar mart ayına ⌠Navrız■ 22 Mart▓ta kutlanan yılbaşı bayramına da ⌠Ulıstın Ulı Küni ⌠veya ⌠navrız merakesi/meyramı■ demektedirler. Nevruz bayramında her evde ⌠navrız köje■ (nevruz yemeği) pişirilir. Herkes bu yemekten yer; büyükler her zaman olduğu gibi dua okur, iyi dileklerde bulunurlar. SSCB zamanında bu Türk Bayramı yasaklanmıştır. 60 yıl sonra, 1986 ▒da Kazaklar Nevruz Bayramına kavuştular. Bu tarihten sonra Kazakistan ▒da devamlı olarak kutlanmaktadır. 1991 yılından bu yana Kazak takviminde 22 Navrız (Mart) bayram ve resmi tatil günüdür. Kazakistan▓da 22 Mart günü, Nevruz bayramında ⌠Navrız Köje■, ⌠Şelpek■ ve ⌠Bavırsak■═══════════════ pişirilir. Evin içi, dışı, avlu ve her yer temizlenir. Ağaç fidanları dikilir. İnsanlar imkânları ölçüsünde güzel giysiler giyerler. Nevruz bayramında akrabalar arasındaki küskünlükler, dargınlıklar, eski kavga ve kırgınlıklar unutulur; barış sağlanır. İnsanlar birbirlerine sevgi ile sarılırlar. Kötülükler tamamıyla unutulmaya çalışılır. İnsanlar, Nevruz bayramını iyi niyetle, duru ve temiz gönülle karşılamaya hazırlanırlar.■[18]

═══════════ Kardeş Türk Cumhuriyetlerinden biri olan Kazakistan▓da da Nevruz barışın hâkim, sevginin aktığı, kötülüklerin, dargınlıkların son bulduğu güzellik bayramıdır. Bu bayramda at yarışları düzenlenir ve cirit sporu oynanır. İnsanlar yiyecek ve içeceklerini bugünde daha çok paylaşırlar. Sokaklar ve caddeler ve de evler bir bayram havasına dönüşür. Nevruz bayramı her sene milî bir duyguyla ve heyecanla Kazakistan▓da kutlanmaktadır.

Özbekistan:■Türk devletleri arasında en muhteşem ve görkemli Nevruz kutlamaları Özbekistan▓da yapılmaktadır. Burada da ancak 1960▓lı yıllardan itibaren ilgi gösterilmeye başlandığı, 1980▓li yıllarda tekrar bazı yasaklamaların başladığı,1985-1986 yıllarından itibaren ise tartışmaların başladığı Nevruz bayramının eskiden beri kutlanan bir halk bayramı olduğu, mahiyetinin din ile değil tabiat ile ilgisi olduğundan gelenekler açısından düzenlemenin gerektiği vurgulandı. Bunun neticesi ⌠Nevruz■ hakiki bir halk bayramı sıfatıyla resmi bir bayrama 1990 yılından itibaren dönüştürüldü ve kutlanmaya başlandı. Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov çıkardığı bir kararla 1992 yılının 21 Martı▓ndan itibaren Nevruz Özbekistan▒da resmi bir bayram olarak kutlanmaya başlanmıştır. Nevruz bayramı yapılan etkinlikler ile tam bir şölene dönmekte, bu büyük kutlama devlet sarayı ve meydanda gelenek ve göreneklerin tüm örnekleri sergilenmektedir.■[19]

═══════════════ ⌠Bu kutlamaları her kent bazı değişiklikler ile kendine özgü bir üslupla yapmaktadır. Diğer kardeş Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi işe temizlik ile başlarlar. Avlular, evler, sokaklar her taraf büyük bir özen ile temizlenir ve süslenir. Akşam olunca akrabalar, tanıdıklar birbirlerine misafirliğe giderler. Yaşlılar, anne ve babalar, akrabalar ziyaret edilir. Küskünler, dargınlar barışır, fakir insanlara yardım edilir. Bayram günü ⌠Bahar hanım■ ve etrafında onun tarzında giyinmiş hanımlar birlikte davul zurna ve klarnet eşliğinde sokaklar dolaşılıp baharın geldiği müjdesi verilir. Daha sonra oyunlar sunulur, şarkı ve türküler söylenerek bayram kutlanır.■[20]

════════════ Yapılan baskı ve zulüme rağmen Türk milletinin yine de mili değerlerine ve kültürüne ne kadar bağlı olduğunu bir kez daha görmekteyiz. Özbekler▓ de de temizliğe önem verildiğini, yaşlı insanlara, anneye ve babaya saygının olduğunu, çocuklara sevginin yüceliğini görüyoruz. Türk milleti her ne olursa olsun kötülüklere son veren bir düşünceye sahiptir. Nevruzun gelişi, baharın kendini gösterdiği ve tabiatın yeniden canlandığını Özbekler de kutlamaktadırlar. Türk milletinin devletlerine ne kadar bağlı oldukları görülmektedir.

═══════════ Kırgızistan: ⌠Kırgız Türk Cumhuriyetinin eski Cumhurbaşkanı, 1 Şubat 1991 tarihinde, 21 Mart▓ı Millî Nooruz Bayramı ilan etti. Bu zamandan beri 10 yıldır Kırgız Türk Halkı, atalarımızın gelenekli bayramını tekrar canlandırıp, kutlamaya başladılar.═ Her şeye rağmen bu bayram, bugüne kadar halk tarafından kutlanıla gelmiştir. Hatta şairler, bu bayramla ilgili şiirler yazmışlardır. Örneğin Ömer Hayâm, ▒Yeni Mevsim▓ hakkında yazdığı ⌠Nevruz-Name■ sinde, lirik tarzda, İran ▒ da saltanatlı bir şekilde kutlanan bayramı tasvir eder.

═══════════════ El Harezmî,■Muhabbet-Name■ sinde;

═══════════════ ▒Peri bu güzellikten meydana gelen bir dağ mı?

═══════════════ Ki nevruz, bahar yüzlü, hilal kaşlı bir güzel mi?

diye sevgilisine hitap etmektedir.

═══════════════ Kırgızlar, Nooruzu, mevsimin değişmesiyle ilgili bayram, yeni yılbaşı bayramı olarak kabul etmişler. Çünkü baharın gelmesiyle dünyaya canlılık gelir. Yeşil dünya kendini yeniden gösterir. Yağmurun yağması, doğanın filizlenmesi insanlarda yeni bir hayata başlıyormuş gibi bir duygu uyanır. Nooruz bayramının lirik mahiyeti, toprak ananın göğsü kabarıp, taş memelerinin gevşediği gün, yeryüzünde saadetin yuva yaptığı gün, bitkilerin gözünü açtığı gün, gibi ifadelerden de anlaşılmaktadır. Kırgızlar ▓da bu mevsim buzların çözüldüğü, hayvanların harekete geçtiği, bitkilerin canlandığı, eski ve yeni iki yılın buluştuğu günde yeni yıl bayramı Nooruz kutlanır. Bu gün 21 Mart▓a rastlamaktadır. Bununla ilgili Kırgız halkının edebi eserlerinde aşağıdaki gibi deyişlere rastlamaktayız:

═══════════════ ⌠Beştogool═ Nooruzun

═══════════════ Eski yıl ile yeni yılın

═══════════════ Parlak bir ada sahip

═══════════════ Bütün beşeri âlemi yeniler

═══════════════ Allah▓tan Nooruz yenilenir

═══════════════ Nooruzlamada kar çiçeği

═══════════════ Karı delerek çıkagelir

═══════════════ Kar çiçeği bayramı

═══════════════ Kazanı yoğurtla doldur

═══════════════ Kaynatır herkes sümölök

═══════════════ Bayram eder genci, yaşlısı

═══════════════ Baştogool▓ da bahar geldi

═══════════════ Geri dönüp, ördek, kaz geldi.■════════════════════════

Bu günde bütün halk toplanır ,■köçö■ (darıdan yapılan bir nevi yarma) ,■sümölök ⌠ (aşureye benzer bir tarzdan yapılan bir nevi tatlı çeşidi) kaynatır çeşitli yemekler yaparlar. Tüm canlıların sağlık sıhhatine tabiatın bereketliliğine yönelik dileklerde dua ve temennilerde bulunurlar. Dolayısıyla Kırgızlar Nooruzda hep birbirlerine iyi niyet ve dualarda bulunmakla birlikle, yeni yıla yönelik temennilerini de söylerler.■[21]

═════════ Kırgızlar da milli Türk bayramı Nevruzu büyük bir neşe ile kutlamaktadırlar. Yaşantısı doğaya bağlı olan Türkler sürekli olarak dünyanın gizemi hakkında bilgi toplayarak kuşaktan kuşağa aktarmaya çalışmışlardır. Destanlarında, efsanelerinde, şiirlerinde, gelenek ve göreneklerinde bunları görebiliriz. Çocuğu, genci, yaşlısı, zengini yoksulu bütün herkes Kırgızlara özgü yemekler yerler. Nevruz bayramında Kırgızlar bereketliliğe yönelik, doğadan daha fazla verim almak için Allah▓a dua ederler. Bu bahar bayramında zengin insanlar, yoksul, gariban insanları düşünürken toplumsal bir dayanışma sağlanması için Nevruz bir vesile olmuştur. Bayram boyunca ailelerin birbirlerini ziyaret etmeleri, bayramlaşmaları bir gelenek haline gelmiştir.

Türkmenistan: ⌠Türkmenistan halkı kendi bağımsızlığını ilan ettikten sonra, 1992 yılından itibaren 21 Mart tatil edilmiş, Nevruz bayramı resmi olarak kutlanmaya başlanmıştır. Devlet başkanı Nevruz▓u şöyle tarif ediyor:■ Nevruz tüm Müslüman doğusunun kutsal bayramlarından birisi olmakla o doğunun en eski haklarının biri olan Türkmen halkının da ruhunu bugünden itibaren tamamen yenileyen duruma dönüşür. Her bir Nevruz bizi yeni güne, yeni devre götürür.■ Devlet seviyesinde bir bayramın yapılması için neler gerekirse her şey seferber edilmiş, atalarından miras kalan milli geleneklerini, adetlerini, çeşitli oyunlar ile canlandırmak suretiyle coşku ile kutlamaya çalışmaktadırlar. Türkmenler için de ▒taze bir gün▓ ,▓yeni bir gün▓═ anlamında kabul edilip tabiatın insanlara emrettiği bir bayram telakki edilmiştir. Nevruz öncesi akşamdan yeni elbiseler giyilir, geleneksel tatlı ⌠semene■, yemek olarak ⌠yarma■ ,■noybalı erişte■ , ⌠buluma■ gibi yemekler hazırlanır.■[22]

═══════════ Türk kültürü zengin ve çeşitli olduğu için Nevruz bayramının özellikleri hemen hemen hepsinde aynı şekilde görülmektedir. Baharın gelmesiyle soydaş Türkmen halkı bu bayramı neşe, sevinç, kardeşlik, arkadaşlık, yoksul insanlara yardım, barış, sağlık ve esenlik içerikli duygularla kutlamaktadır. Türkmenler bu bayramda yoksul insanlara daha fazla yardım etme gereği duyarlar.═ Zaten bu Türk milletinin yapısında vardır. Türkmenlerin ne kadar çağdaş, medeni bir millet olduğunu görmekteyiz. Dün ve bugün de olduğu gibi Türkmenler kültürlerini devam ettireceklerdir.

Uygur Türkleri (Doğu Türkistan):■ En görkemli kutlanan yeni yıl bayramıdır. 22 Mart▓ta kutlanır. Bir ara 1938 yılında kutlanmak istenmiş; Çin diktatörü Şin Sisey▓in emri ile yasaklanmış, ancak 1989 yılında Urumçi▓de kutlama yapılmış, son on yıldan beri gayrı resmi olarak Doğu Türkistan▓da, geniş kırsal kesimlerde il ve ilçelerde kutlamalar yapılmıştır. Doğu Türkistan Türklerinde bahar bayramı olarak ⌠Novroz■ olarak telaffuz edilir. Özellikle Uygur ve Kazan Türklerinde nevruz günü çeşitli etkinliklerin yanında ⌠Ergenekon Destanı■ okunur. Nevruz günü Uygur Türklerinde evler yeniden boyanır, insanlar yeni elbiselerini giyerler, sokaklar temizlenir, Nevruz alanlarında büyük bir hazırlık yapılır. Sabahtan itibaren karşılıklı birbirlerinin bayramını kutlarlar ve hediyeler alınıp verilir.■[23])

⌠Gagauzlar▓da Nevruz bayramı ⌠ilkyaz yortusu■, Kırım Türklerinde ⌠nevrez■ olarak isimlendirilen, Batı Trakya ve Balkanlarda ⌠mevriz■ adıyla kutlanmaktadır.■[24]

═══════════ Sonuç: Bugün Nevruz adıyla kutladığımız bu bayram, Türkler için ⌠Ergenekon Bayramı■dır. Fars dilinden aldığımız Nevruz kelimesi çok eskiden beri Türk kültüründe Ergenekon Bayramı olarak bilinmekte idi ve canlı bir şekilde kutlamaktaydı. Ateşin yakılması ve üzerinden atlanması Türklerin Şaman kültürü ile yaşadıklarının kanıtıdır. Eski Türklerin geleneklerini, göreneklerini bugün Orta Asya Türk Devletleri▓nde ve Türkiye▓mizde görmekteyiz. Nevruz (Ergenekon), Türkler tarafından diğer milletlere geçmiştir. Türkler bu bayramı bir kurtuluş bayramı olarak kabul etmişler ve günümüze kadar çeşitli adlarla (Bozkurt, Çağan, Ergenekon, Nevruz, Sultan Nevruz, Mart Dokuzu, Novruz v.s.) kutlamışlardır.

Nevruzun gelmesiyle insanlar bayramlık elbiselerini giyer, akrabalar, aileler, tanıdık insanlar ve kutsal yerler ziyaret edilir. Meydanlarda şiir atışmaları olur, millî oyunlar oynanır.(cirit, güreş, at yarışı, yumurta tokuşturmak v.s.) Ayrıca bu bayramda yoksul insanlara yiyecek yardımında bulunulur. Millî birliğimizin ve beraberliğimizin sembolü Nevruz; umudun, bereketin, barışın, sevginin, kardeşliğin ve hoşgörülüğün bayramıdır.

═══════════ KAYNAKLAR:

1-AKÇORA, Erginöz, Tarihimizde ve Kültürümüzde Nevruz, Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma, Tanıtma ve Hizmet Yay. , Elazığ, 1999

2-ALPARSLAN. Ali, Kadı Burhaneddin Divanı▓ndan Seçmeler, T. C. Kültür Bakanlığı Yay. , Ankara, 1996

3-Büyük Türk Klasikleri, Tarih- Antoloji-Ansiklopedi, Ötüken- Söğüt, İstanbul, 1986

4-İPEKTEN, Haluk, Nefî-Hayatı-Sanatı-Eserleri, Akçağ Yay. , Ankara, 1996

5- İPEKTEN, Haluk, Nailî-Hayatı-Sanatı-Eserleri, Akçağ Yay. , Ankara, 1991

6-PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay. , Ankara, 1995

7-SİLAHDAROĞLU, Fikri, Günümüz Türkçesi İle Kutadgu Bilig Uyarlaması, T. C. Kültür Bakanlığı Yay. , Ankara, 1996

8-Türk Dünyasında Nevruz Dördüncü Uluslar Arası Bilgi Şöleni Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2001,s.21√24/141√146

9-ZEYBEK, Namık Kemal, Türk Olmak, Ocak Yay. , Ankara, 1991

10-TAN, Nail,■Atatürklü Nevruz Bayramları■ , Türksoy, Mayıs 2003, S:9,s.39√41

11-EROL, Ali, ⌠Nevruz Üzerine Bir Yazı■, Azerbaycan Türk Kültür Dergisi, Mart-Nisan 2005, S:359, s.30√31

═

XX əsrdə Azərbaycan ədəbiyyatında mifik obraz və süjetlərə, mif motivlərinə tez-tez müraciət olunmuşdur. Əsrin əvvəllərində Ə.Haqverdiyev, A.Şaiqin yaradıcılığında, daha sonralar H.Cavidin əsərlərində mifologizmlərə geniş yer verilmişdir. Dram əsərlərində istifadə olunan bu elementlər onunu strukturunda ciddi dəyişikliyə yol verməsə də, eyni vəziyyəti roman janrında müşahidə edə bilmirik. Roman bir janr kimi zaman-zaman istər mövzu, istərsə də struktur baxımından deformasiyalara uğramışdır. XX əsrin əvvəllərində bir sıra tədqiqatçılar roman janrının tənəzzülə uğrayacağı haqqında mülahizələr irəli sürürdülər. Proseslərin gedişatı məsələnin bu şəkildə qoyulmasının dəqiq olmadığını göstərdi. Məsələ ondadır ki, bir janr kimi romanın özünü qoruma instinkti çox güclüdür. M.Servantesin ⌠Don Kixot■ əsəri cəngavərlik romanlarının son nümunəsi, həm də bu üsluba qəribə bir istehzası və kinayəsi olan bir romandır. Lakin bu yanaşma romanı kiçiltmədi, əksinə janrın daxilində özünü yenidən tənzimləmə, yenidənqurma, bir sözlə sinergetik proseslərə təkan verdi. Bu baxımdan XX əsr Azərbaycan romanında da dəyişikliklər nəzərə çarpır. Bu ilk növbədə mifik obraz və süjetlərə ağırlıq verən əsərlərdə müşahidə olunur. Mif və roman janrı arasında bərabərlik işarəsi qoymaq qeyri dəqiq olardı. Mif bir harmoniya yaradıcısıdır, tarixi konkret faktlarla əks etdirmir, romanda isə tarixilik müasirliklə yanaşı addımlayır. Ancaq XX əsrin başlanğıcında roman və mif süjetləri arasında nəinki bir yaxınlıq, bağlılıq göründü, hətta onların paralel addımlaması müşahidə edildi. Bu proseslər yeni janr hadisəsinə təkan verdi. Dünya ədəbiyyatında roman-mif janrının ilk nümunələrini C.Coys, T.Mann, F.Kafka, Q.Markes və b. yaratmışlar. Məsələnin nəzəri yönlərini araşdıran Y.Lotman, E.Meletinski və b. roman-mif janrını yeni janr hadisəsi kimi qəbul etmişlər. Bədii ədəbiyyat nümunələrində həmişə mif motivinə müraciət olunmuşdur. Ancaq XX əsrdə bu proses yeni səkil alır, nəinki ədəbiyyata, həmçinin mədəniyyətin digər sahələrinə də nüfuz edir.

═Azərbaycan ədəbiyyatında roman-mif janrına M.Süleymanlının ⌠Köç■ əsərini aid edə bilərik. Əsərin mövzusu, dili, obrazların işlənmə strukturu arasındakı bağlılıq, məlum epos mətninə yaradıcı münasibət, təhkiyənin canlılığı və yüyrəkliyi, ən əsası isə şüurlu şəkildə deyil, təhtəlşüur hadisəsi kimi bədii mətnə oturan mifik təfəkkür elementləri, şaman ayinlərinin, təsəvvüf elementlərinin işlənmə mexanizmi ⌠Köç■ əsərinin janrını roman-mif adlandırmağımıza əsas verir. Klassik roman janrının ölçülərinə görə ⌠Köç■ də hadisələr nə bir qəhrəmanın ətrafında cərəyan edir, nə də sovet romanı kimi kütlənin marağını əks etdirir. Bu bir etnosun tarixən keçdiyi yolunu, dünyagörüşünü, mədəniyyətini, dil-ifadə zənginliyini əks etdirən mədəni abidəyə çevrilir. Hadisələrin verilmə tezliyi epik təhkiyəni deyil, dramatik hərəkəti xatırladır. Yenə hadisələrə gəlincə, əsərdə hadisələrin düzxətli deyil, spiralvari hərəkəti roman texnikası ilə deyil, məhz miflə bağlanır. Mifdə tarix dönə-dönə təkrarlanır, qəhrəmanlar taleyin hökmünə tabe olur və ya qəzavü-qədərə boyun əyir. Bu struktur ⌠Köç■ əsərində də saxlanılır. Bədii mətində obrazların adları belə təkrarlanır. Müəllif əsərə ⌠Kitabi-Dədə Qorqud■ qəhrəmanlarından Domrulu, Beyrəyi, Bəkili gətirir, amma bu obrazlar sadəcə proyeksiya olunmurlar, bəzi məqamlarda fərqli funksiyalar icra edirlər. Nəzərə alsaq ki, epos yaradıcılığı mifoloji strukturla həmişə bağlılıqda olmuşdur, onda klassik epos nümunələrindəki mifoloji qatı ⌠Köç■ əsərində axtarmaq cəhdimiz yanlış olmazdı. Qəhrəmanlıq dastanlarının struktur və obraz sisteminin roman janrına nüfuz etməsi ədəbi ənənənin və genetik yaddaşın qorunmasına xidmət edir. Bu isə arxetipik strukturların, mifik motivlərin, obraz və süjetlərin dövrəviliyini təmin edir. ■Köç■ romanında ⌠janrın yaddaş■ problemi qorunur, ilkin elementlər √ arxetipik strukturlar müasir romanın nəzəri postulatları ilə çulğaşır. Dünya ədəbiyyatı nümunələrində roman-mif janrında yazılan əsərlərin əksəriyyətində karnaval texnikası saxlanır, bu da genetik yaddaşa söykənən məsələdir. Son illərin populyar ədəbi nümunələri içərisində Şərq klassik ənənəsinə əsaslanaraq yazılan roman nümunələrinə də rastlanır. Bunların içərisində P.Kuelonun əsərləri daha çox diqqət mərkəzindədir. Şərq-islam mədəniyyəti ənənəsinin dairəsini genişləndirməsi özlüyündə yaxşı hadisədir. Məsələn, müəllifin müraciət etdiyi materiala yanaşma tərzindən və onu dünya oxucusuna çatdırmasından gedir. Əslində, P.Kuelonun romanları janrın sərhədlərinə parametrləri baxımında çox uzaqdır.Bu isə populyarlıq problemi yaratmasa da, materiala yarımçıq yanaşma problemini qabardır. Bir Latın Amerikalı və ya Avropalı oxucu belə mətnləri maraqlı, cazibədar qəbul etsə də Şərq-islam-türk mədəniyyətinə mənsub oxucu üçün klassik ədəbiyyatın tamdeyilməzlik prinsipinin gözlənilməməsi məntiqsizlik təəssüratı yaradır. Mif mətni və bədii ədəbiyyat arasındakı müvazinət məsələsində hər iki tərəf eyni ağırlıq qazandığı halda maraqlı nəticələr əldə etmək olur. M.Süleymanlının ⌠Köç■ romanında bu müvazinət saxlandığı üçün əsərin roman-mif texnikasında yazılmasına bir daha əmin ola bilirik. Əsərdə mif təhtəlşüur hadisəsi kimi roman strukturuna nüfuz edir. Mif mətninin və ya mifik obrazların bir çox bədii əsərlərdə düşünülmüş şəkildə istifadə olunması zamanı mif mətində sərbəst şəkildə mövcudluğunu qoruya bilir. Belə olan halda mifoloji model mifik obrazlar, mif süjeti şəklində çıxış etdiyi üçün əsərin strukturunda mif və romanın birləşməsini görə bilmirik. Azərbaycan ədəbiyyatında son illərin məhsulu olan ⌠Ağ qoç, qara qoç■ romanında bu mənzərənin şahidi oluruq. Əsər məlum nağıl mətninin dekonstruksiya olunmuş yeni variantıdır. Müəllif bu bədii üsulla müasiri olduğu zamanın normal insan məntiqinə sığmayan deformasiyalarını göstərmək üçün bilavasitə hamının bildiyi nağıl qəhrəmanlarına müraciət edir. Müəllif ideyasının çatdırılmasında yalnızca model kimi işlənən nağıl motivi əsərlə tam şəkildə qaynayıb-qarışa bilmir. Bu şəkildə roman-mif janrından danışmaq olmaz. ⌠Ağ qoç, qara qoç■ əsərində mif mətninin romanda özünü büruzə verməsi situasiya ilə bağlıdır, individual xarakter daşıyır, müəllif fikrinin çatdırılmasında vasitədən başqa bir şey deyildir.

XX əsr ədəbiyyatı adresatı daima mifik situasiya içərisində saxlamağa çalışır. Bir sözlə, mif müasir düşüncə tərzinin özünə çevrilir. O artıq poetikanın bir hissəsi olmaqdan çıxıb, ontoloji mahiyyət qazanır. Beləliklə, mif özündə iki dünyagörüşünü empirik və qeyri-empirik reallığı bütövləşdirir. Buna başqa sözlə fiziki və metafiziki reallığın birləşməsi də demək olar. Problemə belə baxanda mifik dünyagörüşünün çox laylı, çox qatlı proses olduğuna əmin oluruq. Bu çox qatlılığın ən üst √ empirik qəbul edilən hissəsində insanların real həyat tərzi, məşğuliyyəti dayanır. Biz bu qatı şüurlu şəkildə qəbul və izah edə bildiyimiz halda, qeyri-empirikliyi anlamaqda çətinlik çəkirik, bu da təbii prosesdir, çünki bu halda təhtəlşüur hadisəsi ilə qarşı-qarşıya gəlirik. Müasir elm təhtəlşüur hadisələrini izah etməkdə maraqlı olmasa da insan canlı orqanizm kimi təbiətin bir parçası olduğunu öz genetik faktoru ilə hiss edir. Təhtəlşüur hadisəsi zamanı informasiyanın verilməsi somatik strukturlarla əlaqəlidir. Məhz bu səbəbdən də təhtəlşüur anlayışı bioloji, geoloji, kosmik və s. faktorlarla əlaqəlidır. Burada həmçinin informasiyanın ötürülməsi prosesi də gedir ki, bunun da daşıyıcısı məhz insandır. Genetik yaddaşda minillik tarixlə müasir dünya arasında elə bir böyük məsafə qoyulmur. XX əsrin böyük möcüzələrindən sayılan Vanqa, Cuna fenomeni haqqında danışdığımız təhtəlşüur hadisəsinin, mifik yaddaşın göstəricisidir. Y.E.Qolosovker ⌠Mifin məntiqi■ əsərində yazırdı: ■...təxəyyüldən ötrü sağlam düşüncə dünyasından fərqli gerçəklik sistemi mövcuddur.■

Müasir ədəbiyyat nümunələrində mif dramaturgiyanın, lirikanın, epik təhkiyənin janr xüsusiyyətləri ilə üzvü şəkildə birləşir. XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi həm əsrin sonlarında, həm də XXI əsrin başlanğıcında mif strukturunun digər janrlara nisbətdə daha çox romanla birləşməsinin səbəbi yəqin ki, epik təhkiyə ilə əlaqədardır. Müasir təhkiyənin strukturunda mifoepik süjet müxtəlif funksiyalar yerinə yetirir. Bəzi müəlliflər üçün mifoloji süjet və obrazlar arxaik təfəkkürlə əlaqə qurmağın yoludur.

Ədəbiyyatda roman-mif janrının yaranışı XX əsrin məhsuludur. Bu dövrdə yaranan əsərlərdə mif süjet, kompozisiya, zaman√məkan anlayışları, obrazlar sistemində də dəyişikliklərə yol açdı. Mifoloji süjet və obrazlar XIX əsrdə yaranan dram əsərləri və lirika nümunələrində də yox deyildi. Bu məsələ ətrafında bir çox tədqiqatçıların müxtəlif qənaətləri ilə rastlaşırıq. Mif poetikası ilə uzun müddət məşğul olan Y.Meletinskiyə görə, ümumiyyətlə XIX əsrdə yazılan heç bir romanda mifoloji süjet və motivə rast gəlmək olmaz. Zənnimizcə, bu iddiada tədqiqatçı yanlışlığa yol verir. XIX əsr rus ədəbiyyatında F.Dostoyevskinin yaradıcılığında, eləcə də dünya ədəbiyyatının nümunələrini araşdırarkən görürük ki, mifik təfəkkür, mifoloji obrazlar sistemi həmişə müraciət olunan bir sahə olmuşdur.

Roman janrının klassik strukturunun pozulması və yeni roman-mif janrının təşəkkülü yeni təfəkkür tərzi, yeni dünyagörüşünün təzahürüdür. Digər janrlardan fərqli olaraq roman daha çox dəyişə bilmək qabiliyyətinə malikdir. Bu xüsusiyyəti ona daima müasir qala bilmək imkanı verir. Yuxarıda sadalanan cəhətlər romanın mövzu, ideya, obrazlar sistemində də ciddi dəyişikliyə yol açır.

Azərbaycan ədəbiyyatında XX əsrin əvvəllərində qələmə alınan romanların mövzu və obrazlarına nəzər salsaq eyni mənzərənin şahidi oluruq. M.S.Ordubadinin yaradıcılığı və XX əsrin altmışıncı illərindən yaranan roman nümunələri arasındakı fərq həm mövzu, həm də əsərlərin strukturuna ciddi təsir göstərən mifoloji süjet və obrazlar sistemi ilə bağlıdır. Belə əsərlər sırasına M.Süleymanlı, Elçin və Anarın romanlarını aid etmək olar. M.Süleymanlının ⌠Köç■, ⌠Şeytan■, ■Dəyirman■, Elçinin ⌠Mahmud və Məryəm■, ⌠Ağ dəvə■ romanlarında türk mifik təfəkkürünə söykənən mifologemlər bədii mətnə elementlər şəklində deyil, mövzu və ideya ilə həmahəng olaraq sistemli halda gətirilmişdir. M.Süleymanlının ⌠Köç■, ⌠Şeytan■ əsərlərində mifoloji obrazlar və mifoloji süjet əsərə element kimi daxil edilmir, romanın bütün strukturuna hakim kəsilir. Adları çəkilən əsərlərdə tarixə və dünənimizə işıq salınırsa, ⌠Dəyirman■ povestində mifik qat müasir dünyanın problemləri fonunda görünür. Yazıçı Elçinin ⌠Mahmud və Məryəm■ əsəri isə dastan poetikasının qanunları arasındakı bağlılığı görməmək mümkün deyil. Bu əsərlərdə müəlliflərin hər biri cəmiyyətin və insanın yeni düşüncə tərzinin modelini və konsepsiyasını yaradır. Burada şəxsiyyət cəmiyyətdən və təbiətdən kənarda nə təsvir olunur, nə də düşünülür. Beləliklə, ədəbiyyat öz ilkin funksiyasına qayıdır (partiyalı və siyasi ədəbiyyat olmaqdan uzaqlaşır). Rasionalist düşüncə tərzi öz lider mövqeyini tərk etməyə başlayır. Müasir dünyanın reallığı insanlığı aksiomlara yenidən, həm də müxtəlif baxış bucağından baxmaq və nəticələr çıxarmaq imkanı verdi. Mövcud reallıq sənətkarları yeni formalar, ifadə şəkilləri axtarmağa sövq edirdi. Roman-mif janrı da yazıçılara belə imkan yaradırdı. Müxtəlif zaman kəsiklərini bir araya gətirən romançılar mifik yaddaşa söykənərək dünənlə əlaqə yaratdıqları kimi romanı müasirlikdən də uzaqlaşdırmadılar. Bu istiqamətdə yazıb yaradan yazıçıların bir qismi klassik romanın ölçülərinə qismən də olsa əməl etsələr də, bir qismi modernizmdən sonrakı mərhələnin, postmodernizmin yazı texnikasına üstünlük verdilər.

Kamal Abdullanın ⌠Yarımçıq əlyazma■ romanı Azərbaycan ədəbiyyatında postmodernist romanın nümunəsi hesab edilə bilər. Bu romanı həmçinin roman-mif janrına da aid edə bilərik. Adı çəkilən əsər dekonstruksiya olunan, mifik tarixlə bu günü birləşdirən, həmçinin romanın strukturunda apardığı dəyişikliklərlə diqqəti çəkir. Müəllif nəinki romanın strukturunda, həmçinin janrlar arasında da dekonstruksiya aparır. ⌠Yarımçıq əlyazma■ romanı ilk variantda dram janrında qələmə alınmış ayrı-ayrı əsərlərdən yaranmışdır. Roman strukturunda isə müxtəlif əsərlərin sintezi quru, sxematik xarakter daşımır. Təbii ki, burada mifik qat təhtəlşüur hadisəsinə çevrilmir. Əsərdə informasiyanın ötürülməsi mifoloji təfəkkürlə bütünləşmir. Neomifoloji mətn müəllifi cəmiyyətin yeni modelini yaradır, təbiət və cəmiyyət qanunlarını ön plana keçirir. Burada təklik və ya təklənmək qorxusu ölümlə yanaşı addımlayır. Əsərdə cərəyan edən hadisələr Boğazca Fatmanın hiyləsinin, məkrinin açılması üzərində qurulub. Lakin bu ilk baxışda belə sadə və primitiv şəkildə görsənir. Əsas mahiyyət daha alt qatda gizlənir.

Müasir dünyanın reallığı insanlığı tarixin bir çox hadisələrinin nəticələri və ya həqiqət kimi qələmə verilən proseslərini yenidən gözdən keçirmək məcburiyyəti qarşısında qoyur. Bu isə öz növbəsində tarixin düzxətli inkişafını yox, daha çox təkrarlanan, dövr edən mahiyyətini yenidən öyrənmək, onu anlamaq cəhdindən başqa bir şey deyildir. Bir halda ki tarix də öz gedişatında düzxətli deyil, dövrəviliyə meyl edir, onda mif və tarixin bizim izah edə biləcəyimiz mümkün olmayan vahid bir ortaq nöqtəsi var. Yazıçı təxəyyülü də bu məsələlərin mahiyyətini açmağa üz tutanda hər hansı dekonstruksiya əməliyyatına baxmayaraq oxucuda maraq doğuracaq bədii mətn yaradır. K.Abdullanın ⌠Yarımçıq əlyazma■ romanını klassik romanın nəzəri ölçüləri çərçivəsində izah etmək cəhdinin uğursuz olması hələ əsərin heç bir poetik normalara əsaslanmaması demək deyildir. Müasir dövrün aparıcı istiqamətlərindən olan postmodernizm poststrukturalizm və dekonstruktivizmin nəzəriyyəsi və praktikasına əsaslanır.

Postmodernizmin bədii təzahürü ilk dəfə ABŞ-da incəsənətin vizual formalarında √arxitektura, heykəltəraşlıq, videoklip və dizaynda özünü büruzə verir. Nəzəriyyənin postmodernizm məfhumuna münasibəti və dəyərləndirməsi isə bir qədər gec baş verdi. Bəzi tədqiqatçılar bunun səbəbini estetika elmində mövcud olan ⌠balkançılıq■ tendensiyaları ilə əlaqələndirirdilər.══

Postmodernizm ətrafında gedən diskussiyalar XX əsrin 60-cı illərindən geniş vüsət almağa başlayır. Duqlas Devisin ⌠Bədii sənət: Postmodernizm haqqında esse■ (1977), A.Olivinin ⌠Müasir avanqard haqqında esse■ (1982), O.Steyner ⌠Ritorikanın rəngləri■ əsərləri bu illərin məhsuludur. Postmodernizmin estetik mahiyyəti İ.Xassan, D.Lodya, K.Batler, D.Fokkemu, Y.Xabermas, J.Liotar və s. ədəbiyyatşünas və filosoflar tərəfindən tədqiq olunmaqda davam edir. Postmodernizm ədəbiyyatda, incəsənətdə, sosiologiyada, fəlsəfədə, İqtisadiyyatda, siyasətdə ⌠zamanın ruhunun■ göstəricisidir. Ədəbiyyatda postmodernist estetikanın ən optimal forması kollaj, parodiya, kiçik janrlar, metaromandır. Xaos, avtoritetlərin böhranı, pastiş, fraqmentarlıq postmodernist ədəbiyyatda ən çox işlədilən formalardır. K.Abdullanın da ⌠Yarımçıq əlyazma■ romanı bu istiqamətdə araşdırılmalıdır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, kollaj, parodiya, xaos, avtoritetlərin böhranı kimi postmodernist fiqurları adı çəkilən əsərdə də müşahidə edə bilirik. Romanda oyun texnikası, hadisələrin birbaşa içində olma, totallıqdan daha ziyadə dekonstruksiyaya meyl etmək, janrın sərhədlərinin qorunması prinsipi deyil, sadəcə mətn, intermətn anlayışlarına söykənmək prinsipləri qabarıqdır. K.Abdulla bu əsəri ilə Azərbaycan ədəbiyyatına yeni bir üslub gətirmişdir. Bu üsulun qalıb-qalmayacağı haqqında fikir söyləmək indilik çətindir. Bir tərəfdən postmodernist cəmiyyətdə metanarratiflərə yer yoxdur, kiçik hekayə yaradıcılıq üçün daha ənənəvi formaya çevrilir, qeyri-müəyyənlik, çoxmənalılıq, ehtimal, mədəni ənənənin sərhədlərinin pozulması, ondan sıyrılmaq cəhdi yeni ədəbiyyatın aparıcı xəttini təşkil etdiyindən belə romanların yaranması ehtimalı güclənir. Digər tərəfdən ənənədən uzaqlaşma, yeni formalarla uzlaşma maddi-mədəni tarixlə bağların qırılmasına aparıb çıxarır. K.Abdullanın ⌠Yarımçıq əlyazma■ romanını roman-mif janrına tam aid etmək olmur. Amma əsərin ümumi ruhunda böyük mifik anlamlarla √ xaos və kosmosla, ölüb-dirilmə anlayışları ilə qarşılaşırıq. Əsərdə cəmiyyətin pozulmuş harmoniyasının bərpası elə mifdəki xaosun kosmosa çevrilməsinin yeni formasıdır. Bu isə K.Yunq və M.Eliotun dediyi arxetiplərin daima təkrarlanması məntiqini xatırladır.

XX əsr elmdə böyük sıçrayışlarıyla bərabər, zamanın reallıqlarını dəyərləndirməkdə yeni fəlsəfi təlimlərə üz tutdu. Amma bu yeniliklərin hər birinin arxasında arxetipik düşüncə tərzi dayanırdı. Demək, roman-mif janrının yaranması uzun bir prosesin davamı olacaqdı. Bu prosesdə sözyaradıcılığı, dilin imkanları aparıcı rol oynayır, növbəti dövretmə, təkrarlanma başlayırdı. Beləliklə, linqvistik proseslər ədəbiyyatın problemlərini çatdırmaqda yeni vasitəyə çevrilirdi. Söz öz ilkin mahiyyəti ilə müasir ədəbiyyatın predmetinə çevrilir. Qərbin karnaval tipli tamaşaları və Şərqin meydan tamaşalarında olduğu kimi ən yeni ədəbiyyat söz oyunu, sözün yerinə görə dəyişməsi , qrammatik qanunların pozulması, sintaksisə əməl etməmək prinsipləri ilə seçilir. Çoxqatlılıq və çoxplanlılığa meyl edən müəlliflər metaforik obrazlara üstünlük verir. Fikri axıra kimi verməyən müəllif yarımçıq cümləni adresatın öz mühakiməsinə buraxır. Bu isə oyun texnikası üzərində qurulan müasir ədəbiyyatın öz qanunlarıdır. Belə ədəbi nümunələrdə yazıçı məlum mif mətnləri və mifik süjetlərə müraciət edir. Ən yeni ədəbiyyatın klassik kanonlara sığmayan formasının arxaik təfəkkürə sığınmaq cəhdi sintez etmənin dəb olduğu bir vaxtda heç də təəccüblü deyil. Mifik təfəkkürdə mövcud olan obrazlardan istifadə edən müasir yazıçı həmin obrazdan cəmiyyətin problemləri fonunda söhbət açır. Burada dil faktoru da əsasdır. ⌠Romanda dil yalnız təsvir etmir, həm də təsvir vasitəsi kimi çıxış edir■ (M.M.Baxtin. Ədəbi-tənqidi məqalələr, M., 1986).

═Roman janrı müasir ədəbi janrlar içərisində təhkiyənin forması ilə epos daha yaxın olan yaradıcılıq şəklidir. Roman yaradıcılığı və epos təfəkkürü arasındakı eyniliklər XX əsrin bir çox nəzəriyyəçiləri tərəfindən müxtəlif aspektlərdə tədqiqata cəlb olunmuşdur. Bu tədqiqatlar içərisində M.Baxtinin ⌠Romanda xronotop və zaman şəkilləri■, ⌠Epos və roman■ məqalələrinin müstəsna yeri var. Adları çəkilən bu məqalələrdə roman janrının tədqiqi metodologiyası sistemli bir şəkildə araşdırılmışdır. Müəllif hələ 1941-ci ildə işıq üzü görən ⌠Epos və roman■ məqaləsində yazırdı ki, roman janrının sərhədləri tamamilə müəyyən olunmamışdır, bu baxımdan da onun plastik imkanlarını qabaqcadan görə bilmərik. Tədqiqatçı bununla janrdaxili dəyişmələri, müxtəlif simbiozlaşma proseslərini nəzərdə tuturdu. XX əsr ədəbiyyatının sonrakı inkişafı bu fikirləri təsdiqlədi. Roman janrı epik təhkiyənin müasir forması olmaqla kifayətlənmədi, həmçinin dramatik xüsusiyyətlər də qazandı. Bu isə öz növbəsində roman janrının strukturunda bəlli bir dəyişikliklərə əsas verdi. Məhz bu transformasiyalar müasir romanı klassik ölçülərdən uzaqlaşdırdı. Azərbaycan ədəbiyyatında mövcud olan müasir romanlarda hər nə qədər struktur dəyişmələr baş versə də bu ədəbiyyat ənənəvi olanı dekonstruksiya etməyə cəhd göstərir. Bunun əksinə olaraq Latın Amerikası ölkələrinin yazıçıları daha çox müxtəlif mədəniyyətlərin, xüsusən də Şərqin məşhur nağıl və əfsanə süjetlərinə üz tuturlar, nəticədə isə sintetik mahiyyətli, simbioz bir ədəbiyyat yaranır.

Son illərdə dünya, eləcədə Azərbaycan ədəbiyyatında gedən proseslərdə bədii mətnin funksiyasının bir istiqamətdə deyil, çox şaxəliyə üz tutmasının şahidi oluruq. Bu isə bədii ədəbiyyatı sadəcə bədii mətn olmaqdan çıxarıb daha çox qlobal problemlərin əhatəsinə salır. Ədəbiyyatın bu funksiyanı nə qədər yerinə yetirə biləcəyini isə gələcək göstərəcək.

═

пегчле

яРПСЙРСПМШЕ ХГЛЕМЕМХЪ Б ═ЯНБПЕЛЕММНЛ

ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЛ ПНЛЮМЕ

яПЕДХ ЯНБПЕЛЕММШУ КХРЕПЮРСПМШУ ФЮМПНБ √ ПНЛЮМ ЙЮЙ ТНПЛЮ ОНБЕЯРБНБЮМХЪ МЮХАНКЕЕ АКХГЙХИ Й ЩОНЯС БХД РБНПВЕЯРБЮ. пНЛЮМ МЕ РНКЭЙН ЪБКЪКЯЪ ЯНБПЕЛЕММНИ ТНПЛНИ ЩОХВЕЯЙНЦН ОНБЕЯРБНБЮМХЪ, МН Х ЯН БПЕЛЕМЕЛ ОПХНАПЕК ДПЮЛЮРХВЕЯЙХЕ ЙЮВЕЯРБЮ. хЛЕММН ЩРХ РПЮМЯТНПЛЮЖХХ НРДЮКХКХ ЯНБПЕЛЕММШИ ПНЛЮМ НР ЕЦН ЙКЮЯЯХВЕЯЙХУ ТНПЛ. хГ МЕЦН БШДЕКХКЯЪ МНБШИ ФЮМП √ ПНЛЮМ-ЛХТ.

б ЯРЮРЭЕ ХЯЯКЕДСЧРЯЪ ОПНХГБЕДЕМХЪ Б ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ, МЮОХЯЮММШЕ Б ФЮМПЕ ПНЛЮМ-ЛХТ. рПЮМЯТНПЛЮЖХХ, ОПНХЯУНДЪЫХЕ Б XX БЕЙЕ Б ЯРПСЙРСПЕ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЦН ПНЛЮМЮ, ХЯЯКЕДНБЮМШ МЮ НЯМНБЕ ОПНХГБЕДЕМХИ л.яСКЕИЛЮМКШ ╚йНВЕБЭЕ╩, щКЭВХМЮ ╚лЮУЛСД Х лЮПЭЪЛ╩ Х й.юАДСККШ ╚мЕГЮЙНМВЕММЮЪ ПСЙНОХЯЭ╩.

мЮПСЬЕМХЕ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНИ ЯРПСЙРСПШ ПНЛЮМЮ Х ОНЪБКЕМХЕ МНБНЦН ФЮМПЮ ПНЛЮМ-ЛХТ ЪБКЪЕРЯЪ ОПНЪБКЕМХЕЛ МНБНЦН НАПЮГЮ ЛШЬКЕМХЪ, МНБНЦН ЛХПНБНГГПЕМХЪ.

SUMMARY

Struktural changes in moderin Azerbaijan novel

Among modern literary genres √ novel is a kind of creativity, which as a from of narration is most near to epical. Novel was not only a form of epikal declaration, but by time gained dramatical qualities. Yust this transformations separated modern novel from its classical forms. And there becomed new genre √ novel-myth.

Oln the artike was researched the work of Azerbaijan literature,written in novel-myth genre. The transformations taking place in the strukture of Azerbaijani novel in XX century was analuzed in basic of such warks, as a M.Suleymanlis ⌠Removing■, Elchins ⌠Mahmud and Maryam■ and K.Abdullah▓s ⌠Unfinisshed manuseript■.

The disorder of classikal strukture of novel and appearance of new novel-myth genre is a display of new thinking, new outlook.

═══════════════

═══════════════════════════════════════════════ ════════════════════════════════════════════════════════════════════════════════

═══════════════ ыНЛЕПХМ ЩЧГЪ ВЮПОЮМ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМДЮМ АХПХ ДЪ иЕП ХКЮЫЪЯХ цЕИЮДШ. иСМЮМДХККХ ЦЮИМЮЦКЮПДЮ, ЕКЪФЪ ДЪ ╚ыНЛЕП КЖЭЪРХ╩МДЪ цЕИЮ (┘. ) (1, 114) УЮНЯДЮМ, ЦЮПЛЮ-ЦЮПШЬШЦДЮМ ИЮПЮМЛШЬ АХП БЮПКШЦ ЙХЛХ ЦЪКЪЛЪ БЕПХКХП. цЕИЮ ╚ЪКХМХ-ЮИЮЭШМШ ЩЕМХЬ ЮВША╩ (2, 56) ЫЪП ИЮМЮ МЖТСГ ЕДЪМ, ДНМЛСЬКЮПШ ФЮМЮ ЩЪРХПЪМ, АХРЪЯХМХ ФЖФЪПДХА АХРХПЪМ, ЮПРШЛЮ ИНК ЮВЮМ, БЮПКШЭЮ РЧПЪМХЬ ЩЖФЖ БЕПХА ИЮПЮРДШЭШМШ ИЮЬЮДЮМДШ. дЮЫЮ ДНЭПСЯС, цЕИЮ ЮМЮДШ, ЮМЮ рНПОЮЦ ПНКСМС, ДНЭСА-РЧПЪИХП. ыНЛЕП ╚нДХЯЯЕИЮ╩ЯШМДЮ Н ЕКЪ АС ФЖП РЮМШДШКША. аЖРЖМ ИЮПЮМЛШЬКЮПШМ ЮМЮЯШ НКЮМХ цЕИЮМШМ рХРХ ЮДКШ НЭКС БЮП. юМФЮЦ ЪГЮА-ХЬЩЪМФЪ НМСМ ДЮ НЛПЖМЖ-ЩЖМЖМЖ НКЛЮГШМ ЯШМЮЦКЮПЮ ВЪЙХП. нДХЯЯЕИ СГСМ ЯЖПЪМ ЮИПШКШЦДЮМ ЯНМПЮ ДНЭЛЮ ИСПДЮ ЦЮИШДШПЙЪМ рХРХМХ ВЪРХМКХЙКЪП ВЮПОЮЬШЭШМДЮ ЩЧПЖА┘

═══════════════ лЪМ цЕИЮМШМ ЛЪЬЫСП НЭКС рХРХМХ ДЪ ЩЧПДЖЛ НПДЮ,

дНЦЦСГ ОЕКЕРП ИЕП РСРЮПЮЦ СГЮМЛШЬДШ РНПОЮЦДЮ Н.

аХП ВЮКЮЭЮМ ЯНК ИЮМШМДЮ, АХПХ ЯЮЭДЮ ДЮИЮМЮПЮЦ

нМСМ ЦЮПЮ ФХИЪПХМХ ДХЛДХЙКЪИХА ДХДХПДХКЪП.(3, нД; уш, 576-579)

════════════════════ ══Και Τιτυόν ειδον,Γαίης ερικυδέος υίον,

══════════════════════ κείμενον εν δαπέδω,ο δ′επ′ εννέα κειτο πέλεθρα

══════════════════════ Γυπε δέ μιν εκάτερθε παρημένω ηπαρ έκειρον

══════════════════════ δέρτρον έσω δύνοντες,ο δ′ ουκ απαμύνετο χερσίν (4,576-579) ══

ьЮХП рХРХМХМ ЧГЖМЪ ХЬЩЪМФЪ БЕПЪМКЪПЪ ЩЖФ ЩЪКЪ АХКЛЪЛЪЯХМХ НМСМ ЯСВКС НКЛЮЯШМДЮ,═ ЯСВСМ ЩЪРХПДХИХ СЭСПЯСГКСЦДЮ ДЮЫЮ ДНЭПСЯС, оЮМНОЕИДЪМ оХТНМЮ ЩЕДЪМ АЮЙХПЪ кЕКРНМС ИНКДЮ РСРСА ГНПКЮЛЮЯШМДЮ ЩЧПЖП. нДХЯЯЕИ рХРХМХМХМ ЪГЮА ВЪЙДХИХ ИЕПДЪ НМС яХГХТКЪ ЦЮПЬШКЮЬДШЭШМШ, НМС РЮМШДШЭШМШ═ ЯЧИКЪИХП. (3. 593) цЕИЮМШМ (цЮИЮМШМ) ЪГЮАЙЕЬКХИХМХ ИСМЮМ ЪЯЮРХПХМХМ оПНЛНРЕИ яХГХТ ЙХЛХ ЮЭПШВЪЙЪМКЪПХМ ЧЛЖП-ЩЖМ ИНКСИКЮ РСРСЬДСПЯЮЦ Н ЫЕВ ДЪ ЮДШВЪЙХКЪМ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПДЮМ ЩЕПХДЪ ЦЮКЛЮГ. аСПДЮ ЛЮПЮЦ ДНЭСПЮМ АЮЬКШФЮ ЛЪЯЪКЪ оПНЛНРЕИ, яХГХТ, цЕИЮ, рХРХ ЛЮФЪПЮЯШМШМ ЮИПШ-ЮИПШКШЦДЮ ДЮЬ-ЦЮИЮ ЮМКЮИШЬШ ХКЪ АЮЭКШ НКЛЮЯШ, АЖРЖМ РЮМПШКЮПШМ цЮИЮДЮМ РЧПЪЛЪЯХДХ.

═══════════════ ыНЛЕП цЕИЮДЮМ ДЮМШЬЮМДЮ НМСМ ДЧК-ДЧЬЖМЪ ЛЖМЮЯХАЪР ЩЧЯХЪПХП, ЕКЪ АХК рХРХМХМ ЯНИ-ЙЧЙЖМЖ, ЙХЛКХИХМХ, ЫЮПДЮМ ЩЪКЛЪ НКДСЭСМС РЮМШРЛЮЦ ЛЪЦЮЛШМДЮ ДНЦЦСГ ЯЮИШМЮ ИЕП БЕПХП. рХРХМХМ оПНЛНРЕИБЮПХ ЪГЮАЙЕЬ НКЛЮЯШМШ ХЯЪ ДХЛДХЙКЪ ДХДХКЪМ ЦЮПЮ ФХИЪП ЮЭПШЯШИКЮ ИЮДЮ ЯЮКШП. аЮЬКШФЮЯШ НДС ЙХ, ЫНЛЕП ЕЬХРДХИХ-АХКДХИХ ЪЯЮРХПЪ ЯЧИЙЪМХА ДСПЭСМ-РЪПОЪМЛЪГ ЦЮИЮДЮМ ВНУ ЫЪПЪЙЪРДЪ НКЮМ ЦЮИЮКЮПДЮМ ЯЧГ ЮВША. нМСМ ╚ЯЪИИЮП ЦЮИЮ╩ЯШ (нД., ушш, 61) ВЕБХЙ АХП ЮГЛЮМДШ. ╚н ЦЮИЮКЮП ЖГЪПХМДЪМ ЦСЬ ДЮ СВЮ АХКЛХП.╩ (нД., ушш, 62-63) аЕКЪ ЙХ, Н, ╚ЫЮЛЮП ЦЮИЮ ЫЪП СВСЬДЮ╩ (нД., ушш, 64) АХП ЦСЬСМ ЮУШПШМЮ ВШУШП. ыЪКЪ АС МЪДХ ЙХ, АСПЮКЮПДЮМ ЧРЖА-ЙЕВЪМ ЫЪП ЩЪЛХИЪ ТЪКЮЙЪРДХ Н ЦЮИЮКЮП. (нД., уу, 66) АСМДЮМ ДЮ ЮЭШПШ НДСП ЙХ, ЯЧГЖЩЕДМ Н ЦЮИЮМШМ НУЬЮПКЮПШ ЮИПШ-ЮИПШ ЙЕВХДКЪПДЪ БЮП-ЩЪК ЕДХП; ЖЯРЪКХЙ ДЪ ╚Н ЦЮИЮМШМ НПРЮЯШМДЮ ЦЮПЮМКШЦ АХП ЛЮЭЮПЮ БЮП.╩ (нД., ушш,80) ДЪЫЬЪРХ, ЦНПУСМФ яЯХКЮ Н ЛЮЭЮПЮИЮ ЙЕЬХЙ ВЪЙХП. ъЯКХМДЪ ЬЮХП яЯХКЮМШ ЧКЛЪГ ЙХЛХ ЦЪКЪЛЪ БЕПЛЪЙКЪ═ НМС ЕКЪ ЫЪЛХМ ЦЮИЮМШМ ФЮМКШ ЦНПУСМФ ЯСПЪРХМЪ ВЕБХПЛХЬ, НМКЮПШ АХП МЧБ ЕИМХКЪЬДХПЛЪЙ ХЯРЪЛХЬДХ. аС, ыНЛЕПХМ АЧИЖЙ АЪДХХ РЮОШМРШЯШДШ. фЮМЯШГ ЪЬИЮМШМ ФЮМКШ ЫЮКЮ ЩЪРХПХКЛЪЯХ, ЧГЖ ДЪ ДНЭСА-РЧПЪИЪМ ЙХЛХ ЩЧЯРЪПХКЛЪЯХ ыНЛЕПДЪМЧМФЪЙХ щЖМДНЭЮМ ЪЯЮРХПХМДЪ ХКЮЫХ ИЕМХКХЙ ЙХЛХ ЦЮПЬШКЮМЛШЬДШ.

═══════════════ аСПДЮ ДХЦЦЪРХ ВЪЙЪМ АХП ЛЪЦЮЛ ДЮ цЕИЮМШМ ЦНПУСМФ НЭКСМСМ рХРХ (Τιτηνες) (1, 479)═ цЮИМЮЦКЮП ЧИПЪДХП ЙХ, СКС вХМДЪ РНПОЮЦ ДЕИХЛХ АХП-АХПХМЪ СИЭСМ ЩЪКЪМ ╚ДХ╩ (5, 211) АХП ДЪ ╚РС╩ (6, 122) ЯЧГКЪПХМДЪ ХТЮДЪЯХМХ РЮОЛШЬДШ, ЧГЖ ДЪ ДНЭСА-РЧПЪИЪМ, ЕКЪФЪ ДЪ РНОЮ ЫЮКШМДЮ НКЛЮЦ ЮМКЮЛШМШ ДЮЬШЛШЬДШ. нКЮ АХКЯХМ РЮПХУХМ ЪМ СКС ВЮЭКЮПШМДЮ РЖПЙ ЯНИ-ЙЧЙКЖ ЕККЪП РНПЮЭЮ ╚РН╩, ╚РХ╩ ИЮ ДЮ═ ╚РЕ╩ ДЕЛХЬКЪП ЙХ, АС ДЮ НМСМ РЧПЪДХФХКХИХ ХКЪ ИЮМЮЬШ, РНО ЫЮКШМДЮ РНОЮ ЬЪЙКХМДЪ НКЛЮЯШМДЮМ ХПЪКХ ЩЪКХП. юГЪПАЮИФЮМДЮ ╚РЪОЪ╩ ЯЧГЖМДЪМ ЙХВХЙ РНПЮОЦ РНОКСЭСМСМ √ ЫЧПЩЖЯЖМЖ ХТЮДЪ ЕДЪМ═ ╚ЦЮПШЬЦЮ РНОЮККШЭШ╩ - ( ЦЮПШЬЦЮМШМ ИЕПХМ ЖЯРЖМДЪ ЦСПСА ЦЮКДШПДШЭШ ИСБЮ) ДЕИХЛ ХЬКЪМХП. аСМДЮМ АЮЬЦЮ ДЖГЪМКХЙ ИЕПДЪ ДХЙЪКХА ЮГЮФШЦ ЫЖМДЖП ЩЧПЖМЪМЪ ЦЮКУШЛЮ-ЦЪКАХКХИЪ ╚РЮОКШЦ╩ ДЕИХПКЪП. щНПЮМАНИ АЧКЩЪЯХМДЪЙХ рЮО цЮПЮЦНИСМКС ЮДШ (7,147) ЦЪКАХРЪЫЪП ИЕПДЪ ИЕПКЪЬЪМ ЙЪМД ЮМКЮИШЬШМШ ЮВШЦКЮИШП. рНПОЮЦЬЖМЮЯ ЦЪКЪЛХМДЪ ╚РНПОЮЦ √ ФЮМКШ БЪ ФЮМЯШГ РЪАХЪРЪ ЛЪУЯСЯ УЮЯЯЪКЪПХ НКЮМ УЖЯСЯХ РЪАХХ РЧПЪЛЪ╩ (7, 320) ЙХЛХ ДЪИЪПКЪМХП. аЕКЪ ВШУШП ЙХ РНПОЮЦ ЮМКЮЛШ ДЮЬШЛЮЯШ АХП ИНГСЛ НКЮПЮЦ═ ╚цЕИЮ╩ ЮДШМЮ НМСМ ЧГЖМДЪМ ВНУ АЮКЮЯШ НКЮМ рХРХИЪ ЩЧПЪ БЕПХКЛХЬДХ. н ДЮ БЮП ЙХ, ДНЭСА-РЧПЪЛЪЙ АЮУШЛШМДЮМ цЕИЮ ХКЪ рХРХ-рНПОЮЦ ЮПЮЯШМДЮ ЫЕВ АХП ЮИПШКШЦ ИНУДС, ЯЮДЪФЪ цЕИЮ цЮИЮ √ рНПОЮЦ, рХРХ ХЯЪ АХПАЮЬЮ рНПОЮЦ ЮМКЮЛШ БЕПЛЪЙКЪ ХЙХ ЮД ЮПЮЯШМДЮЙШ ЩЧГЪЩЧПЖМЛЪГ ЯЪПЫЪД РЪИХМ ЕДХКХП. аСМСМКЮ АЕКЪ ыНЛЕПЪЦЪДЪПЙХ СКС щЖМДНЭЮМ ЦЮИМЮЦКЮПШМДЮ ЪЯЮРХП ИЮПЮДШФШКЮПШМШ ЪМ ВНУ ДНЭСА РЧПЪИЪМ ДЮЬ-ЦЮИЮ ЛЪЯЪКЪЯХ ДЖЬЖМДЖПЛЖЬДЖ.

дНЭСА-РЧПЪИЪМ ЦЮИЮ СКС ЫЕР ЪДЪАХИИЮРШМДЮ ДЮЫЮ ДНЭПСЯС,═ ╚сККХЙСЛХ ЫЮЦЦШМДЮ ЛЮЫМШ╩ДЮ (8, 234) ЕКЪ═ ╚сККХЙСЛХМХМ ДЧК БЕПЛЪЯХ╩ ЮДШ ЮКРШМДЮ ИЮГШИЮ ЮКШМЛШЬДШ. нПЮДЮ═ ╚йСЛЮПАХМХ, АЖРЖМ РЮМПШКЮПШМ ЮРЮЯШМШ ЧИЖПЪЛ╩ АХКДХПХЬ ИЧМКЖ ЛХЯПЮДЮМ ЯНМПЮ ДЕИХКХП:

йСЛЮПАХ ЛЖДПХЙКХИХ ЫНОДСПСП ЧГ ЙЧМКЖМЪ,

вЕБПХКХА АХП ФЮМХИЪ ИЮПШРЛЮГ ЩЖМ ДНЭСП Н.

йХМКХ НКЛЮЦ ХЯРЪИХП Н рСТЮМ РЮМПШЯШМЮ.

н ДЧК БЕПЛЪЙ ХЯРЪИХП ПЪЦХА РЮМПШИЮ ЦЮПЬШ.

йСЛЮПАХ ЛЖДПХЙКХИХ ЫНОДСПСП ЧГ ЙЧМКЖМЪ,

дЪИЪПКХ ДЮЬ-ЦЮЬ ЙХЛХ ЮЭШК ЩЕИДХПХП НМЮ.

йСЛЮПАХ ЧГ ЙЧМКЖМЪ ЛЖДПХЙКХЙ ЫНОДСПЮМДЮ,-

чГ ОЮДЬЮЫКШЦ РЮУРШМДЮМ РЕГ ЦЮКУДШ ИСУЮПШИЮ,

оЮДЬЮЫКШЦ ЪЯЮЯШМШ ЩЧРЖПДЖ ЧГ ЪКХМЪ.

юИЮЭШМШ ЩЕИДХПДХ Н ФНЬЭСМ ЙЖКЪЙКЪПЪ,

юИИЮЦШАШ ХВХМДЪ НКДСЭС ЙХЛХ ЕИМЪМ.

═н, сПЙХЯ ЬЪЫЪПХМДЪМ ИНККЮМША ИНКЮ ВШУДШ,

сВСА ЩЕРДХ ВЮОЮПЮЦ ЩЕРД Н яНИСЦ щЧКЪ.

аЮУ ЫЮЛЮМ яНИСЦ щЧКДЪ

сГСМКСЭС ДЖГ ЖВ БЕПЯР,

иЮПШЛ БЕПЯР ЮЬЮЭШЯШ, ИЮПШЛ БЕПЯР ЕМХ НКЮМ

хПХ АХП цЮИЮ БЮПДШ,-

йСЛЮПАХМХМ ЖПЪИХ ИЮЛЮМФЮ ЩЖООЖКДЮДШ.

аЮУ ЫЮЛЮМФЮ цЮИЮИКЮ Н АХПКЪЬЛЪЙ ХЯРЪДХ.

чГФЪ ЙЖК-ЙЖКТЪРХМХ цЮИЮДЮ ЦНСА ЩЕРДХ.

дЖГ АЕЬ ДЧМЪ ЕБКЪМДХ Н ЫЮЛЮМФЮ ЦЮИЮИЮ,

дЖГ НМ ДЧМЪ ЕБКЪМДХ Н ЫЮЛЮМФЮ ЦЮИЮИЮ.(8, 234)

═══════════════════════════════ (рЪПФЖЛЪ ЛЪЦЮКЪ ЛЖЪККХТХМЪ ЛЪУЯСЯДСП)

бИЮВЕЯКЮБ хБЮМНБ ╚ыЕР ЪДЪАХИИЮРШ╩ ЮДКШ ЛЪЦЮКЯХМДЪ═ ╚АХП МЕВЪ РЮМПШКЮП МЪЯКХМХМ АЮЬВШЯШ╩ (9, 229) ЯЮИШКЮМ йСЛЮПАХМХМ ыСППХ ЪЯЮРХПХ ЯХКЯХКЪЯХМЪ ЮХД НКДСЭСМС, НМСМ ИСМЮМ ЪЯЮРХПХ ЪДЪАХИИЮРМШМЮ, ИЮ ДЮ ЪЯЮРХПХ АЮЬКЮМЭШФШМЮ ЬЪЙЯХГ РЪЯХП ЩЧЯРЪПДХИХМХ╩ (9, 229) ЯЖАСРКЮП ЪЯЮЯШМДЮ ИЮГШП. юКХЛХМ ЮПЮЬДШПЛЮЯШМЮ ЩЧПЪ АС АЮЭКШКШЦ ЫЕРКЪПХМ ЮГЯЮИКШ ИСМЮМКЮПКЮ ЯЮБЮЬЮ ЦЮРШКЮПЙЪМ юУУХИЮБЮ ВЮПКШЭШМДЮ ЫЕР ЛЪДЪМХ ЦЮИМЮЦКЮПШМДЮМ, ЛЪРМКЪПХМДЪМ РЕГ-РЕГ ЯЧГ ДЖЬЛЪЯХ ЯЮИЪЯХМДЪ АЮЬ БЕПЪ АХКЪПДХ. ыНЛЕПХМ ХЬКЪРДХИХ ╚РЮМПШКЮП ЦЮМШ╩ ДЕИЛХМДЪМ ДЮМШЬЮМ б.хБЮМНБ АС ДЕИХЛ ╚ЩЧПЖМЖП ЫЕР ДХКХМДЪМ ЩЧРЖПЖКЖА╩ (9,230) ЦЪМЮЪРХМЪ ЩЪКХА ЮПДШМФЮ ИЮГШП : ╚ЫЕР ЪДЪАХИИЮРШ СКС лЕЯНОНРЮЛХИЮ ХКЪ ЦЪДХЛ ИСМЮМ ЪДЪАХИИЮРШ ЮПЮЯШМДЮ (ЖЯРЪКХЙ ДЪ АСМСМ ЮПУЮЯШМФЮ ЩЪКЪМ АЖРЖМ юБПНОЮ ЪДЪАХИИЮРШМШМ)═ ЫЪКЦЪ ЯЮИЛЮЦ НКЮП.╩ (9, 230) б.о.цНПЮМ ДЕИХКЪМКЪПХ ХМЙХЬЮТ ЕРДХПЪПЪЙ ИЮГША: ╚сККХЙСЛ ЫЮЦЦШМДЮ ЛЮЫМШ╩ДЮ ИСУЮПШДЮМ ЯЮККЮМЛШЬ ЙСЛЮПАХ цЮИЮИКЮ ЕБКЪМХА НМЮ ЦНПУСМФ, ЮГЛЮМ НЭКЮМ═ НКЮМ АЖРЖМ АЮЬЦЮ ЮККЮЫКЮПШМ ПЪЦХАХ ЯЮИШКЮМ сККХЙСЛС ДНЭСП. (10, 52) б.о.цНПЮМ АС ЯЖЗЕРДЪ йСЛЮПАХМХМ хКДШПШЛ РЮМПШЯШ рЕЬСАЮ НКЮМ ЛЖМЮЯХАЪРХМЪ ДЪ РНУСМСП, АЖРЖМ АСМКЮПШ ╚ЕИМХКЪ ИСМЮМ юРКЮМРШ, рНПОЮЦ БЪ щЧИ╩ ЯЖЗЕРХ НКДСЭСМС (10,52) БСПЭСКЮИШП. и.иСЯХТНБ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЪЯЪКЪИЪ ДЮЫЮ ДЪЦХЦ ЮИДШМКШЦ ЩЪРХПЪПЪЙ ЩЧЯРЪПХА: ╚йСЛЮПАЮ (ЙСЛЮПАХ) ЪТЯЮМЪЯХ ЫСППХКЪПЪ ЛЪМЯСА ХДХ. ыСППХ ЪЯЮРХПКЪПХМДЪ ЙСЛЮПБЮ ЮККЮЫКЮПШМ ЮРЮЯШ ЫЕЯЮА НКСМСП, ЬСЛЕП-АЮАХК ЮККЮЫШ еМКХКЪ АЪМГЪДХКХП. (11,246) дЕЛЪКХ ДНЭПСДЮМ ДЮ ДЪПХМ ЙЧЙКЪП ЖЯРЖМДЪ ЬЮУЪКЪМЛХЬ ЯЖЗЕРХМ ЛЪПЙЪГХМДЪ щЧИ РЮМПШЯШ юКСКС ХКЪ ЬСЛЕП ДЮЯРЮМШМДЮ АЮЬ РЮМПШ ЙХЛХ РЮМШМЮМ юМС ЮПЮЯШМДЮ ЩЕДЪМ ВЮПОШЬЛЮ ДЮИЮМШП. цЮИМЮЦКЮПШМ АХКДХПХЬХМЪ ЩЧПЪ йСЛЮПАХ АС ЯЮБЮЬЮ ЦШПЮЦДЮМ ДСПСА АЮУЛП, юМСИЮ ЦЮПЬШ ВШУШП. юМС ХЯЪ ЦСПРСКСЬС СВСА щЧИЪ ЦЮКУЛЮЦДЮ ЩЧПЖП. юМФЮЦ йСЛЮПАХ ЮЛЮМ БЕПЛХП, НМС ДЮПРША ИЕПЪ ЕМДХПХП, ЖЯРЪКХЙ ДЪ РЧПЪМХЬХМДЪМ ЦНПУДСЭС ПЪЦХАХМХ ЮУРЮКЮИШП. юМС ХЯЪ ХМРХЦЮЛ ЮКЛЮЦ═ ЮЛЮФШИКЮ йСЛЮПАХМХ ЖВ ЦНПУСМФ РЮМПШИЮ:рСТЮМЮ, юПМЮЯЮЦ (дЪФКЪ) ВЮИШМЮ, АХП ДЪ рЮЯЛХЯСИЮ ЫЮЛХКЪ ЕДХП. юМСМСМ ДЕДХЙКЪПХ ╚ЩЧИКЪПДЪЙХ ЫЧЙЛПЮМКШЦ ЫЮЦДЮ╩ ЯХКЯХКЪЯХМДЪМ НКЮМ ЮЬЮЭШДЮЙШ ОЮПВЮДЮ ХТЮДЪЯХМХ ЩЪПЪИХМФЪ РЮОЛШЬДШ:

сДСА ЙХЬХ ЩЖФЖЛ ЯЪМ,

вНУ ЯЕБХМХПЯЪМ.

юМФЮЦ АЕКЪ ЮВШКЛЮЭШМ ИЕПЯХГДХ, ИЕПЯХГ.

юЭШПКШЭШ ЯЪМДЪМ ЧРПЖ ЦНИСА ЩЕДХПЪЛ┘

аХПХМФХЯХ √ ДНЭЮФЮЦЯЮМ

цНПУСАХКЛЪГ АХП хКДШПШЛ РЮМПШЯШМШ.

хЙХМФХЯХ √ АС ДЖМИЮИЮ ЩЪРХПЪМ ЯЪМ НКЮФЮЦЯЮМ

фНЬСА-ДЮЬЮМ, ДЮИЮМЛЮИЮМ дЪФКЪ ВЮИШМШ.

жВЖМФЖЯЖ √ ХЩХД РЮМПШ рЮЯЛХЯС ДЮ

аЮКЮКЮИША ЯЪМ РЧПЪДЪ АХКЪФЪЙЯЪМ.

яЪМ АНИКСЯЮМ ЖВ РЮМПШИЮ,-

юЭШПКШЭШ АЮУ ЛЪМ ЯЪМЪ ЬЪКЪ ЕДХПЪЛ.

хМДХ ЮПРШЦ ЯЪМ АНИКСЯЮМ

н РЮМПШМШМ ЫЪП ЖВЖМЪ.

яЪМЪ ЦЮКЮМ ОСВЮ ВШУЛЮЦ НКЮФЮЦДШ.

дХ ДСП ХМДХ ДЧИ АЮЬШМШ

аС ДЮЭКЮПЮ, ЦЮИЮКЮПЮ, ДЮЬКЮПЮ. (8,247)

д.ц.пЕДЕП ХЬЮПЪ ЕДХП ЙХ, ЫЕР ЪДЪАХИИЮРШ ЩЕМХЬ ЫЮКДЮ ЧИПЪМХКЪЛДХИХМЪ ЩЧПЪ ЦЪДХЛ ЛЪДЪМХИИЪРЪ ДЮХП АХП ВНУ ЛЪЯЪКЪ ЫЪКК НКСМЛЮЛШЬ ЦЮКШП. аСМСМКЮ АЕКЪ, ЪКДЪ НКЮМ ЯЕВЛЪКЪПХ ЦЮПЬШКШЦКШ ЩЧРЖПЖА РСРСЬДСПЮМ ЮКХЛ ЫЕР ЪЯЮРХПХ ИЮПЮДШФШКШЭШМШМ ДЪИЪПХМДЪМ ДЮМШЬЮПЙЪМ ╚ЯЧГ ИНУ ЙХ, Н ИСМЮМКЮПЮ ЩЖФКЖ РЪЯХП ЩЧЯЪРПХА╩ (12,70) ТХЙПХМХ РСРЮПКШ ЯЖАСРКЮП ЪЯЮЯШМДЮ ЯЧИКЪИХА; АС АЮУШЛДЮМ ╚сККХЙСЛ ЫЮЦЦШМДЮ ОНЕЛЮ╩МШМ ЪБЪГЯХГ НКДСЭСМС БСПЭСКЮИЮМ ЛЖРЪУЪЯЯХЯЪ ЩЧПЪ ЯЧГЖЩЕДЪМ РЪЯХП ЧМФЪ ЫСППХКЪП РЪПЪТХМДЪМ ЛЕИДЮМЮ ЩЪРХПХКЪМ ЯЖЗЕРХМ ГЮЛЮМ ЮУЮПШМДЮ ЫЕРКЪП РЪПЪТХМДЪМ АХРЙХМ ЫЮКЮ ЯЮКШМЛЮЯШМДЮМ ЯНМПЮ АЮЬ БЕПЪ АХКЪПДХ.

д.ц.пЕДЕП ДЪ НМСМ ДЕДХЙКЪПХМЪ ЪМЪМЪБХ ЬЪЙХКДЪ НПРЮЦ ВШУЮМКЮП ДЮ ЪКДЪ НКСМЮМ ЪЯЪПКЪП, АЪДХХ ОЮПВЮКЮП, ЫЮАЕКЪ ЦЮГШМРШКЮПШМ ЖГЪ ВШУЮПРДШЭШ ЛЮДДХ ЯЖАСРКЮП ЪЯЮЯШМДЮ ИСМЮМ ЛЪДЪМХИИЪРХМХМ, ИСМЮМ ЪЯЮРХП ЪДЪАХИИЮРМШМ СКС АЧИЖЙ щЖМДНЭЮМ ЦЮИМЮЦКЮПШМЮ ЩЕМЕРХЙ ИЮУШМКШЭШМШ ДЖГЩЖМ ЬЪПЫ ЕРЛХЬКЪП. юМФЮЦ ДЕИХКДХИХ ЙХЛХ АС ХЬДЪ ВЪРХМКХЙ ИЮПЮДЮМ ИЮПШЛВШЦКШЦ БЮП. яЧГЖЩЕДЪМ ИЧМДЪ ЮОЮПШКЮМ ЮПЮЬДШПЛЮМШМ ЫЮЛШЯШМДЮ АЖРЖМ ЦЪДХЛ ЛЪДЪМХИИЪРКЪПХМ РЖПЙЛЪМЬЪКХ═ ЦЮИМЮЦКЮПКЮ ЦЮПЬШКШЦКШ ЫЮКДЮ ЛЖЦЮИХЯЪ ЕДХКЛЪЛЪЯХ яНИСЦ щЧК-аСГКС дЪМХГ НУЬЮПКШЭШМШ ДЮ ЙЧКЩЪДЪ ЦНИСА. аСГКС дЪМХГДЪМ-щЧКДЪМ ИЮЦСР ╚нКНМУН╩ЯСМДЮ ЯЧГ ЮВШКШП. нПЮДЮ ЩЧЯРЪПХКДХИХ ЙХЛХ йИНЩЖК аИНЦИН ЮДКШ ЦЪЫПЪЛЮМШМ ИНККЮМДШЭШ ДЮЭШМ РЪОЪЯХМЪ ЖВАЮЬКШ АХП ЦСЬ ЦНМСА. (13, 128) цСЬСМ ЦНМСЬ ЮМКЮПШМДЮ аИНЦИНМСМ ЦНИСМС НЭСПКЮМШП. аИНЦИН НЭПС ЦСЬС БСПСА ЧКДСПЛЪЙ ХЯРЪЯЪ ДЪ ЦСЬ СВСА ЦЮКУШП АСКСДЮ. аХП ЮГДЮМ ЯНМПЮ НЭПСМСМ аСГКС ьХЛЮК дЪМХГХМДЪМ ВШУЮМ ЮАЮЮЯШМШМ НКДСЭС АХКХМХП. иЮЦСР ДЮЯРЮМКЮПШМДЮ аСГКС дЪМХГ ЪМ ВНУ ЯЕБЩХ-ЪУКЮЦ ЯЖЗЕРКЪПХМХМ ХЬРХПЮЙВШЯШМЮ ВЕБПХКДХИХМЪ ЩЧПЪ АСПДЮ ДЮ ЫЪЛХМ ЛЪЯЪКЪ ЧМЪ ВЪЙХКХА. лЪЯЪКЪМ ╚нКНМУН╩ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМДЮМ АХПХ НКЮМ йКЮЮММЮЙ йШШЯШ ЫЕВ ЙХЛХ ЧГЖМЪ ЮПБЮД ЕКЪЛЪЙ ХЯРЪЛХП. юМФЮЦ ЩЕФ ДЪ НКЯЮ аСГКС щЧК НМЮ СЭСП ЩЪРХПХП. цШГШМ НПДЮ ЩЧПДЖИЖ ЮАЮЮЯШ НЭКЮМ нПНИЙН дНУЯСМ НМЮ ЕБКЪМХП. (13,57) аЮЬЦЮ АХП ЛХЯЮК: яНЦЮРЮУ ЮДКШ ЙХЬХМХМ ЮПБЮДШМШ аСГКС дЪМХГХМ ИХИЪЯХ дЪЛХП фЕЯЕКХ НЭСПКЮИШП. цЮДШМ ХЙХФЮМКШ НКДСЭСМС ДХКЪ ЩЪРХПЛЙКЪ МЮЛСЯСМС ЦНПСИЮ АХКХП. (13,106) яЮТ-ВЖПЖЙ ЕДХКЪМ АС ЯЖЗЕРДЪ ЦЮИЮДЮМ АЪЫЯ ЮВШКЛЮЯШ ЦЮКДШПШКЮМ ЛЪЯЪКЪМХМ ХГЮЫКШ РЪЫКХКХ ЩЖФЖМДЪДХ. дЖГДЖ, ╚нККНМУН╩ДЮ ИНК ЙЪЯЪМ ЦЮИЮ ЯЪИИЮП═ ДЕИХКЯЪ ДЪ, Н ЦЮИЮМШМ ЙЕЬХЙВХЯХ иСУЮПШ дЖМИЮМШМ АЮЫЮДШПШДШ; (13,140) ЧГЖ ДЪ ЩЖЛЖЬЖ ЩЕИХЛКХДХ. иЖЙЯЪЙКХЙДЪ ДСПЮМ ЦЮПНБСКВС ЯСПЪРКЪПХМХМ ИСМЮМ ЪЯЮРХПХ ИЮПЮДШФШКШЭШМДЮ ЩЕМХЬ ЫЮККЮМЛЮЯШ ╚нКНМУН╩ДЮ НКДСЭС ЙХЛХ ЯЮБЮЬДЮ ЖЯРЖМКЖЙ ЦЮГЮМЛЮЦДЮМ, ЯЮИШЦКШЦДЮМ АЮЬЦЮ СЭСП ЩЪРХПЪМ, БЮПКШЭШ ЦНПСИЮМ ХМЮМФКЮ ДЮ АЮЭКШДШ.

н.п.цЕПМЕ ИСМЮМ ЛЪДЪМХИИЪРХМЪ, Н ЯШПЮДЮМ ыЕЯХНД ╚рЕНЩЕМХИЮ╩ЯШМЮ РЪЯХПХМ РЮПХУХ АЮУШЛДЮМ ЯНМПЮДЮМ ЩЪКЛЪ НКДСЭСМС ЯЧИКЪИЪМ ц.цСРЕПАНЙКЮ ПЮГШКЮЬШП. иЮГШП ЙХ, ыЕЯХНДСМ ЩЧРЖПДЖИЖ сПЮМ√йПНМ-гЕБЯ═ УЪРРХ ЬСЛЕПФЪ щЧИ ЮДКЮМДШПШКЮМ юМСМСМ ДЮБЮЛШДШ. юКХЛ юКЮКСМС ДЮЫЮ ЕПЙЪМ АХРЙХМКЪЬЛХЬ, ХМЮМФЮ ВЕБПХКЛХЬ, АС ЩЕДХЬКЪ РЪЯХП ЩЖФЖМЪ ЯЪПТЪКХ НКЮМ АХП ЯСПЪР ЙХЛХ ДЪИЪПКЪМДХПХА АЕКЪ ЦЪПЮПЮ ЩЪКХА ЙХ, АС ЦЪДХЛКХИХМ ЙЧЙЖ АС ЯЖЗЕРДЪМ ХЯРХТЮДЪ ЕДЪМ ыЕЯХНДСМ ЧГЖМЪ АЪККХ НКЛЮИША. хМЙЮПЕДХКЛЪГ ЯЖАСРКЮПЮ ЯЧИЙЪМЪМ н.п.цЕПМЕ ЦЪДХЛ иСМЮМШЯРЮМДЮ ИЮИШКЮМ, ХМЙХЬЮТ ЕРДХПХКЪМ ХМЮМФКЮПШМ ДЮ ЫЕР ЪЯЮРХПХ ЦЮИМЮЦКЮПШМДЮМ ЩЧРЖПЖКЛЪЯХ АЮПЪДЪ ХМЮЛКЮ ДЮМШЬЮП. (14, 168)

б.о.цНПЮМ ДЮ ЯЪКЪТКЪПХ ЙХЛХ ╚щЧИКЪП ЫНЙЛДЮПШ ЫЮЦЦШМДЮ ОНЕЛЮ╩ДЮЙШ ЮОЮПШФШ ЮБЮГКЮПШМ ыЕЯХНД рЕНЦНМХИЮ╩ (╚юККЮЫКЮПШМ ЛЪМЬЪИХ╩) ЪЯЪПХМЪ ХВЪПХДЪМ-ХВЪПХИЪ СИЭСМ ЩЪКДХИХМХ ДХКЪ ЩЪРХПХА. яЧГЖЩЕДЪМ ЯХКЯХКЪДЪ ИЕП РСРЮМ хКДШПШЛ РЮМПШЯШМШМ ЮОЮПДШЭШ ЧКЖЛ-ДХПХЛ ЯЮБЮЬШМШМ гЕБЯ-рЖТНМ НКЮИКЮПШ ХКЪ СГКЮЬДШЭШМШ ИЮДЮ ЯЮКША ИЮГША: ╚ыСППХ ЪЯХЮРХПХМДЪ НКДСЭС ЯЮИЮЦ ИСМЮМ ЪЯЮРХПХМДЪ щЧИКЪПХ РЮМПШЯШ щЧИ(ЫСППХКЪПДЪ юМС, ИСМЮМКЮПДЮ сПЮМ) ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПХА.╩ (10, 60) йСЛЮПАХМХМ АЮЬШМДЮМ ДНЭЛЮЯШ ДЮ б.о.цНПЮМШМ ЩЧГЖМЪМ ИЮИШМЛЮИША, Н, ЦЮИМЮЦКЮПДЮ ЪЙЯХМХ РЮОЮМ ЩЕПВЪЙКХИХ ╚гЕБЯ юТХМЮМШ ЧГ АЮЬШМДЮМ ДНЭЛСЬДСП╩ (10,60) РЪЙПЮПКЮЛЮЯШМШ ЧМЪ ВЪЙЛХЬ, АС ЪЯЮРХПХ НКЮИШМ ИСМЮМ ДЮЯРЮМШМЮ ЩЪКЛЪ НКДСЭСМС АХП ДЮЫЮ БСПЭСКЮЛШЬДШ.

аЪККХДХП ЙХ, йПНМ ЮПБЮДШ пЕИЮМШМ ЩЧГЖ ЦЮПЬШЯШМДЮ ╚СЬЮЦКЮПШМ ЫЮЛШЯШМШ ЮЛЮМЯШГФЮЯШМЮ СДСПДС.╩ (2,57) цЮИМЮЦКЮПДЮ ДЕИХКХП ЙХ, гЕБЯ ДЖМИЮИЮ ЩЪКЪМДЪ пЕИЮ ЛЮЭЮПЮИЮ ЯШЭШМЛШЬ, БЮКХДЕИМКЪПХ сПЮМШМ-щЧИЖМ БЪ цЕИЮМШМ √ РНПОЮЭШМ ЛЪЯКЪЫЪРХ ХКЪ╩ (2, 57) йПХР ЮДЮЯШМДЮ ИЕПКЪЬЪМ ЛЮЭЮПЮИЮ ЯШЭШМДШ, ДЖМИЮИЮ ЩЪКЪМ ЯНМСМФС АЮКЮЯШМШ НПДЮ ЩХГКЪДХ, ╚йПНМЮ ХЯЪ СДЛЮЯШ ЖВЖМ ЪЯЙХИЪ АЪКЪМЛХЬ СГСМЯНБ АХП ДЮЬ БЕПДХ╩ (2,57) б.й.цНПЮМ йСЛЮПАХМХМ юМСМС ЮУРЮКЮЛЮЯШ НКЮИШМШ йПНМСМ ЩЪКЪФЪИХМ РЮМПШКЮПШ НКЮЯШ ыЕЯРХИЮ дЕЛЕРПЮ, ыЕПНМ, юХДЮ(ыЮДЕЯ), оНЯЕИДНМ ЙХЛХ СЬЮЦКЮПШМШ СДЛЮЯШ ЯЖЗЕРКЪПХ ХКЪ ЦЮПЬШКЮЬДШПША НМКЮПШМ АХП ЦЮИМЮЦДЮМ АЮЬКЮМЭШФ ЩЧРЖПДЖИЖМЖ АХКДХПХП. (10, 60) б.о.цНПЮМЮ ЩЧПЪ ыНЛЕПХМ ХЬКЪРДХИХ ╚ЧКЛЪГ РЮМПШКЮП ДЕИХЛХМХМ, ЕКЪФЪ ДЪ ыЕЯХНДСМ РХРЮМКЮП ЕОХРЕРХМХМ ╚ЙЕВЛХЬКЪПХМ РЮМПШКЮПШ╩ ХТЮДЪКЪПХ ╚МЧЦРЪАЪМЧЦРЪ ЫЕРВЪДЪМ ВЕБПХКЛЪ РЪЯХПХ АЮЭШЬКЮИШП╩ (10,61)

щЧПЖМДЖИЖ ЙХЛХ ыНЛЕП ДЮЯРЮМКЮПШМДЮ ИЕП РСРЮМ ДЮЬ-ЦЮИЮ ЛЧБГСЯС АЪДХХ ЮМКЮЛ ДЮЬШЛЮ АЮУШЛДЮМ АЖРЖМ ЬСЛЕП РЪЯХПКХ ЦЮИМЮЦКЮП ХКЪ РЮЛ СГКЮЬШП, АЪГЪМ ДЪ ЕИМХКХЙ РЪЬЙХК ЕДХП. юМФЮЦ МЪ ИЮГШЦ ЙХ, ДЖМИЮ УЮКЦКЮПШМШМ ЪЯЮРХПХ ЙЕВЛХЬХМДЪ ЩЧПЙЪЛКХ ИЕП РСРЮМ АС ЛЪЯЪКЪ═ ХЙХАЮЬКШ ЪКЮЦЪ ЙХЛХ ЧИПЪМХКХА, ЕКЪ АС ФЖП ДЪ ЦЪКЪЛЪ БЕПХКХА. ыЮКАСЙХ ЛХМ ХККЪПХ ЧГЖМДЪ АХПКЪЬДХПЪМ ВЮЭКЮП ЮУЮПШМДЮ АЧИЖЙ ЪЯЮРХПХ-РЮМХУХ ЩЕПВЪЙКХЙКЪПХ ЖГЪ ВШУЮПЮМ АС ЮУРЮПШЬКЮП, АС ЮПЮЬДШПЛЮКЮП ВНУ ИЕПДЪ ═ХЙХ АЮЬКШ ИНУ, ЖВАСФЮЦКШ ЬЪЙКХМДЪ ЮОЮПКШЛЮКШИ ЛШЬ. ыНЛЕП ДЮЯРЮМКЮПШМДЮ ЮОЮПШФШ ЯЮИШКЮМ ЮИПШ-ЮИПШ ЪЯЮРХПХ НКЮИКЮП, ЯЧГКЪП, ЮДКЮП ЙХЛХ ДНЭЮМ-РЧПЪИЪМ ДЮЬ-ЦЮИЮ ЯЖЗЕРХ ДЪ ЫСППХ-ЫЕР ЦЪДХЛКХИХМДЪ ФЪПЪИЮМ ЕРЛЪЙКЪ РЖПЙ АЮЬКЮМЭШФКШДШ. сКС ЦЮИМЮЦКЮПДЮ АС ЛЧБГСМСМ ЩЕМХЬ ХЬКЪМЛЪЯХ АЮУШЛШМДЮМ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЪЯЪКЪМХМ РЖПЙ-ИСМЮМ-ЫСППХ-ЫЕР ╚юБЕЯРЮ╩ ЯЖЗЕРКЪПХМДЪ ЬЮУЪКЪМЛЪЯХМХ ДЪ, МЕФЪ ДЕИЪПКЪП, АЕЬАСФЮЦКШ НКЛЮЯШМШ ДЮ РЪАХХ РЪЯХП ЙХЛХ ЦЪАСК ЕРЛЪКХИХЙ.

ыНЛЕП ДЮЯРЮМКЮПШШМДЮ, ЕКЪФЪ ДЪ АЖРЖМ ИСМЮМ ЪЯЮРХПХ БЮПКШЭШМДЮ ИЕП РСРЮМ щЖМДНЭЮМДЮМ ЩЪКЛЪ Н ЯШПЮДЮМ РЖПЙЦЮИМЮЦКШ ЯЧГКЪП, ЮДКЮП, ЯЖЗЕРКЪП ЫЮЛШДЮМ ЧМФЪ ЮМРХЙ иСМЮМШЯРЮМДЮ ИЮПЮДШФШ ЮДЮЛКЮПЮ, РЮПХУВХКЪПЪ, ТХКНЯНТКЮПЮ АЪККХ НКЛСЬДС. ьЪЫЪП ДЧБКЪРКЪПХМХМ ИЮУШМКЮЬЛЮЯШ, ХВЪПХДЪМ-ХВЪПХИЪ АХПКЪЬЛЪЯХ, АЪГЪМ ДЪ АХП ОЮДЬЮЫКШЦ ЮКРШМДЮ ЛЧЫЙЪЛКЪМЛЪЯХ ХВХМДЪ ИЮПДШЛ ЕРЛЪЙ ЖВЖМ НМКЮП ИЮГШ ДХКХМДЪ, ХМЮМФКЮПДЮ, ЩЪПЪМЪЙКЪПДЪ ДЪИХЬХЙКХЙ РЪПТЪДЮПШ ЙХЛХ ВШУШЬ ЕРЯЪКЪП ДЪ═ ЛЖЛЙЖМ ЦЪДЪП ЩЕПВЪЙКХИЪ ЩЖБЪМХА ЮДКЮПШМ ДЕИХКХЬХМДЪ, ХГЮЫКЮПДЮ, ИНГСЛКЮПДЮ ХКЙХМКХИХ ЦНПСЛЮЭЮ ЦЮИЭШ ЩЧЯРЪПЛХЬКЪП. дЕИХКЪМХ АХПАЮЬЮ ╚цЕИЮ-цЮИЮ╩ ЮДШМЮ ЮХД ЕРЯЪЙ ЩЧПЪПХЙ ЙХ, оКЮРНМ цЕИЮМШ ╚ЦЮИЮ╩ ЙХЛХ ЦЪАСК ЕРЛХЬ, НМС АЖРЖМ ЪЯЮРХПХ ИЮПЮМШЬШМ АЮЬКЮМЭШФШ ЯЮИЮПЮЦ ИЮГЛШЬДШ: ╚ЪЩЪП ╚ЦЕИЮ-РНПОЮЦ╩ ЯЧГЖ ╚ЦЮИЮ╩ ЙХЛХ РЪКЪТТЖГ НКСМЯЮ ЧГЖМЖ ДЮЫЮ ИЮУЬШ АЖПСГЪ БЕПЪП. нКЮ АХКЯХМ ЕКЪ цЮИЮ НМСМ ДЖГЩЖМ ЮДШДШ БЪ ЪЩЪП ыНЛЕПЪ ХМЮМЯЮЦ Н СКС МЪМЪ (Γεγάασι) ДЕЛЪЙДХ. юУШ АС ╚ЦЕЦЮЯХМ╩ ( γαια) ЯЧГЖМЪ ИЮУШМДШ,═ ЧГЖ ДЪ ДНЭСКЛЮЦ, РЧПЪЛЪЙ ЮМКЮЛШМДЮ ХЬКЪМХП.╩ (15,645)

оКЮРНМСМ═ АЖ ДЖГЩЖМ, ДЪИЪПДЪМДЖЬЛЪГ ХГЮЫШМДЮМ ЯНМПЮ АЪКЙЪ ДЪ ╚цЮИЮ╩ ЯЧГЖМЖМ-ЮДШМШМ ЛЪМЬЪИХМДЪМ ДЮМШЬЛЮЛЮЦ ДЮ НКЮПДШ. юМФЮЦ ЮУШ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЪЯЪКЪ РЖПЙДХККХ УЮКЦКЮПШМ ЪЯЮРХПХ ИЮПЮДШФШКШЭШМЮ ДЪПХМДЪМ АЪКЪД НКЮМ АЮЬЦЮ ЮКХЛКЪПХ ДЪ ДЖЬЖМДЖПЖА. л.яЕИХДНБ, лЮЫЛСД цЮЬЦЮПКШ, уХБЪ уЮМШ ъАЖКЦЮГХ ЙХЛХ ЮПЮЬДШПШФШКЮПШМ ДЕДХЙКЪПХМЪ ДХПЪЙКЪМХА ЦЮИ ЦЪАХКЪ ЮДШМШМ ╚ЦЮИЮ╩ ХКЪ ЪКЮЦЪКХ ИЮПЮМДШЭШМШ, ЕКЪФЪ ДЪ ╚ЦЮИЮ╩ ДЕИХЛХМХМ ╚ЛЧЫЙЪЛКХЙ╩ ЮМКЮЛШ ДЮЬШДШЭШМШ АХП ДЮЫЮ БСПЭСКЮИША. (16,36) н ЙХ ЦЮКДШ ЦЮИ-ЦЮИШ ЦЪАХКЪ ЮДШМШМ ЧГЖКЖМДЪ ДЮИЮМЮМ ╚ЦЮ╩-МШМ ЧМФЪ ЮИШ, ЯНМПЮКЮП ХЯЪ ДЮЬ-ЦЮИЮ ЮМКЮЛШ ДЮЬШЛЮЯШМЮ АСПДЮ ЫЕИПЪР ДНЭСПЮФЮЦ ЫЕВ МЪ ИНУДС. щЧПЖМЖП ЮИШМШМ ЦЮИЮДЮ ЯШЭШМЮФЮЦ РЮОЛЮЯШМЮ ЦШЬ ЮИКЮПШМДЮ ЦЮИЮ ВХКЪЯХМДЪ ИСУСИЮ ЩЕРЛЪЯХМЪ ХЯРХМЮДЪМ БЕПХКДХИХМЪ ЩЧПЪ ХКЙХМ ЛЪГЛСМДЮМ ВНУ ДЮ СГЮЦКЮЬЛЮИЮМ АС ЮД ЯНМПЮДЮМ ДЪЦХЦКЪЬДХПЛЪ ДЪИХЬХЙКХИХМЪ СЭПЮЛШЬДШ. цЮИЮ-ЦЮИШ ИЕП ЮДКЮПШ РЖПЙ ДЖМИЮЯШМДЮ ХЯРЪМХКЪМ ЯЮИДЮ ВНУДС. (17,159) АС ЯЧГЖМ юЭЦЮИЮ, юКЮЦЮИЮ, цЮПЮЦЮИЮ, ьХЬЦЮИЮ ЙХЛХЛ ДЕИХЛКЪПДЪ ЮДЯНМС ЬЪЙХКДЪ ХЬКЪМЛЪЯХ ДЪ ЩЪПЪМЪЙ ЫЮКШМДЮ ХМЙХЬЮТ ЕРЛХЬ, ЬЪПЮХРКЪ АЮЭКШ ЮПРШЛ БЕПЛХЬДХП. юГЪПАЮИФЮМ ДЮМШЬШЦ ДХКХМДЪ РЕГ-РЕГ ЯЪЯКЪМЪМ ╚ЦЮИШЛ-ЦЪДХЛ НКЮЯЮМ╩ ЮКЦШЬШ ДЮ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЪЬИЮМШМ АЪПЙКХИХ, ИЕМХКЛЪГКХИХ, СГСМЧЛЖПКЖКЖИЖМЪ ЩЧПЪ БЕПХКЛХЬДХ. аЖРЖМ АСМКЮПШ ХГКЪДХЙФЪ л.яЕИХДНБСМ ╚юГЪПАЮИФЮМКШКЮПШМ СКС АЮАЮКЮПШ ДЮЭЮ, ЦЮИЮИЮ, ДЮЬЮ РЮОШМЛШЬКЮП╩ (16, 35) ЯЧГЖ ЧГЖМЖ ДНЭПСКДСП, жЯРЪКХЙ ДЪ ЮКХЛХМ АС ЛЪЦЮЛДЮ ыНЛЕПХ, НМСМ цЕИЮЯШМШ-цЮИЮЯШМШ ИЮДЮ ЯЮКЛЮДЮМ, ЮПЬЮДШПЛЮ ЮУЮПШМДЮ ЮКШМЮМ ДЖГЩЖМ ЯНМКСЦ ╚ЦЮИЮ-ЮИ-ЦЮИ-ЦЮИШ ИЮПЮДШФШ, ХКЮЫХ ЦЮИЮ ЛЪМЮЯШМДЮДШ╩ (16,36)╩ ДЕЛЪЯХ цЕИЮМШМ цЮИЮ, цЮИЮМШМ ХЯЪ РЖПЙЛЪМЬЪКХ ЮМЮ РЮМПШ НКЛЮЯШМШ, ИСМЮМ ДЖМИЮЯШМЮ РЖПЙ ДЖМИЮЯШМДЮМ ЩЪРХПХКЛЪЯХМХ АЖРЖМ ДНКЭСМКСЭС ХКЪ ЖГЪ ВШУЮПДШП.

аЖРЧБКЖЙДЪ АХП-АХПХМЪ СГЮЦ-ИЮУШМ ЛЪЯЮТЪДЪ ИЕПКЪЬЪМ ЪМ ЦЪДХЛ ЛЪДЪМХИИЪРКЪПХМ ЮИПШ-ЮИПШ ЫЧПЩЖЯЖМДЪ, ЮИПШ-ЮИПШ ЙЪПОХФ ИЕПРСРЛЮЯШМДЮМ ЯЮБЮИШ РЖПЙ ЪЯЮРХПХ РЪЯХПХ АЪГХ ЪЯЮРХПХ-ЛЪДЪМХ ЦЮКШЦКЮПШМ ЧГЖКЖМЖ, ЧГЪИХМХ, ФЮМШММШ-ЦЮМШМШ РЪЬЙХК ЕДХП. рЖПЙ РЪЯХПХ АЪГЪМ АХПАЮЬЮ АЪГЪМ ДЪ ДНКЮИШЯШ ХКЪ ЯЪИИЮПХ-ЩЪГЪПХ БЮЯХРЪВХКХЙКЪ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЛХЬХДХ. и.иСЯХТНБСМ лЮММЮДЮ ЕКЪФЪ ДЪ лЮММЮ СФЦЮПШМДЮ, сПЮПРС ЩЖМВШУЮПШМДЮ ЧГЖККЪМЛХЬ юЬЙЮИЮ (ЮЯЯСПФЮ сЬЙЮИЮ), (11,281) ыСАСЬЙЮИЮ, (11,349) сЬЙЮИЮ (11,353) ИЕП ЮДКЮПШМШМ НКДСЭСМС ИЮГШП.═ ыНЛЕП ╚нДХЯЯЕИЮ╩ЯШМДЮЙШ мЮБЯХЦЮИЮ √ Ναυσικάα (1, 341) (ЮРЮЯШ тЕЮЙ ВЮПШ юКЙХМНИ ЮМЮЯШ═ юПЕРЮДШ)═ юПРХЦХИЮ √ Αρτακίη, (1,85) (кЕЯРПХЦНМ ЧКЙЪЯХМДЪ АСКЮЦ, ДЮЫЮ ДНЭПСЯС, ЦЮИЮДЮМ ЯШГША ЩЪКЪМ ЮПШ-ДСПС АСКЮЦ) нЩХЩХИЮ √ Ωγυγίη (1, 525) (йЮКХОЯНМСМ ИЮЬЮДШЭШ ЪТЯЮМЪБХ ЮДЮ), нПРХЦХИЮ √ Ορτυγίη нПРЮ ЦЮИЮ (1, 372) ЮВШЛШМЮ ЩЧПЪ═ (╚юПРЕЛХДЮ ЙСКРС ХКЪ ЪКЮЦЪДЮП ЪТЯЮМЪБХ ЮДЮ.╩) (18, 680) ЮДКЮПШ-ЮМКЮИШЬКЮПШ ХКЪ АЕКЪ ИЮУШМДЮМ СГКЮЬЛЮЯШ ВНУ ЯЧГ ДЕИХП. и.иСЯХТНБ сЬЙЮИЮ ЖГЪПХМДЪ ДЮИЮМША ╚сЬЙЮИЮ РЖПЙФЪ СЬ ╚ЖВ╩ БЪ йЮИЮ ╚ЦЮИЮ╩ ЯЧГ АХПКЪЬЛЪЯХМДЪМ ЪЛЪКЪ ЩЪКЛХЬДХП╩ (11, 353) ТХЙПХМХМ ЮПДШМФЮ АС яСПХИЮИЮ ИЮУШМ ЪТЯЮМЪБХ ЧКЙЪ (18, 680) ╚шш юЬЬСПМЮЯХПОЮКШМ ╚ЩЧИДЪМ ЯЮККЮМЮМ ЖВ ЯШКДШПШЛ ЦЮИЮ╩ ЮМКЮИШЬШМЮ СИЭСМ ЩЪКХП╩ ДЕИХПЙЪМ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЪЯЪКЪДЪ ЮМКЮЬШКЛЮГ ИНГСЛЮ, ВЪЙ-ВЕБХПЪ ИЕП ЦЮКЛЮДШЭШМШ ДЮ МЪГЪПЪ ВЮРДШПЛШЬДШ. юРЮЯШ тЕЮЙ ВЮПШ, ЮМЮЯШ юПЕРЮ НКЮМ мЮБЯХЙЮИЮ ЬЪУЯ ЮДШМДЮ ЦЮИЮМШМ ЮОЮПШФШ ХЬРХПЮЙШ ЮРЮ-ЮМЮМШМ ЧГ АЮКЮЯШМЮ СГСМ ЧЛЖП, ИЕМХКЛЪГКХЙ, ДНЭСА-РЧПЪИХА ЦЮИШЛ-ЦЪДХКЛХЙ ДХКЪЙКЪПХМДЪМ ЩЖФ ЮКЛШЬДШ. юГЪПАЮИФЮМКШКЮПШМ ДЮМШЬШЦ ДХКХМДЪ РЮ СКС ВЮЭКЮПДЮМ ЖГЖАЪПХ АС ЮКЦШЬ ХЬКЪМЛХЬ, ХМДХМХМ ЧГЖМДЪ ДЪ ХЬКЪМЛЪЙДЪДХ. аСМСМКЮ АЕКЪ, ╚ЦЮИЮ╩ ЯЧГЖ, РЖПЙ ДЖМИЮЯШМДЮ НКДСЭС ЯЮИЮЦ ыНЛЕП ИЮПЮДШФШКШЭШМДЮ ДЮ ВНУЮМКЮЛКШДШ. ьЮХПХМ АЪДХХ ДНМ ЩЕИХМДХПДХИХ юПРХЦХИЮ, нПРХЦХИЮ ЮДКЮПШМШМ НУЬЮПКШЭШ ХКЪ ИЮМЮЬШ РЮМШДШФШ ЧГЖЛКЖИЖ ДЪ БЮП. дЕИХКДХИХ ЙХЛХ юПРХЦХИЮ ыНЛЕП ДЮЯРЮМШМШДЮ ЦЮИМЮИША ЦЮИЮДЮМ ВШУЮМ ЮПШ-ДСПС АСКЮЦ, ЦЮИМЮЦ, нПРХЦХИЮ ХЯЪ ╚юПРЕЛХДЮ ЙСКРС ХКЪ ЪКЮЦЪДЮП ЪТЯЮМЪБХ ЮДЮ╩ ЮМКЮЛШМШ ДЮЬШИШП. ъКХЛХГДЪ ДЕИХКЪМКЪПХ РЪЯДХЦКЪИЪМ РСРЮПКШ ЯЖАСРКЮП БЮП. б.к.йПЮСГЕМХМ ╚ыНЛЕП КЖЭЪРХ╩МДЪ НПРЮ √══ Όρθη (1, 370)тЕЯЯХКХИЮДЮ ЬЪЫЪП, нПРЮ рПНИЮКШ═ Ορθαιος-(1, 370) ЮДКЮПШМШМ АЮЬЦЮ ДХКЪ ЙЕВЪМДЪ АЕКЪ ХКЙХМКХИХМХ ЦНПСЛЮЯШ ДЮ ЮДКЮ АХПКХЙДЪ ЦЪАСК НКСМЛСЬ ЫЮМЯШЯЮ ХМЮМФКЮ АЮЭКШДШ. аСПЮДЮ нПРЮ ορθός √ НПРЮКШЦ ЬЪЫЪП, ОЮИРЮУР ЬЪЫЪП, нПРЮ рПНИЮКШ ХЯЪ ЛЪПЙЪГХ ЬЪЫЪПДЪМ НКЮМШ РЮМШЛЮЦ ЖВЖМ ХЬКЪМЛХЬДХ.

цЕИЮМШМ РЮМПШ ЙХЛХ ЦЪАСК НКСМЛЮЯШ ЪЯЙХ, ВНУ ЪЯЙХ ДЖМИЮДЮ АЮЬ БЕПЪМ ИЕМХ ДХМХ-ЪЯЮРХПХ АЮЬКЮМЭШФДШ, НКЮ АХКЯХМ КЮО ХКЙХМ АЮЬКЮМЭШФДШ. аС ЩЕПВЪЙКХЙ ╚цЮИЮ╩ ЮДШМДЮ ЪЙЯХМХ РЮОША, ыНЛЕПКЪ ЩЪКХА-ЩЪРХПХКЪМ ИЕМХКХЙДЪ НМСМ гЕБЯКЪ ЪБЪГКЪМЛЪЯХ ЩЧГКЪМХКЪМ ЫЮКДШ. вЮЭКЮПШМ ДНКЮМША ЙЕВЛЪЯХМЪ АЮУЛЮИЮПЮЦ ЮДШМШМ ДЪИХЬЛЪДЪМ СПБЮРКШ РСРСКЛЮЯШ, ЧГЖМЖМ РЧПЪМХЬ ИЮПЮДШФШЯШ ЙХЛХ РЮМШМЛЮЯШ, НМС ХМЮЛ ЯШЭШМЮФЮЭШМЮ ВЕБХПЯЪ ДЪ цЮИЮМШМ ХКЮЫХКЪЬЛЪЯХ АХПДЪМ-АХПЪ АЮЬ БЕПЪ АХКЛЪГДХ. щЧПЖМЖП ЙЧЙКЪМХА ЧГЖКЖ ЖЯРЖМДЪ АЪПЙ НРСПЛЮЯШМЮ, ЪЙЯ-ЯЪДЮ БЕПЛЪЯХМЪ ЩЧПЪ ХМЮЛЮ ЯЮПШМЮМКЮП НМСМ ЛЮЭЮПЮЯШМДЮ, ЙЧКЩЪЯХМДЪ ЧГКЪПХМЪ ЫЪИЮМ ЮУРЮПЛЮЭШ СИЭСМ ЯЮИЛШЬКЮП. юУШ ЮДШМЮ ЙХРЮА ЩЪКЪМ, ИЮ ДЮ ЩЪКЛЪИЪМ ОЕИЭЪЛАЪПКЪПХМ АХП ВНУС ЧГ РЮМПШЯШИКЮ ЪКЮЦЪИЪ ЩХПЛЪЙ ЖВЖМ ВНАЮМ РЪЙКХИХМДЪМ, ЕКЪФЪ ДЪ ЦЮОЮКШ ЛЮЭЮПЮКЮПДЮ ХКЮЫХ БЪЫИЪ ЦНЬСКЛСЬКЮП. рЮПХУХ АЮУШЛДЮМ ЯНМПЮКЮП РХЙХКЪМ ЛЪАЪД, ЛЪЯФХД, ЛНМЮЯРПКЮПШМ ХВЪПХДЪМ ЪЙЯ-ЯЪДЮ БЕПЛЪЯХ ЪГЪКХ-ХКЮЫХ ЩЪПЪМЪИХМ ЩЪПЪЙКХКХИХМДЪМ ХЯРХТЮДЪДХ.

цЮИЮМШМ ХКЙ НКЮПЮЦ РЖПЙ ДЖМИЮЯШМДЮ ХМЮМФЮ ВЕБПХКЛЪЯХМЪ ЬЖАЫЪ ИЕПХ ЦЮКЛЮЯЮ ДЮ АС ХМЮМФШМ иСМЮМШЯРЮМЮ ЫЮМЯШ ИНККЮ, ЫЮМЯШ ЮЛЮФКЮ ЩЪРХПХКЛЪЯХМХМ ЮВШЛШ ЦЮРШКЮЬША-ДЪПХМКЪЬЛХЬ ЦЮПЮМКШЭЮ ХЬШЦ ЯЮКЮП. юМФЮЦ ЮПЮЬДШПШФШ ХЬ ДЪ АЧИЖЙ ВЪРХМКХЙКЪПКЪ ЖГКЪЬХП. цЮИЮМШМ ХГХ ХРЛХЬ Н ХКЙХМ ВЮЭКЮПДЮ ХКЮЫХ ХМЮМФЮ ВЕБПХКЛЪЯХМХМ ЫЮМЯШ СФАЮРДЮМ АЮЬ БЕПЛЪЯХМХ АХКЛЪЯЪЙ ДЪ═ Н ХМЮЛ ВЕБПЪЯХМХМ ЩЕР-ЩЕДЪ ЩЕМХЬКЪМДХИХ, ХМЙХЬЮТ ДЖМИЮЯШМШ АЖПЖДЖИЖ АЪККХДХ. нКЮ АХКЯХМ ЦЮИЮ ХМЮМФШ иСМЮМШЯРЮМЮ ЙЕВЛЪГДЪМ ЧМФЪ РЖПЙРЪЯХПКХ ДЮХПЪКЪПДЪ, Н ЯШПЮДЮМ ЬСЛЕП-ЫЕР РЮПХУХ ДЧМЪЛКЪПХМДЪ, ЕКЪФЪ ДЪ ╚юБЕЯРЮ╩ ЛЪЙЮМШМДЮ ДНКЭСМКЮЬЛШЬ, ЖЯРЖМКЖИЖМЪ ЩЧПЪ СГЮЦ-ИЮУШМ ЧКЙЪКЪПХМ ДХМХ ХМЮЛ, ХДЕИЮ ЮУРЮПЮМКЮПЮ АС ЮУЮПКЮ ДЮЫЮ ЩЕМХЬ ЪПЮГХКПДЪ ИЮИШКЛШЬДШ. щЧПЖМЖП ЦЮИЮ ХМЮМФШМШМ ЮПРЛЮЯШМДЮ юБЕЯРЮВШКШЭШМ-гЪПДЖЬРХКХИХМ НМСМКЮ ЪКЮЦЪКХ РЪКХЛХ ЧГ ЩЖФЖМЖ ЩЧЯРЪПЛХЬДХ. юУШ ВНУРЮМПШКШЦ ВЮЭКЮПШМШМ ДХМХ ХМЮФКЮПШМДЮМ ЫЕВ АХПХМХ ХМЯЮМ ИЮЬЮМРШЯШМЮ, ДЖЬЖМФЪКХ ХМЙХЬЮТЮ, ДЖМИЪБХ ДЪИЪПКХ ГЪПДЖЬРХКХЙФЪМ ИЮПЮКШ, ХМЮЛШ ДНЭПСКДЮМ НКЛЮЛШЬДШ. дЪИЪПКХ ДХМХ ЩЧПЖЬКЪП АЪГЪМ АХП ЧКЙЪДЪ, АХП ЦЪАХКДЪ ПЖЬЕИЛ ЫЮКШМДЮ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЯЪ ДЪ АЮЬЦЮ ЪПЮГХКЪПДЪ РЪПЪТДЮП РЮОША ИЮД, ИЮ ЦНЫСЛ ДХКДЪ ХМЙХЬЮТ ЕРДХПХКХП, ЫЮЛШМШМ АЪИЪМЪФЪИХ ХМЮМФЮ ВЕБПХКХП, АЪГЪМ ДЪ ХКЙ ХДЕИЮ БЕПЪМХМ ЮДШ СМСДСКСП, ИЮ ЮГ ВЪЙХКХП, ЮМФЮЦ Н ДХМХМ ЯНМПЮЙШ ДЖГЪКХЬКЪП БЕПЪМХ, АХРЩХМКЪЬДХПХА ИЮИЮМШ ОЕИЭЪЛАЪП ПЖРАЪЯХМЪ ЦЮКУШП. ыЪП ЫЮКДЮ ╚юБЕЯРЮ╩ДЮЙШ ДХМХ ЩЧПЖЬКЪП АХПДЪМ-АХПЪ ДЕИХК, ИЮБЮЬ-ИЮБЮЬ ДНКЭСМКЮЬЛЮКШ, ЯШМЮЦКЮПДЮМ ЙЕВЛЪКХ, ЧГЖМЖ ДНЭПСКРЛЮКШИДШ. цЮИЮ-лЮПРЮ ЮДШМЮ ЩЪКДХЙДЪ, Н ╚юБЕЯРЮ╩ ЪПЮГХЯХМЪ ЩЪКЛЪ ДЕИХК, СГЮЭШ, АХП РЖПЙ ЪПЮГХЯХМДЪМ ЩЧРЖПЖКЖА АЮЬЦЮ РЖПЙ ЪПЮГХЯХМДЪ ФЪПЪИЮМ ЕДЪМ ИЕМХ, РЪКХЛХМ, ДЖМИЮЩЧПЖЬЖМ ПЪЛГХДХ.

╚юБЕЯРЮ╩МШМ иЮЬРКЮП ЙХРЮАШМДЮ ыЖПЛЖГ гЪПДЖЬРЪ юМЮЫХР юПДБХЯПС ЧИЛЪИХ РЮОЬШПШП. гЪПДЖЬР юМЮЫХРХМ ЖЯРЖМКЖИЖМЖ НМСМ ЯС ЙХЛХ ЮУЛЮЯШМДЮ, ЮЭПШКЮПЮ ЛЪКЫЪЛ НКЛЮЯШМДЮ, ЫЮАЕКЪ, ыЖПЛЖГЖМ НМЮ═ ИЮУШМ НКСА ДХБКЪПЪ ЦЮПЬШ ВШУЛЮЯШМДЮ, ЕБХ-ЕЬХИХ, БЮПШ-БЮПХДЮРШ, ЧКЙЪМХ, АХП ЯЧГКЪ, ХМЯЮМШ ИЮЬЮДЮМ ХМЮФКШ ЮЛХККЪПХ ЦНПСЛЮЯШМДЮ, ИЮЛЮМКШЭЮ ИЮУЬШКШЦКЮ ЩЖФ ЩЪКЛЪХЯМДЪ, ЯЧГЖЩЕДЪМ РЪКХЛХМ ЧИПЪРЛЪЯХМДЪ ЩЧПЖП. яНМЯСГКСЭС ДЮБЮЛ ЕРДХПЪМ юМЮЫХРХМ ФЮМКШКЮПЮ ЯЕБЩХ ЕЫРХПЮЯШ ЩЪРХПЛЪЯХМХ ИЮДЮ ЯЮКШП, НМСМ АЮПЪЯХМДЪ ЯЧГЖМЖ ЮВШЦ ДЕИХП:

аЖРЖМ ЪП ЙХЬХКЪПДЪ РНУСЛ ИЮПЮДЮМ НДСП,

аЖРЖМ ЮПБЮДКЮП ЖВЖМ ДНЭСЛ ИЮПЮДЮМ НДСП.

юМЮКЮПДЮ ЮМЮКШЦ АЪРМХМХ Н ЫЮГШПКЮП,

юПБЮДКЮПДЮ ДНЭСЬС Н ПЮЫЮРКЮП, СЭСПКЮП.

щЖФ БЕПЛЪЙ ЩЪПЪЙДХПЯЪ ЮМЮКЮПШМ ХЬХМЪ,

н ДНКДСПЮП, ЯЖД БЕПЪП АХК НМКЮПШМ ДЧЬЖМЪ.(19, 423-424)

ыЖПЛЖГЖМ МЪИХ, ЙХЛХ МЪДЪМ ЧРПЖ, ЫЮМЯШ ЮЛЮФЮКЮ ИЮПЮРДШЭШ, МЪИЪ ЩЧПЪ ИЮУЬШКШЦ ИНКСМС РСРДСЭС ЧГЖМЖМ ЯЧИКЪДХИХ ЯЧГКЪПДЪ ЖГЪ ВШУША ЮИДШМКЮЬШП.

лЪМ √ ЫЖПЛЖГ РПЪТХМДЪМ ИЮПЮМЛШЬДШП НМКЮП,

аЖРЖМ ЕБКЪП, ЙЪМДЪКП, ЧКЙЪКЪП БЪ ДХИЮПКЮП.

иЮПЮРДШЛ ЙХ, НМКЮПШ ЦНПСИСА ЫХТГ ЕКЪИХЛ,

йЕЬХИХМДЪ ДЮИЮМШЛ, ИЮЭШКЮПДЮМ ЩЧГКЪИХЛ.

═══════════════════════════════════════════════ вЕБХПЪМХ х.бЪКХИЕБ (19, 424)

аС ИНКСМ, АС ЮЛЮФШМ ДЮБЮЛШ НКЮПЮЦ ╚иЮЬР╩КЮПДЮЙШ

══ лХРПЮ НМЮ УНЬ ЩЪКЪМ ХЬ ЩЧПЪМ ЕБЪ ЩХПЪП,

══ нМЮ ЧБКЮД АЪУЬ ЕДЪП. (19, 444)

дЕИХЛКЪПХ лХРПЮМШМ ДНЭСЛ-РЧПЪМХЬ РЮМПШЯШ НКЛЮЯШМШ ЮВШЦКЮИШП. и.иСЯХТНБ лХРПЮМШМ юЫСПЮЛЮГДЮ РЪПЪТХМДЪМ ИЮПЮМДШЭШМШ ДЕЛЪЙКЪ ИЮМЮЬШ НМСМ ЧГЖМЖМ ХКЮЫХ ЩЖФДЪ НКДСЭСМС, РЮМПШКШЭШМШ, ДЧК ЮПРШПЛЮДЮ, РЧПЪМХЬДЪ ЩЧПЖП. (11, 393) еКЪ юЫСПЮЛЮГДЮМШМ ЧГЖ ДЪ яОХРЮЛЮ гЪПДЖЬРКЪ ЯЧЫАЪРХМДЪ лХРПЮМШ РЮМПШ ЙХЛХ ЦЪАСК ЕРДХИХМХ ДХКЪ ЩЪРХПХП, НМЮ ЯХРЮИХЬ ЕРЛЪИХ РЮОЬШПШП: ДЕИХП ЦНИ АС ХЬДЪ ЬЮЩХПДКЪПХМ ДЪ ЯЪМХМ ИНКСМКЮ ЩЕРЯХМКЪП. аС ЧИЖДЖМ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЪЯКЪИКЪ ЯШУ АЮЭКШКШЭШ БЮП. ╚иЮЬР╩КЮПДЮ ЮДШ цЮИЮ-лЮПРЮМ ЙХЛХ ИЮГШКЮМ цЮИЮЛЮПРЮ НМСМ ЧГЖМЖ юЫСПЮЛЮГДЮМШМ ИЮПЮРДШЭШМШ ДХКЪ ЩЪРХПЪМ ИЮПЮДЮМШМШМ ЧИЖДЖМЖ, ЩЧЯРЪПХЬХМХ ЫЮЛШДЮМ ЧМФЪ ЕЬХДХА-ДХМКЪИЪМ ХКЙ ХМЯЮМ ЯЮИШКЛЮЦКЮ СПБЮРКШ РСРСКСП. аЖРЖМ АСМКЮПШ ЮПЮЬДШПША ЮИДШМКШЦ ЩЪРХПЪМ и.иСЯХТНБ ИЮГШП: ╚цЮИЮЛЮПР ъЫПХЛЮМ (юМЦПСЛЮМИС) ХКЪ ДЧИЖЬДЪ ИЮПЮКЮМШП, ФЮМ БЕПЪМДЪ═ ╚РНУСЛС╩ РЧЙЖКЖП, РНПОЮЭЮ ВЧЙЖП. цШПУ ХКДЪМ ЯНМПЮ РНПОЮЦДЮМ ПЪБЪМД (ЙЧЙЖМДЪМ ДЪПЛЮМ ЫЮГШПКЮМЮМ НР АХРЩХЯХ) ЬЪЙКХМДЪ лЮПРЮ БЪ лЮПРИЮМЮЦ ЩЧИЪПЛХЬ БЪ ХМЯЮМ ЩЧПЙЪЛХ ЮКЛШЬДШП. нМКЮПДЮМ ДЮ юЫСПЮЛЮГДЮ, ЩСИЮ ЮПХ РНПОЮЦКЮПШМШ БЪ ЕРМНЯКЮПШМШ РЧПЪРЛХЬДХ.╩ (11, 393)

ъЯЮРХПХ-ТЪКЯЪТХ РЪЦБХЛДЪ щЧИЖМ ЪП, иЕПХМ ЮПБЮД ЙХЛХ ЦЪАСК ЕДХКДХИХМХ ИЮДЮ ЯЮКЯЮЦ ╚иЮЬР╩КЮПДЮЙШ ИЮПЮМШЬ ИНКС АХРЩХ ПЪЛГХКХИХКЪ ХТЮДЪ НКСМДСЭСМЮ ЩЧПЪ цЕИЮ-сПЮМ РЧПЪМХЬХ ИНКСИКЮ АХПАЮЬЮ СГКЮЬШП, ЕИМХКЪЬХП. аС ЪЯЮРХПХ НКЮИШМ УЮЙЮЯ √ НЯЕРХМ ЪЯЮРХПХ ЦЮМЮЦКЮПШ ХКЪ АХПАЮЬЮ ЙЪЯХЬДХИХМХ, КЮО ЪЙХГКЪЬДХИХМХ ЯЧИКЪЛЪЙ ЛЖЛЙЖМДЖ.

ыНЛЕПХМ щЕИ-цЮИЮ, сПЮМ-щЧИ АЮУШЬШМЮ ЩЪКДХЙДЪ НМСМ АС ЛЪЯЪКЪИЪ ДЖЬЖМФЪКХ, АХП ЮГ ДЮ ЦШЯЦЮМФКШЦКЮ ИЮМЮЬЛЮЯШ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПХП. еКЪ АХК МЪДЪМЯЪ ыНЛЕП ВШУШЬ ИНКС ЮУРЮПША ХКЙХМ ЮРЮ-ЮМЮМШ ЯНМПЮЙШ МЪЯХКЪДЪМ НКЮМ гЕБЯКЪ ЪБЪГ ЕКЪЛЪИЪ ЖЯРЖМКЖЙ БЕПХА. аС ИЧМДЪ АХП ЮГ ХПЪКХДЪ ЯЧГ ЮВШКЮФЮЦ. н ЙХ ЦЮКДШ ЬЮХПХМ ЯЧГЖЩЕДЪМ ЛЧБГСИЮ ЮГ РНУСМЛЮЯШМЮ Н, АХП ДЪТЪ ыЕПЮМШМ гЕБЯ ЦЮПЬШЯШМДЮ:

цНИ ЮМДШЛЮ ЬЮЫХД НКЯСМ АС ИЕП, АС ЩЧИ, ИЕП ЮКРШМДЮМ

юУЮМ яРХЙЯ ЯСКЮПШ ДЮ, - (хК.уб 36-37)

лХЯПЮКЮПШМДЮ, АХП ДЪТЪ йЮКХОЯНМСМ нЩХЩХИЮ ЮДЮЯШМДЮ нДХЯЯЕИХ ХМЮМДШПЛЮЦ ЖВЖМ

ьЮЫХД НКЯСМ ЦНИ АС РНПОЮЦ, ЬЮЫХД НКЯСМ ЪМЩХМ ЯЪЛЮ,

ьЮЫХД НКЯСМ ИЕП ЮКРШМДЮМ ЮУША ЩЕДЪМ яРХЙЯ ВЮИШ (нД., б-184-185)

дЕИХА ХВДХИХ ЮМД ЛХЯПЮКЮПШМДЮ, АХП ДЪТЪ ДЪ юПЕЯХМ ЧГ ИЮПЮЯШМШ гЕБЯЪ ЩЧЯРЪПЪПЪЙ ЯЮБЮЬ ЦШГШЬДШПЮМКЮПДЮМ ЩХКЕИ ЕРДХИХ ЛЪЦЮЛДЮ гЕБЯХМ НМЮ ДЕДХИХ:

ъЩЪП АЮЬЦЮ ЮККЮЫКЮПДЮМ ДНЭСКЯЮИДШМ ХМДХ ВНУДЮМ

сПЮМХДКЪП ЙХЛХ ДЪПХМ РНПОЮЦКЮПШМ ЮКРШМДЮИДШМ. ( хК., б, 809-810) ДЕИХЛКЪПХМДЪ ЮВШЦКЮМША

н ЙХ ЦЮКДШ цЕИЮ-цЮИЮ, сПЮМ-щЧИ ЮДКЮПШМШМ ЮИПШ-ЮИПШ ВЕБХПЛЪКЪПДЪ АЧИЖЙ, ИЮ ЙХВХЙ ЫЪПТКЪПКЪ ИЮГШКЛЮЯШМЮ, АС ХКЙ АЮУШЬДЮ ЛЧБГСИЮ-ЛЪГЛСМЮ ЫЕВ АХП ЪЯЙХЙКХЙ ЩЪРХПЛХП. аСМСМКЮ АЕКЪ, АС ЮДКЮПШМ ХКЮЫХКЪЬДХПХКХА-ЬЪУЯКЪЬДХПХКХА ХЬКЪМДХИХ ЛЪЦЮЛДЮ оКЮРНМЯЮИЮЭШ АХПАЮЬЮ цЮИЮ ЬЪЙКХМДЪ ИЮГШКШЬШ НМСМ ЪЯЮРХПХ ЦЮИМЮЦ ЙХЛХ РЮМШМЛЮЯШМЮ ИЮПДШЛ ЕРЛХЬ НКСП. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ ЦЪДХЛ ИСМЮМ ДХКХМХ ДЪПХМДЪМ АХКЪМ рЖПЙХИЪКХ ь.фЮМ ЮПЮЬДШПЛЮКЮПШМДЮ (20, 510) т.йНВЮЙ ХЯЪ ВЕБХПЛЪКЪПХМДЪ цЕИЮМШ цЮИЮ ЙХЛХ ИЮГЛШЬКЮП. (21,294)

т.йНВЮЙ ыЕПЮМШМ ИСУЮПШДЮЙШ ЮМДШМШ

яРХЙЯХМ ЯСКЮПШМШМ РЧЙЖКДЖИЖ цЮИЮ БЪ ЛСРКС РЮМПШКЮП

жВЖМ ЕДХКЪМ ЪМ ЦНПУСМФ БЪ ЪМ АЧИЖЙ ИЕЛХМКЪПХ ДХМКЪИЪМ

иСУЮПШДЮЙШ сПЮМНЯ, ЯЪМХМ ХКЮЫХ АЮЬШМ БЪ ЩЪПДЪЙ

иЮРЮЭШЛШГ ЬЮЫХДХЛ НКЯСМ. (хК., уб. 36-39)

ЯЧГКЪПХКЪ ВЕБХПЪМДЪ ЛЪРМЪ ДЮЫЮ АЧИЖЙ ДХЦЦЪРКЪ ИЮМЮЬЛШЬ, цЕИЮМШМ ЪЯКХМЪ СИЭСМ НКЮПЮЦ ╚цЮИЮ╩ ЙХЛХ ЦЪКЪЛЪ БЕПЛХЬДХ.

ь.фЮМЮ ЩЪКДХЙДЪ, Н ДЮ ЫЪП ИЮГШЯШМДЮ, ВЕБХПЛЪ ИЮ ЮПЮЬДШПЛЮ ХГЮЫШМДЮ цЮИЮ ЮДШМШ ХЬКЪРЛХЬ, ЪЯЮРХПХ ЛЮФЪПЮИЮ ДЮЫЮ ВНУ ЮИДШМКШЦ ЩЪРХПЛХЬ, йПНМНЯСМ ЧГ АЮКЮЯШМШ СДЛЮЯШМШ, пЕИЮМШМ АХП ЮМЮ ЙХЛХ ЯНМАЕЬХИХ НКЮМ гЕБЯХ ЧКЖЛДЪМ ЦСПРЮПЛЮЦ ЖВЖМ йПХР ЮДЮЯШМЮ ЩЕРЛЪЯХМХ, ЧГЖМЖ хДЮ ДЮЭШМЮ ВЮРДШПЛЮЯШМШ, АС СЭСПДЮ ╚цЮИЮ ФНФСЭС ЮКДШ БЪ НМС АХП ЛЮЭЮПЮМШМ ДХАХМДЪ ЯЮУКЮДШ╩ (20, 8) ДЕЛЪЯХМХ, йПНМНЯСМ ЮМЮ пЕИЮ РЪПЪТХМДЪМ НМЮ БЕПХКЪМ ДЮЬШ СЬЮЦ АХКХА СДЛЮЯШМШ ДЮМШЬШПЙЪМ цЕИЮМШ АХПАЮЬЮ цЮИЮ ЙХЛХ РЮМШРЛШЬ, ЛЖПЪЙЙЪА АХП ЯЖЗЕРХМ ЮЯЮМ ЦЮБПЮМЛЮЯШМЮ ЬЪПЮХР ИЮПЮРЛШЬ, ЕКЛХ ЩЕПВЪЙКХИХ ИЕМХ ЛЪПЫЪКЪДЪ АЪПОЮ ЕРЛХЬ, цЮИЮ ХКЪ иЕПХМ ИЮПЮМШЬДЮ АЮЬКЮМЭШФ НКДСЭСМС РЪЯДХЦКЪИХА (18,128) ИЮГШП:═ ╚цЕ╩ - ИСМЮМФЮ РНПОЮЦ ЮМКЮЛШМЮ ЩЪКХП.╩ (20, 510) ЮКХЛ цЕИЮ-цЮИЮ ДЕИХКХЬКЪПХМХМ ╚цЕ(рНПОЮЦ) √цЮ(цЮИЮ)╩ ЖГЪПХМДЪ ЧГЖККЪМДХИХМХ ИЮДЮ ЯЮКША ╚РНПОЮЦ АЖРЖМ РЮМПШКЮПМШ ЯНИКЮПШМШМ ВШУДШЭШ ЪМ ЪЯЩХ АХП РЮМПШВЮ╩ (20, 515) ХГЮЫШМШ БЕПЛХЬДХ.

ыНЛЕПХМ ЧГЖМДЪМ ВНУ-ВНУ ЧМФЪ ЦЪАСК ЕДХКЛХЬ ДХМКЪПДЪМ, РЮМПШКЮПДЮМ ХЛРХМЮЯШ ИСМЮМКЮПШМ ИЕМХ ДХМЪ ЙЕВЛЪЯХ, ЧГКЪПХМХМ РЮПХУХ АЮУШЛДЮМ ЯНМПЮДЮМ РЮМШДШКЛЮЦДЮ НКЮМ ЧГ ЮККЮЫКЮПШМЮ ЯХРЮИХЬЪ АЮЬКЮЛЮЯШМДЮМ ХПЪКХ ЩЪКХПДХ. юМФЮЦ АС ХМЮЛ-ХМЮФ ДЧМЪЛХМДЪ ыНЛЕПХМ ЪБГНКСМЛЮГ ИЕПХ БЮП. нМСМ ИЮПШЛРЮМПШ ЮДКЮМЛЮЯШ ИЕМХ ДХМХ МЖТСГКЮ АЮЬКЮДШ. и.оЮПЮМДНБЯЙХМХМ ДХКХМФЪ ДЕЯЪЙ: ╚ЪЯКХМДЪ АС ДХМХ ЖЯСКСМ, РЪЯМХТЮРШМ ИЮПЮДШФШЯШ ыНЛЕП НКЛСЬДС.╩ (22, 27) ю.т.кНЯЕБ ЦЮКДШПШКЮМ АС ЛЪЯЪКЪ ЖГЪПХМДЪ ДЮЫЮ ЩЕМХЬ ДЮИЮМША. нМСМ ТХЙПХМФЪ ╚ыНЛЕПДЪ йПНМНЯСМ ЙХЛХМ НЭКС НКДСЭС АХКХМЛХП.╩ (23, 287) ыЕЯХНДДЮМ ТЪПЦКХ НКЮПЮЦ ыНЛЕПХМ ╚УЮНЯ╩ (ЦЮПЛЮЦЮПШЬШЦКШЦ) ЯЧГЖМЖ ХЬКЪРЛЪЛЪЯХ, цЕИЮ-цЮИЮ, сПЮМ-щЧИ НКЮИКЮПШМЮ ЧРЪПХ ИЮМЮЬЛЮЯШ ю.т.кНЯЕБХ ДЖЬЖМДЖПЖП. нМСМ ИЮГДШЭШМЮ ЩЧПЪ иСМЮМЯШРЮМДЮ ИЕМХ ДХМХ ЕПЮМШМ ХМЮМФ ЖЯСКСМС ИЮПЮДЮМ, ╚ЛЪДЪМХКЪЬХА ЛЪДЪМХ НКЮМ ыНЛЕПДЪ рНПОЮЦ (ИЪМХ цЕИЮ-цЮИЮ ю.к ) ЮУШПШМФШ ИЕПЪ ЯШУШЬДШПШКША.╩ (23,286) аЕКЪКХЙКЪ ДЪ═ цЕИЮ-цЮИЮ-рНПОЮЦ ЮМКЮИШЬШ ВНУ ЦЪДХЛ НКЛЮЦКЮ АЮЬЦЮ ДХМХ АЮЬКЮМЭШФ ДЪИЪПКХ РЮМПШВШКШЭШМ, ДХМХ ЩЧПЖЬКЪПХМ ИЕРХПЛЪЯХДХ. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ ЖЛСЛХ ХЯХЛ АЮУШЛШМДЮМ ХЯРХТЮДЪЯХМХ МЪГЪПЪ ЮКЛЮЯЮЦ ыНЛЕПХМ═ цЕИЮМШ, сПЮМШ ВЪРХМКХЙКЪ УЮРШПКЮРДШЭШМШ ЯЕГЪПХЙ. ю.т.кНЯЕБХМ ДЪ ЯЖАСРЮ ИЕРХПДХИХ ЙХЛХ щЧИ-сПЮМ-рНПОЮЭШМ (цЕИЮМШМ) РНПОЮЭШМ НЭКС НКЛЮЦКЮ ╚АЖРЧБКЖЙДЪ ЙНЯЛНЦНМХЙ (РЮМПШМШ ХМЯЮМ ЬЪЙКХМДЪ РЪЯЪББЖП ЕРЛЪ) ЩЖФЖМДЪ ДЕИХК, ЧГЖ ДЪ ЪЯЮРХПХ НКЮИ ЯЮИШКЛШП.╩ (23, 286) ╚ыНЛЕП╩ ЙХРЮАШМШМ ЛЖЪККХТХ ДЕДХЙКЪПХМХМ ДЖГЩЖМКЖИЖМЖ═ цЕИЮМШМ ИНУ, гЕБЯХМ нКХЛО ДЖМИЮЯШМДЮ АЮЬ РЮМПШ ЙХЛХ РЮМШМЛЮЯШМДЮ ЩЧПЖП, АСМС РЮПХУХ АЮУШЛДЮМ ЯНМ ВЮЭКЮПЮ ЮХД ЕДХП. юУШ ЬЮХПХМ ЪДЪАХ ЦЪЫПЪЛЮМ ЙХЛХ ФЮМКЮМДШПША ФЪПЪИЮМ ЕРДХПДХИХ РЮМПШКЮПШМ ВНУС НКХЛОКХДХ. (23, 285) нКХЛО ДЖМИЮЯШМЮ ЩЪРХПХКХА ИСМЮМХКЪЬДХПХКЪМ РЮМПШКЮПШМ ИЮПЮДШФШЯШ НКЮМ ыНЛЕП ИЮИЛЮЦ ХЯРЪДХИХ ИЕМХ ДХМХМ ФЮПВШЯШМЮ ВЕБПХКЛХЬДХ. аС ХЬДЪ ЮДШМШ ЫЮККЮМДШПДШЭШ РЮМПШКЮП ыНЛЕПХМ ИЮУШМ ЙЧЛЪЙВХКЪПХДХ. аСМСМКЮ АЕКЪ, ю.т.кНЯЕБХМ ИЮГДШЭШ ЙХЛХ ыНЛЕП ГЮЛЮМ АЮУШЛШМДЮМ ЙЧЫМЪ ХМЮЛШ ИЕМХ ЬЪЙХКДЪ, ИЕМХ ДХКДЪ ЮПЮИЮ ЩЪРХПХАЯЪ ДЪ Н, ИЮПЮРДШЭШ ДЮЯРЮМКЮПДЮ НКДСЦФЮ СКС ЙЕВЛХЬКЪПХ, ХГКЪПХМХМ ВНУСМСМ ХРЛХЬ-СМСДСКЛСЬ АЮЬЦЮ ДЖМИЮМШ ЧГ ВЮЭШМЮ СИЭСМКЮЬДШПШКЛШЬ ЫЮКДЮ НПРЮИЮ ВШУЮПЛШЬДШ. вЮЭДЮЬ ЕКЛДЪ ДЕИХКДХИХ ЙХЛХ Н СКС ДЖМИЮМШ ХДЮПЪ ЕДЪМКЪП МЪ гЕЯБ, МЪ ДЪ НМСМС АСИПСЭСМС ИЕПХМЪ ИЕРХПЪМ АЮЬЦЮ НКХЛОКХКЪП ХДХ. ю.т.кНЯЕБЪ ЩЧПЪ ыНЛЕПХМ нКХЛОЪ ЩЪРХПДХИХ АЖРЖМ АС ХМЮМФКЮПШ ЧГЖМЖМ УРНМХЙ РЮМПШКЮПШИКЮ, ЬЕИРЮМКЮПШ ХКЪ АХПКХЙДЪ ╚нКХЛОЧМФЪЯХ ЮДКЮМДШПЛЮЭЮ АХГХЛ ДЪ, ИСМЮМКЮПШМ ДЮ РЮЛ ХУЗРХИЮПШ БЮП.╩ (23, 285)

п.б.цНПДЕГХЮМХ ЩЧЯРЪПХП ЙХ, ыНЛЕП ХКЙ РЮМПШКЮП ЯНИ-ЙЧЙЖМДЪМ √ ИЪМХ цЕИЮДЮМ, сПЮМДЮМ ЛЖЪИИЪМ АХП ЮИДШМКШЦКЮ ЯЧГ ЮВЛШП; АС МЪЯКХМ ХКЙХМКХИХМДЪМ ЩЕМХЬ ДЮМШЬЛЮЦ АХП ИЮМЮ, ЬЮХП ╚АХКЪПЪЙДЪМ ЙЮХМЮРШМ, ДЖМИЮМШМ ИЮПЮМЛЮЯШМДЮ НМКЮПШ ЫЪП ФЖП ХЬРХПЮЙДЮМ СГЮЦКЮЬДШПШП.╩ (24,313) ЮКХЛХ ДЖЬЖМДЖПЪМ НДС ЙХ, аПХЮПЮМИЕ, еЩЕНМЕ (хК., ушб,403-4) ЙХЛХКЪПХМХМ═ сПЮМ-щЧИ ЧБКЮДКЮПШ НКДСЭСМС ИЮДЮ ЯЮКЛЮИЮМ, ЧМЪ ВЪЙЛЪИЪМ ыНЛЕП ╚юТПНДХРЮМШМ ЪМЪМБХ ЛЪМЬЪИХ АЮПЪДЪ ПЪБЮИЪРХМ ЪМЪМБХ БЕПЯХИЮЯШ ЖГЪПХМДЪ ДЪ ДЮИЮМЛШП, НМС гЕБЯКЪ дХЮМЮМШМ ЦШГШ ЯЮИШП.╩ (хК., шб, 348) жЯРЪКХЙ ДЪ ╚ыНЛЕП АХКЪ-АХКЪ иЕПХМ-щЧИЖМ ИЮПЮМЛЮЯШ ЫЮЦЦШМДЮ НКЮМ АЪККХ ЪМЪМБХ ПЪБЮИЪРКЪП ХКЪ ЪКЮЦЪМХ ЙЪЯЛЪЙ╩ ( хК., 311) ХЯРЪИХП.

═цЮИЮМШМ═ цЕИЮ ЙХЛХ ИЮГШКЛЮЯШ ИЮМКШЬ НКЮПЮЦ ыНЛЕП ДЮЯРЮМКЮПШМШМ ЮИПШ-ЮИПШ ДХККЪПЪ ВЕБПХКЛЪЯХМДЪМ ЯНМПЮ АЮЬ БЕПЛХДХ. иСМЮМ ДЕИХКХЬХМДЪМ═ Н ЮД АХГХЛ ДХКЪ ыЕИЮ ЬЪЙКХМДЪ ДЮЫЮ ИЮУШМДШ. аСМСМКЮ АЕКЪ ыНЛЕПХМ ЪЯЪПКЪПХМХ, АЖРЧБКЖЙДЪ ЮМРХЙ ИСМЮМ ЪДЪАХИИЮРШМШ ХКЙ ЦЮИМЮЦДЮМ НУСИСА ХГКЪИЪМКЪПДЪМ ВНУС АС ЮДЮ ДЪИХЬХЙКХЙ ЩЪРХПЛЪЙДЪМ ВЪЙХМЛХЬКЪП.═ цЕИЮ ЮДШ ЮГЪПАЮИФЮМЮ ПСЯДХККХ ВЕБХПЛЪКЪП БЮЯХРЪЯХКЪ ЩЪРХПХКХА. ыЕЩЕК ДЪ═ цЮИЮ ЮДШМШ ХКЙ ИЮГШКШЬДЮ НКДСЭС ЙХЛХ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛШЬДШ. н, ыНЛЕПХМ ЦШЯЦЮМФКШЦКЮ, АХП ЮГ ДЮ ЧПР-АЮЯДШПКЮ ИЮМЮЬДШЭШ дХЙХ (дЖГЩЖМКЖЙ, щЕПВЪЙКХЙ, дЖПЖЯРКЖЙ хКЮЫЪЯХ) еПХММХКЪПХ (ЮМЮ ЦЮРХККЪПХМЪ, ЦНЫСЛКЮПЮ ОХЯКХЙ ЕДЪМКЪПДЪМ ЧФ ЮКША НМКПЮ ФЪГЮ БЕПЪМ ХМРХЦЮЛ ХКЮЫЪЯХ) еБЛЕМХРКЪПХ, ЕКЪФЪ ДЪ НМКЮПЮ ЮХД ЕРДХИХ юМДКЮ яРХЙЯХ ДЪ РЮМПШ ЯЮИШП, (25, 130) ыНЛЕПЪЦЪДЪПЙХ ГЮЛЮМКЮП ЮУЮПШМДЮ ЧГЖМЪ ╚ЫЧПЛЪР ЕДХКЪМ ЧМЩЧПЖФЖ╩ (25, 132)═ цЮИЮМШМ НКДСЦФЮ СКС ВЮЭКЮПЮ ЮХД НКЛЮЯШМЮ ХЬЮПЪ БЕПХА ЪЯЮРХПХ ПЪЛГХ щЕФЪДЪМ═ щЧИДЪМ ЯНПЮЦ ЩЪРХПЪМ тЕБДЪМ ЪКЮЦЪКХ ЫЮКДЮ ЯЧГ ЮВША ИЮГШП: ╚АЕКЪХЙКЪ ДЪ РЪАХЪР ЯСПЪРКЪПХМДЪМ ИЕМХ ЮККЮЫКЮПЮ ЙЕВХД АЮЬ БЕПХП.╩ (25, 133) ыЕЩЕК АС ДЪИХЬХЙКХЙ НКЮИКЮПШМДЮ РЮПХУХ ДЪЦХЦКХЙ ЮУРЮПЛЮЭШ ИЕПЯХГ ЯЮИШП. аСМСМКЮ АЕКЪ ИЕМХ ДХМ ЙЧЫМЪ ДХМХ ИЕПХМДЪМ НИМЮДША ЩЧГДЪМ ЯЮКЯЮ ДЮ юБЕЯРЮВШКШЭШМ ХМДХ ДЪ ХФПЮ НКСМЮМ АЪГХ ЮИХМКЪПХ ЙХЛХ ХМЯЮМКЮП ЙЧЫМЪ ДХМХМ ИЮПЮПКШ ЖМЯЖПКЪПХМХ РЮМПШ ЩЖФЖМДЪ РЪЯЪБББЖП ЕРЛЪДЪМ ЮДЪР ЫЮКШМДЮ ИЮЬЮДШПКЮП. аС ЦНЬЮКШЦКЮП СКС иСМЮМШЯРЮМДЮ ДЮ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЛХЬДХ. еЯУХКХМ ╚еБЛЕМХРКЪП╩ ЪЯЪПХМДЪ НКЮИКЮП ╚дЕКТЮДЮ, юОНККНМ ЛЪАЪДХМХМ ЦЮАЮЭШМДЮ╩ (26,.208) ФЪПЪИЮМ ЕДХП. ъЯЪПДЪ ХКЙ ЧМФЪ ТЮКВШ ЦЮПШ оХТХИЮ ╚ЪМ ЦНФЮ ЮККЮЫ цЮИЮМШ РЪЦДХЯ ЕДХПЪЛ╩ (26, 208) ДЕЛЪЙКЪ гЕБЯДЪМ ЦЮАЮЦЙШ РЮМПШКЮП ЮМЮЯШМЮ ЯЕБЩХЯХМХ ЮВШЦКЮЛШЬДШ. рЮПХУХКХЙ, ЪЯЮРХПХКЙ, ХКЮЫХКХЙ АЮУШЛШМДЮМ═ цЮИЮМШМ ЫЧПЛЪРХМХ √ СПБЮРШМШ ЮПРШПЮМ НМСМ ЮМЮ НКЛЮЯШДШ.

к.лЕЬРЕПЫЮГХ ДЧКБЕПЛЪДЪ, РЧПЪЛЪДЪ══ щЕИЮМШМ ЖЯРЖМКЖЙКЪПХМХ ЯЮДЮКЮИША ИЮГШАДШ: ЫЮЛШДЮМ, ЫЪП ЬЕИДЪМ ЧМФЪ ╚юМЮ рНПОЮЦ, щЕИЮ (цЮИЮ) БЪ щЧИ ЦЖААЪЯХ, сПЮМ НКЛСЬДС.╩ (26, 12) иЮГШВШ ЮКХЛ АС МХЩЮЫШМ СФАЮРШМДЮМ РЧПЪИЪМКЪПХМ ЯЮИШМШ АЖРЧБКЖЙДЪ БЮПКШЭШ ЧГЖККЪЬДХПЪМ МЪ БЮПЯЮ ЫЮЛШЯШМШМ АХПКХИХМДЪ ЩЧПЖП. к.лЕЬРЕПЫЮГХМХМ ИНГСЛСМЮ ЩЧПЪ ╚АЖРЖМ АС ИЖГЪККХ ДХБКЪП, АХПЩЧГКЖ ДХБКЪП √ МЪЫЮИЪР ХМЯЮМЮ АЪМГЪП ХКЙ ИЮПЮМШЬКЮП √ ЮГЛЮМ ЙХЬХКЪП БЪ ЦЮДШМКЮП╩ (27,13) ЮДШ ИСУЮПШДЮ ВЪЙХКЪМКЪПХМ═ (цЮИЮ ХКЪ щЧИ ЦЖААЪЯХМХМ ю.к) МХЩЮЫШМДЮМ ЯНМПЮ ИХИЪКЪМЪ АХКЛХЬКЪП.═

хярхтюдъ нксцлсь ъдъахииюр

1. бК. йПЮСГЕ. цНЛЕПНБЯЙХИ═ ЯКНБЮПЭ (Й ╚хКХЮДЕ╩ Х ╚нДХЯЯЕЗ╩), я-оЕРЕПАСПЦЗ,

2. ыНЛЕП ╚нДХЯЯЕИЮ╩, (ВЕБХПЪМХ ъ.гХИЮРЮИ), а., 1977, ФЪЛХ 368 ЯЪЫ.

3. ═ΗΟΜΕΡΙ ΟΔΥΣΣΕΑ═ παρς 1 LIPSIA,B.G.TEUBNERI.══

4. ф.мЮЭШИЕБ. цЪДХЛ ьЪПЦ ЪДЪАХИИЮРШ РЮПХУХ. а., 2004, ФЪЛХ 445ЯЪЫ.

5. ю.ю.яЕПЙХМЮ. яХЛБНКШ ПЮАЯРБЮ Б ДПЕБМНЛ йХРЮЕ. л., 1982,

6. юяе, Ф.шу, а.,1986, ФЪЛХ 622ЯЪЫ.

7. оНЕГХЪ Х ОПНГЮ ДПЕБМЕЦН бНЯРНЙЮ, (БЯРСОХРЕКЭМЮЪ ЯРЮРЭЪ х.аПЮЦХМЯЙНЦН), л., 1973, ФЪЛХ 735ЯЪЫ.

8. бЪВ.бЯ.хБЮМНБ. уЕРРЯЙЮЪ КХРЕПЮРСПЮ. йМ: оНЕГХЪ Х ОПНГЮ ДПЕБМЕЦН бНЯРНЙЮ, (АХАКХНРЕЙЮ БЯЕЛХПМНИ КХРЕПЮРСПШ), Р.1, л., 1973, ФЪЛХ 735 ЯЪЫ.

9. б.о.цНПЮМ. дПЕБМЕЦПЕВЕЯЙЮЪ ЛХТНЦЕЛЮ ЯСДЭАШ. мНБНЯХАХПЯЙ, 1990,

10. и.иСЯХТНБ. цЪДХЛ ьЪПЦ РЮПХУХ. а., 1993

11. кХРЕПЮРСПЮ ДПЕБМНЦН бНЯРНЙЮ, л., 1962

12. м.б.еЛЕКЪМНБ. яЧФЕРШ ЪЙСРЯЙХУ НКНМУН. л., 1980.

13. н.п.цЕПМШ. уЕРРШ. л., 1987, ФЪЛХ══ 240 ЯЪЫ.

14. оКЮРНМ. яНАХПЮМХЕ ЯНВХМЕМХИ, Р.1, л., 1990

15. л.яЕИХДНБ. юГЪПАЮИФЮМ УЮКЦШМШМ ЯНИЙЧЙЖМЖ ДЖЬЖМЪПЙЪМ. а., 1989,

16. гЪЙХ бЮКХДХ рНЭЮМ. нЭСГ ДЮЯРЮМШ. (2-ФХ АЮЯЦШ), хЯРЮЛАСК, 1982,

17. ═ыНЛЕП. ╚хКХЮДЮ╩, ╚нДХЯЯЕИЮ╩, а., 1986, ФЪЛХ═ 684ЯЪЫ.

18. цЪДХЛ ьЪПЦ ЪДЪАХИИЮРШ. (ЛЖМРЪУЮАЮР), а., 1986, ФЪЛХ 584ЯЪЫ.

19. ь.фЮМ. йКЮЯХЙ иСМЮМ ЛХРНКНЗХЯХ. 6-ФШ АЮЯЙШ. хЯРМАСК, 1970, ФЪЛХ 541ЯЪЫ.

20. ыНЛЕПНЯ. хКИЮДЮ. вЕБХПХ: тСКИЮ йНВЮЙ. юМЙЮПЮ, 2004, ФЪЛХ 551ЯЪЫ.

21. оЮПЮМДНБЯЙХИ. лХТНКНЦХЪ. л., 1971, ФЪЛХ═ 271ЯЪЫ.

22. ю.т.кНЯЕБ. цНЛЕП. л., 1960, ФЪЛХ═ 350ЯЪЫ.

23. п.б.цНПДЕГЪМХ. оПНАКЕЛШ цНЛЕПНБЯЙНЦН ЩОНЯЮ. рАХКХЯХ, 1978, ФЪЛХ

24. цЕЦЕКЭ. тХКНЯНТХЪ ПЕКХЦХХ. р. 2, л., 1977, ФЪЛХ 573ЯЪЫ.

25. юМРХЙ ЪДЪАХИИЮР ЛЖМРЪУЮАЮРШ. шФХКД. а., 1999, ФЪЛХ 430ЯЪЫ.

26. к.лЕЬРЕПЫЮГХ. оПНЛНРЕИ ЛЖЪЛЛЮЯШ. а., 1984, ФЪЛХ 389 ЯЪЫ.

пегчле

б ЯРЮРЭЕ ПЮЯЯЛЮРПХБЮЕРЯЪ ПНКЭ цЮЪ Б РБНПВЕЯРБЕ цНЛЕПЮ. б НПХЦХМЮКЕ цНЛЕПЮ АШКН ХЯОНКЭГНБЮМН ХЛЪ ╚цЮЪ╩, ЙНРНПНЕ АШКН ОЕПЕБЕДЕМН МЮ юГЕПАЮИДФЮМЯЙХИ ЪГШЙ ЙЮЙ ╚цЕЪ╩. хЯЯКЕДСЕЛЮЪ ОПНАКЕЛЮ ДЮЕРЯЪ Б РЧПЙН-БНЯРНВМНЛ ЯНОНЯРЮБХРЕКЭМНЛ ЮЯОЕЙРЕ.

SUMMARY

In the article it is spoken about Geya, who was under Greece domination and considered as Allah`s mother and his place in Homer1s activity. The name Gaya is put forward as an original Turkish word on the main base. In order to make them clear it is addressed to an ancient Turkic and Eastern sources as well.

═══════════════════════════════════════════════════════════════

═ ═════════════ XX əsr Naxçıvan ədəbi mühitində ədəbiyyatşünaslıq sahəsində böyük xidmətləri olan 105 yaşlı Prezident təqaüdçüsü,filologiya elmləri═══ namizədi,dosent,Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi Lətif Hüseynzadə uzun illər klassik Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqi ilə məşgul olmuşdur. O müxtəlif illərdə ⌠Kitabi-Dədə Qorqud■, Nizami, Nəimi, Nəsimi, Fizuli və başqa görkəmli sənətkarlar haqqında mətbuatda xeyli məqalələr çap etdirmişdir. Onun bu sahədə ən ciddi tədqiqatı XV əsrdə yaşamış görkəmli dövlət xadimi və şairi Cahanşah Həqiqinin yaradıcılığı ilə bağlı olmuşdur.

═══════════════ 1950-ci ildə uğurla namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş L.Hüseynzadə 1953-cü ildə Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu bağlandıqdan sonra İrəvan Pedoqoji İnstitutunun Azərbaycan bölməsində öz elmi peda qoji fəaliyyətini davam etdirmişdir.O burada işləyərkən Matenadaran adlı əlyazmaları İnstitutunda Həqiqinin Azərbaycan və fars dillərində yazılmış Divanı ilə tanış olmuşdur.O çox çətinliklə bu divanı köçürməyə müfəffəq olmuş 1966-cı ildə Bakıda Həqiqinin ana dilində yazılmış şeirlərini çap etdirmiş və kitaba geniş müqəddimə yazmışdır. Aydın olur ki, Həqiqinin qiymətli divanı türk sultanlarının saraylarından oğurlanmış və Misirə aparılmış orada məşhur ⌠İsgəndəriyyə■ kitabxanasına satılmışdır. Bu əlyazmalar sonralar London Universitetinin kitabxanasına satılmış oradan da müəyyən vasitələrlə Amerikada yaşayan erməni tacirinin əlinə düşmüşdür. Tacir isə bu divanı başqa qiymətli əlyazmalarla birlikdə Matenadarana göndərmişdir. Beləliklə L.Hüseynzadə Matenadaranda bu divanı tapmış onun surətini köçürmüş və üzə çıxara bilmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında ilk dəfə olaraq L.Hüseynzadə Həqiqinin dövrü,həyatı və yaradıcılığı haqqında dolğun məlumat toplamış və çap etdirmişdir.

═══════════════ Sultan Müzəffərəddin Cahanşah Həqiqi (1397-1467) XV əsrdə yaşamış görkəmli dövlət xadimi və şair olmuşdur.O Qaraqoyunlu dövlətinin qurucusu Qara Yusifin üçüncü oğludur.Qara Yusif Əmir Teymurdan sonra onun oğlu Şahruxla döyüşlərdə ağır yaralanmış az sonra ölmüşdür.Onun ölümü haqqında yazılmış ⌠Kitabət■də ⌠Əbcəd■ hesabı ilə bu hadisənin hicri 823-cü ildə(miladi tarixlə 1420) baş verdiyi qeyd olunmuşdur (3).

═══════════════ Cahanşah hakimiyyətə gəldikdən sonra ölkənin paytaxtı olan Təbriz şəhərini xeyli abadlaşdırmış çoxlu məscidlər,mədrəsələr tikdirmişdir.Təbrizin məşhur Göy məscidi də onun göstərişi ilə inşa olunmuşdur.

═══════════════ Sonralar Ağqoyunlularla müharibədə həlak olan (hicri 872, miladi 1467) Həqiqi Təbrizdə tikdirdiyi Göy məsciddə anasının yanında dəfn edilmişdir.Azər-

baycan tarixində qüdrətli dövlət xadimi kimi tanınan Həqiqi həm də bir şair kimi məşhurdur.O,fars və türk dillərində klassik şeir üslubunda çoxlu poetik nümunələr yaratmışdır.Həqiqi həmçinin ana dilində yazdığı tuyuqları ilə də şöhrət qazanmışdır.

═══════════════ Şərq ədəbiyyatının Əhməd Yəsəvi, Cəlaləddin Rumi, Nizami, Nəsimi,

Nəimi kimi mütəfəkkürlərinin irsini dərindən öyrənən Həqiqinin yaradıcılığında dövrünün ictimai-fəlsəfi fikirləri mühüm yer tutur.O həmçinin şifahi xalq ədəbiyyatının zəngin xəzinəsindən də bəhrələnmişdir.

═══════════════ Həqiqinin fəlsəfi şeirlərində insanın kamilləşməsi və Allahla qovuşması ideyası yəni Şəriət,Təriqət,Mərifət və Həqiqət adlanan dörd mərhələ özünün dolğun bədii ifadəsini tapmışdır.

═══════════════ L.Hüseynzadə Həqiqinin şeirlərini təhlil etmiş onların elmi-bədii məziyyətlərini qiymətləndirmişdir.Həqiqinin divanında olan şeirlərin bir qismi insanın məhəbbət və sevgisinə həsr olunmuşdur.Bu sevgi insana,Allaha və onun yaratdıqlarınadır.

═══════════════ Şairin aşağıdakı rübaisinə diqqət verək;

═══════════════ Eşq odilən düşmüşəm büryanə mən

═══════════════ Mən xaçan bu eşq odunda yanə mən

═══════════════════════════════ Yanmazam eşqin odunda ta əbəd

═══════════════════════════════ Gər bu həsrət atəşində yanə mən.

═══════════════ Dil sadəliyi ilə diqqəti cəlb edən bu rübai insanı mənən saflaşdırır və zənginləşdirir.

═══════════════ Həqiqi öz şeirlərində mal, sərvət düşkünü olan insanları arif hesab etmir.

═══════════════════════════════════════════════ Arif deyil ol ki qıldı daim

═══════════════════════════════════════════════ Bu dünyəvü mülkü malə təhsin.

═══════════════ Şair belə insanları mütləq cəzalandırılacaqlarına dərin inamını ifadə edir.

═══════════════ Həqiqinin şeirlərinin bir qismində Nəimi və Nəsiminin təsiri açıq hiss olunur.Bu şeirlərdə hürufilik ideyası əsas yer tutur.

═══════════════════════════════ Ağzın çü mimü-zülfü qaşın numü dal imiş,

═══════════════════════════════ Könlüm həmişə ol mimü,dalındadır sənin.

═══════════════ Burada şair gözəlin zahiri surətini əks etdirmək üçün ərəb hərfləri ilə müqayisələr aparır və Quranın da bu hərflərlə yazıldığını deyərək hürufilik məfkurəsinə münasibətini bildirir.

═══════════════ Həqiqinin təsəvvüflə bağlı şeirlərində insanın Allaha məhəbbəti ilə yanaşı onun həyatı,gözəlliklərini sevmək ideyasıda aydın görünür.

Ey saçın zülmət,ruxun mehr ilə mahı,

Xaki-dərgahımdadır iqbalü cahı könlümün

Vacib olmuşdur mənə qılmaq müsəxxər aləmi,

Çün iki aləmdə sənsən padşahı könlümün

...Dünyəvi üqbadə səndən özgə dildar istəməm

Çün iki aləmdə sənsən intixabı könlümün.(3)

═══════════════ Həqiqinin şeirlərində insana məxsus sevgi və məhəbbət hissləri real həyatla bağlı olub insanı mənən yüksəldir.

═══════════════ Aşağıdakı nümunə bunu aydın təsdiq edir:

═══════════════ Ağzını qonçeyi-xəndan dedilər,gerçək imiş,

═══════════════ Xətti rüxsarını reyhan dedilər gerçək imiş,

═══════════════ Lövhi məhfuzuni ta gördü kəlam əhli sənin

═══════════════ Ayəti-vəchini Quran dedilər gerçək imiş...(3)

═══════════════ L.Hüseynzadə Həqiqinin fars dilində yazdığı şeirlərinin mühüm qismini═ özü Azərbaycan dilinə tərcümə edərək 1999-cu ildə Bakıda nəşr etdirmişdir.═════════════ Həqiqinin farsca divanındakı lirik şeirləri L.Hüseynzadə 4 qrupa bölmüşdür.(4)

I.İlahiyyət və islamiyyətə dair şeirlər.

II.Təriqət-təsəvvüf düşüncələri.

III.Didaktik şeirlər.

IV.Real eşq və gözəlliyin tərənnümü.

═══════════════ Şərq poeziyasının ənənəsinə uyğun olaraq şair ilk növbədə Allaha müraciət edib öz şükranlarını bildirir:

═══════════════ İstədim ki, ulu Tanrı qarşısında şükranımı əda edim,

═══════════════ Aləmləri yaradanın sifatına mən canımı fəda edim.

═══════════════ Daha sonra Peyğəmbərin şəninə təriflər söyləyən şair insanları elmə çağırmışdır.

Sənin ləli-gövhər kəlamların həqiqəti qıldı bəyan,

Camalının şəmi yolumuzu işıqlatdı,oldun bizə rahnüma.(4)

Göründüyü kimi şair Peyğəmbərin nurunun cahanı işıqlandırdığını poetik dillə ifadə etmişdir.

═══════════════ Şair Qurani-Kərimi oxuyub dərk etməyi hər bir müsəlman üçün müqəddəs sayır.

═══════════════ Şairin şeirlərində təsəvvüf-təriqət təfəkkürü mühüm yer tutur.

═══════════════ Şairin farsca Divanında didaktik ruhlu şeirlər də diqqəti cəlb edir.Dövlət başçısının ağıllı, uzaqgörən, ədalətli olması ölkənin abadlığı və tərəqqisi üçün mühüm şərtdir.Həqiqi bu fikri dəfələrlə oxuculara çatdırır.

═══════════════ Şair insanların mənəvi-əxlaqi tərbiyəsinə də böyük qiymət verir.Çünki bu keyfiyyətlər insanı daim ucaldır.

═══════════════ Həqiqi insan məhəbbətini də yüksək qiymətləndirir.

═══════════════ Günəş camalının saçlarınla örtünməsi nəyə gərək?

═══════════════ Camalının günəşi də saçlarının niqabı ilə örtülməsi nəyə gərək?

═══════════════ Aşağıdakı beytdə də real insan məhəbbəti olduqca təbii mənalandırılmışdır.

Zəmanə içrə gözəlsən misli-bərabərin yoxdur sənin,

İşıq saçan o camalın tək, işıqlı üz yoxdur sənin.

═══════════════ Onun belə şeirləri çoxdur.

═══════════════ Günəş camalından niqabını bir an atsan əgər,

═══════════════ Mənim kimi min-min könül sahibini əsir edər.

═══════════════ Həqiqinin farsca şeirlərində də təsəvvüf və təriqət ideyaları da mühüm yer tutur.O, təsəvvüf ideyalarını öz sələfləri kimi bir daha təbliğ edir.

O Nəsiminin faciəli ölümünü kədərlə yad edir və belə deyir:

═══════════════ Nəsimi, matəmindən çak olubdur sineyi zarım

═══════════════ Bütün dünya və mafiha neçün bəs batmamış yasə,

═══════════════ Qəzadən bir sapan daşı, bir altun kasəni qırsa

═══════════════ Nə artar qiyməti daşın, nə qiymətdən düşər kasə.(3)

═══════════════ Həqiqi şeirlərində vətənpərvərlik ideyaları da geniş yer tutur.Böyük şair islamın ⌠Vətəni sevmək imandandır■ kəlamına uyğun olaraq hər bir müsəlman üçün vətəni sevmək və onun yolunda şəhid olmağı vacib hesab edir.

═══════════════ Ana dilli poeziyaya böyük əhəmiyyət verən Həqiqi dövrünün görkəmli sənətkarları ilə dostluq etmişdir.Fars ədəbiyyatınının qüdrətli sənətkarlarından olan Əbdürrəhman Caminin Həqiqi şeirlərinə yüksək qiymət verməsi bu şeirlərin məna dəyərini və sənətkarlıq keyfiyyətlərini aydın təsdiq edir.(1)

═══════════════ Beləliklə L.Hüseynzadənin qiymətli tapıntısı və ciddi tədqiqatı Cahanşah Həqiqi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində öz layiqli yerini tutdu.

ƏDƏBİYYAT

1. Ə.Səfərli, X.Yusifli, ⌠Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı■, Bakı,■Ozan■

nəşriyyatı 1998.Mirzə Cahanşah Həqiqi, səh 342-346.

2. Həqiqi.■Şeirlər■,Bakı,■Azərnəşr■,1966.

3. L.Hüseynzadə.■Qaraqoyunlu Cahanşah Həqiqi■,Bakı,1997.

4. L.Hüseynzadə.■Qaraqoyunlu Cahanşah Həqiqi■,Bakı,■Çənlibel■nəşriyyatı,2000.

уЖКЮЯЪ

═══════════════════════ Filologiya elmləri namizədi, dosent Lətif Hüseynzadə klassik azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqi ilə də məşğul olmuşdur.Onun bu sahədəki ən ciddi tədqiqatı XV əsrdə yaşamış görkəmli dövlət xadimi və şair Cahanşah Həqiqinin yaradıcılığı ilə bağlıdır.L.Hüseynzadə XX əsrin 50-ci illərində İrəvanın Matenadaran Əlyazmaları İnstitutunda Həqiqinin azərbaycan və fars dillərində divanını əldə edib üzünü köçürə bilmişdir.

═══════════════════════ Alim sonralar azərbaycan dilində yazılmış şeirləri təhlil etmiş və onların mühüm qismini çap etdirmişdir.Bundan sonra isə farsca divanındakı şeirlərin bir qismini tərcümə etmiş, onların bədii məziyyətlərini göstərmiş sənətkarlıq keyfiyyətlərini qiymətləndirmiş və bu şeirlərində bir qismini nəşr etdirmişdir.

пегчле

═══════════════════════ йЮМДХДЮР ТХКНКНЦХВЕЯЙХУ МЮСЙ, ДНЖЕМР кЪРХТ цСЯЕИМГЮДЕ ГЮМХЛЮКЯЪ ХЯЯКЕДНБЮМХЕЛ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ.еЦН ЯЕПБЕГМНЕ ХЯЯКЕДНБЮМХЕ Б ЩРНИ НАКЮЯРХ АШКН ЯБЪГЮМН Я РБНПВЕЯРБНЛ БХДМНЦН ЦНЯСДЮПЯРБЕММНЦН ДЕЪРЕКЪ Х ОНЩРЮ дФЮУЮМЬЮУЮ уЮЦХЦХ, ФХБЬЕЦН Б уV БЕЙЕ.к.цСЯЕИМГЮДЕ Б 50-У ЦНДНУ уу БЕКЮ ДНАШК Б ХМЯРХРСРЕ ПСЙНОХЯЕИ лЮРЕМЮДЮПЮМ еПЕБЮМЮ ╚дХБЮМ╩ уЮЦХЦХ МЮ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЛ Х ОЕПЯХДЯЙНЛ ЪГШЙЮУ Х ОЕПЕОХЯЮК ХУ.

═══════════════════════ дЮКЕЕ СВЕМШИ ОПНЮМЮКХГХПНБЮК ЯРХУХ МЮ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЛ ЪГШЙЕ Х ГМЮВХРЕКЗМСЧ ХУ ВЮЯРЭ МЮОЕВЮРЮК.

═══════════════════════ оНЯКЕ ЩРНЦН НМ ОЕПЕБЕК ВЮЯРЭ ЯРХУНБ ХГ ОЕПЯХДЯЙНЦН ДХБЮМЮ, ОНЙЮГЮК ХУ УСДНФЕЯРБЕММШЕ НЯНАЕММНЯРХ, НЖЕМХК РБНПВЕЯЙХЕ ЙЮВЕЯРБЮ Х ВЮЯРЭ ХГ МХУ НОСАКХЙНБЮК.

═══════════════════════════════ ═

═══════════════ еПМЕЯР ыЕЛЕМЦСЕИКЪ юГЪПАЮИЗЮМ НУСЗСЯСМСМ ХКЙ РЮМШЬКШЭШ, 1938-ЗХ ХКДЪ АЮЬКЮМШП. и.ьХПБЮМШМ ПСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ НУСЗСКЮПЮ РЪЦДХЛ НКСМЮМ ЪЯЪП ИЮГШВШМШМ ╚ъКБХДЮ, ЯХКЮЫ╩ (╚a Farewell to arms╩ ) ПНЛЮМШМДЮМ АХП ОЮП╜ВЮ-ууу═ ТЪЯКХМ РЪПЗЖЛЪЯХ ХДХ. аС РЪПЗЖЛЪИЪДЪЙ ЯНМПЮ ДЕЛЪЙ НКЮП ЙХ, НМХККХИХ ЪЫЮРЪ ЕДЪМ АЧИЖЙ АХП ТЮЗХЪ НКСП. иЮКМШГ═ 1959-ЗС ХКЪ юГЪПАЮИЗЮМ НУСЗСЯС ИЕМХДЪМ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ═ ИЮПЮДШЗШКШЭШ ХКЪ РЮМШЬ НКЛЮЭЮ ХЛЙЮМ РЮОШП. аС ДЪТЪ ╚ъДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР╩ ЦЪГЕРХ ИЮГШВШМШМ ХЙХ ЙХВХЙ ЫЕЙЮИЪЯХМХ -╚хЯОЮМХИЮ СЭПСМДЮ ЫЪКЮЙ НКЛСЬ ЮЛЕПХЙЮКШДШП╩ (╚On the amerikans dead in Spain╩) БЪ ╚йЧПОЖ АЮЬШМДЮ ЦЮКЛШЬ ЦНЗЮ╩ (╚Old man at the bridge╩) ЪЯЪПКЪПХМХ НУСЗСКЮПЮ РЪЦДХЛ ЕДХП. нМКЮПШ ДХКХЛХГЪ ПСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪЯХ ь.хАПЮЫХЛНБ ВЕБХПЛХЬДХ. н, РЪПЗЖЛЪКЪПЪ ЙХВХЙ АХП ЧМ ЯЧГ ДЪ ИЮГЛШЬДШ. аСПЮДЮ е.ыЕЛХМ╜ЦСЕИХМ ЛЖЮЯХП юЛЕПХЙЮМШМ ЪМ АЧИЖЙ БЪ ХЯРЕДЮДКШ ИЮГШВШКЮПШМДЮМ АХПХ НКЛЮ╜ЯШМДЮМ, НМСМ 60 ИЮЬШМШМ РЮЛЮЛКЮМЛЮЯШМДЮМ, ИЮПЮДШЗШКШЭЮ 20-ЗХ ХККЪПХМ ЪББЪК╜КЪПХМДЪ АЮЬКЮ╜ЛЮЯШМДЮМ, НМЮ ЬЧЫПЪР ЦЮГЮМДШПЮМ ЪЯЪПКЪПДЪМ ВНУ ЦШЯЮ ЛЪ╜КСЛЮР БЕПХКХП х.хАПЮЫХЛНБ АХП МЕВЪ ЗЖЛКЪ ЫЪЗЛХМДЪ НКЯЮ ДЮ, ИЮГШВШМШМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШ ЯЪЗХИИЪКЪМДХПЛЪИЪ ВЮКШЬЮПЮЦ ИЮГШП: е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШ ЛЖПЪЙЙЪА БЪ ГХДДХИИЪРКХДХП. н, ЫЪИЮРЮ, ДЖМИЮИЮ, ХМЯЮМКЮПЮ НПХФХМЮК АХП МЪГЪПКЪ АЮУШП.нМСМ АЮУШЬКЮПШМДЮ АЪГЪМ ЯЪЫБКЪПЪ, ДНКЮЬШЦ ЛЖКЮЫХГЪКЪПЪ ДЪ ПЮЯР ЩЪКХПХЙ. кЮЙХМ е.ыЕЛХМЦСЕИ ИЮПЮДШЗШКШЭШМЮ УЮЯ НКЮМ ЫСЛЮМХГЛ, ЛЖЫЮ╜ПХАЪИЪ, ЫЪП ЗЖП РЪЗЮБЖГЙЮПКШЭЮ МХТПЪР ХДЕИЮКЮПШ ИЮГШВШМШМ ДЕЛНЙПЮРХИЮ═ БЪ ЯЖКЫ ЗЪАЫЪЯХМДЪ ДСПДСЭСМС ЩЧЯРЪПХП. ╚лЖЦЪДДХЛЪДЪ ДЮЫЮ ЯНМПЮ ИЮГШВШМШМ 1936-39-ЗС ХККЪПДЪ хЯОЮМХИЮ ПЕЯОСАКХЙЮ НПДСЯС ЯШПЮКЮПШМДЮ БСПСЬДСЭС БЪ АС ДЧБПДЪ ИЮГДШЭШ ЪЯЪПКЪП, ЕКЪЗЪ ДЪ НМСМ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ОНБЕЯРХМХМ мНАЕК ЛЖ╜ЙЮТЮРШМЮ РЪЦДХЛ НКСМДСЭС ЫЮЦЦШМДЮ НУСЗСКЮПЮ ЛЪКСЛЮР БЕПХКХП.

═══════════════ ъКАЪРРЪ, АС ЙХВХЙ ЛЖЦЪДДХЛЪ НУСЗСКЮПЮ е.ыЕЛХМЦСЕИ ЫЮЦЦШМДЮ ЦШЯЮ БЪ ЖЛСЛХ ЛЪКСЛЮР БЕПЛЪЙ ЛЪЦЯЪДХ ДЮЬШДШЭШ ЖВЖМ НМС ЫЕВ ЗЖП ИЮГШВШМШМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМЮ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХ-ЛЪДЪМХ ТХЙПХМХМ ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯКШЦ ЛЖМЮ╜ЯХАЪРХ ЮДКЮМДШПЛЮЦ НКЛЮГ. юМЗЮЦ НПЮДЮ ДХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕДЪМ ЛЮПЮЦКШ ЛЪЦЮЛКЮП БЮПДШП. аС ЙХВХЙ ИЮГШДЮ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШ ╚ЛЖПЪЙЙЪА БЪ ГХДДХИИЪРКХ╩ ЮДКЮМДШПШКШП. еКЪЗЪ ДЪ АСМКЮПЮ АЮУЛЮИЮПЮЦ ИЮГШВШМШМ ╚ДЕЛНЙ╜ПЮРХИЮ БЪ ЯЖКЫ ЗЪАЫЪЯХМДЪ╩ ДСПДСЭС ЦЕИД НКСМСП. аЖРЖМ АСМКЮП РЪЯЮДЖТХ НК╜ЛЮИША. 50-ЗХ ХККЪПХМ ЯНМСМДЮ юГЪПАЮИЗЮМ ДЮЫЮ АЮЬКШЗЮЯШ ХЯЪ ЯНБЕР ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯКШЭШМШМ ЯХМТХ-ХДЕНКНФХ ЛЮЫХИИЪРХМХ ЧГЖМДЪ ЪЙЯ ЕРДХПХП. рЪАХХ ЙХ, х.хАПЮЫХЛНБСМ ИЮГШЯШМДЮ ЦЕИД НКСМЮМ ЦХИЛЪРКЪП-ДЪИЪМДХПЛЪКЪП НМСМ ЧГ ЛЧБЦЕИХМХ ИНУ, ЯНБЕР ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯКШЭШМШМ е.ыЕЛХМЦСЕИЪ ЛЖМЮЯХАЪРХМХ ЪЙЯ ЕРДХПХПДХ. аСПЮДЮ ДХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕДЪМ ЛЮПЮЦКШ ЛЪЦЮЛ НМДЮМ ХАЮПЪРДХП ЙХ, е.ыЕ╜ЛХМЦСЕИ═ ЯНБЕР НУСЗСЯСМЮ ╚ЯЪПТЪКХ╩ ЛЖЪККХТ НКЯЮ ДЮ АЮЬЦЮ ЯЧГКЪ, НМСМ ╚ЪЯЪПКЪПХ ЯНБЕР ХДЕНКНЩХИЮЯШ ЖВЖМ, ЯНБЕР УЮКЦШМШМ ╚ЙНЛЛСМХЯР ЪУКЮЦШ ЖВЖМ РЪЫКЖЙЪ РЪЬЙХК ЕРЛЪЯЪ ДЪ, ЫЪП ЫЮКДЮ ЦХИЛЪРКЪМДХПЛЪКЪПДЪМ ЩЧПЖМЖП ЙХ, НМЮ ЛЖМЮЯХАЪРДЪ ЛЖЪИИЪМ ЕЫРХИИЮРКШКШЦ ДХЦЦЪР ЧМЖМДЮ ЯЮУКЮМШКЛШЬДШП. вЖМЙХ е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ЙНЛЛСМХЯР ХДЕИЮКЮПШМШМ ДЮЬШИШЗШЯШ НКЮМ АХП ИЮГШВШ ДЕИХКДХ БЪ НМСМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЯНБЕР НУСЗСЯСМСМ ДХЦЦЪРХМЪ КЮИХЦ НКЛЮИЮМ╩ ╚РЪЫ╜КЖЙЪКХ╩ ИЕПКЪП ЛЧБЗСД ХДХ. лЪЫГ АСМКЮПШ ЧПР-АЮЯДШП ЕРЛЪЙ ЖВЖМ яяпх-ДЪ НМСМ МЪЯХПКЪПХМХ ЛЖЪИИЪМ ХУРХЯЮПКЮПЮ ЛЪПСГ ЦНИСП (╚ъЗЪК ГЪМЩХ╩ ПНЛЮМШМШМ РЮКЕИХ АЕКЪ НКЛСЬДСП), ИЮУСД АЪГХ ЪЯЪПКЪПХМХМ ВЮОШМШ ИЮЯЮЦКЮИШПДШКЮП. ъДЪ╜АХИ╜ИЮР╜ЬЖМЮЯКШЦ ХЯЪ АС ЛЪЦЮЛКЮПЮ ХЯРХМЮД ЕДЪПЪЙ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШ ╚ЛЖПЪЙЙЪА БЪ ГХДДХИИЪРКХ╩ ЮДКЮМДШПЛЮЦКЮ БЪГХИИЪРДЪМ ВШУЛЮЭЮ ВЮКШЬШПДШ. ъЯЮЯ ДХЦЦЪР ХЯЪ══ НМСМ ╚ДЕЛНЙПЮРХИЮ БЪ ЯЖКЫ ЗЪАЫЪЯХМДЪ╩ ДСПЛЮЯШ ТЮЙРШМЮ ИЧ╜МЪКДХКХПДХ. ъЯКХМДЪ ╚яЖКЫ БЪ ДЕЛНЙПЮРХИЮ╩═ ЮДКЮПШ ЮКРШМДЮ е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ИЮПЮДШЭШКШЭШМЮ ЯХМТХ ХДЕНКНФХ ЛЧБЦЕДЪМ ИЮМЮЬШКШПДШ. е.ыЕЛХМЦСЕИХ яяпх-ДЪ ЙЖРКЪБХ РХПЮФКЮПКЮ ВЮО ЕРДХПЛЪЙКЪ, НМСМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМЮ АЧИЖЙ ДХЦЦЪР ИЕРХПЛЪЙКЪ ЯНБЕР ХДЕНКНЦКЮПШ НМС ЧГ ЯХМТХ ЛЮПЮЦКЮПШМШМ РЪАКХЭЮР БЮЯХРЪЯХМЪ ВЕБХПЛЪЙ ХЯРЪИХПДХКЪП. юМЗЮЦ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШ ЯНБЕР ХДЕНКНЦКЮПШМШМ РЪКЪАЮРШМЮ РЮЛ ╚ЗЮБЮА БЕПЛХПДХ╩. лЪЫГ АЕКЪ ЮМКЮПДЮ НМКЮП ИЮГШВШМШМ ЯЪМЪРЙЮП ЛЧБЦЕИХМХ РЪЫПХТ ЕДХП, НМС ЗЪЛХИИЪРДЪЙХ ЫЪП ЗЖП ЕИАЪЗЪПКХЙКЪПКЪ АЮПШЬЛЮИЮМ АХП ЬЪУЯ ЙХЛХ ИНУ, ЙЮОХРЮКХГЛХМ ДЖЬЛЪМХ ЙХЛХ ЯНБЕР НУСЗСЯСМЮ РЪЦДХЛ ЕДХПДХ.

х.хАПЮЫХЛНБСМ ЯЧГЖ ЩЕДЪМ РЪЦДХЛЮРШМДЮЙШ ЛЧБЦЕ ЛЪЫГ ЯНБЕР ЪДЪАХИ╜ИЮР╜ЬЖМЮЯКШЭШМШМ е.ыЕЛХМЦСЕИ ЫЮЦЦШМДЮ яяпх ЪДЪАХ-ЛЪДЪМХ ЛЖЫХРХМДЪ ИЮПЮРДШЭШ ╚ХЦКХЛХМ╩ ЖЛСЛХ ЮА-ЫЮБЮЯШМДЮМ ЩЪКХПДХ.

1959-ЗС ХКДЪ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ (⌠The old man ahd the sea■) ОНБЕЯРХ з.лЪЛЛЪДГЮДЪМХМ ПСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ ВЮОДЮМ ВШУШП. мНАЕК ЛЖЙЮТЮРШМЮ КЮИХЦ ЩЧПЖКЛЖЬ АС ЪЯЪП ИЮГШВШМШМ═ е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ЪЯЪПХМХМ ╚цНЗЮ БЪ АЮКШЦ╩ ИНУ ЛЪЫГ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ЮДКЮМДШПШП.═ аС ЗЪЫЪР, АХГЗЪ ЪЯЪПХМ ЛЖАЮЫХЯЪКЪПЪ ЯЪАЪА НКЮМ АЮЬКШЗЮ ХДЕИЮЯШМШМ ЮМКЮЬШКЛЮЯШМДЮ ЛЖЫЖЛ ПНК НИМЮИШП. лЪПЫСЛ х.ьШУКШ ИЮГШПДШ ЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ 1952-ЗХ ХКДЪ ИЮГДШЭШ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ОНБЕЯРХ ЛЖАЮЫХЯЪКЪПЪ ЯЪАЪА НКСП. мНАЕК ЛЖЙЮТЮРШМЮ КЮИХЦ ЩЧПЖКЪМ АС ОНБЕЯР ЫЮЦЦШМДЮ ХЙХ ЗЖП ТХЙХП ИЮПЮМШП: аХПХМЗХКЪП ЪЯЪПДЪ ИЮГШВШМШМ ХМЯЮМ ЗЪЯЮПЪРХМХ РЪЯДХЦ ЕРДХИХ ТХЙПХМХ ЯЧИКЪИХПДХКЪП. хЙХМЗХКЪП ХЯЪ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ИЮКЦШГКШЭШ БЪ ХМЯЮМ ХЯРХПЮАКЮПШМШ РЪЯБХП ЕРЛЪИХ ЦЮПЬШЯШМЮ ЛЪЦЯЪД ЦНИДСЭСМС ЩЧЯРЪПХПДХКЪП. ъЯЪП ЫЮЦЦШМДЮ АС ЗЖП ЛЖКЮЫХГЪКЪПХМ ЛЕИДЮМЮ ВШУЛЮЯШМЮ ЯЪАЪА ИЮГШВШМШМ ЧГЖДЖП. вЖМЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ОНБЕЯРДЪ МЪ ДЕЛЪЙ ХЯРЪДХИХМХ ЮЬЙЮП ЯЧИКЪЛХЬ, МЪРХЗЪ ВШУЮПЛЮЭШ НУСЗСКЮПШМ ЧЫДЪЯХМЪ ЦНИЛСЬДСП.

х.ьШУКШМШМ е.ыЕЛХМЦСЕИ══ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШМ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХМЪ ДХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕРЛЪЯХ, НМСМ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ ЯРХКЪ ЛЮКХЙ НКЛЮЯШМШ БСПЭСКЮЛЮЯШ РЮЛЮЛХКЪ ДЖГЩЖМ ХДХ. еКЪ АС ЗЪЫЪРКЪ АЮЭКШ г.юЭЮИЕБ═ ДЪ ИЮГШП ЙХ, АЮЬЦЮ ЦЪКЪЛ ЯЮЫХАКЪПХМДЪМ ТЪПЦКХ НКЮПЮЦ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ МЪЬПХМДЪ ГЮЫХПХ ЦСПСКСЦ, ОСАКХЯХЯРХЙ ЪЫБЮК ДЮЫЮ ЦЮАЮПШЦДШП. нМСМ ЪЯЮЯ ЛЪРКЪАХМХМ РЮОШКЛЮЯШ ВНУ БЮУР НУСЗСМСМ ХУРХИЮПШМЮ БЕПХКХП. г.юЭЮИЕБ, ДХЦЦЪРЪКЮИХЦ ЫЮКДШП ЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ЯРХКХМХ юГЪПАЮИЗЮМ ИЮГШВШЯШ яЮАХП ъЫЛЪДНБСМ ЖЯКСАС ХКЪ ЛЖЦЮИХЯЪ ЕДЪПЪЙ ИЮГШП ЙХ, АЕКЪ МЪЯП МЖЛСМЪКЪПХМДЪ ЮДЪРЪМ ИЮГШМШМ ЖЯР ЦЮРШ ЮКДЮДШЗШ, ЯЮМЙХ ДЮПШУДШПШЗШДШП.кЮЙХМ ДЖЬЖМЛЪЙ БЪ МЪРХЗЪ ВШУЮПЛЮЦ ЛЪЫЮПЪРХ НКЮМ НУСЗСКЮП ГЮЫХПХ ЕТТЕЙРХМ ЮПУЮЯШМДЮ ЩХГКЪМЛХЬ АЧИЖЙ ЛЪМЮМШ РЮОШП, ЛЖЪККХТХМ ХДЕИЮКЮП ЮКЪЛХМХМ ЪЯХПХ НКСПКЮП. аЮЭКШ г.юЭЮИЕБ ДЪ ИЮГШП ЙХ, АЮЬЦЮ ЦЪКЪЛ ЯЮЫХА╜КЪПХМДЪМ ТЪПЦКХ НКЮПЮЦ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ МЪЯПХМДЪ ГЮЫХПХ ЦСПСКСЦ, ОСАКХЯХЯРХЙ ЪЫБЮК ДЮЫЮ ЦЮАЮПШЦДШП. нМСМ ЪЯЮЯ ЛЪРКЪАХМХМ РЮОШКЛЮЯШ ВНУ БЮУР НУСЗСМСМ ХУРХИЮПШМЮ БЕПХКХП. г.юЭЮИЕБ ДХЦЦЪРЪКЮИХЦ ЫЮКДШП ЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ЯРХКХМХ юГЪПАЮИЗЮМ ИЮГШВШЯШ яЮАХП ъЫЛЪДНБСМ ЖЯКСАС ХКЪ ЛЖЦЮИХЯЪ ЕДЪПЪЙ ИЮГШП ЙХ, АЕКЪ МЪЯП МЖЛСМЪКЪПХМДЪ ЮДЪРЪМ, ИЮГШВШМШМ ЖЯР ЦЮРШ ЮКДЮДШЗШ,═ ЯЮМЙХ ДЮПШУДШПШЗШДШП.кЮЙХМ ДЖЬЖМЛЪЙ БЪ МЪРХЗЪ ВШУЮПЛЮЦ ЛЪЫЮПЪРХ НКЮМ НУСЗСКЮП ГЮЫХПХ ЕТТЕЙРХМ ЮПУЮЯШМДЮ ЩХГКЪМЛХЬ АЧИЖЙ ЛЪМЮМШ РЮОШП, ЛЖЪККХТХМ ХДЕИЮКЮП ЮКЪЛХМХМ ЪЯХПХ НКСПКЮП.

аСПЮДЮ АХП ЗЪЫЪРХ УЖЯСЯХКЪ ЦЕИД ЕРЛЪЙ ХЯРЪИХПХЙ ЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ЮМРХЛЖЫЮПХАЪ ЛЧБГСКС АЮЬЦЮ ЪЯЪПКЪПХМДЪМ ТЪПЦКХ НКЮПЮЦ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ЪЯЪПХМЪ ОСАКХЯХЯРХЙ АНИЮ УЮЯ ДЕИХКДХП. ъЙЯХМЪ АС ЪЯЪПХМДЪ ЛЖЪККХТ ЖЯКСАСМДЮ ОЯХУНКНФХ ИЮЬЮМРШКЮПЮ ХЯРХМЮД АНИЮКЮПШ ДЮЫЮ ЦЮАЮПШЦДШП. аСМСМ ЧГЖ е.ыЕЛХМ╜ЦСЕИХМ АХП ЯЪМЪРЙЮП ЙХЛХ ИЮПЮДШЗШКШЦ ЦЖДПЪРХМДЪМ ЯНПЮЦ БЕПХП. юМЗЮЦ, ДЕЛЪ╜КХИХЙ ЙХ, ИЮГШВШМШМ АС ЪЯЪПХМДЪ ДЪ НМСМ ИЮПЮДШЗШКШЦ ЖЯКСАСМСМ АЮЬКШЗЮ ЙЕИТХИИЪР ЩЧЯРЪПХЗХКЪПХ ЯРХКХМХМ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ АНИЮ БЪ ВЮКЮПКЮПШ (НМКЮПДЮМ ХЙХМЗХ ТЪЯХКДЪ АЪЫЯ НКСМЮЗЮЦ) ЦНПСМСП.

лЪРКЪАХ ВШКОЮЦ ЬЪЙХКДЪ ЯЧИКЪЛЪИХА, НУСЗС ЖВЖМ ДЖЬЖМЛЪЙ ХЛЙЮМШ БЕПЛЪЙ ЛЮМЕПЮЯШ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ОНБЕЯРХМДЪ ДЪ ЧГЖМЖ ЦЮАЮПШЦ ЩЧЯРЪПХП. аХГЗЪ, ЪЯЪПХМ ЮДШ ОНБЕЯРДЪЙХ АЮЬКШЗЮ ЛЪРКЪАКЪПХ═ АЮЬЮ ДЖЬЛЪИЪ ХЛЙЮМ БЕПХП. ыЮДХЯЪКЪПХМ ХЯРХЯМЮЯШГ НКЮПЮЦ ЦНЗЮ БЪ АЮКШЦ ЮПЮЯШМДЮ АЮЬ БЕПЛЪЯХМЪ АЮУЛЮИЮПЮЦ, ДЕДХЙ ЙХ, ИЮГШВШ ОНБЕЯРХ ╚цНЗЮ БЪ АЮКШЦ╩ ИНУ, ЛЪЫГ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ЮДКЮМДШПШП. аЕКЪКХЙКЪ , ЦНЗЮ БЪ АЮКШЦ ЮПЮЯШМДЮ ЩЕДЪМ АЖРЧБ АХП ОНБЕЯРХМ ЛЪГЛСМСМС РЪЬЙХК ЕДЪМ АС ЛЖАЮПХГЪМХ РЪЯБХП ЕРЛЪЙКЪ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ЛЪЦЯЪДХ АЪДХХ-ОЯХУНКНФХ ОПХГЛЮДЮ ЦНЗЮ БЪ ДЪМХГ ЮПЮЯШМДЮ НКЮМ ЛЪКСЛ АЮЭКШКШЭШ ЦЮАЮПРЛЮЦ ДЕИХКДХ. ъЩЪП АХП ЦЪДЪП ДЪПХМДЪМ АЮУШКЯЮ, ╚ДЪМХГ╩ НАПЮГШМШ АХПАЮЬЮ, ЛЖЯРЪЦХЛ ЮМКЮЛШМДЮ ДЕИХК, АЮКШЭШМ ЛЮРЮТНПЮЯШ ЙХ╜ЛХ ЦЪАСК ЕРЛЪЙ НКЮП. бЪ ╚ДЪМХГ╩ ЛЕРЮТНПЮЯШМШМ ЧГЖ ДЪ ДЮЫЮ ЩЕМХЬ ЛЖЗЪП╜ПЪД╜╜ ТЪКЯЪТХ ОПХГЛЮДЮ РЪАХЪР ЯРХУХИЮЯШМШ ЕЫРХБЮ ЕДХП. аС АЮУШЛДЮМ е.ыЕЛХМ╜ЦС╜ЕИ ╚цН╜ЗЮ БЪ ДЪ╜МХГ╩ ОНБЕЯРХМХМ АЮЬКШЗЮ ХДЕИЮ БЪ ЛЪГЛСМС ИЮГШВШМШМ ИНГСЛСМДЮ, АХГЗЪ, ╚ХМЯЮМ-РЪАХЪР╩ ДЖЬЖМЗЪ АШВЮЭШМДЮМ ЧГ АЪДХХ ЫЪККХМХ РЮОШП. аЮЬЦЮ ЯЧГКЪ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ АЖРЖМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЧГ ЪЙЯХМХ РЮОЮМ ХМЯЮМ БЪ ЗЪЛХИИЪР, ХМЯЮМ-ЛЖЫЮПХАЪ БЪ Я. йХЛХ ЦКНАЮК ОПНАКЕЛКЪП НМСМ АС ЪЯЪПХМДЪ ДЮЫЮ ЛЖЗЪППЪД ДЖЬЖМЗЪ ИНГСЛСМЮ ЛЪПСГ ЦЮКЮПЮЦ, ХМЯЮМ ДЖЬЖМЗЪЯХМХМ ЪМ ХМЗЪ ЦЮРКЮПШ ХКЪ АЮЭКШ ХКЙХМ ЯРХУХИЮКЮПЮ ХЯРХМЮД НКСМЛЮЦКЮ АС ЯРХУХИЮКЮПШМ ХЯРЪП ГЮЛЮМ, ХЯРЪПЯЪ ДЪ ЛЪЙЮМШ ЧКВЖКЪПХМХМ ТЪКЯЪТХ ВЕБПЪЯХМДЪМ ЧГ АЪДХХ ЫЪККХМХ РЮОЛШЬ НКСП.

аЕКЪКХЙКЪ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ЪЯЪПХМХМ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМЪ ПСЯ ДХКХМДЪМ ДЪ НКЯЮ РЪПЗЖЛЪ ЕДХКЛЪЯХ ИЮУЬШ ЫЮК ХДХ. аС ЪЯЪПКЪ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХ-ЛЪДЪМХ ЛЖЫХРХ ДЖМИЮ ЪДЪАХИИЮРШМШМ ЪМ ЩЧГЪК ЪЯЪПКЪПХМДЪМ АХП ХКЪ РЮМШЬ НКЛЮЦ БЪ ЪЯКХМДЪ АС ИНККЮ ЛЖЮЯХП ДЖМИЮМШМ АЪДХХ ДЖЬЖМЗЪЯХ ХКЪ ЖМЯХИИЪР РЮОЛЮЦ ХЛЙЮМШ ЪКДЪ ЕРЛХЬДХ. ъЯЪПХМ ДЖЬЖМДЖПЖЗЖ УЮПЮЙРЕПКХ НКЛЮЯШ АЮУШЛШМ╜ДЮМ АС ЖМЯХИИЪРХ ТЮИДЮКШ ЯЮИЛЮЦ НКЮПДШ. вЖМЙХ УЮПХЗХ ЛЖЪККХТКЪПХМ ╚ГЪПЯХГ╩, ИЮУСД ЯХИЮЯХ-ХДЕНКНФХ АЮУШЛДЮМ ╚ЯЪПТЪКХ╩, ╚ИЮПЮПКШ╩ ЧГМЪЙКЪПХМХ ╚ДЪЛХП ВЪОЪПКЪПДЪМ╩ ХВЪПХ АСПЮУЮМ ЯНБЕР ЪДЪАХИИЮР ХДЕНКНЦКЮПШМШМ ТХЙПХМЗЪ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ГЪПЪПЯХГ, ЯЮДЪЗЪ ЛЮПЮЦКШ АХП ЪЯЪП ХДХ. юМЗЮЦ ЯНБЕР, Н ЗЖЛКЪДЪМ юГЪПАЮИЗЮМ НУСЗСЯС АС ЪЯЪПХ ЛЪЫГ ╚ДЪЛХП ВЪОЪПКЪПДЪМ╩ ЦШПЮЦДЮЙШ ЪДЪАХ ТХЙПХМ ЧПМЪИХ═ ЙХЛХ ЦЪАСК ЕДХП БЪ ДЖЬЖМЖПДЖ. нМЮ ДЖЬЖМЛЪИЪ ДЪ ЕКЪ АС ЦЕИПХ-ЮДХ ЪЯЪПХМ ЧГЖ БЮДЮП ЕДХПДХ.

цНЗЮ БЪ ДЪМХГХМ═ РЪПЗЖЛЪЗХЯХ з.лЪЛЛЪДГЮДЪ РЪПЗЖЛЪИЪ ИЮПШЛ ЯЪЫХТЪКХЙ АХП ╚ЛЖЦЪДДХЛЪ╩ДЪ ИЮГЛШЬДШ. н, АСПЮДЮ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ЫЪИЮ╜РШМДЮМ, ХЯОЮМХИЮ ЛЖЫЮПХАЪЯХМДЪ ТЮЬХГЛ ЪКЕИЫХМЪ БСПСЬЛЮЯШМДЮМ ЦШЯЮ ЗЖЛ╜КЪКЪПКЪ АЪЫЯ ЕДХП, АХП ЯШПЮ ЪЯЪПКЪПХМХМ ЮДКЮПШМШ ЯЮДЮКЮИШП БЪ ЯНМПЮ ЛЖЪККХТХМ ХЙХМЗХ дЖМИЮ лЖЫЮПХАЪЯХМДЪМ ЯНМПЮ йСАЮДЮ ИЮЬЮЛЮЯШМДЮМ БЪ ЪЯЪПЪ мНАЕК ЛЖЙЮТЮРШ БЕПХКЛЪЯХМДЪМ ДЮМШЬШП.

рЪПЗЖЛЪМХМ АС ╚лЖЦЪДДХЛЪ╩ЯХ ЪЯКХМДЪ ЫЪЗЛХ БЪ ЛЪГЛСМС АЮУШЛШМ╜ДЮМ ЯЮДЪЗЪ ЦШЯЮ АХП ЛЪКСЛЮР ХДХ БЪ ЯЪЗХИИЪЯХМЪ ЩЧПЪ е.ыЕЛХМ╜ЦСЕИХМ ╚ъДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР╩ ЦЪГЕРХМДЪ 1959-ЗС ХКДЪ ВЮО НКСМЛСЬ ХЙХ ЙХВХЙ ЫЕЙЮИЪЯХМЪ РЪПЗЖЛЪЯХ х.хАПЮЫХЛНБСМ ИЮГДШЭШ ЦШЯЮ, ЧМ ЯЧГДЪМ ЫЕВ МЪ ХКЪ ТЪПЦ╜КЪМ╜ЛХПДХ. лЮПЮЦКШДШП ЙХ, х.хАПЮЫХЛНБ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ╚ДЕЛНЙПЮРХИЮ БЪ ЯЖКЫ ЗЪАЫЪЯХМДЪ╩ ДСПДСЭСМС ЮИПШЗЮ ЦЕИД ЕРДХИХ ЙХЛХ, з.лЪЛЛЪДГЮДЪ ИЮГШП ЙХ, ╚уЕЛХМЦСЕИХМ / РЪПЗЖЛЪЯХ ИЮГШВШМШМ ЯНИЮДШМШ ПСЯ ДХКХМДЪ НКДСЭС ЙХЛХ ╚у╩ ХКЪ ИЮГШП-я.б./1952-ЗХ ХКДЪ ИЮГДШЭШ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ ОНБЕЯРХМДЪ йСАЮ ЮПЮЯШ АЮКШЦВШКЮПШМШМ═ ЫЪИЮР БЪ ЪЛЪИХМДЪМ АЪЫЯ ЕДХКЛХЬДХП. аСПЮДЮ ДХЦЦЪРХ ВЪЙЪМ АСДСП ЙХ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ АС ЛЖПЪЙЙЪА ТЪКЯЪТХ ЛЪГЛСМС ЪЯЪПХ ╚ЪЛЪЙ╩ ОНБЕЯРХ, АЮЬЦЮЯЧГКЪ, ГЪЫЛЪРЙЕЬКЪПХМ ЫЪИЮРШМДЮМ АЪЫЯ ЕДЪМ ЪЯЪП ЙХЛХ ЦХИ╜ЛЪР╜КЪМДХПХКХП. аЕКЪКХЙКЪ, ИЮГШВШМШМ АС ЪЯЪПХ ДЪ НУСЗСКЮПЮ ЯХМТХ ОПХГЛЮДЮМ РЪЦДХЛ НКСМСП. аСМКЮП ДЧБПЖМ ПЕЮККШЦКЮПШ, ЮЗШ ЫЪЦХЦЪРКЪПХ ХДХ БЪ АС ЫЪЦХЦЪР╜КЪПДЪМ ЦШЯЮ ╚лЖЦЪДДХЛЪМХМ╩ ЛЖЪККХТХ з.лЪЛЛЪДГЮДЪ ДЪ ЪЯКХМДЪ ИЮМ ЙЕВЪ АХКЛЪГДХ. яНБЕР-ЯНЯХЮКХЯР ЩЕПВЪЙКХИХ ХМЯЮМКЮПШМ ЛЮДДХ-ЛЪМЪБХ ЫЪИЮРШМШМ АЖРЖМ ЯЮЫЪКЪПХМДЪ НКДСЭС ЙХЛХ е.ыЕЛХМЦСЕИХМ АС ЪЯЪПКЪПХМЪ ДЪ ЧГ ХДЕНКНФХ ╚ЛЧЫПЖМЖ╩ БСПЛЮКШИДШ.

аЕКЪКХЙКЪ, е.ыЕЛХМЦСЕИХМ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМДЪ ЪЯЪПКЪПХ 1938-ЗХ ХКДЪМ ВЮО НКСМЛЮЯШМЮ АЮУЛЮИЮПЮЦ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯКШЭШ НМСМ ЫЮЦ╜ЦШМДЮ ЗХДДХ АХП ЮПЮЬДШПЛЮ НКЮПЮЦ ЫЕВ МЪ НПРЮИЮ ЦНИЛСП. аС ╚АНЬКСЭС╩ ХКЪ ЪДХАХМ ЪЯЪПКЪПХМХМ ПСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪКЪПХ ДНКДСПЛЮЦДЮ ДЮБЮЛ ЕДХП; е.ыЕЛХМЦСЕИХМ 1960-ЗШ ХКДЪ ы.ыЮЗШИЕБХМ ПСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪМ ╚лЪЭКСА ЕДХКЛЪГ╩ ЫЕЙЮИЪЯХ ╚юГЪПАЮИЗЮМ ЩЪМЗКЪПХ╩ МХМ 3 МЧЛПЪЯХМДЪ ВЮО НКСМСП. иЮГШВШМШМ ╚лЪЭКСАЕДХКЛЪГ╩ (╚The undefeated╩) ЫЕЙЮИЪЯХ НМСМ ХПХ ЫЪЗЛКХ БЪ ЛЮПЮЦКШ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪМ НКЛЮЦКЮ ЪЯКХМДЪ ы.ыЮЗШИЕБХМ е.ыЕЛХМ╜ЦСЕИХМДЪМ ЕРДХИХ РЪПЗЖЛЪКЪПХМ ╚ЦЮПЮМЦСЬС╩ ХДХ. рЕГКХЙКЪ 1961-ЗХ ХКДЪ е.ыЕЛХМ╜ЦСЕИХМ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМДЪ ИЕМХ АХП ЙХРЮАШ ВЮО НКСМСП. ╚ъКБХДЮ, ЯХКЮЫ!╩ ЮДКЮМЮМ АС ЙХРЮАЮ ЛЖЪККХТХМ ЕИМХ ЮДКШ ПНЛЮМШ (╚A farewell to arms╩) БЪ ╚лЪЭКСАЕДХКЛЪГ╩ ЫЕЙЮИЪЯХ ДЮУХК ХДХ. ыЪП ХЙХ ЪЯЪПХ ДХКХЛХГЪ ПСЯ ДХКХМДЪМ ы.ыЮЗШИЕБ ВЕБХПЛХЬДХ. дХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕДЪМ ЗЪЫЪРКЪПДЪМ АХПХ АС ХДХ ЙХ, ы.ыЮЗШИЕБ ЙХРЮАЮ ╚лЖЪККХТ БЪ ЙХРЮА ЫЮЦЦШМДЮ╩ ЮДКШ АХП ЯНМКСЦ ДЮ ЪКЮБЪ ЕРЛХЬДХ. е.ыЕЛХМЦСЕИХМ ЪЯЪПКЪПХМХМ ДХКХЛХГЪ РЪПЗЖЛЪКЪПХМЪ ЪББЪКЙХ РЪПЗЖЛЪ╜ВХКЪПХМ (х.хАПЮЫХЛНБ, з.лЪЛЛЪДГЮДЪ) ИЮГДШЦКЮПШ ЦШЯЮ ЛЖЦЪДДХЛЪКЪПКЪ ЛЖЦЮИХЯЪДЪ ы.ыЮЗШИЕБХМ ИЮГДШЭШ ╚чМ ЯЧГ╩ ХЯРЪП ЫЪЗЛ, ХЯРЪП ЛЪГЛСМ, ХЯРЪПЯЪ ДЪ е.ыЕЛХМЦСЕИ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМШМ АЪДХХ ЦЮИЪКЪПХМХ РЪЫКХК ЕРЛЪЙ АЮУШЛШМДЮМ ДЮЫЮ ЗХДДХ АХП РЪЦДХЛЮР ХДХ БЪ АС АЮУШЛДЮМ НМС е.ыЕЛХМЦСЕИ ЫЮЦЦШМДЮ юГЪПАЮИЗЮМ ТХКНКНФХ ТХЙПХМХМ ХКЙ РЪЫКХК ЗЪЫДХ ЙХЛХ ДЪ ЦХИЛЪРКЪМДХПЛЪЙ НКЮП.

ъ д ъ а х и и ю р

1. щПМЕЯР уЕЛХМЦСЕИ ╚ аХАКХНЦПЮТХВЕЯЙХИ СЙЮГЮРЕКЭ╩ л.1970

2. ╚ъКБХДЮ ЯХКЮЫ!╩ (ПНЛЮМДЮМ ОЮПВЮ) ╚пЕБНКИСЯХИЮ БЪ ЙСКРСПЮ ФСПМЮКШ,

═════════ м3,1938, ЯЪЫ 25-35

3. аЮУ ╚ъДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР╩ЦЪГЕРХ 08 ЮБЦСЯР, 1959-ЗС ХК

4. е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ (ОНБЕЯР) пСЯ ДХКХМДЪМ РЪПЗЖЛЪ ЕДЪМХ

════════ з.лЪЛЛЪДГЮДЪ юГЪП. дЧБ.мЪЬПХИИЮРШ.═ аЮЙШ 1959

5. х.ьШУКШ уу ЪЯП УЮПХЗХ ЪДЪАХИИЮР РЮПХУХ═ аЮЙШ ╚лЮЮПХТ╩ 1974, ЯЪЫ254-255

6. г.юЭЮИЕБ юГЪПАЮИЗЮМ √ юЛЕПХЙЮ ЪДЪАХ ЪКЮЦЪКЪПХ ТХКНК.ЕКЛ.ДНЙ. ЮК. ДЪП.

════════ ЮК. ЖВ.РЪЦ.ЕД.ДХЯЯЕПРЮЯХИЮ. аЮЙШ 1955═ ЯЪЫ.363-364

7. е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚лЪЭКСАЕДХКЛЪГ╩ (ЫЕЙЮИЪ) юГЪПАЮИЗЮМ ЩЪМЗКЪПХ╩ Ц.30

════════ МНИЮАП, 1960, 02 ДЕЙЮАП 1960, 09 ДЕЙЮАП 1960

8. е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ аЮЙШ 1959, ЯЪЫ.2

9. аЮУ ╚ъДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР ╚ Ц.08 ЮБЦСЯР 1959

10. е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚ъКБХДЮ ЯХКЮЫ!╩═ ЯЪЫ.6-306, ╚лЪЭКСАЕДХКЛЪГ╩ ЯЪЫ. 307-

════════ 341 рЪПЗЖЛЪ ЕДЪМХ ы.ыЮЗШИЕБ аЮЙШ 1961

11. ы.ыЮЗШИЕБ лЖЪККХТ БЪ ЙХРЮА ЫЮЦЦШМДЮ - е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚ъКБХДЮ ЯХКЮЫ!╩

════════ аЮЙШ 1961, ЯЪЫ.342-345

12. х.хАПЮЫХЛНБСМ е.ыЕЛХМЦСЕИДЪМ ЕРДХИХ ХЙХ ЫЕЙЮИЪИЪ ИЮГДШЭШ ╚ЛЖЦЪД╜-

════════ ДХЛЪ╩ ъДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР Ц.08 ЮБЦСЯР, 1959, з.лЪЛЛЪДГЮДЪ

════════ ╚лЖЦЪДДХЛЪ╩ е.ыЕЛХМЦСЕИ ╚цНЗЮ БЪ ДЪМХГ╩ аЮЙШ 1959 ЯЪЫ.2

13. ы.ыЮЗШИЕБ лЖЪККХТ БЪ ЙХРЮА ЫЮЦЦШМДЮ е.ыЕЛХМЦСЕИ═ ╚ъКБХДЮ ЯХКЮЫ╩

════════ аЮЙШ 1961, ЯЪЫ.342

14. г.юЭЮИЕБ═ юГЪПАЮИЗЮМ √ юЛЕПХЙЮ ЪДЪАХ ЪКЮЦЪКЪПХ ТХКНК.ЕКЛ.ДНЙ.═

═════════ ЮК.ДЪП.ЮК.ЖВ.РЪЦ.ЕД.ДХЯЯЕПРЮЯХИЮ. аЮЙШ 1994 ЯЪЫ.356, 364

S U M M A R Y

HEMINGWAYS CREATIVE ═ACTIVITY IN AZERBAIJAN LITERATURE

Azerbaijan literary-cultural thought in past gave much initerest and expressed its literary critical attitude to═ Hemingways creative activity.═

п е г ч л е

юГЕПАЮИДФЮМЯЙЮЪ КХРЕПЮРСПМН-ЙСКЭРСПМЮЪ ЛШЯКЭ Б ОПНЬКНЛ═ ОПН╜ЪАКЪКЮ ЮЙРХБМШИ ХМРЕПЕЯ═ БШПЮФЮКЮ ЯБНЕ КХРЕПЮРСПМН ЙПХРХВЕЯЙНЕ НРМН╜ЬЕМХЕ РБНПВЕЯРБС═ уЕЛЕМЦСЕЪ

аЧИЖЙ юГЪПАЮИЗЮМ ДПЮЛЮРСПЦС зЪТЪП зЮААЮПКШ 1918-1928-ЗХ ХККЪПДЪ ⌠юГЪПАЮИЗЮМ■, ⌠йНЛЛСМХЯР■ ЦЪГЕРКЪПХМДЪ, ⌠юКХ хЦРХЯЮДХ ьСПЮМШМ ъУАЮПШ■ ФСПМЮКШМДЮ, уЮКЦ ъПГЮЦ йНЛХЯЯЮПКШЭШМДЮ БЪ А. ЦСПСЛ БЪ РЪЬЙХКЮРКЮПДЮ ОЕЬЪЙЮП РЪПЗЖЛЪВХКХЙ ТЪЮКХИИЪРХ ХКЪ ДЪ ЛЪЬЭСК НКЛСЬ, УЮПХЗХ ЧКЙЪКЪП ЪДЪАХИИЮРШМДЮМ ЪМ ДЪИЪПКХ ЪДЪАХ-АЪДХХ, ЕКЛХ, РЮПХУХ ХМЗХКЪПХ ДХКХЛХГЪ ВЕБХПЛХЬДХП. н РЪПЗЖЛЪ МЪГЪПХИИЪЯХМЪ ДЪПХМДЪМ АЪКЪД НКЮМ ЯЪМЪРЙЮП ЙХЛХ ДЪ УЖЯСЯХКЪ уу ИЖГХККХИХМ ЪББЪККЪПХМДЪ РЪПЗЖЛЪ БЪ НМСМ ЪДЪАХ-ЕЯРЕРХЙ БЪГХИИЪРХ, АЪДХХ БЪ ОЕЬЪЙЮПКШЦ ЯЪБХИИЪЯХ═ ЗХДДХ МЮПЮЫЮРВШКШЦ ДНЭСПДСЭС ДЧБПДЪ АС ОПНАКЕЛЪ АХЩЮМЪ ЦЮКЛЮЛШЬ, ЛЪРАСЮРДЮ ЬЪУЯХ ЛЖМЮЯХАЪРХМХ АХКДХПЛЪЙДЪМ ВЪЙХМЛЪЛХЬДХП. вНУХККХЙ РЪЗПЖАЪЯХМЪ, ЬЪУЯХ ЛЖЬЮЫХДЪКЪПХМЪ БЪ ЕКЛХ ЦЪМЮЪРКЪПХМЪ ЪЯЮЯКЮМЮМ ЯЪМЪРЙЮП юГЪПАЮИЗЮМДЮ РЪПЗЖЛЪ РЪЯЪППЖТЮРШМШМ БЪГХИИЪРХМХ АЖРЧБКЖЙДЪ МЪГЪПДЪМ ЙЕВХПЪПЪЙ ИЮГШПДШ: ⌠аС ЩЖМ юГЪПАЮИЗЮМДЮ АХП ВНУ ЪДЪАХ, ХЗРХЛЮХ, ЯХИЮЯХ, ЕКЛХ, ТЪММХ БЪ ЯЮХП ЙХРЮАКЮП РЪПЗЖЛЪ ЕДХКХИНП. аС ЙХРЮАКЮПДЮМ ИЮКМШГ юГЪПАЮИЗЮМДЮ ДЕИХК, АЪКЙЪ АЖРЖМ РЖПЙ ЧКЙЪКЪПХМДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДХКХИНП. лХМКЪПКЪ ОЮПЮ ЯЪПТ ЕДХКХИНП;═ МЪРХЗЪДЪ ДЪ РЪПЗЖЛЪМХМ ИЮПШРЛЮГКШЭШ═ ЖГЪПЪ ИЕМХ ЙХРЮА ЮРШКЛЮЦДЮМ АЮЬЦЮ АХП ЬЕИЪ ИЮПЮЛШИНП. рЪАХХ, АС ЫЪП ЙЪЯХ ДЖЬЖМДЖПЛЪИЪ КЮИХЦ АХП ЛЪЯЪКЪДХП.■(1. 1926, 29 ИЮМБЮП, ╧ 25).

з.зЮААЮПКШМШМ РЪПЗЖЛЪ ХКЪ ЛЪЬЭСК НКЮМКЮПЮ ЖГ РСРЮПЮЦ ТХЙПХ ЮИДШМ БЪ ЯЪКХЯР ВЕБХПЛЪИЪ, ЧГЩЪ, ИЮД ЙЪКЛЪКЪПДЪМ СГЮЦКЮЬЛЮЭЮ,═ УЖЯСЯХКЪ ЯЪЫМЪ ЪЯЪПКЪПХМХМ ЛЪРМХМДЪ ЬХТЮЫХ ДЮМШЬШЦ МНПЛЮКЮПШМШ ЩЧГКЪЛЪИЪ, ДХКХМ ЦПЮЛЮРХЙ ЦЮМСМКЮПШМЮ ЪЛЪК ЕРЛЪИЪ ВЮЭШПШЬШ ЪДЪАХ ДХК ЛЖЫХРХМХ ВХПЙКЪМДХПЪМКЪПЪ ЦЮПЬШ ДЧБПЖМ ЗХДДХ РЪКЪАХ, РЪПЗЖЛЪ ОПНЯЕЯХМДЪ ЦЕИПХ-ОЕЬЪЙЮПКШЭЮ, ЯЪПХЬРЪЯХГКХИЪ, УЮНЯЮ, ЧГАЮЬШМЮКШЭЮ ЦЮПЬШ ИЧМЪКЛХЬ ЪЯК ЛЖАЮПХГЪ ХДХ. н ЧГЖ АЪДХХ РЪПЗЖЛЪ ЯЮЫЪЯХМДЪ ЦЪКЪЛХМХ ЯШМЮИЮМЮ ЦЪДЪП АЧИЖЙ АХП РЪЗПЖАЪ ЛЪЙРЪАХ ЙЕВЛХЬ, АС ВЪРХМ БЪ ЬЪПЪТКХ ЯЮЫЪМХМ ХМЗЪКХЙКЪПХМЪ ДЪПХМДЪМ ИХИЪКЪМЛХЬ, ЛЖЮЯХПКЪПХМХМ ЛЪМЪБХ ЕЫРХИЮЗКЮПШМШ РЪЛХМ ЕРЛЪЙ ЖВЖМ ВНУ ЦХИЛЪРКХ БЪ ГЪМЩХМ ХПЯ ИЮПЮРЛШЬДШП.

з.зЮААЮПКШ юБПНОЮ БЪ ПСЯ ИЮГШВШКЮПШМДЮМ бХКИЮЛ ьЕЙЯОХПХМ(1564-1616) ⌠ыЮЛКЕР■, ⌠нРЕККН■, тПХДПХУ ьХККЕПХМ(1759-185) ⌠цЮВЮЦКЮП■, зНПЗ сЕКЯХМ ⌠иЕПЮКРШ ДЖМИЮ■, юКЕЙЯЮМДП мХЙНКЮИЕБХВ нЯРПНБЯЙХМХМ(1823-1886) ⌠ыЪП ЗЖП ЛЖДПХЙЪ ЯЮДЪКХЙ ИЕРЪП■(мЮ БЯИЮЙНЦН ЛСДПЕРЯЮ ДНБНКМН ОПНЯРНРШ),═ юКЕЙЯЮМДП юТХМНЩЕМНБСМ ⌠цНПУС■, кЕБ яКЮБХМХМ ⌠лЖДЮУХКЪ■, тЕПДХМЮМД дЖЬЕМХМ ⌠рЮЛХККЮ■, мХЙНКЮИ цНЦНКСМ ⌠лЖТЪРРХЬ■, кЕБ рНКЯРНИСМ ⌠вНЗСЦДСЦ■, ⌠ыЮЗШ лСПЮД■, л.оЮБКНБХВ БЪ я.хПЮМЯЙХМХМ ⌠хПЮМ хЯРХЦКЮКХИИЪР ЛЖАЮПХГЪЯХ СЭПСМДЮ■ (цЕИД: яНМ ХЙХ ЪЯЪП ⌠зЪТЪП зЮААЮПКШ■ АХАКХНЦПЮТХИЮЯШМЮ (аЮЙШ-1965) ДЮУХК ЕДХКЛЪЛХЬДХП - ю.п.) ХПХЫЪЗЛКХ ЪЯЪПКЪПХМХ АЧИЖЙ ОЕЬЪЙЮПКШЦКЮ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМЪ ВЕБХПЛХЬДХП. ыЕМПХУ кНМЦТЕККНМСМ ⌠йНПНЭКСМСМ ЮРКЮМШЬШ■ ЬЕХПХМХ, лЮЙЯХЛ цНПЙХМХМ ⌠жГЖЩЖКЪП■ ЫЕЙЮИЪЯХМХ, рЮРХЬБХКХМХМ ⌠ъГХГ ЪК ВЮКШП■ НВЕПЙХМХ, тИНДНП цКЮДЙНБСМ ⌠яЕЛЕМР■ ЪЯЪПХМДЪМ АХП ОЮПВЮМШМ ДЮ ЛЖРЪПЗХЛХ зЪТЪП зЮААЮПКШ ХДХ. н, ЙХМН ЯЮЫЪЯХМДЪ ЗХДДХ ИЮПЮДШЗШКШЦ ХЬКЪПХ ХКЪ ЛЪЬЭСК НКДСЭС ЖВЖМ ЙХМНТХКЛКЪПХМ ДНЭЛЮ ДХКХЛХГЪ ВЕБПХКЛЪЯХМДЪ УХДЛЪРКЪПХ ЮГ ДЕИХКДХП. юГЪПЙХМНМСМ 14 МНИЮАП 1927-ЗХ ХК РЮПХУКХ ЯЪПЪМЗЮЛШМЮ ЪЯЮЯЪМ зЪТЪП зЮААЮПКШ ⌠аПНМГНБЮИЮ КСМЮ■(аЖПЖМЗ ЮИ) ЙХМНТХКЛХМХ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМЪ ВЕБХПЛХЬДХП.

аЧИЖЙ ДПЮЛЮРСПЦСМ ЛЖРЪПЗХЛКХЙ ТЪЮКХИИЪРХМДЪ уб111 ЪЯП юБПНОЮ ЙКЮЯЯХЙКЪ╜ПХМДЪМ оИЕП нЦЖЯРЕМ йЮПНМ ДЕ аНЛЮПЬЕМХМ (1732-1799) ТПЮМЯШГ ЫЪИЮРШМШМ ЧГЪККХЙКЪПХМХ БЪ ЛХККХ ЙНКНПХРХМХ ЧГЖМДЪ ЪЙЯ ЕРДХПЪМ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■2 ЪЯЪПХ ЛЖЫЖЛ ИЕП РСРСП. йНЛЕДХИЮМШМ зЪТЪП зЮААЮПКШ РЪПЪТХМДЪМ РЪПЗЖЛЪ ЕДХКДХИХ БЪ РЮЬЮЬЮИЮ ЦНИСКДСЭС БЮУР ДЪЦХЦ ЛЪКСЛ НКЛЮЯЮ ДЮ ЪЯЪП АЧИЖЙ ЯЪМЪРЙЮПШМ БЪТЮ╜РШМДЮМ ЯНМПЮ, 1935-ЗХ ХКДЪ юГЪПМЪЬП РЪПЪТХМДЪМ ЙЖРКЪБХ РХПЮФКЮ ВЮОКЮМЮПЮЦ ЩЕМХЬ НУСЗС ЮСДХРНПХИЮЯШМЮ ВЮРДШПШКЛШЬДШП. лЖРЪПЗХЛХМ ХКЙ АЪДХХ РЪПЗЖЛЪКЪПХ ХКЪ ЛЖЦЮИХЯЪДЪ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■МДЮ АХП-ХЙХ ЛЮЫМШ ЛЪРМХ ХЯРХЯМЮ НКСМЛЮЦКЮ ДЮЫЮ ВНУ НПХФХМЮКЮ ЪЯЮЯКЮМДШЭШ, ЯЪПАЪЯР РЪПЗЖЛЪИЪ ЛЕИКХМ ГЪХТКЪДХИХ, АСМСМ ЛЖЦЮАХ╜КХМДЪ ЙНЛХЙ ЕКЕЛЕМРКЪПХМ УЮКЦ ДЮМШЬШЦ ДХКХМЪ ЛЪУЯСЯ ХТЮДЪКЪПКЪ ИЖЙЯЪЙ ОЕЬЪЙЮП╜КШЦКЮ ИЕПКХ-ИЕПХМДЪ ЪБЪГКЪМЛЪЯХ ЛЖЬЮЫХДЪ НКСМСП. лЖРЪПЗХЛ ЪЯЪПХ РЕЮРП ЖВЖМ, ЯЪЫМЪ РЪКЪАКЪПХМХ МЪГЪПЪ ЮКЮПЮЦ РЪПЗЖЛЪ ЕРЯЪ ДЪ ЩЕМХЬ НУСЗС ЮСДХРНПХИЮЯШ ЖВЖМ ДЪ АЧИЖЙ ЛЮПЮЦ ЙЪЯА ЕДХП. йНЛЕДХИЮМШМ ЛНБГСЯС хЯОЮМХИЮМШМ ЬЪПЦ ЧКЙЪКЪПХМ╜ДЪМ АХПХМХМ, ъМДЪКХЯХМ ЙНППЕУХДНПС (АЮЬ ЫЮЙХЛХ-ю.п.) цПЮТ юПЛЮБХБЮМШМ яЕ╜БХКИЮ ИЮУШМКШЭШМДЮЙШ юЦСЮЯ-тПЕЯЙЮЯ ЯЮПЮИШМДЮ АЮЬ БЕПЪМ ЛЮЗЪПЮКЮПШМДЮМ АЪЫЯ ЕДХП. лЖЪККХТ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■МДЮ АЪЬЪПХ АЪКЮКЮПДЮМ ЯЮИШКЮМ ЬНПЩЧГКЖЙ БЪ ЦШЯ╜ЦЮМЗКШЭШМ ЮЗШ ЮЦХАЪРХМХ ЩЖКЖЬ ЫЪДЪТХМЪ ВЕБХПЛХЬДХП. йНЛЕДХИЮМШМ ЛЪПЙЪГ ТЖЦСПКЮПШМДЮМ НКЮМ цПЮТ юПЛЮБХБЮ ЬНПЩЧГКЖЙ УЪЯРЪКХИХМЪ ЛЖАРЪКЮ НКЛСЬДСП. н ХЛЙЮМКЮПШ ДЮУХКХМДЪ АЖРЖМ РЪЯХП БЮЯХРЪКЪПХМДЪМ ХЯРХТЮДЪ ЕДЪПЪЙ тХЦЮПНМСМ МХ╜ЬЮМКШЯШ БЪ ЮПБЮДШМШМ УХДЛЪРВХЯХ яСГЮММЮ ХКЪ ИЮУШМКШЦ ЕРЛЪЙ, ЗХМЯХ ЪКЮЦЪДЪ НКЛЮЦ ХЯРЪИХП. аСМСМ ЖВЖМ Н ХКЙ МЧБАЪДЪ ЬХПМХЙКЪМДХПХЗХ ЖЯСККЮПЮ ЪК ЮРШП. яЮПЮИ ЮВЮПВШЯШ лЮПЯЕКХМЮМШМ УХДЛЪРКЪПХМДЪМ ТЮИДЮКЮМЛЮЭЮ ВЮКШЬШП, тХЦЮПНИЮ БЪГХТЪ, яСГЮМ╜МЮИЮ ВНУКС ЫЪДХИИЪКЪП БЪД ЕДХП. нМСМ ЦСПДСЭС ВНУХЯРХЦЮЛЪРКХ РНПДЮМ ЩЪМЗ БЪ ЫЮГШПЗЮБЮА тХЦЮПН БЪ яСГЮММЮ ВЪРХМКХЙКЪ, КЮЙХМ ВНУ ЛЪЫЮПЪРКЪ УХКЮЯ НКСПКЮП. лЪЙПКЪ ЛЪЫЪААЪРХМ, ЯЮДЪКЧЫКЖЙКЪ АХЗКХИХМ, УЕИХПУЮЫКШЦКЮ АЪДУЮЫКШЭШМ ЖГ-ЖГЪ ЩЪКДХИХ ЙНЛЕДХИЮДЮ ЫЮДХЯКЪПХМ ХМЙХЬЮТШ ЫЮЦЦШМ, ЪДЮКЪРХМ ЦЪКЪАЪЯХ ХКЪ ЯНМСЗКЮМШП. аЖРЧБКЖЙДЪ ХЯЪ АС ГХЦГЮЦКЮПДЮМ, РНПКЮПДЮМ БЪ РЪКЪКЪПДЪМ ⌠УХКЮЯНКЛЮ■ ОПНЯЕЯХ═ ЪББЪКДЪМ ЮУШПЮДЪЙ ЩЖКЖЬКЪ ЛЖЬЮИХЪР НКСМСП. ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■МДЮ ЩЖКЖЬ ХЗРХЛЮХ ЛЪГЛСМ ЙЪЯА ЕДХП, ЪЯЪП РЮЛЮЬЮВШМШ, НУСЗСМС ЩЖКДЖПЖП БЪ ДЖЬЖМДЖПЖП. зЪ╜ЛХИИЪРДЪ ЩЖКЖЬ ЛЪДЪМХИИЪРХМХМ ХМЙХЬЮТШ ЪЯЪПХМ ЪЯЮЯ ЦЮИЪЯХМХ РЪЬЙХК ЕДХП.

яЮРХПХЙ БЪ ИСЛНПХЯРХЙ ЕКЕЛЕМРКЪПХМ ЯШУ ХЯРХТЮДЪ НКСМДСЭС АС ЙНЛЕДХИЮМШМ РЪПЗ╜ЖЛЪ ОНЯЕЯХ ЛЖРЪПЗХЛХМ ИЕМХ ИЮПЮДШЗШКШЦ ЙЕИТХИИЪРКЪПХМХ ЖГЪ ВШУЮПРЛШЬДШП. н, юГЪПАЮИЗЮМ ТНКЙКНПСМСМ, УЮКЦ ДЕИХЛКЪПХМХМ, ЮРЮКЮП ЯЧГКЪПХМХМ ХЛЙЮМКЮПШМДЮМ ИЕПКХ-ИЕПХМДЪ ТЮИДЮКЮМЛШЬ, ИЕПКХ НУСЗС БЪ РЮЛЮЬЮВШ ЖВЖМ ЪЯЪПХМ ДХКХМЪ, КЕЙЯХЙН╜МСМЮ ЦЕИПХ-ЮДХ ДНЭЛЮКШЦ ЩЪРХПЛХЬДХП. лЪЯЪКЪМ, АХПХМЗХ ОЪПДЪМХМ ХЙХМЗХ ЩЧПЖЬЖМДЪ тХЦЮПНМСМ ⌠аЮГХК, ЫЕВ ЕИАХ ИНУДСП. лЪМ ЪЩЪП ЯЪМХМ ЮРЮМШ ИЮМДШП╜ДШЛ, ИЮМДШПДШЛ, ИЮМДШПЛЮДШЛ...■(2. ЯЪЫ.5), ЫЪЛХМ ОЪПДЪМХМ АЕЬХМЗХ ЩЧПЖЬЖМДЪ лЮПЯЕКХМЮ яСГЮММЮИЮ ⌠йНП ЙНПЮ ЙНП ДЕЛЪЯЪ ЙНПСМ АЮЭПШ ВЮР╜КЮП■(2. ЯЪЫ.9), цПЮТШМ йЕПСАХМНИЮ ⌠зЪЫЪММЪЛ НК АСПЮДЮМ, ЦШПШЬЛЮК! аХП ДЪ ЯЪМХ АС ЯЮПЮИДЮ ЩЧПЯЪЛ, ЮРЮМШ ИЮМДШПЮПЮЛ!■(2. ЯЪЫ.11), йЕПСАХМН - ⌠бЮИ ДЪДЪЛ, БЮИ! дЮЫЮ ХЬХЛ АХРДХ...■(2. ЯЪЫ.12) БЪ Я. ХТЮДЪКЪПХМ РЪПЗЖЛЪ ОПНЯЕ╜ЯХМДЪ ЧГ ЛЪЦЮЛШМДЮ ХЬКЪДХКЛЪЯХ ЪЯЪПХМ ЩЖКЖЬ РЕЛОХМЪ БЖЯЪР БЕПХП, НАПЮГКЮПШ НУСЗСМСМ ЛЖЮЯХПХМЪ ВЕБХПХП, ЩЖКЖЬ ЫЪДЪТХМХМ ЮЙРСЮККШЭШМЮ ЛЮПЮЭШ ЮПРШПШП.

нМС ДЮ ЦЕИД ЕРЛЪЙ ИЕПХМЪ ДЖЬЪПДХ ЙХ, тХЦЮПН юМРНМХНМС ХРЪКЪИЪПЪЙ ⌠яЪМ ДЪ АСПМСМС Н ИЮМЮ ВЪЙЯЪМЪ! щЧГЖЛЖ ВШУЮПРДШМ ЙХ!...■(2. ЯЪЫ.39) ХТЮДЪЯХ ПСЯ БЮ╜ПХЮМРШМДЮМ РЮЛЮЛХКЪ ТЪПЦКХДХП. м.л.кИСАХЛНБЮМШМ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ АЕКЪДХП: ⌠тХ╜ЦЮПН (НРРЮКЙХБЮЕР ЕЦН). бЯЪЙЮЪ ДПЪМЭ АСДЕР РСР ЕЫЕ АСПВЮРЭ С ЛЕМЪ ОНД МН╜ЯНЛ!■(3. 412).

м.л.кИСАХЛНБЮМШМ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ ЙНЛЕДХИЮМШМ ПСЫСМЮ ИЮАЮМВШ НКЮМ ЙНАСД╜КСЦ, ЫХПЯ-ЫХЙЙЪ ЧГЖМЖ АЖПСГЪ БЕПХПЯЪ зЪТЪП зЮААЮПКШМШМ ВЕБХПЛЪЯХМДЪ ЯЮТ ЩЖКЖЬ ЕКЕЛЕМРКЪПХ, ХМЗЪ ИСЛНП ТХЙХПЪ ЫЮЙХЛДХП. ыЪРРЮ АС ИСЛНПХЯРХЙ ДЕРЮКШ ЛЖЪККХТ ЧГЖМЖМ ЛЪЬЫСП ⌠нД ЩЪКХМХ■ РЮПХУХ ТЮЗХЪЯХМДЪ ДЪ дЧМЛЪГХМ ДХКХМДЪМ ЛЪЫЮПЪРКЪ ХЬКЪРЛХЬДХП:

⌠аС-АСПМСМ Н ИЮМЮ ВЪЙ,

щЧ-ЩЧ-ЩЧ-ЩЧГ ВШУЮПРЛЮЯШМ.■(4. 345)

зЪТЪП зЮААЮПКШМШМ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■МДЮ ЛЮЫМШ ЛЪРМКЪПХМХ ЪЯЪПХМ БЪ ЫЮДХЯЪМХМ ПСЫСМЮ СИЭСМ ЯЪПАЪЯР РЪПЗЖЛЪ ЕРЛЪЯХ СЭСПКС ЮКШМЛЮЦКЮ ИЮМЮЬШ ЙНЛЕДХИЮМШМ НБЦЮРШМЮ ЯЪЛХЛХ ЗХГЩХКЪП ЩЪРХПЛХЬ, ЕЛНЯХНМЮК РНМСМС ЦЖББЪРКЪМДХПЛХЬДХП.

цПЮТ юПЛЮБХБЮМШМ РЮАЕКХИХМДЪ НКЮМ ЩЪМЗ ГЮАХР йЕПСАХМНМСМ цПЮТХМИЮИЮ ⌠БС╜ПСКЛЮЯШ■, яСГЮММЮМШМ ЙЧЛЪЙКХИХ ХКЪ НМЮ ЧГ НРЮЭШМДЮ ПНЛЮМЯ НУСЛЮЯШ ЙНЛЕ╜ДХИЮМШМ ЛЮПЮЦКШ ЩЧПЖЬКЪПХМДЪМ АХПХДХП. ъЯЪПДЪ ПНЛЮМЯШМ АХПХМЗХ АЪМДХ ЛЖРЪПЗХЛ м.л.кИСАХЛНБЮМШМ ТПЮМЯШГ ДХКХМДЪМ ПСЯ ДХКХМЪ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ АЕКЪДХП:

лНИ ЙНМЭ КЕРХР МЮ═ БНКЕ,

(ю ЯЕПДЖЕ ЯФЮКНЯЭ НР АНКХ),

ъ ЕДС Б ВХЯРНЛ ОНКЕ,

оНБНДЭЪ НОСЯРХБ...(5. 396)

зЪТЪП зЮААЮПКШ ЛЮЫМШ ЛЪРМХМХМ ХДЕИЮЯШМШ, ЛНРХБХМХ ЯЮУКЮИЮПЮЦ АЪМДХ ЯЪПАЪЯР НКЮПЮЦ РЪПЗЖЛЪДЪ АЕКЪ БЕПЛХЬДХП:

яЕБДЮ ЛЪМДЪМ ЯНПЛЮДШ ЙХ, ЛЪМ МЪВХИЪЛ, ЛЪМ ЙХЛЪЛ,

жГЪМЩХЯХГ АХП ЮР ЙХЛХ ДСПЮЭШЛДЮМ ЦНОЮПДШ.

яЕИКЮА ЙХЛХ ДЪПЪКЪПДЪМ, РЪОЪКЪПДЪМ ЮЬЮПЮЦ,

нМЯСГ, ЯНМЯСГ ЯЪЫПЮКЮПЮ ЮОЮПДШ.(6. 30)

ыЪЛ АС АЪМДДЪМ ЪББЪК, ЫЪЛ ДЪ ЯНМПЮ ЛЮЫМШДЮ МЪЦЮПЮР ИЕПХМДЪ ХЬКЪМЪМ АЪМД ХЯЪ ЛЪГЛСМКС, ДНКЭСМ, ЛСЯХЦХИЪИЮРШЛКШ НКЛЮЦКЮ ИЮМЮЬШ ЛЖРЪПЗХЛХМ ЯШПТ ЧГ ИЮ╜ПЮДШЗШКШЭШМЮ ЛЪУЯСЯДСП:

лЪМ ЩЕЗЪКЪП СИСЛЮДШЛ,

иЮРЛШЬ РЮКЕ ДСПЛЮДШ...

цШМЮЛЮИШМ, ЯЕБЩХ ЩЪКДХ,

яЕБДЮ ЛЪМДЪМ ЯНПЛЮДШ...(6. 30)

зЪТЪП зЮААЮПКШМШМ ЛЮЫМШИЮ ЪКЮБЪ ЕРДХИХ АС ДЧПД ЛХЯПЮЯШ цПЮТХМИЮИЮ НУСМЮМ ЯЪЙЙХГ АЪМДКХЙ ПНЛЮМЯШМ ЮПЮЯШМДЮ НКЛЮЯЮ ДЮ ⌠ЩЕЗЪКЪП СИСЛЮИЮМ■, ИЮРЛШЬ РЮ╜КЕИХМДЪМ ЩХКЕИКЪМЪМ, КЮЙХМ ХЗЮГЪЯХГ ЩЪКЪМ ЯЕБЩХИЪ ЖПЪИХМХМ ЦЮОШКЮПШМШ РЮИАЮРЮИ ЮВЮМ ВНУ ЩЪМЗ йЕПСАХМНМСМ ЪЫБЮК-ПСЫХИИЪЯХМХ РЮЛ ЪЙЯ ЕРДХПХП, ЪЯЪПХМ ЖЛСЛХ НБЦЮРШМЮ ЦЮИМЮИША-ЦЮПШЬШП.

яСГЮММЮМШМ БЪ цПЮТХМИЮМШМ ПНЛЮМЯШМ РЪЯХПХМДЪМ ЖПЪЙДНКСЯС ДЮМШЬЛЮКЮПШ, ЛС╜ЯХЦХМХ БЪ НМСМ ЯЧГКЪПХМХ ИЖЙЯЪЙ ЦХИЛЪРКЪМДХПЛЪКЪПХ АС ЪЫБЮК-ПСЫХИИЪМХМ ДЮБЮЛШ ЙХЛХ ДЪИЪПКЪМДХПХКЛЪКХДХП БЪ ЛЖРЪПЗХЛХМ ЯЕВХЛХМДЪ ИЮМШКЛЮДШЭШМШ РЪЯДХЦКЪИХП.

ъЯЪПХМ ХЙХМЗХ ОЪПДЪЯХМХМ ЮКРШМЗШ ЩЪКХЬХМДЪ яСГЮММЮМШМ НУСДСЭС ЛЮЫМШ ЛЪРМХ ДЪ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪМ РЮЛ ТЪПЦКЪМХП. рЪПЗЖЛЪВХ м.л.кИСАХЛНБЮМШМ ТПЮМЯШГ ДХКХМДЪМ ПСЯ ДХКХМЪ РЪПЗЖЛЪЯХМДЪ ЛЪРМ АЕКЪДХП:

рН РЮЙ, РН ЯЪЙ, РН ББЕПУ, РН БМХГ,

ю МС, ДПСФНЙ ЛНИ, ОНБЕПМХЯЭ...(7.398)

аСПЮДЮ ДЮ зЪТЪП зЮААЮПКШ ЛЮЫМШ ЛЪРМХМХ ЙЪМЮПЮ ЦНИЮПЮЦ яСГЮММЮМШМ ДХКХМ╜ДЪМ ИЕМХЯХМХ ИЮГЛШЬДШП.

нМСМ АЮИЦШМ ЩЧГКЪПХ БЮП,

цЪКЪЛ ЙХЛХ ЦЮЬШ БЮП.

лЪМ АХП ЩЧГЪК ЯЕБЛХЬЪЛ ЙХ,

нМ ДЧПД-НМ АЕЬ ИЮЬШ БЮП.(8.31-32)

щЧПЖМДЖИЖ ЙХЛХ ЛЖРЪПЗХЛ НПХФХМЮКШМ ПСЯ БЮПХЮМРШМДЮЙШ ДЮИЮГКШЭЮ ЕМЛХП, ЯЧГКЪП ПХРЛЪ ИЮРШЛКШ НКЯЮ ДЮ ТХЙПХМ ДЮП ВЪПВХБЪЯХМХМ ИЮПЮРДШЭШ ЯШУШМРШДЮ ЦЮКЛШП. ъЯЪПХМ ПСЫС ХКЪ ЯЪЯКЪЬЪМ ЛЖЯРЪЦХК БЪ НИМЮЦ ЛЮЫМШ ЛЪРМХ РЪПЗЖЛЪМХ РЪПЮБЪРКЪМДХПХП. ъК╜АЪРРЪ, з.зЮААЮПКШМШМ РЪПЗЖЛЪ ИЮПЮДШЗШКШЭШ ЖВЖМ УЮПЮЙРЕПХЙ НКЮМ БЪ ЛЪЭАСК ЦХИ╜ЛЪРКЪМДХПХКЪМ АС УЖЯСЯХИИЪР ЛНДЕК НКЮПЮЦ АЖРЖМ ЛЖРЪПЗХЛКЪПЪ ЬЮЛХК ЕДХКЪ АХК╜ЛЪГ. зЪТЪПХМ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ РЪПЗЖЛЪ ЖЯКСАС ЮЭШП БЪ ВЪРХМДХП. нМСМ ВЕБХПЛЪКЪПХ НПХФХМЮК ЪЯЪП РЪЯХПХ АЮЭШЬКЮИШП. зЪТЪП зЮААЮПКШМШМ РЪПЗЖЛЪ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ АЮЬКШЗЮ ЦЮИЪЯХ ВЕБХПДХИХ ЪЯЪПХ ДНЭЛЮ ДХКХЛХГДЪ УЮКЦШЛШГШМ ЛЮКШМЮ, ЛЪМЪБХ ЯЪПБЪРХМЪ ВЕ╜БХПЛЪЙДХП. ъЯЪПХМ ЪББЪКХМДЪ ХЬРХПЮЙ ЕДЪМКЪПХМ УЮЯХИИЪРКЪПХ БЪ ЩЕИХЛКЪПХ ЫЮЦ╜ЦШМДЮ аНЛЮПЬЕМХМ ЪРПЮТКШ ЛЪКСЛЮР БЕПЛЪЯХ БЪ ЛЖРЪПЗХЛХМ РЪПЗЖЛЪ ОПНЯЕЯХМДЪ АСМКЮПЮ КЖГСЛ ЩЧПЛЪЛЪЯХ ДЪ юГЪПАЮИЗЮМ ЛЪДЪМХ ЛЖЫХРХМДЪ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■МСМ ЛХККХ ЪМЪМЪКЪП ЪЯЮЯШМДЮ РЪЦДХЛХМХМ БЪ РЪЦДХПХМХМ СЭСП ЦЮГЮМЛЮЯШ, ЫЪИЮРШЛШГШМ ЛХККХ ЙНКНПХРКХ СМСДСКЛЮГ КЧБЫЪЯХМЪ ВЕБПХКЛЪЯХ МХИЪРХКЪ ЕДХКЛХЬДХП.

тПЮМЯШГ ДПЮЛЮРСПЦС оИЕП нЦЖЯРЕМ йЮПНМ ДЕ аНЛЮПЬЕМХМ ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■ ЙНЛЕДХИЮЯШ АЧИЖЙ ЯЧГ СЯРЮЯШ зЪТЪП зЮААЮПКШМШМ СЭСПКС АЪДХХ ВЕБХПЛЪКЪПХМДЪМ╜ДХП БЪ юГЪПАЮИЗЮМ РЪПЗЖЛЪ ЪДЪАХИИЮРШМШМ ХЬШЦКШ ЯЪЫХТЪКЪПХМДЪМ АХПХМХ РЪЬЙХК ЕДХП.

ъдъахииюр:

1. зХЛ. рЪПЗЖЛЪ ЛЪЯЪКЪЯХМЪ ЪЫЪЛХИИЪР БЕПХКЛЪКХДХП. аЮЙШ, ╚йНЛЛСМХЯР╩ ЦЪГ., 1926, 29 ИЮМБЮП, ╧ 25.

2. аНЛЮПЬЕ н.й. ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■, ЪКИЮГЛЮ, ВЕБХПЪМХ з.зЮААЮПКШ. зЪТЪП зЮА╜АЮПКШМШМ ЕБ ЛСГЕИХ. лдд-йо - 028, ЯЪЫ. 30(109).

3. аНЛЮПЬЕ н.й. хГАПЮММШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ (оЕПЕБНД Я ТПЮМЖСГЯЙНЦН). цНЯ. хГДЮ╜РЕКЭЯРБН уСДНФЕЯРБЕММНИ КХРЕПЮРСПШ. лНЯЙБЮ, 1954, ЯР.652.

4. зЮААЮПКШ з.ц. ъЯЪПКЪПХ. дЧПД ЗХКДДЪ. II ЗХКД. аЮЙШ, ⌠ьЪПЦ-цЪПА■, 2005, ЯЪЫ.360.

5. аНЛЮПЬЕ н.й. хГАПЮММШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ (оЕПЕБНД Я ТПЮМЖСГЯЙНЦН). цНЯ. хГДЮ╜РЕКЭЯРБН уСДНФЕЯРБЕММНИ КХРЕПЮРСПШ. лНЯЙБЮ, 1954, ЯР.396 (652).

6. аНЛЮПЬЕ н.й. ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■, ЪКИЮГЛЮ, ВЕБХПЪМХ з.зЮААЮПКШ. зЪТЪП зЮА╜АЮПКШМШМ ЕБ ЛСГЕИХ. лдд-йо - 028, ЯЪЫ. 30(109).

7. аНЛЮПЬЕ н.й. хГАПЮММШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ (оЕПЕБНД Я ТПЮМЖСГЯЙНЦН). цНЯ. хГДЮ╜РЕКЭЯРБН уСДНФЕЯРБЕММНИ КХРЕПЮРСПШ. лНЯЙБЮ, 1954, ЯР.398 (652).

8. аНЛЮПЬЕ н.й. ⌠тХЦЮПНМСМ РНИС■, ЪКИЮГЛЮ, ВЕБХПЪМХ з.зЮААЮПКШ. зЪТЪП зЮА╜АЮПКШМШМ ЕБ ЛСГЕИХ. лдд-йо - 028, ЯЪЫ. 31-32(109).

SUMMARY

The comedy of ⌠Figaro▓s Wedding■ of

French Playwright Pier Oqusten Karon De Bo marshe

in the translation of Jafar Jabbarli

═══════════════ The work of ⌠Figaro▓s Wedding■ of Pier Oqusten Karon De Bomarshe, one of the XVIII century European classicists, reflecting peculiarities and national coloration of French life (1732 - 1799) has an important place in the translator activity of Jafar Jabbarli, the Great Azerbaijani playwright. Notwithstanding that the translator translated the play for theatre and by taking into consideration scene requirements, as the comedy caused great interest for vast reader auditorium, it was published by ⌠Azernashr■ in 1935.

═══════════════ Translating process of this comedy which satiric and humorous elements were used in it densely, revealed new creative features of translator. He made thoroughly use of the opportunities of Azerbaijani folklore, sayings and proverbs and brought exceptional cognate to the language and lexicon of play for the local readers and spectators.══

═══════════════ The comedy ⌠Figaro▓s Wedding■ of French Playwright Pier Oqusten Karon De Bomarshe is the successful belle-lettres translation of Jafar Jabbarli, the great word master and comprise one of the light pages of Azerbaijani translating literature.════

йНЛЕДХЪ ╚яБЮДЭАЮ тХЦЮПН╩ ТПЮМЖСГЯЙНЦН ДПЮЛЮРСПЦЮ

оЭЕПЮ нЦЧЯРЕМЮ йЮПНМЮ ДЕ аНЛЮПЬЕ

Б ОЕПЕБНДЕ дФЮТЮПЮ дФЮААЮПКШ

═══════════════════════ оПНХГБЕДЕМХЕ ╚яБЮДЭАЮ тХЦЮПН╩ ЕБПНОЕИЯЙНЦН ЙКЮЯЯХЙЮ убшшш БЕЙЮ══ оЭЕПЮ нЦЧЯРЕМЮ йЮПНМЮ ДЕ аНЛЮПЬЕ (1732-1799), НРПЮФЮЧЫЮЪ НЯНАЕММНЯРХ ТПЮМЖСГЯЙНИ ФХГМХ Х МЮЖХНМЮКЭМШИ ЙНКНПХР, ГЮМХЛЮЕР БХДМНЕ ЛЕЯРН Б ОЕПЕБНДВЕЯЙНИ ДЕЪРЕКЭМНЯРХ БЕКХЙНЦН ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЦН ДПЮЛЮРСПЦЮ дФЮТЮПЮ дФЮААЮПКШ. уНРЪ ОЕПЕБНДВХЙ Х ОЕПЕБЕК ОПНХГБЕДЕМХЕ ДКЪ РЕЮРПЮ, Я СВЕРНЛ ЯЖЕМХВЕЯЙХУ РПЕАНБЮМХИ, Б 1935 ЦНДС ЙНЛЕДХЪ, ОПЕДЯРЮБКЪЧЫЮЪ НЦПНЛМШИ ХМРЕПЕЯ ДКЪ ЬХПНЙНИ ВХРЮРЕКЭЯЙНИ ЮСДХРНПХХ, АШКЮ МЮОЕВЮРЮМЮ ХГДЮРЕКЭЯРБНЛ ╚юГЕПМЕЬП╩.

═══════════════════════ оПНЖЕЯЯ ОЕПЕБНДЮ ЙНЛЕДХХ, Б ЙНРНПНИ АШКХ РЕЯМН ХЯОНКЭГНБЮМШ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ Х ЧЛНПХЯРХВЕЯЙХЕ ЩКЕЛЕМРШ, БШЪБХК МНБШЕ РБНПВЕЯЙХЕ ЙЮВЕЯРБЮ ОЕПЕБНДВХЙЮ. нМ ЯБНЕБПЕЛЕММН ХЯОНКЭГНБЮК БНГЛНФМНЯРХ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ, МЮПНДМШУ БШЯЙЮГШБЮМХИ, ОНЯКНБХЖ Х ОНЦНБНПНЙ, ОПХДЮК ЪГШЙС Х КЕЙЯХЙНМС ОПНХГБЕДЕМХЪ МЕНАШВЮИМНЕ ДКЪ ЛЕЯРМШУ ВХРЮРЕКЕИ Х ГПХРЕКЕИ ПНДЯРБН.

═══════════════════════ ═ йНЛЕДХЪ ╚яБЮДЭАЮ тХЦЮПН╩ ТПЮМЖСГЯЙНЦН ДПЮЛЮРСПЦЮ оЭЕПЮ нЦЧЯРЕМЮ йЮПНМЮ ДЕ аНЛЮПЬЕ ЪБКЪЕРЯЪ НДМХЛ ХГ СДЮВМШУ ОЕПЕБНДНБ БЕКХЙНЦН ЛЮЯРЕПЮ ЯКНБЮ дФЮТЮПЮ дФЮААЮПКШ Х ЯНЯРЮБКЪЕР НДМС ХГ ЯБЕРКШУ ЯРПЮМХЖ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ ОЕПЕБНДВЕЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ.

гМЮВХРЕКЭМШИ БЙКЮД Б ХЯРНПХЧ ЯНМЕРЮ БМЕЯ хБЮМ юКЕЙЯЕЕБХВ аСМХМ. оНЩГХЪ аСМХМЮ-ЪБКЕМХЕ НВЕМЭ ЪПЙНЕ Б ПСЯЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ ЙНМЖЮ уIу - МЮВЮКЮ уу БЕЙНБ. яНМЕР МЮЯРНКЭЙН НАШЙМНБЕМЕМ С аСМХМЮ ЯПЕДХ ЕЦН ЯРХУНРБНПЕМХИ, ВРН БНБЯЕ МЕ БНЯОПХМХЛЮЕРЯЪ ЙЮЙ МЕВРН НЯНАЕММНЕ Х СРНМВЕММНЕ. ю.р.рБЮПДНБЯЙХИ ОХЯЮК Н аСМХМЕ-ОНЩРЕ: ╚нМ ОНКЭГСЕРЯЪ ОН ОПЕХЛСЫЕЯРБС НЯМНБМШЛХ ЙКЮЯЯХВЕЯЙХЛХ ДБСЯКНФМШЛХ, ПЕФЕ РПЕУЯКНФМШЛХ ПЮГЛЕПЮЛХ, МН НМ МЮОНКМЪЕР ХУ РЮЙХЛ ХМРНМЮЖХНММШЛ Х ЯКНБЮПМШЛ АНЦЮРЯРБНЛ ФХБНИ ╚ОПНГЮХВЕЯЙНИ╩ ПЕВХ, ВРН ЩРХ ╚УНДНБШЕ╩ ПЮГЛЕПШ ЯРЮМНБЪРЯЪ ЕЦН, АСМХМЯЙХЛХ ПЮГЛЕПЮЛХ╩. аСМХМЯЙХЛ ЯРЮК Х ЯНМЕР.

бОЕПБШЕ, БХДХЛН, аСМХМ НАПЮРХКЯЪ Й ЩРНИ ЯРХУНРБНПМНИ ТНПЛЕ Б 1894 ЦНДС, ОЕПЕБЕДЪ ЯНМЕР ОНКЭЯЙНЦН ОНЩРЮ юДЮЛЮ юЯМШЙЮ. нМ, ОХЯЮРЕКЭ-ПЕЮКХЯР, НАКЮДЮК ОПЕДЕКЭМНИ МЮАКЧДЮРЕКЭМНЯРЭЧ Х СЛЕМХЕЛ ЯНГДЮБЮРЭ ГЮОНЛХМЮЧЫХЕЯЪ НАПЮГШ. еЦН ЯНМЕРШ НРКХВЮЧРЯЪ ЯРПНИМНЯРЭЧ Х ВХЯРНРНИ ОНЯРПНЕМХЪ.

мЮ БШЯНРЕ, МЮ ЯМЕЦНБНИ БЕПЬХМЕ,

ъ БШПЕГЮК ЯРЮКЭМШЛ ЙКХМЙНЛ ЯНМЕР.

оПНУНДЪР ДМХ. аШРЭ ЛНФЕР, Х ДНМШМЕ

яМЕЦЮ УПЮМЪР ЛНИ НДХМНЙХИ ЯКЕД.

мЮ БШЯНРЕ, ЦДЕ МЕАЕЯЮ РЮЙ ЯХМХ,

цДЕ ПЮДНЯРМН ЯХЪЕР ГХЛМХИ ЯБЕР,

цКЪДЕКН РНКЭЙН ЯНКМЖЕ, ЙЮЙ ЯРХКЕР

вЕПРХК ЛНИ ЯРХУ МЮ ХГСЛПСДМНИ КЭДХМЕ.

х БЕЯЕКН ЛМЕ ДСЛЮРЭ, ВРН ОНЩР

лЕМЪ ОНИЛЕР. оСЯРЭ МХЙНЦДЮ Б ДНКХМЕ

еЦН РНКОШ МЕ ПЮДСЕР ОПХБЕР!

мЮ БШЯНРЕ, ЦДЕ МЕАЕЯЮ РЮЙ ЯХМХ,

ъ БШПЕГЮК Б ОНКДМЕБМШИ ВЮЯ ЯНМЕР

кХЬЭ ДКЪ РНЦН, ЙРН МЮ БЕПЬХМЕ.

щРН ЯРХУНРБНПЕМХЕ х.аСМХМ МЮОХЯЮК Б 1901 ЦНДС. йЮМНМХВЕЯЙЮЪ ТНПЛЮ ЯНМЕРЮ БОНКМЕ ЯННРБЕРЯРБНБЮКЮ ЛЮМЕПЕ аСМХМЮ, ВЕРЙНЛС Х ЪЯМНЛС БШПЮФЕМХЧ ЯНДЕПФЮМХЪ. оПХБКЕЙЮЕР БМХЛЮМХЕ ПХТЛНБЙЮ ЙЮРПЕМНБ. б ОЕПБНЛ ЙЮРПЕМЕ ОЕПЕЙПЕЯРМЮЪ ПХТЛНБЙЮ, БН БРНПНЛ НЙПСФМЮЪ. рЮЙЮЪ ╚ТНПЛЮ╩ МЮОХЯЮМХЪ ЯНМЕРНБ ОПХЯСЫЕ ЯРХКЧ аСМХМЮ. аНКЭЬХМЯРБН ЯНМЕРНБ Б ЕЦН РБНПВЕЯРБЕ ХЛЕЕР РЮЙСЧ ПХТЛНБЙС. мЮОПХЛЕП: ╚гЮАШРШИ ТНМРЮМ╩ (1902), ╚аНЦ╩ (1908), ╚оНЯКЕДМХЕ ЯКЕГШ╩ (1906-1908), ╚пЮЯЯБЕР╩ (1909). рЮЙФЕ МЮАКЧДЮЕРЯЪ ЕЫЕ НДМН НРУНФДЕМХЕ НР ЙЮМНМЮ √ ЩРН ОНБРНП ЯКНБ, ЙНРНПШИ ЪБКЪЕРЯЪ ГЮОПЕРНЛ. б ЩРНЛ ЯНМЕРЕ ОНБРНПЪЕРЯЪ ЖЕКНЕ ОПЕДКНФЕМХЕ ╚мЮ БШЯНРЕ, ЦДЕ МЕАЕЯЮ РЮЙ ЯХМХ╩, (ОЕПБЮЪ ЯРПНВЙЮ БРНПНЦН ЙЮРПЕМЮ Х ОЕПБЮЪ ЯРПНВЙЮ БРНПНЦН РЕПЖЕРЮ), РЮЙФЕ ЯКНБНЯНВЕРЮМХЕ ╚Ъ БШПЕГЮК╩.

мЕ ЛХЛНКЕРМНЯРЭ Х ЯКСВЮИМНЯРЭ, Ю ОПНМХЙМНБЕМХЕ БН БМСРПЕММХИ ЛХП ХГНАПЮФЮЕЛНЦН УЮПЮЙРЕПХГСЧР ОНЩГХЧ аСМХМЮ, Х ОНЩРНЛС ГЮ БХДХЛНИ АЕЯЯРПЮЯРМНЯРЭЧ Х ЯНГЕПЖЮРЕКЭМНЯРЭЧ ЕЦН ЯНМЕР РЮХР ФХБШЕ Х ЦКСАНЙХЕ ВЕКНБЕВЕЯЙХЕ ВСБЯРБЮ. х Б ЯЮЛНЛ ДЕКЕ, ПЕВЭ ХДЕР Н ОНЩГХХ: НМЮ БЕПЬХМЮ ЛШЯКХ Х ДСУЮ, БШЯЬЮЪ ЯРЕОЕМЭ ЯЮЛНБШПЮФЕМХЪ КХВМНЯРХ.

б ЩРНЛ ЯНМЕРЕ ДНЯРЮРНВМНЕ ЛЕЯРН ГЮМХЛЮЕР ОЕИГЮФ. йЮЙ БЯЕЦДЮ С аСМХМЮ, НМ ОПНЯРНПЕМ Х ОПНГПЮВЕМ, Б МЕЛ ЛМНЦН БНГДСУЮ, НМ ФХБНИ (╚ЯМЕЦЮ УПЮМЪР┘ЯКЕД╩, ╚ПЮДНЯРМН ЯХЪЕР ГХЛМХИ ЯБЕР╩, ╚ ЦКЪДЕКН┘ ЯНКМЖЕ╩). йЮПРХМЮ, ЙНРНПСЧ НМ ХГНАПЮГХК, ЛМНЦНЖБЕРМЮ. б РБНПВЕЯРБЕ аСМХМЮ ЛСГШЙЮ ЖБЕРЮ ГБСВХР Я МЕЯПЮБМЕММНИ ЯХКНИ. оН аСМХМС, Б ЛМНЦНЖБЕРЭЕ БШЪБКЪЕРЯЪ НДСУНРБНПЕММЮЪ ЙПЮЯНРЮ ЛХПЮ. оНФЮКСИ, МЮХАНКЕЕ ОПХБКЕЙЮРЕКЕМ ДКЪ аСМХМЮ ЙНМРПЮЯР ЛЕФДС АЕКШЛ Х ЦСЯРН-РЕЛМШЛ (╚ЯМЕЦНБЮЪ БЕПЬХМЮ╩ - АЕКЮЪ, ╚МЕАЕЯЮ ЯХМХЕ╩, ╚КЭДХМЮ ХГСЛПСДМЮЪ╩). щРС НЯНАЕММНЯРЭ АСМХМЯЙНИ ЛЮМЕПШ ОХЯЭЛЮ ЛНФМН МЮИРХ Х Б ДПСЦХУ ЯНМЕРЮУ. мЮОПХЛЕП: ╚рЮЛ, МЮ ОПХОЕЙЕ, ЯОЪР ПШАЮЖЙХЕ ЙНБЬХ╩, ╚аНЦ╩, ╚юЦМХ╩, ╚цНПМШИ КЕЯ╩ Х Р. Д.

мН ПЮММХИ аСМХМ МЕ РНКЭЙН - ПНЛЮМРХЙ, НМ ЕЫЕ ОХЯЮРЕКЭ - ПЕЮКХЯР. оПНЯРШ Х САЕДХРЕКЭМШ КХПХВЕЯЙХЕ ЯНМЕРШ аСМХМЮ Н ЯНБПЕЛЕММНИ ФХГМХ. йНМЙПЕРМНЯРЭЧ Х ПЕЮКЭМНЯРЭЧ ХГНАПЮФЕМХЪ НРКХВЮЧРЯЪ ЯНМЕРШ Н ОПХПНДЕ Х ФХБНРМНЛ ЛХПЕ.

яНМЕР ╚гХЛМХИ ДЕМЭ Б нАЕПКЮМДЕ╩ (1902) МЮОХЯЮМ ОНД БНГДЕИЯРБХЕЛ ОСРЕЬЕЯРБХЪ ОН ьБЕИЖЮПХХ.

кЮГСПМШЛ ОКЮЛЕМЕЛ ЯХЪЧР МЕАЕЯЮ┘

йЮЙ ЪЯЕМ ГХЛМХИ ДЕМЭ, ЙЮЙ БНЯУХЫЮЧР БГНПШ

б АЕГАПЕФМНИ БШЯНРЕ ХГБЮЪММШЕ ЦНПШ,-

рХРЮМНБ ЯМЕЦНБШУ ОНКЪПМЮЪ ЙПЮЯЮ!

мЮ ЯЙЮРЮУ ХУ, ЙЮЙ ЯЕРЭ, ВЕПМЕЧРЯЪ КЕЯЮ,

х АЕКШЕ ОНКЪ ЯЙБНГЪР Б ЕЕ СГНПШ,

ю БШЬЕ, РНВМН ПЮРЭ, АПЕДЕР МЮ ЙНЯНЦНПШ

рЕЛМН-ГЕКЕМШУ ОХУР Х ЕКЕИ ОНКНЯЮ.

гНБЕР ХУ ЦНПМШИ ЛХП, ГНБСР ЯМЕЦНБ ОСЯРШМХ,

х РЪМЕР Й МХЛ СИРХ,- АШРЭ БНКЭМШЛ, ЙЮЙ ДХЙЮПЭ,

х ЖЕКШИ ДЕМЭ ДШЬЮРЭ ЛНПНГНЛ МЮ БЕПЬХМЕ.

═

сИРХ Х ВСБЯРБНБЮРЭ, ВРН РШ - ОХЦЛЕИ Х ЖЮПЭ,

═вРН МЮД РНАНИ, ЙЮЙ УПЮЛ, БНГДБХЦЯЪ ЙСОНК ЯХМХИ

х АКЕЫЕР гХКЭАЕПЦНПМ, ЙЮЙ КЕДЪМНИ ЮКРЮПЭ!

пЮГБХРХЕ ЯНДЕПФЮМХЪ ЯНМЕРЮ ДЮЕРЯЪ ОН НАЫЕИ ЯУЕЛЕ: РЕГХЯ- ПЮГБХРХЕ РЕГХЯЮ - ЮМРХРЕГХЯ - ЯХМРЕГ. рЕГХЯ ТНПЛХПСЕРЯЪ Б ОЕПБНЛ ЙЮРПЕМЕ: ╚ЙЮЙ БНЯУХЫЮЧР БГНПШ┘ РХРЮМНБ ЯМЕЦНБШУ ОНКЪПМЮЪ ЙПЮЯЮ!╩. дЮКЕЕ ХДЕР ЮМРХРЕГХЯ, Ю РЮЙФЕ БН БРНПНЛ ЙЮРПЕМЕ ХДЕР ПЮГБХРХЕ РЕГХЯЮ, Р.Е. ПЮЯЙПШБЮЕРЯЪ Х СРНВМЪЕРЯЪ ЛШЯКЭ, ЙНРНПЮЪ ТНПЛХПСЕРЯЪ Б ОЕПБНЛ ЙЮРПЕМЕ.

═══════════ б РЕПЖЕРЮУ ДЮЕРЯЪ ЯХМРЕГ, НАНАЫЮЧЫЮЪ ЛШЯКЭ Х БШБНДШ.. ═ю ЯНМЕР ╚бЕВЕП╩ (1909) ОНПЮФЮЕР ЯБНЕИ БМЕЬМЕИ МЕГЮЛШЯКНБЮРНЯРЭЧ Х БМСРПЕММЕИ ЦКСАХМНИ. б ЖЕКНЛ ЯНМЕР НАПЮЫЕМ Й РЕЛ, ЙРН МЕ СЛЕЕР МЮЯКЮФДЮРЭЯЪ ФХГМЭЧ Х ГЮ НАШДЕММНЯРЭЧ ДЕК Б ЯСЕРЕ Х АШЯРПНРЕВМНЯРХ АШРХЪ ОПНЯРН МЕ БХДХР ЯБНЕЦН ЯВЮЯРЭЪ.

н ЯВЮЯРЭЕ ЛШ БЯЕЦДЮ КХЬЭ БЯОНЛХМЮЕЛ,

ю ЯВЮЯРЭЕ БЯЧДС. лНФЕР АШРЭ, НМН

бНР ЩРНР ЯЮД НЯЕММХИ ГЮ ЯЮПЮЕЛ

х ВХЯРШИ БНГДСУ, КЭЧЫХИЯЪ Б НЙМН.

б АЕГДНММНЛ МЕАЕ КЕЦЙХЛ АЕКШЛ ЙПЮЕЛ

бЯРЮЕР, ЯХЪЕР НАКЮЙН. дЮБМН

яКЕФС ГЮ МХЛ┘ лШ ЛЮКН БХДХЛ, ГМЮЕЛ,

ю ЯВЮЯРЭЕ РНКЭЙН ГМЮЧЫХЛ ДЮМН.

нЙМН НРЙПШРН. оХЯЙМСКЮ Х ЯЕКЮ

мЮ ОНДНЙНММХЙ ОРХВЙЮ. х НР ЙМХЦ

сЯРЮКШИ БГЦКЪД Ъ НРБНФС МЮ ЛХЦ.

дЕМЭ БЕВЕПЕЕР, МЕАН НОСЯРЕКН.

цСК ЛНКНРХКЙХ ЯКШЬЕМ МЮ ЦСЛМЕ┘

ъ БХФС, ЯКШЬС, ЯВЮЯРКХБ. бЯЕ БН ЛМЕ.═

лШ ГМЮЕЛ, ВРН ЙЮМНМ ЯНМЕРЮ ГЮОПЕЫЮЕР ОЕПЕМНЯШ. б ЩРНЛ ЯНМЕРЕ МЮАКЧДЮЕРЯЪ ЩРН НРЙКНМЕМХЕ, ЙЮЙ Б ЙЮРПЕМЮУ, РЮЙ Х Б ОЕПБНЛ РЕПЖЕРЕ. рЮЙХЕ ОЕПЕМНЯШ ЛШ ЛНФЕЛ БХДЕРЭ Б ЯНМЕРЮУ ╚пШАЮВЙЮ╩, ╚я НЯРПНЦНИ╩, ╚аЕДСХМ╩, ╚пЮЯЯБЕР╩ Х ДП.

хЯЙСЯЯРБН ЯНМЕРЮ Б ЕЦН РБНПВЕЯРБЕ ДНЯРХЦКН НЯНАЕММНИ БШПЮГХРЕКЭМНЯРХ. рПЮДХЖХНММШЕ ЯРХКЕБШЕ НЯНАЕММНЯРХ ЩРНЦН ФЮМПЮ РПЕАНБЮКХ БНГБШЬЕММНИ КЕЙЯХЙХ Х ХМРНМЮЖХХ, РНВМШУ Х ПЕДЙХУ ПХТЛ, ГЮОПЕРНБ МЮ ОЕПЕМНЯШ Х МЮ ОНБРНПЕМХЕ ГМЮЛЕМЮРЕКЭМНЦН ЯКНБЮ Б НДМНЛ Х РНЛ ФЕ ГМЮВЕМХХ.

аСМХМ ЯЛЕКН МЮПСЬЮЕР БМЕЬМХЕ ТНПЛЮКЭМШЕ РПЕАНБЮМХЪ, ЙЮЙ АШКН СЙЮГЮМН БШЬЕ, МЕ ОНЯЪЦЮЪ, НДМЮЙН, МЮ ЙКЮЯЯХВЕЯЙСЧ ТНПЛС ЯНМЕРЮ. щРНР ФЮМП НРЛЕВЕМ С МЕЦН ЪЯМНЯРЭЧ ЪГШЙЮ, НРРНВЕММНЯРЭЧ ЯХМРЮЙЯХЯЮ, АЕГСЙНПХГМЕММНИ ВЕРЙНЯРЭЧ ЛШЯКХ Х ОПНГПЮВМНЯРЭЧ ХМРНМЮЖХИ.

йПНЛЕ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНЦН, Б КХРЕПЮРСПЕ ЯСЫЕЯРБСЧР Х ДПСЦХЕ БХДШ ЩРХУ ЯРХУНРБНПЕМХИ. гЮ═ БЯЧ ЯБНЧ ХЯРНПХЧ Б ПЮГМНЕ БПЕЛЪ Х Б ПЮГМШУ ЯРПЮМЮУ ЯНМЕР ОПХНАПЕК ПЮГКХВМШЕ БЮПХЮРХБМШЕ ТНПЛШ. аСМХМ ХЯОНКЭГНБЮК ЛХПНБНИ НОШР. еЯРЭ ЯРХУНРБНПЕМХЪ Я РПЕЛЪ ЙЮРПЕМЮЛХ Х НДМХЛ ДБСЯРХЬХЕЛ, Р.Е. ЮМЦКХИЯЙНИ ТНПЛНИ ЯНМЕРЮ, МЮОПХЛЕП ╚б ЦНЯРХМСЧ, ЯЙБНГЭ ЯЮД Х ОШКЭМШЕ ЦЮПДХМШ╩ (1905), ╚пШАЮВЙЮ╩ (1906-1908), ╚я НЯРПНЦНИ╩ (1905), ╚пЮЯРЕР, ПЮЯРЕР ЛНЦХКЭМЮЪ РПЮБЮ╩ (1906), ╚дНКХМЮ хНЯЮТЮРЮ╩ (1908), ╚пХРЛ╩ (1912), ╚йНМВХМЮ ЯБЪРХРЕКЪ╩ (1916).

б ЦНЯРХМСЧ, ЯЙБНГЭ ЯЮД Х ОШКЭМШЕ ЦЮПДХМШ,

яРПСХРЯЪ ХГ НЙМЮ БЕЯЕКШИ КЕРМХИ ЯБЕР

уПСЯРЮКЭМШЛ ГНКНРНЛ КНФЮЯЭ МЮ ЙКЮБЕЯХМШ,

мЮ БЕРУХЕ ЙНБПШ Х БШЖБЕРЬХИ ОЮПЙЕР.

бЙПСЦ ДНЛЮ ЦКСЬЭ Х ДХВЭ. рЮЛ ЙКЕМШ Х НЯХМШ,

оПХЧРШ ЦНПКХМНЙ, ЬХОНБМХЙ, АЕПЕЯЙКЕР┘

ю Б ДНЛЕ ПСУКЪДЭ, РКЕМ: ОНБЯЧДС ОЮСРХМШ,

бЯЕ ДБЕПХ ГЮОЕПРШ┘ х РЮЙ СФ ЛМНЦН КЕР.

б ЦКСАНЙНИ РХЬХМЕ, РЮХМЯРБЕММН ЯБЕПЙЮЪ.

йЮЙ ЛЕКЙХИ ОЕПКЮЛСРП, АЕГГБСВМН ЛНКЭ ОКШБЕР.

оН ЯРЕЙКЮЛ ПЮДСФМШЛ, ЙЮЙ АЮПУЮРЙЮ ЯСУЮЪ,

рПЕБНФМН АЮАНВЙЮ КХКНБЮЪ ЯМСЕР.

мН ТНПРЙХ МЕР Б НЙМЕ, Х ПЮЛЮ Б МЕЛ √ ЦКСУЮЪ.

рСР ДЮФЕ ЛНКЭ МЕДНКЦН МЮФХБЕР!

тНПЛЮ ЯНМЕРЮ ОПЕРЕПОЕБЮКЮ ХГЛЕМЕМХЕ Б БШАНПЕ ПЮГЛЕПЮ, ЯОНЯНАЕ ПХТЛНБЙХ, ДЮФЕ Б ПЮЯОНКНФЕМХХ Х ЙНКХВЕЯРБЕ ЙЮРПЕМНБ Х РЕПЖЕРНБ. нДМЮЙН МХЙЮЙХЕ НРЯРСОКЕМХЪ НР МНПЛШ, ЯРЮМНБХБЬХЕЯЪ БПЕЛЕМЮЛХ ГМЮВХРЕКЭМШЛХ, МЕ ХГЛЕМХКХ НЯМНБШ ОНЯРПНЕМХЪ ЯНМЕРЮ. аСМХМ ЯНУПЮМХК ЙЮМНМХВЕЯЙСЧ ТНПЛС.

рЕЛЮРХЙЮ ЯНМЕРНБ аСМХМЮ ДНБНКЭМН НАЬХПМЮ: НР КЧАНБМНИ КХПХЙХ ДН ЦКСАНЙХУ ТХКНЯНТЯЙХУ ПЮГЛШЬКЕМХИ, НР ЙЮПРХМ ОПХПНДШ ДН ЯНЖХЮКЭМН-ОНКХРХВЕЯЙНИ РЕЛЮРХЙХ, НР КЕЦЕМД Х ЛХТНБ ДН ЙНМЙПЕРМШУ ХЯРНПХВЕЯЙХУ ЯНАШРХИ.

бНЯРНВМШЕ, АХАКЕИЯЙХЕ, ЛХТНКНЦХВЕЯЙХЕ ЛНРХБШ ЕЦН ЯНМЕРНБ - ЩРН МЕ ОПНЯРН НЯЛШЯКЕМХЕ ЩЙГНРХВЕЯЙНЦН ЛЮРЕПХЮКЮ КЧАНГМЮРЕКЭМШЛ ОСРЕЬЕЯРБЕММХЙНЛ, Ю ЪПЙХЕ, ЙЮЙХЛ-РН═ БНКЬЕАЯРБНЛ БШУБЮВЕММШЕ ЙЮПРХМШ, МЮЯРПНЕМХЪ, ЯЖЕМШ ВСФНИ ФХГМХ, СБХДЕММШЕ Я ОПХЯСЫЕИ аСМХМС РПЕГБНЯРЭЧ Х ЦПСЯРЭЧ ПСЯЯЙНЦН ЯЙХРЮКЭЖЮ.

яОХЯНЙ КХРЕПЮРСПШ.

1х.ю.аСМХМ яНАПЮМХЕ ЯНВХМЕМХИ Б 9 РНЛЮУ, р1. л., 1965

2.пСЯЯЙХИ ЯНМЕР: яНМЕРШ ПСЯЯЙХУ ОНЩРНБ уVIII_МЮВЮКЮ уу БЕЙЮ. яНЯР. а.пНЛЮМНБ - л.: яНБ. пНЯЯХЪ, 1983

3.╚пСЯЯЙХИ ЯНМЕР. уVIII - МЮВЮКЮ уу БЕЙЮ╩ яАНПМХЙ. яНЯР. б.я.яНБЮКХМЮ, л., ╚лНЯЙНБЯЙХИ ПЮАНВХИ╩, 1983.

ужкюяъ

══ ═════════════════ лЪЦЮКЪДЪ ю.аСМХМХМ ЯНМЕРКЪПХ РЪЫКХК НКСМСП. иЮГШВШМШМ АС ЯЮЫЪДЪ СЯРЮДКШЭШ ЩЧЯРЪПХКХП, ЦЕИД НКСМСП ЙХ, юБПНОЮДЮ ЩЕМХЬ ИЮИШКЛШЬ АС ЬЕХП МЧБЖМЖМ пСЯХИЮДЮ ИЮИШКЛЮЯШМДЮ БЪ РЪЬЪЙЙЖК РЮОЛЮЯШМДЮ АЖ ИЮГШВШМШМ ПНКС АЧИЖЙ НКЛСЬДСП.

лЖЪККХТ АС ЛЪЦЮКЪДЪ═ ю.аСМХМХМ АХП МЕВЪ ЯНМЕРХМХМ ЛЪГЛСМ БЪ ЯРПСЙРСПСМС МЖЛСМЪ ЙХЛХ ЩЧРЖПЪПЪЙ, НМКЮПШМ РЪЙЗЪ ПСЯ ОНЕГХИЮЯШ ХКЪ ДЕИХК, ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ юБПНОЮ ЬЕХП ЯРПСЙРСПКЮПШМЮ СИЭСМ НКДСЦКЮПШМШ ЩЧЯРЪПХП.

═══════════════ дПЕБМХЕ ОНБЕПЭЪ БОХРЮКХЯЭ Б ОКНРЭ Х ЙПНБЭ МЮЖХНМЮКЭМНЦН УЮПЮЙРЕПЮ, НМХ ЦКСАФЕ ОЮЛЪРХ Х ЙПЕОВЕ БНКХ. б ДЕАПЪУ МЮЬЕИ ГЮЦЮДНВМНИ ДСЬХ ЦМЕГДЪРЯЪ ЯРПЮММШЕ ЯСЫЕЯРБЮ. щРХ ЯСЫЕЯРБЮ ГМЮЙНЛШ МЮЛ Я ДЕРЯРБЮ Х, ОНБЕПЭРЕ ЛМЕ, ЯНОПНБНФДЮЧР МЮЯ БЯЧ ФХГМЭ. ъ УНВС ПЮЯЯЙЮГЮРЭ БЮЛ Н КЕЦЕМДЮПМШУ Х ЛХТНКНЦХВЕЯЙХУ ОРХЖЮУ, ЙНРНПШЕ ОНДНАМШ ФЮП-ОРХЖЕ ХКХ БНЯЙПЕЯЬЕИ ХГ ОЕОКЮ ОРХЖЕ тЕМХЙЯ.

пЕВЭ ХДЕР Н ОРХЖЕ яХЛСПЦ (яЕЛСПЦ) ХКХ Н ОРХЖЕ, Б ХЯРНПХВЕЯЙХУ РПСДЮУ МЮГШБЮЕЛНИ уСЛН, цЮЛЮЧМ, уСЛЮИ, ВРН НГМЮВЮЕР ╚ОРХЖЮ, ОПХМНЯЪЫЮЪ ЯВЮЯРЭЕ╩. б юПЮБХХ НМЮ МЮГШБЮКЮЯЭ юМЙЮ, Б хМДХХ - цЮПСДЮ, Б еЦХОРЕ - аЕМС, Б ЯЙЮМДХМЮБЯЙНИ ЛХТНКНЦХХ √ БНПНМНИ иЕКЭ.═ сДХБХРЕКЭМН, ЩРХ ОРХЖШ ДНАПШ, ЙПЮЯХБШ Х ЯХКЭМШ, НМХ МЕЯСР ЯВЮЯРЭЕ Х АКЮЦНОНКСВХЕ. яБЕРЪЫХЕЯЪ ЙПШКЭЪ яХЛСПЦ БОХРЮКХ АКЕЯЙ ОЕПЭЕБ БЯЕУ ОРХЖ ЛХПЮ, НМХ СМНЯЪР НР АЕДШ Х ФЕЯРНЙХУ ОПЕЯКЕДНБЮРЕКЕИ. мН ОНЛНЦЮЕР НМЮ РНКЭЙН АКЮЦНПНДМШЛ КЧДЪЛ. дПЕБМЕРЧПЙЯЙХЕ ХЯРНВМХЙХ ОРХЖС уСЛН МЮГШБЮЧР ╚дЮБКЮР ЙСЬХ╩ - ОРХЖЮ, НКХЖЕРБНПЪЧЫЮЪ ЦНЯСДЮПЯРБЕММСЧ ЯХКС, БКЮЯРЭ Х АНЦЮРЯРБН.

яЮЛНЕ ПЮММЕЕ СОНЛХМЮМХЕ Н ЯЙЮГНВМНИ ОРХЖЕ яХЛСПЦ (уСЛН) БЯРПЕВЮЕРЯЪ Б ╚юБЕЯРЕ╩ (НМЮ БНГМХЙКЮ Б ОЕПБНИ ОНКНБХМЕ ОЕПБНЦН РШЯЪВЕКЕРХЪ ДН п.у.) √ ЯНАПЮМХХ ЯБЪЫЕММШУ ЙМХЦ ГНПНЮЯРПХГЛЮ, ПЕКХЦХХ, ХЛЕБЬЕИ ПЮЯОПНЯРПЮМЕМХЕ Б ДПЕБМНЯРХ Х ПЮММЕЛ ЯПЕДМЕБЕЙНБЭЕ Б яПЕДМЕИ юГХХ, хПЮМЕ, юТЦЮМХЯРЮМЕ, юГЕПАЮИДФЮМЕ Х ПЪДЕ ДПСЦХУ ЯРПЮМ аКХФМЕЦН Х ЯПЕДМЕЦН бНЯРНЙЮ. еИ АНКЕЕ 2700 КЕР. оН ГНПНЮЯРПХГЛС уСЛН ЪБКЪЕРЯЪ АНЦХМЕИ ЯВЮЯРЭЪ. яБЪЫЕММЮЪ ОРХЖЮ ОПХМНЯХР Б ДНЛ ЯВЮЯРЭЕ, АКЮЦНОНКСВХЕ, СДЮВС Х АКЮЦНЯНЯРНЪМХЕ. яЮЛС ОРХЖС МХЙРН МХЙНЦДЮ МЕ БХДЕК. яВХРЮЕРЯЪ АНКЭЬНИ СДЮВЕИ Х ЯВЮЯРЭЕЛ ЕЕ КХЖЕГПЕРЭ. мЮ ЪГШЙЕ ОНЩГХХ БШПЮФЕМХЕ ╚СБХДЕРЭ яХЛСПЦ╩ НГМЮВЮЕР НЯСЫЕЯРБХРЭ МЕЯАШРНВМСЧ ЛЕВРС.

йЮЙ ОНЙЮГШБЮЧР ХЯЯКЕДНБЮМХЪ, ЯПЕДХ ОРХЖ, ЙНРНПШЛ ОНЙКНМЪКХЯЭ Б ДПЕБМЧЧ ОНПС ЮГЕПАЮИДФЮМЖШ, АНКЕЕ ДПСЦХУ ОПХБКЕЙЮКХ ХУ БМХЛЮМХЕ ОРХЖШ, ЙНРНПШЕ ОЮПХКХ БШЯНЙН Б МЕАЕЯЮУ Х БХКХ ЦМЕГДЮ МЮ БЕПЬХМЮУ БШЯНЙХУ ЦНП. яНЦКЮЯМН ╚нЦСГМЮЛЕ╩ т. пЮЬХДЮДДХМЮ, НМЦНЛНЛ ОКЕЛЕМХ АЮЪРНБ АШК ЯНЙНК, АЮЪМДСПНБ - АЕКЮЪ ОРХЖЮ, ЯЮКСПНБ √ СВЮЦЮМ, АЕЦДСГКЮПНБ-ВЮЦШПЮМ, Ю ЪГШПКЮПНБ √ НП╦К.

б ЩРНЛ ПЪДС ЕЯРЭ ОРХЖШ, ЙНРНПШЕ МЕ ЯСЫЕЯРБСЧР Б ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРХ Х ЪБКЪЧРЯЪ ВХЯРН ЛХТНКНЦХВЕЯЙХЛ ОНМЪРХЕЛ. мЮОПХЛЕП, НМЦНЛНЛ ПНДЮ вЕОМХ ЪБКЪЕРЯЪ ОРХЖЮ уСЛЮИ (тЕМХЙЯ ХКХ юЦ ЯСМЦСП ЙСЬС - аЕКЮЪ ОРХЖЮ). яКНБН ╚уСЛЮИ╩ ГЮХЛЯРБНБЮМН НР ХЛЕМХ АНЦЮ БНИМШ С ДПЕБМХУ РЧПЙНБ. б ЯБНЕЛ РБНПВЕЯРБЕ мХГЮЛХ МЕНДМНЙПЮРМН НАПЮЫЮЕРЯЪ Й ОРХЖЕ уСЛЮИ (тЕМХЙЯ).

рНРЕЛХГЮЖХЪ юЦ яСМЦСП ЙСЬС (аЕКНИ ОРХЖШ) МЮУНДХР ЯБН╦ НРПЮФЕМХЕ Х Б ЩОНЯЕ ╚йХРЮАХ-дЕДЕ йНПЦСД╩. оНКЙНБНДЕЖ НЦСГЯЙНЦН ЙПЮЪ йЮГЮМ УЮМ, ЯРНИЙН ОЕПЕМНЯЪЫХИ Б ОКЕМС ХГДЕБЮРЕКЭЯРБЮ БПЮЦЮ, ЯБЪГШБЮЕР ЯБН╦ ЛСФЕЯРБН Я НРБЮЦНИ ДПЕБМХУ ОПЕДЙНБ Х ЦНБНПХР:

рПЮМЯЙПХОЖХЪ НПХЦХМЮКЭМНЦН РЕЙЯРЮ:
╚юЦ ЯСМЦСП ЦСЬШ ЩПЙЕЦХМДФЕ АХП ЙНЙСЛ БЮП╩.
оНДЯРПНВМШИ ОЕПЕБНД:

╚с ЛЕМЪ ЕЯРЭ ПНД, АЕПСЫХИ МЮВЮКН НР ЯРНИЙНИ аЕКНИ ОРХЖШ (юЦ яСМЦСП ЙСЬС)╩. (1, ЯР. 158)
хРЮЙ, БЕПМЕЛЯЪ Й ОРХЖЕ яХЛСПЦ. б ОНЩЛЕ тХПДНСЯХ ╚ьЮУ-МЮЛЕ╩, ЦДЕ ЯНАПЮМШ Х ОЕПЕКНФЕМШ МЮ ЯРХУХ ДПЕБМХЕ ХПЮМЯЙХЕ КЕЦЕМДШ, яХЛСПЦ МЕ РНКЭЙН ЯОЮЯЮЕР Х ХЯЖЕКЪЕР АНЦЮРШПЪ пСЯРЮЛЮ, ОРХЖЮ ЪБКЪЕРЯЪ РЮЙФЕ ОПХЕЛМШЛ НРЖНЛ гЮКЪ - НРЖЮ пСЯРЮЛЮ.

яХЛСПЦ √ БЕЫЮЪ ОРХЖЮ, ОЕПБНМЮВЮКЭМН НАХРЮБЬЮЪ КХЬЭ Б ХПЮМЯЙХУ ЛХТЮУ, МН ОНГФЕ ЮПЕЮКНЛ ЕЕ НАХРЮМХЪ ЯРЮКЮ Х РЧПЙЯЙЮЪ РПЮДХЖХЪ. яХЛСПЦ ОЕПЕКЕРЕК РСДЮ, БНГЦКЮБКЪЪ ЯРЮЧ ОЕПХ Х ДЩБНБ. мЮ МНБНЛ ЛЕЯРЕ яХЛСПЦ БОНКМЕ НАФХКЮЯЭ, Н ВЕЛ ЯБХДЕРЕКЭЯРБСЕР ТЮЙР ОПХЯСРЯРБХЪ Е╦ Б СГАЕЙЯЙХУ, ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙХУ, РЧПЙЯЙХУ═ ДЮЯРЮМЮУ Х ЯЙЮГЙЮУ. б ЯЙЮГНВМШУ ДЮЯРЮМЮУ яХЛСПЦ √ОНКНФХРЕКЭМШИ НАПЮГ (ЦХЦЮМРЯЙЮЪ ОРХЖЮ, ЙЮЙ ОПЮБХКН, ОНЛНЦЮЕР ЦЕПНЧ).

═══════════════ оПХПНДЮ ЙЮГЮКЮЯЭ ДПЕБМЕЛС ВЕКНБЕЙС РЮХМЯРБЕММНИ, Ю ОНРНЛС Х БНКЬЕАМНИ. бНЙПСЦ МЕЕ ЯНГДЮБЮКХЯЭ ЛХТХВЕЯЙХЕ ОПЕДЯРЮБКЕМХЪ. яЙЮГЙХ, ЦДЕ ДЕИЯРБСЧР РЮЙХЕ НАПЮГШ, ЙЮЙ юФДЮУЮ, ОРХЖЮ яХЛСПЦ, оЕПХ, дХБ, БНЯУНДЪР Б ЯБНХУ ХЯРНЙЮУ Й ЩРНЛС ОЕПХНДС УСДНФЕЯРБЕММНЦН ЛШЬКЕМХЪ. мЮПНД, БЯЕЦДЮ ЛЕВРЮБЬХИ Н ОНАЕДЕ дНАПЮ МЮД гКНЛ, яБЕРЮ МЮД рЭЛНИ, ЯНГДЮЕР НАПЮГШ ТЮМРЮЯРХВЕЯЙХУ ЯСЫЕЯРБ (оЕПХ, ОРХЖЮ яХЛСПЦ), ЙНРНПШЕ ОНЛНЦЮЧР ЦЕПНЪЛ Б МЕПЮБМНИ АНПЭАЕ ЯН ЯРПЮЬМШЛХ ВСДНБХЫЮЛХ (юФДЮУЮ, дХБ). б ЯЙЮГЙЕ ╚цЧКЭМЮП УЮМСЛ╩ ДЕБСЬЙХ-ОЕПХ БЯЪВЕЯЙХ ОНЛНЦЮЧР ЦЕПНЧ Б ДНЯРХФЕМХХ АКЮЦНПНДМНИ ЖЕКХ. б ╚яЙЮГЙЕ Н яХЛЮМЕ╩ яХЛСПЦ ЯРЮМНБХРЯЪ ОНЙПНБХРЕКЭМХЖЕИ яХЛЮМЮ, ДЮЕР ЕЛС МЕАШБЮКСЧ ЯХКС Х ЛНЫЭ. б ╚аЕКНИ ОРХЖЕ╩ ЦЕПНЧ ОНЯРНЪММН ОНЛНЦЮЕР аЕКЮЪ ОРХЖЮ. б ЯЙЮГЙЕ ╚лЕКХЙЛЮЛЕД╩ яХЛСПЦ БЯРПЕВЮЕРЯЪ МЮЛ ОНД ХЛЕМЕЛ гСЛПСД. оРХЖЮ ОНЛНЦЮЕР ЦЕПНЧ, ОНДЯЙЮГШБЮЕР ЕЛС ОПЮБХКЭМШИ ОСРЭ.

╚б ОЕПЯХДЯЙНЛ ЯНВХМЕМХХ XIII БЕЙЮ ╚вСДЕЯЮ ЛХПЮ╩ МЮУНДХЛ СРНВМЕМХЕ: ╚оРХЖЮ яХЛСПЦ ФХБЕР ГЮ ЦНПНИ йЮТ (ВРН БНГБШЬЮЕРЯЪ МЮ ЦПЮМХЖЕ ЛХПЮ, Б хМДХХ, МН РЮЙФЕ ЕЯРЭ БЕПЯХЪ, ВРН ОПННАПЮГНЛ йЮТ-ЦНПШ ЪБКЪЧРЯЪ йЮБЙЮГЯЙХЕ ЦНПШ)╩. нДМЮФДШ СБХДЕК ЕЕ НДХМ ОПЮБХРЕКЭ: ╚бНГДСУ ПЮЯЖБЕРХКЯЪ БЯЕЛХ ЖБЕРЮЛХ ПЮДСЦХ, НР ОЕПЭЕБ Х ЙПШКЭЕБ ОРХЖШ ЬКХ ЙПЮЯХБШЕ ГБСЙХ, НР МЕЕ ХЯУНДХК ОПХЪРМШИ ГЮОЮУ... б ЙНЦРЪУ НМЮ ДЕПФЮКЮ ЙПНЙНДХКЮ╩. фХРЕКХ хМДХХ БЕПХКХ, ВРН яХЛСПЦ (НМХ МЮГШБЮКХ ЕЕ цЮПСДЮ) ХГАЮБКЪЕР ХУ НР ДПЮЙНМНБ Х СЙЮГШБЮЕР ДНПНЦС ЯАХБЬХЛЯЪ Я ОСРХ╩. (2, ЯР. 24)

б ЯСТХИЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ НАПЮГ яХЛСПЦ ОНКСВХК ДЮКЭМЕИЬЕЕ ПЮГБХРХЕ Х МЕЯЙНКЭЙН ХМСЧ РПЮЙРНБЙС. б ЯСТХГЛЕ яХЛСПЦ ЯХЛБНКХГХПСЕР яНБЕПЬЕММНЦН вЕКНБЕЙЮ, НАКЮДЮЧЫЕЦН ГМЮМХЕЛ аНФЕЯРБЕММНИ яСЫМНЯРХ. щРС яСЫМНЯРЭ, ЙЮЙ Х КЕЦЕМДЮПМСЧ ОРХЖС, МЕБНГЛНФМН СБХДЕРЭ.

═б ╚лЮМРХЙ СРРЮИП╩ (╚аЕЯЕДЮ ОРХЖ╩), ГМЮЛЕМХРНИ ОНЩЛЕ ОЕПЯХДЯЙНЦН ОНЩРЮ тЮПХДХДДХМЮ юРРНПЮ, яХЛСПЦ √ ЩРН ЮККЕЦНПХВЕЯЙНЕ БШПЮФЕМХЕ ОНДКХММНЦН ГМЮМХЪ, ЯХЛБНК РНФДЕЯРБЮ РБНПЖЮ Х РБНПЕМХЪ.

┘ вСМ МХЦЮУ, ЙЮПДЮМД ХМ ЯХ ЛСПЦ ГСД

аЕЬЮЙ ХМ ЯХ ЛСПЦ НМ яХЛСПЦ АСД┘

┘ уЕЬПН ДХДЮМД яХЛСПЦХ РЮЛНЛ

аСД УСД яХЛСПЦ ЯХ ЛСПЦХ РЮЛНЛ┘

┘ аСД ХМ ЪЙ НМС НМ ЪЙ АСД ХМ,

дЮП УЮЛЮ НКЮМ ЙЮЯЯЕ МЮСМСД ХМ ┘

йНЦДЮ ОНЯЛНРПЕКХ ЩРХ РПХДЖЮРЭ ОРХЖ Х САЕДХКХЯЭ Б РНЛ, ВРН НМХ ЯЮЛХ ЪБКЪЧРЯЪ яХЛСПЦЮЛХ, РН СДХБХКХЯЭ ЩРНЛС┘ йНЦДЮ ЯЛНРПЕКХ НМХ МЮ яХЛСПЦЮ, БХДЕКХ РПХДЖЮРЭ ОРХЖ. ю ЙНЦДЮ ЯЛНРПЕКХ МЮ ЯЕАЪ, БХДЕКХ РПХДЖЮРЭ ОРХЖ Х ЙЮФДЮЪ НЙЮГЮКЮЯЭ яХЛСПЦНЛ. бН БЯЕЛ ЛХПЕ МХЙРН НА ЩРНЛ ЕЫЕ МЕ ЯКШЬЮК┘ (3, ЯР.55)

юКХЬЕП мЮБНХ ХГКНФХК ЯБНИ БЮПХЮМР ЩРНИ ОНЩЛШ МЮ РЧПЙЯЙНЛ ЪГШЙЕ, МЮГБЮБ ЕЕ ╚кХЯНМ СРРЮИП╩ (╚ъГШЙ ОРХЖ╩). б ОНЩЛЕ мЮБНХ ОРХЖШ НРОПЮБКЪЧРЯЪ МЮ ОНХЯЙХ ЛСДПНЦН ЬЮУЮ яХЛСПЦЮ, ДЮАШ НМ ЯОЮЯ ХУ НР ЯРПЮДЮМХИ ФХГМХ. лХМНБЮБ ЯЕЛЭ ДНКХМ ХКХ ЛНПЕИ (МЮГБЮМХЕ ОПЕДОНЯКЕДМЕЦН ХГ МХУ ╚цНКНБНЙПСФЕМХЕ╩, ОНЯКЕДМЕЦН √ ╚сМХВРНФЕМХЕ╩), ЯЕЛЭ ЯРСОЕМЕИ МЮ ОСРХ ЯНБЕПЬЕМЯРБНБЮМХЪ, ОПНИДЪ ЛМНФЕЯРБН ХЯОШРЮМХИ, ОРХЖШ Б ТХМЮКЕ ЯРПЮМЯРБХЪ ДНЯРХЦЮЧР ОШЬМШУ ЯЮДНБ ЕДХМЕМХЪ - НАХРЕКХ яХЛСПЦЮ, ЦДЕ Б ЙЮФДНИ ПНГЕ, ЯКНБМН Б ГЕПЙЮКЕ, БХДЪР ЯНАЯРБЕММНЕ НРПЮФЕМХЕ. оРХЖЮЛ НРЙПШБЮЕРЯЪ, ВРН ЬЮУ яХЛСПЦ √ ЩРН НМХ, РПХДЖЮРЭ ОРХЖ (ХГ НЦПНЛМНИ ЯРЮХ КХЬЭ РПХДЖЮРЭ ДНЯРХЦКХ ЖЕКХ; ЯКНБН ╚ЯХ╩ ОН-ОЕПЯХДЯЙХ √ РПХДЖЮРЭ, ╚ЛСПЦ╩ √ ОРХЖЮ): яХЛСПЦ Х ЕЦН ОНДДЮММШЕ ЕДХМШ. нМХ-РН Х ЕЯРЭ ╚яХЛСПЦ╩. ╚яХЛСПЦ╩ - ЩРН ЙЮФДЮЪ ХГ МХУ Х БЯЕ НМХ БЛЕЯРЕ:

┘рПХДЖЮРЭ ОРХЖ МЮ яХЛСПЦЮ ЯРПЕЛХКХЯЭ БГЦКЪМСРЭ

х Б ЯЕАЕ СБХДЮКХ ЯХЛСПЦНБС ЯСРЭ! ...

┘яРЮКЮ ЪБМНЧ РЮИМЮ, ВРН Б ГМЮМХЪУ РЮХРЭЯЪ,

х ФЕЛВСФМХЖЮ Б ФЕЛВСЦ ЯЛНЦКЮ ОПЕБПЮРХРЭЯЪ ┘

┘рНР, ЙРН АШК БНГМЕЯЕМ Й ЕДХМЕМХЧ ПЮГНЛ,
рЮИМ ЕДХМНЦН АНЦЮ ДНЯРХЦ ЕЦН ПЮГСЛ. ═(4, ЯР. 284-285)

бНОКНЫЮЪ ЯРНКЭ ЮАЯРПЮЙРМШЕ ХДЕХ, яХЛСПЦ, РЕЛ МЕ ЛЕМЕЕ, МЕ КХЬЕМ БОНКМЕ ЛЮРЕПХЮКЭМНЦН НОЕПЕМХЪ: Б ОНЩЛЕ ╚ъГШЙ ОРХЖ╩ ПЮЯЯЙЮГШБЮЕРЯЪ, ЙЮЙ, ОПНКЕРЮЪ МЮД йХРЮЕЛ, НМ НАПНМХК ОЕПН МЕНАШВЮИМНИ ПЮЯЖБЕРЙХ - ЯБЕПЙЮЧЫЕЕ ЯРНКЭ ЪПЙН, ВРН БЕЯЭ йХРЮИ (Б ОНЩЛЕ √ ЦНПНД) НДЕКЯЪ ЯХЪМХЕЛ. я ЩРНЦН ДМЪ БЯЕ ЙХРЮИЯЙНЕ МЮЯЕКЕМХЕ НАПЕКН ОПХЯРПЮЯРХЕ Й ГЮМЪРХЧ ФХБНОХЯЭЧ. яЮЛШЛ БХПРСНГМШЛ ФХБНОХЯЖЕЛ ЯРЮК лЮМХ, КЕЦЕМДЮПМШИ НЯМНБЮРЕКЭ ЛЮМХУЕИЯРБЮ, ПЕКХЦХХ, ЯНВЕРЮЧЫЕИ ВЕПРШ ГНПНЮЯРПХГЛЮ Х УПХЯРХЮМЯРБЮ (Б ЙКЮЯЯХВЕЯЙНИ БНЯРНВМНИ ОНЩГХХ лЮМХ √ НАПЮГ ЦЕМХЮКЭМНЦН УСДНФМХЙЮ). рЮЙХЛ НАПЮГНЛ, яХЛСПЦ ЛНФЕР ЯКСФХРЭ Х ЯХЛБНКНЛ ХЯЙСЯЯРБЮ.

йНЯЛНЦПЮТ юКЭ йЮГБХМХ Б ЯБНХУ ╚вСДЕЯЮУ РБНПЕМХЪ╩ СРБЕПФДЮЕР, ВРН яХЛСПЦ, НМЮ ФЕ юМЙЮ, ФХБЕР ЯЕЛЭЯНР КЕР, Х, ЙНЦДЮ С МЕЦН ОНДПЮЯРЮЕР ЯШМ, НРЕЖ ПЮГФХЦЮЕР ЙНЯРЕП Х АПНЯЮЕРЯЪ Б НЦНМЭ. йЮЙ НРЛЕВЮЕР кЕИМ, ЩРН МЮОНЛХМЮЕР ДПЕБМЕЦПЕВЕЯЙСЧ КЕЦЕМДС Н тЕМХЙЯЕ. б ЯБНЕИ ЙМХЦХ ╚щКХМ ЪДДЪЬХ, ДХКХМ ЪДДЮЬХ╩ йЪЛХКЪ бЕКХЕБЮ Б ЯРЮРЭЕ, ОНЯБЪЫЕММНИ ЛХТНКНЦХХ АКХФМЕЦН бНЯРНЙЮ, ОХЬЕР, ВРН ╚яХЛСПЦ НАЗЕДХМХК Б ЯЕАЕ РПХДЖЮРЭ ПЮГМШУ ОРХЖ. хПЮМЖШ МЮГШБЮЧР ЕЕ яХПЕМЦ, юМЙЮ. нМЮ ОЮПХР РЮЙ БШЯНЙН, ВРН ЩРЮ БШЯНРЮ МЕ ДНЯЪЦЮЕЛЮ ДКЪ ВЕКНБЕВЕЯЙНЦН БГНПЮ. оН КЕЦЕМДЕ ЩРЮ ОРХЖЮ БЯРПЕВЮКЮЯЭ Я юКЕЙЯЮМДПНЛ Х ВЮЯРН АЕЯЕДНБЮКЮ Я ОПНПНЙНЛ яСКЕИЛЮМНЛ √ ОНБЕКХРЕКЕЛ ОРХЖ. б НДМНИ ФЕ КЕЦЕМДЕ ЦНБНПХРЯЪ, ВРН Б уХДФЮГЕ ЩРХУ ОРХЖ ЯРЮКН МЮЯРНКЭЙН ЛМНЦН,═ НАЕЯОНЙНЕММШИ МЮПНД ОНФЮКНБЮКЯЪ уЮКХДС ХАМ яЮМ▓ЮМС (ОПНПНЙ ДН лСУЮЛЛЕДЮ). нМ ФЕ ОНОПНЯХК С аНЦЮ НРОПЮБХРЭ ОРХЖ БШЯНЙН МЮ МЕАН. я РЕУ ОНП МЮ ГЕЛКЕ ЩРХУ ОРХЖ МЕ БХДМН╩. (5, ЯР.25-26)═════

я ЛНЛЕМРЮ БНЖЮПЕМХЪ ДХМЮЯРХХ яЕТЕБХДНБ ХГНАПЮФЕМХЕ яХЛСПЦ ЪБКЪЕРЯЪ ЦНЯСДЮПЯРБЕММШЛ ЦЕПАНЛ хПЮМЮ.

оПНХГБНДМНЕ ФЕ НР ЯКНБЮ ╚уСЛН╩ ОПХКЮЦЮРЕКЭМНЕ ╚УСЛЮЧМ╩ (Б ПСЯЯЙНЛ ЪГШЙЕ ╚ЦЮЛЮЧМ╩) ОЕПЕБНДХРЯЪ МЮ ПСЯЯЙХИ ЪГШЙ ЙЮЙ ОПХЪРМШИ, ДНАПШИ, УНПНЬХИ, Ю РЮЙФЕ ЙЮЙ АКЮЦНПНДМШИ, ОПНЖБЕРЮЧЫХИ, АКЮЦНЯКНБЕММШИ, БШЯНВЮИЬХИ, ЮБЦСЯРЕИЬХИ, АКЮЦНОНКСВМШИ, ЬЮУЯЙХИ, ХЛОЕПЮРНПЯЙХИ. яКНБН ╚УСЛЮЧМ╩ НГМЮВЮЕР Х ЙЮВЕЯРБН, НРКХВЮЧЫЕЕ ОРХЖС цЮЛЮЧМ НР ДПСЦХУ ОРХЖ ЙЮЙ ЯЮЛСЧ ЖЮПЯРБЕММСЧ.

яНАЯРБЕММН ЦНБНПЪ, уСЛЮЧМ √ ЩРН ЛСФЯЙНЕ ХЛЪ, РЮЙ ГБЮКХ ЯШМЮ ХМДХИЯЙНЦН ХЛОЕПЮРНПЮ Х ОНКЙНБНДЖЮ аЮАСПЮ. б дЕКХ ЯНУПЮМХКЯЪ ЛЮБГНКЕИ уСЛЮЧМЮ, ОНЯРПНЕММШИ БН БРНПНИ ОНКНБХМЕ XVI БЕЙЮ. еЦН ДНВЭ МЮОХЯЮКЮ Н МЕЛ ЙМХЦС ╚уСЛЮЧММЮЛЩ╩.

╚яКНБН ╚цЮЛЮЧМ╩ ЙЮЙ ОПХКЮЦЮРЕКЭМНЕ ЬХПНЙН ОПХЛЕМЪКНЯЭ ДКЪ БШПЮФЕМХЪ ОПЕБНЯУНДМНИ ЯРЕОЕМХ Б НАПЮЫЕМХЪУ Й БШЯНЙНОНЯРЮБКЕММНЛС КХЖС Б ДХОКНЛЮРХВЕЯЙХУ ЦПЮЛНРЮУ, РЮЙ, МЮОПХЛЕП, аНПХЯ цНДСМНБ Б ОНЯНКЭЯЙНИ ЦПЮЛНРЕ юААЮЯ-ЬЮУС ОХЬЕР: ╚┘ ЕЦН ЖЮПЯЙНЦН БЕКХВЕЯРБЮ ┘ БН ЖЮПЪУ ЯБЕРКННАПЮГМЕИЬЕЛС Х ХГАПЮММНЛС ЦЮЛЮЧМС ОНДПЮФЮРЕКЧ, ЯКЮБМЕИЬЕЛС ЦНЯСДЮПЧ оЕПЯХРЯЙХЪ Х ьХПБЮМЯЙХЪ ГЕЛКХ, МЮВЮКЭМХЙС хПЮМЯЙНЛС Х рХПЮМЯЙНЛС юААЮЯЭ-ЬЮУНБС ┘╩. (2, ЯР. 24-25)

╚оНМЪРХЕ ╚ЦЮЛЮЧМ╩ ОЕПЕУНДХКН Я бНЯРНЙЮ МЮ пСЯЭ. мЮ пСЯХ ОРХЖЮ цЮЛЮЧМ, ЙЮЙ яХПХМ Х юКЙНМНЯР, МЮДЕКЪКЮЯЭ ВСДЕЯМНИ ЯХКНИ ОЕМХЪ, ЯОНЯНАМНИ НВЮПНБЮРЭ ВЕКНБЕЙЮ. нА ЩРНЛ МЮОПХЛЕП, ПЮЯЯЙЮГШБЮЕРЯЪ Б ОПХРВЕ ╚рШЯЪВЮ КЕР ОПНИДЕ ЪЙН ДЕМЭ ЕДХМ╩ Х ДБСУКХЯРНБНИ КСАНВМНИ ЙЮПРХМЕ XIII БЕЙЮ МЮ ЩРНР ЯЧФЕР. кЕЦЕМДЮ ОНБЕЯРБСЕР НА ХМНЙЕ, ЙНРНПШИ, СБКЕЙЬХЯЭ ОЕМХЕЛ ПЮИЯЙНИ ОРХЖШ, УНДХК ГЮ МЕИ, ЙЮЙ ЕЛС ОНЙЮГЮКНЯЭ, МЕ АНКЕЕ РПЕУ ВЮЯНБ. бЕПМСБЬХЯЭ Б ЛНМЮЯРШПЭ, НМ МХЙНЦН МЕ СГМЮК, РЮЙ ЙЮЙ ЯКСЬЮК БНКЬЕАМНЕ ОЕМХЕ РПХЯРЮ КЕР.╩ (2, ЯР. 24)

дЮКЭМЕИЬЕЕ ПЮГБХРХЕ ОПЕДЯРЮБКЕМХЪ Н ОРХЖЕ цЮЛЮЧМ ЬКН Б пНЯЯХХ ОН ОСРХ МЮЯШЫЕМХЪ ЩРНЦН НАПЮГЮ ПНЛЮМРХВЕЯЙХЛ ЯНДЕПФЮМХЕЛ. ъПЙХИ ОПХЛЕП РНЛС √ ПЮЯЯЙЮГ х.я.рСПЦЕМЕБЮ ╚йЮЯЭЪМ Я йПЮЯХБНИ лЕВХ╩.

б XIX √ МЮВЮКЕ XX БЕЙЮ МЮЛЕРХКЮЯЭ ЕЫЕ НДМЮ РЕМДЕМЖХЪ √ ОПЕБПЮЫЕМХЕ цЮЛЮЧМ Б ЛМНЦНГМЮВМШИ ЯХЛБНК ЛХЯРХВЕЯЙНЦН УЮПЮЙРЕПЮ. щРНЛС ЯОНЯНАЯРБНБЮКЮ, ЩЯРЕРХВЕЯЙЮЪ ЮРЛНЯТЕПЮ РНЦН БПЕЛЕМХ. б ОПЮЙРХЙС ЯХЛБНКХЯРНБ БНЬКХ ХМНЯЙЮГЮМХЕ Х МНБШЕ ЯКНБЮ, ЙНРНПШЕ ЛНЦКХ ХЛЕРЭ МЕЯЙНКЭЙН СПНБМЕИ РПЮЙРНБЮМХЪ. б ЙЮВЕЯРБЕ ОПХЛЕПЮ ДНЯРЮРНВМН МЮГБЮРЭ КХРЕПЮРСПМШИ ЯАНПМХЙ ╚цЮЛЮЧМ╩ Я ХККЧЯРПЮЖХЕИ ю.юПМЬРЮЛЮ. б.бЮЯМЕЖНБ, РНФЕ НРДЮБЮЪ ДЮМЭ ЯХЛБНКХГЛС, МЮОХЯЮК ЙЮПРХМС ╚цЮЛЮЧМ╩, МЮ ЙНРНПНИ ХГНАПЮГХК ОРХЖС Б ЦКСАНЙНЛ РПЕБНФМНЛ ПЮГДСЛЭЕ. мЮУНДЪЯЭ ОНВРХ ОНД ЦХОМНРХВЕЯЙХЛ БОЕВЮРКЕМЕЛ НР ЩРНИ ЙЮПРХМШ, ю.аКНЙ МЮОХЯЮК БДНУМНБЕММНЕ ЯРХУНРБНПЕМХЕ ╚цЮЛЮЧМ, ОРХЖЮ БЕЫЮЪ╩:

мЮ ЦКЮДЪУ АЕЯЙНМЕВМШУ БНД,

гЮЙЮРНЛ Б ОСПОСП НАКЕВЕММШУ,

нМЮ БЕЫЮЕР Х ОНЕР,

мЕ Б ЯХКЮУ ЙПШК ОНДМЪРЭ ЯЛЪРЕММШУ┘═════ (6, ЯР. 38)

═ ═мЮ ЩРХ ЯРПНЙХ НРНГБЮКЯЪ ЛМНЦН КЕР ЯОСЯРЪ б.бШЯНЖЙХИ ЯРХУНРБНПЕМХЕЛ ╚оЕЯМЭ Н пНЯЯХХ╩, ЦДЕ цЮЛЮЧМ БЕЫЮЕР МЕ Н ЯРПЮЬМНЛ АСДСЫЕЛ, Ю Н ОПНАСФДЕМХХ пНДХМШ:

яКНБМН ЯЕЛЭ АНЦЮРШУ КСМ

мЮ ОСРХ ЛНЕЛ БЯРЮЕР √

щРН ОРХЖЮ ЦЮЛЮЧМ

мЮДЕФДС ОНДЮЕР ┘ (7, ЯР.361)

б ГЮОЮДМНЕБПНОЕИЯЙНЛ ХЯЙСЯЯРБЕ ОРХЖЮ цЮЛЮЧМ (яХЛСПЦ) АШК ОПЕНАПЮГНБЮМ Б яХМЧЧ оРХЖС. нМЮ ОНКСВХКЮ ЬХПНЙСЧ ХГБЕЯРМНЯРЭ ОНЯКЕ 1908 ЦНДЮ, ЙНЦДЮ л.лЕРЕПКХМЙ ЯНГДЮК ОНЩРХВЕЯЙСЧ ОЭЕЯС-ЯЙЮГЙС, ЦДЕ яХМЪЪ оРХЖЮ √ ЯХЛБНК ЯЮЛННРБЕПФЕММНЯРХ, БЕКХЙНДСЬХЪ Х МЕСДНБКЕРБНПЕММНЯРХ ДНЯРХЦМСРШЛ.

б ЛХТНКНЦХХ Х ХЯЙСЯЯРБЕ дПЕБМЕЦН йХРЮЪ ЯЧФЕРШ Я ПЮИЯЙХЛХ ОРХЖЮЛХ АШКХ БЕЯЭЛЮ ПЮЯОПНЯРПЮМЕМШ. нДМЮ ХГ МХУ - ОРХЖЮ тЩМУСЮМ. яКНБН ╚тЩМУСЮМ╩ ЯНЯРЮБКЕМН ХГ ДБСУ ЯКНБ: ╚ТЩМ╩, ОЕПЕБНДХРЯЪ ЙЮЙ ВСДЕЯМЮЪ ОРХЖЮ, МЕАЕЯМШИ ЦНЯСДЮПЭ, БШЯЬЮЪ МЕАЕЯМЮЪ ЯХКЮ, МЕАЕЯМШИ ДСУ Х ЯХЛБНК МЕАЮ, Х ╚УСЮМ╩, ЙНРНПНЕ РЮЙФЕ СОНРПЕАКЪЕРЯЪ Б ГМЮВЕМХХ ВСДЕЯМЮЪ ОРХЖЮ, МН ФЕМЯЙНЦН ПНДЮ.═ йХРЮИЯЙХИ НЦМЕММШИ тЕМУСЮМ ЪБКЪКЯЪ НДМХЛ ХГ ВЕРШПЕУ ЯБЪЫЕММШУ ЯНГДЮМХИ Х ЯХЛБНКХГХПНБЮК АЕЯЯЛЕПРХЕ, ЯНБЕПЬЕМЯРБН Х БЕКХЙНДСЬХЕ. оНЪБКЕМХЕ РЮЙНИ ОРХЖШ, ОСЯРЭ ДЮФЕ БН ЯМЕ, НГМЮВЮКН ОНБНПНРМШИ ЛНЛЕМР Б ФХГМХ ВЕКНБЕЙЮ, МЕНАУНДХЛНЯРЭ ЯНБЕПЬЕМХЪ ГМЮВХЛНЦН ДЕЪМХЪ КХАН ПНФДЕМХЪ ПЕАЕМЙЮ, МЮДЕКЕММНЦН НЯНАШЛХ РЮКЮМРЮЛХ.

хГ РЭЛШ БЕЙНБ Б ЯНМ ПЮГСЛЮ БКЕРЮЧР ЩРХ ЯЙЮГНВМШЕ, ПЮИЯЙХЕ ОРХЖШ, ОПХМНЯЪЫХЕ, ДЮПСЧЫХЕ ЯВЮЯРЭЕ, Х ЯЮДЪРЯЪ ОН ПЮГМШЕ ЯРНПНМШ ЙНПНЛШЯКЮ БЕЯНБ, МЮ ВЮЬХ ЙНРНПШУ ФХГМЭ Х ЯЛЕПРЭ ЙКЮДСР ЯБНЧ ЖЕМС ГЮ ДСЬС ВЕКНБЕЙЮ.

хЯОНКЭГНБЮММЮЪ КХРЕПЮРСПЮ

1. юГЕПАЮИДФЮМЯЙЮЪ мЮПНДМЮЪ кХРЕПЮРСПЮ ╚йХРЮАХ дЕДЕ йНПЦСД╩ аЮЙС, 2004

2. ц. пЮФМЕБ ╚гЮЦЮДЙХ ОРХЖШ цЮЛЮЧМ╩, ФСПМЮК ╚мЮСЙЮ Х фХГМЭ╩;1994., ╧1

3. ю. лСУЮЛЛЕДУНДФЮЕБ ╚лХПНБНГГПЕМХЕ тЮПХДХДДХМЮ юРРНПЮ╩. дЕПАЕМР, 1974

4. ю. мЮБНИ. яНВХМЕМХЕ Б 10 Р., Р.8 ╚ъГШЙ ОРХЖ╩. рЮЬЙЕМР, 1970

5. й. бЕКХЕБ ╚щКХМ ЪДДЮЬХ ДХКХМ ЪДДЮЬХ╩. аЮЙС, 1987

6. ю. аКНЙ (ЯА. ЯРХУНБ) ╚┘ Х Я ЛХПНЛ СРБЕПДХКЮЯЭ ЯБЪГЭ╩, лНЯЙБЮ, 1978

7. б. бШЯНЖЙХИ. хГАПЮММНЕ. лНЯЙБЮ, 1988═

═══════════════ Hər bir xalqın milli mədəniyyətində və ədəbiyyatında elə zirvə-sənətkarlar olur ki, uzun əsrlər boyu ədəbi-mədəni həyatın özündən sonrakı əsas inkişaf istiqamətlərini müəyyən edir. Azərbaycan xalqının qismətinə düşmüş bu cür sənətkarlar arasında dahi şairimiz Məhəmməd Füzulinin unikal mövqeyi vardır. Bir çox ədəbi-mədəni dəyərlərimiz kimi, Füzuli irsinə də sərrast və lakonik qiymət vermiş ümummilli liderimiz Heydər Əliyev şairin 500 illik yubileyində onun Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyəti üçün müstəsna əhəmiyyətə malik olan yaradıcılığını belə qiymətləndirmişdir:

⌠Belə bir zamanda, belə bir dövrdə Məhəmməd Füzuli yaradıcılığı bizə ruh verir, ilham verir. Məhəmməd Füzuli yaradıcılığı xalqımızda həmişə milli mənlik duyğularını, hisslərini tərbiyə etmiş və xalqımızı dərk etmək, qorumaq ruhunda tərbiyə etmişdir. Biz fəxr edirik ki, xalqımız belə qədim mədəniyyətə malikdir.Biz fəxr edirik ki, xalqımız öz böyük şəxsiyyətləri vasitəsilə Azərbaycanın milli mənəvi dəyərlərini daim qoruyub saxlamış, zənginləşdirmiş və bu gün ümumbəşəri dəyərlərin bir hissəsinə çevirmişdir. Biz fəxr edirik ki,Məhəmməd Füzuli kimi dahi şairimiz var, böyük alimimiz var, filosofumuz var■(1,352).

═════════ Böyük öndərin sözlərinə yalnız bir şeyi əlavə etmək olar ki, Füzuli irsinin bizim bugünkü ictimai-mədəni həyatımızda iştirakı bir tərəfdən də onun möhtəşəm ədəbi məktəbi, bu məktəbin böyük nümayəndələrinin yaradıcılığı vasitəsilə baş verir.

══════════ Ümumilikdə orta əsrlərin klassik Azərbaycan ədəbi məktəbini tədqiq edən mütəxəssislər bu məktəbin fərqləndirici xüsusiyyətlərini də müəyyən etməyə çalışmışlar.Bunların arasında ⌠forma qüsursuzluğu, sözlərin poetik imkanından maksimum istifadə, poetik mənanın çoxlaylılığı və hər layın xüsusi təyinata malik olması, təsvir və tərənnümlərdə ədəb dairəsinə ciddi riayət edilməsi, dərin rəmzilik, mümkün qədər az sözlə mümkün qədər çox poetik fiqurun verilməsi və s. Azərbaycan poeziya məktəbinin əsas üslubi xüsusiyyətlərindəndir■(6,56).

═════════ Bütün bu ədəbi ənənələrin qanuni varisi olan, hələ gənc yaşlarından öz ölməz əsərləri ilə ədəbi məktəbinin bünövrəsini qoymuş Füzuli, sonralar √ türk divanını sistemə salıb formalaşdırdıqdan sonra həmin kitaba yazdığı dibaçədə - ön sözdə özünün ədəbi-nəzəri görüşlərini ifadə edərək bunu belə qiymətləndirirdi:══════════════════════════════════

════════ ⌠Mənim ki, səhifeyi-cibillətimdə bidayəti-ruzi-əzəldən kilki-qəza hərfi-məhəbbəti-nəzm rəqəm qılmışdı və hədiqeyi-fitrətimdə bidayəti-fitrətdən töxmi-məvəddət və mövzuniyyət əkilmişdi, ol məcmə`in sihabi-imtizacindən nihali-təbiətim nəm çəkib, izhari-əzhari-ite`dadi-nəzm etdi... Lacərəm əndəlibi-şeyda kimi sərməst oldum və ol güllərə qarşı tərənnüm etməyə iste`dadi-fitrətdən rüxsət buldum. Üfüqi-təb`imdə hilali-mövzuniyyət tülu edib ol xurşidvəşlərdən iqtibasi-nuri-şövq etməgim gün-gündən bir qayətdə mütəzaid oldu ki, az müddətdə əşəeyi-ənvari √ nəzmimlə çox şəhərlər və vilayətlər doldu.═

════════════ Qitə═

════════ ════════Seyti-fəsahət ilə sözüm dutdu aləmi,

═══════════════ Mən məhdi-e`tibardə tifli-zəbun hənuz.

═══════════════ Buyi-xoşumla oldu müəttər dimağlər,

═══════════════ Mən nafeyi-vücuddə bir qətrə xun hənuz.

═══════════ Zaman√zaman sevdayi√şe`r sair əf`alimə qalib düşüb və güruh-güruh Lelivəşlər Məcnun kimi istima`i-şe`r üçün başıma uyuşub, şairligim müqərrər oldu və avazeyi-nəzmim ilə aləmlər doldu və şöhrəti-tam buldu■ (3,26).═

══════════ Şairin müasiri olan və onunla şəxsən görüşüb söhbət edən təzkirə müəllifi ədəbiyyatşünaslar da onun özü haqqında dediyi bu sözləri təsdiq etmişlər. Füzulinin müasiri olmuş və onu şəxsən tanımış Sadiq bəy Sadiqinin yaradıcılığını araşdıran M.Muradova bu barədə yazır:

════════ ⌠Sadiqi═ ⌠Məcməül-xəvas■ın yeddinci fəslini böyük şair Məhəmməd Füzuli ilə başlamışdır. Təzkirənin bu hissəsinə daxil edilən şairlər haqqında yazılanların məzmunundan da görünür ki, müəllif türk, fars və ərəb dillərini kamil bilən şairləri ⌠iste`dadı ilə türki və farsi və ərəbi kəlaminə qadir bolub, ərəb və əcəmdə lətafəti-təb` və nəzakəti-dəhan■ hesab edir. Füzulinin müasiri Sadiqi onun hər üç dildə yüksək səviyyəli əsərlər yaratdığı qənaətinə gəlir, elə buna görə də ⌠Məcməül-xəvas■ın yeddinci fəslini Füzuli ilə başlayırdı. Bununla da o, Füzulinin ərəb, fars və türk dilində şeir demək qabiliyyətini təqdirəlayiq bilmiş, onu başqa şairlərlə müqayisə edərək ⌠heç kişiyə bu iste`dad səadətinin nəsib olmadığını■ qətiyyətlə söyləmişdir■(10,44).═

═════════ ⌠Gülşənüş-şüəra■ adlı türk dilində qələmə aldığı təzkirəsini 1563-cü ildə - Füzulinin vəfatından cəmi yeddi il sonra bitirmiş Əhdi Bağdadi də şairin hələ sağlığında ədəbi dairələrdə böyük nüfuz və hörmət sahibi olduğunu yazmışdır. ⌠O (Əhdi Bağdadi √ E.M.), Füzulini şeirə məzmun və forma gözəlliyi gətirən, bədii sənətkarlıq baxımından orijinal bir şair kimi təqdim edir. Şairi ⌠kəmali-mərifət ilə kamil, fünuni-fəzaillə fazil, xoştəb və şirinsöhbət, əruz və qafiyədə mahir■ bir sənətkar kimi qiymətləndirir■ (2,200).

════════ Ancaq onu da yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, Füzuli özü də əvvəlcə müəyyən bir ədəbi məktəbin yetirməsi olmuşdur ki, bu da onun böyük sələfi Nizaminin poetik məktəbidir. Nizami poetik məktəbinin formalaşma dinamikasını izləyən T.Kərimli bu nəticəyə gəlir ki: ⌠...Nizami əsas vurğunu ⌠şivəyə■, yəni ⌠üsluba■ və şeirin ⌠hücrəyə köçürülməsinə■, yəni indiki terminlə ifadə etsək, demokratikləşməsinə yönəldir. Şairin əsas novatorluğu özünü bunlarda göstərir. Qalan hallarda isə Nizami regional və skolyar ənənələrə sadiq qalır. Lakin ənənəvi kərpiclərin daha optimal konstruksiyasından istifadə edən Nizami, özündən əvvəl eyni tikinti materialından, yəni sözdən tikilmiş saraylardan daha gözəl saraylar tikir. Bəlkə, poetik məktəb yaratmağın sirri də elə bundadır■(6,61).

═══════════════ Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında Füzuli haqqında ilk iri və sanballı tədqiqatlardan birinin müəllifi olan Firidun bəy Köçərli onun ədəbi məktəbi probleminə də toxunmuş və bu barədə qiymətli fikirlər söyləmişdir. Görkəmli alim yazır: ⌠O ki qaldı Azərbaycan şairlərinə, onlardan çoxu Füzuliyə peryəvilik edib, xüsusən qəzəliyyat və müxəmməsat qismi əsərlərində ustadi-giramiləri getdiyi təriqi ixtiyar edib onunla getmişlər və bəziləri bu müqəllidlikdə uca məqama yetişib fünuni-şeirdə böyük bir məharət kəsb etmişlər■(7,90).═══════

═══════════════ Füzuli ədəbi məktəbinin formalaşmasında lirikanın, xüsusilə də qəzəl janrının çox böyük rolu olmuşdur. Məlum olduğu kimi, şair özü də qəzələ yüksək önəm vermiş, onu başqa janrlardan üstün saymışdır. Türk divanının dibaçəsində bu problemə toxunan Füzuli yazır:

═══════════════════════════════ Könül, gərçi əş`arə çox rəsm var,

═══════════════ Qəzəl rəsmin et cümlədən ixtiyar

═══════════════ Ki, hər məhfilin zinətidir qəzəl,

═══════════════ Xirədməndlər sən`ətidir qəzəl.

═══════════════ Qəzəl de ki, məşhuri-dövran ola,

═══════════════ Oxumaq da, yazmaq da asan ola (3,28).

═══════════════ Azərbaycan ədəbiyyatında qəzəl janrının tarixi və poetikası haqqında xüsusi monoqrafiya yazmış prof. A.Rüstəmova qaynaqlara söykənərək qəzəli əsas etibarilə sevgi və məhəbbətin tərənnümünə həsr edilmiş janr sayır:

═══════════════ ⌠Mənbələr yekdilliklə onu (qəzəli √ E.M.) qədim ərəb poeziyası ilə bağlayır və bu ədəbiyyatda məhəbbət mövzusunda lirik nümunələr olduğunu göstərirlər.Elə sözün lüğəti mənası da ərəbcədir, ⌠eşqbazlıq■, ⌠müaşiqə■ mənalarına uyar gəlir. Orta əsrlərin ədəbiyyat nəzəriyyəsinə dair kitablar içərisində ilk dəfə qəzəlin tərifinə IX √X yüzilliklərdə yaşayıb yaratmış Qüdamə ibn Cəfərin ⌠Nəqd-əş-şeir■ əsərində təsadüf edirik:═ ⌠Qəzəl - ...bu məhz məhəbbət deməkdir, qadınlara olan çılğın sevgi haqqında hekayətdir■(12,3-4).

═══════════════ Füzuliyə qədər qəzəl Azərbaycan ədəbiyyatında zəngin və uzun bir yol keçmiş, bir janr kimi formalaşmış, ədəbiyyatımızda, lirikamızda vətəndaşlıq hüququ qazanmışdır. Xüsusən XII əsrdə dəri dilində yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələri arasında qəzəlin də aparıcı janrlardan biri olduğunu görürük. Azərbaycan qəzəlinin keçdiyi inkişaf yoluna qısaca nəzər salan A.Rüstəmova yazır:

═══════════════ ⌠Məlum olduğu kimi, bir sıra ictimai-siyasi-tarixi zərurət baxımından yazılı Azərbaycan ədəbiyyatı VII-X əsrlərdə daha çox ərəb, XI əsrdən sonra isə fars-dəri dilində formalaşıb inkişaf etmişdir. Hər halda bu dövrlərdə və daha əvvəlki çağlarda doğma dildə yazıb yaradan sənətkarlar və bədii nümunələr olmuşsa da, zəmanəmizə qədər gəlib çatmamışdır. Azərbaycan dilində ilk yazılı şeir XIII əsrə aiddir. XIII əsrdən başlayaraq Azərbaycan poeziyası iki dildə - Azərbaycan və═ fars-dəri dillərində öz varlığını göstərdi. XVIII əsrdən isə Azərbaycanda doğma dildə şeir yad dili tamamilə sıxışdırıb aradan çıxardı■(12,24-25).

═══════════════ İlkin formalaşma dövründə müstəqil janr əlamətlərinə kifayət qədər malik olmayan Azərbaycan qəzəli əsasən qəzəl-nəsiblər şəklində yaranmış, istər VII-X əsrlərin ərəbdilli, istərsə də XI əsrin farsdilli Azərbaycan poeziyasında daha çox qəsidələrin giriş hissəsini təşkil etmişdir. ⌠Lakin artıq XII əsrdə Azərbaycan ədəbiyyatında qəzəl həm də müstəqil janr kimi öz kamil nümunələrini verir. Elə Fələki Şirvani, Mücirəddin Beyləqani, Xaqani yaradıcılığında, Qivami Mütərrizi, Nizami sənətində■(12,25).

═══════════════ Qəzəl janrının intişarını əsas etibarilə ictimai tələbatla bağlayan tədqiqatçı yazır: ⌠Qəzəlin bəşəri məzmunu, yığcam, lakonik forması, ahəng və ritmi onu şəhər ədəbiyyatının mühüm janrına çevirirdi. Qəzəl xalq kütlələrinin müxtəlif təbəqələrini özünə cəlb edir, asan qavranılıb əzbərlənir, bazarlarda, meydanlarda avazla oxunur, musiqi məclislərində ud, tənbur və digər çalğı alətlərinin müşayiətilə səslənirdi■(12,27). ═══════════════════════════════════════════════════════ ═══════════════ Azərbaycan poeziya məktəbi ilə təxminən eyni vaxtda formalaşan İsfahan poeziya məktəbini sistemli şəkildə tədqiq etmiş rus alimi Z.N.Vorojeykina da qəzəli məhəbbət lirikasnın örnəkləri kimi nəzərdən keçirmiş, bu janrın qalan bütün janrlardan sonra formalaşdığı qənaətinə gəlmişdir:

⌠цЮГЕКЭ ЯТНПЛХПНБЮКЮЯЭ ОНГФЕ БЯЕУ НЯРЮКЭМШУ ФЮМПНБШУ ТНПЛ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНЦН ОЕПЯХДЯЙНЦН ЯРХУЮ. б ВЕРШПЕУБЕЙНБНИ ХЯРНПХХ ФЮМПНБНЦН ЯРЮМНБКЕМХЪ ОЕПЯНЪГШВМНИ ЦЮГЕКХ, НР ОЕПБШУ ЕЕ ЙНЛОНМЕМРНБ Б ОНЩГХХ пСДЮЙХ (СЛ. б 940-41 Ц.) ДН ПЮЯЖБЕРЮ ФЮМПЮ С яЮЮДХ Х уЮТХГЮ (1325-1390), БЮФМШЛ ЩРЮОНЛ АШКН ЦЮГЕКЭМНЕ РБНПВЕЯРБН МЮЬХУ ХЯТЮУЮМЯЙХУ ОНЕРНБ■ (15,147-148).════════════════════════════════ ════════════════════════════════════════ Qəzəl janrının forma bitkinliyinə çatmasında və mükəmməl şəklini almasında İsfahan şairlərindən Kamal İsmayılın rolunu yüksək qiymətləndirən hind alimi Şibli Nemani bu janrın əsasının yuxarıda göstərilən şair tərəfindən qoyulduğu, Sədi tərəfindən isə davam və inkişaf etdirildiyi qənaətini irəli sürmüşdür (11,22).════════════════ ═══════════════

Tale elə gətirmişdir ki, islam ədəbiyyatının üç böyük dili - ərəb, fars və türk dilləri xronoloji baxımdan bir-birini izləmiş, müsəlman xalqlarının poeziyası bu dillərdə yaranıb inkişaf etmiş, biri digərinin bünövrəsi üzərində yüksəlmişdir. Buna görə də, Azərbaycan-türk qəzəlini də birbaşa ərəb və farsdilli poeziyanın varisi kimi nəzərdən keçirmək olar. Azərbaycan-türk qəzəli ilk kövrək addımlarını XIII yüzilliukdə atmağa başlamış, o dövrdən bizə çox az örnəklər gəlib çatmışdır. İzzəddin Həsənoğlunun müxtəlif qaynaqlarda təsadüfən qorunub saxlanmış üç qəzəli, elə ilk addımlardan Azərbaycan qəzəlinin farsdilli qəzəlin ən yaxşı ənənələrini uğurla mənimsədiyini və qəzəli bir janr kimi özününküləşdirdiyini göstərməkdədir. Təsadüfi deyil ki, Həsənoğlunun bizə gəılib çatmış bir farsca qəzəli də öz səviyyəsinə görə şairin sələflərinin həmin janrda qələmə alınmış əsərlərindən geri qalmır. Bu isə türkdilli qəzəlin böyük gələcəyindən xəbər verir, onun Füzuli kimi bir zirvə yaradacağını öncədən bildirirdi. Dilin rəvanlığı, obrazlılıq, poetik fiqurlardan bacarıqla və yerli-yerində istifadə Həsənoğlu əsərlərini Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatının ən yaxşı ənənələrinə yaxınlaşdırır. ══════════════════ ═══Əgər XIII əsrdə Azərbaycanın qəzəl çəmənində tək-tük çiçəklərin açıldığını görürüksə, XIV yüzillikdə artıq bütöv bir gülüstanın şahidi oluruq. Bu yüzilliyin iki möhtəşəm şairi √ Qazi Bürhanəddin və İmadəddin Nəsimi Azərbaycan qəzəlini həm miqdar, həm də məzmun və gözəllik baxımından xeyli inkişaf etdirir və farsdilli qəzəllə rəqabətə girə biləcək bir janr kimi ərsəyə gətirirlər. Ancaq Həsənoğlu qəzəllərində olduğu kimi, onların yaradıcılığında da hələ əruzun tələbləri ilə Azərbaycan-türk sözlərinin səslənişi arasında bir ziddiyyət, Füzulinin təbiri ilə desək, bir ⌠nahəmvar■liq görmək mümkündür. Məsələn, elə Həsənoğlunun iknci qəzəlindən bir neçə beytə nəzər salaq : Necəsən, gəl, ey yüzü ağım bənim, ══════════════════════════════════════════

Sən əritdin odlara yağım bənim.

And içərəm, səndən artıq═ sevməyim,

═ Sənin ilə xoş keçər çağım bənim (14,11).

Qəzəlin elə ilk beytinin ilk sözü √ ⌠necəsən■ sözü vəznin təsiri altında qeyri-təbii şəkildə uzanmağa ⌠məcbur olur■. Başqa türk sözlərinin də əksəriyyətinin aqibəti həmin sözün taleyinə bənzəyir. ⌠Ağlım■ sözündə, ⌠sənin■ sözündə ilk hecalar vəznin təsiri altında uzanır ki, bu da mükəmməl şeir texnikası üçün yolverilən, ancaq arzuedilməz bir hal olaraq, əruz nəzəriyyəsində ⌠zihaf■ və ⌠imalə■ terminləri ilə poetik ustalıqdan kənara çıxmaq halları kimi təsbit edilmişdir.══════════════════════ Füzuli dövründə qəzəl artıq bir janr kimi kamilləşmiş, nəinki fars ədəbiyyatında onun Sədi Şirazi, Hafiz Şirazi kimi böyük ustadları, həm də türk ədəbiyyatında Nəsimi, Nəvai, Baqi kimi qüdrətli nümayəndələri yetişmişdi. Bəs═ görəsən nə üçün Füzuli türk dilində ⌠nəzmi-naziyin■ az olmasından şikayətlənir və bu boşluğu doldurmaq missiyasını öz üzərinə götürürdü? Bunun səbəbi, ilk növbədə, Füzulinin qəzəl qarşısına qoyduğu fərqli estetik tələblərlə bağlı olmalıdır.═ Farsca divanının dibaçəsində bu barədə oxuyuruq:═══════════════════════════ ⌠Lakin çətin anlaşılan ibarələrə və məzmun incəliyinə qarşı yaradılışımda bir məhəbbət vardır. Bunun üçün təbiətim həmişə qəsidə və müəmma yazmağa meyl edərdi. Qəzəl yazmaq xatirimə gəlmirdi və fikrimin səyyahı onu ələ keçirmək vadisində gəzinmirdi. Çünki qəzəl aşiqin könül dərdini mərhəmətli sevgilisinə açması və ya məşuqun öz halını sadiq aşiqinə bildirməsidir. Bu isə yeni yetişən gənclər arasında və ya təmiz ürəkli cavanlarla yoldaşlıq etməyin verdiyi zövq və həyəcanla olur. Qəzəl üslubunda mübhəm məzmunlar, anlaşılmaz ləfzlər heç kəsə bir həyəcan verməz. Qəzəlin özünəməxsus bir dili və müəyyən kəlmə aləmi vardır■(4,16).═══════════════ Demək, Füzuli qəzəlin klassik tərifi ilə razılaşır və onu aşiqanə-lirik bir janr sayır. Buna görə də əsasən hürufi ideyaların təbliğinə həsr edilmiş Nəsimi qəzəllərini bu janrın mükəmməl nümunələri hesab etmir və kamil qəzəl yaratmaq missiyasını özündə saxlayır.Hələ onu demirik ki, Qazi Bürhanəddinin unikal divanı ilə Füzuli, görünür, ümumiyyətlə, tanış olmamışdır. Janrda bu mükəmməl örnəkləri ərsəyə gətirməyin əlamətləri nədir və ümumiyyətlə, Füzuli qəzəlinin məktəb yaratmaq funksiyası özünü nədə göstərir? Azərbaycan ədəbiyyatının bütövlükdə ən böyük tədqiqatçılarından olan prof. Y.Qarayev türkcə yazmaqda uğur qazanmaq arzusunu bir qədər özünəməxsus şəkildə qiymətləndirərək yazır:════════════════════ ⌠Söhbət türkcə yazmaqdan yox, türkcə şeir ənənəsini Şərqdə hakim ədəbi dəbə və ənənəyə çevirməkdən, ərəbcə və farsca qədər kamil, məqbul, elitar ənənə səviyyəsinə qaldırmaqdan gedir. Bu işi türklük miqyasında özü də birbaşa oğuzcanın materialında Füzuli görmüş olur. Məhz Füzulidən sonra ana türkcəyə münasibətdə ⌠vəhşi tikan■ və ya ⌠vəhşi cüyür■ metaforasından daha heç əsər-əlamət qalmır. Füzuliyə qədər,═ şübhəsiz, türkcə yazan türk dahiləri çox olur, amma bütünlükdə Şərq dil arealında onun mövqeyini dəyişən, dünya miqyasında bu dil barədə təsəvvürü, obrazı, metaforanı (!) dəyişən √ Füzuli olur!■ (8,181-182)═══════════════ Alimin bu fikri Füzuli ədəbi məktəbinin formalaşması baxımından da düşünmək üçün qida verir. Belə ki, Füzuli özünə qədərki böyük şairlərin görmədiyi, görə bilmədiyi bir işi gördüyü üçün özündən sonrakıların diqqətini cəlb edir, onların yaradıcılığı üçün meyar, ideal, örnək olur və Füzuli ədəbi məktəbi anlayışı formalaşır.═══ Füzuli qəzəli, hər şeydən əvvəl, öz bütövlüyü ilə seçilir. Bütövlük özünü həm formada, həm də məzmunda göstərir. Füzuli qəzəli elə bir kamil poetik sistemdir ki, ondan nəinki bir beyti və ya misranı, bir sözü belə çıxarmaq, dəyişdirmək √ bütövlükdə sistemin pozulmasına və ilkin gözəlliyini itirməsinə gətirib çıxarır. Şairin qəzəllərinin bu xüsusiyyətini nəzərdə tutan prof. A.Rüstəmova yazır:

⌠Füzuli qəzəlləri türk qəzəl ədəbiyyatında xüsusi bir bir mərhələ təşkil edir. Klassik şeir texnikası və mədəniyyətinə şair dərindən yiyələnmiş sənətkar idi. Əruzun sirlərinə incəliklərinə qədər bələd idi. Qəzəlindəki ritmik ahəngdarlıq, musiqi nəvası da buradan irəli gəlirdi. Füzuli qəzəllərinin məzmunu və mənası sanki öz vəzn və qəlibini tapır, hər bir qəzəlində ölçü vahidi məhz həmin qəzəldə təqdim olunan lirik √ psixoloji ovqatın açılmasına kömək edir■(13,27).═══════════════════════════ Görkəmli Türkiyə füzulişünası prof. H. İpəktən də Füzuli qəzəlinin özəlliklərini aşkar etməyə çalışmış, bunu dörd əsas bənddə ifadə etmişdir ki, onlardan biri də aşağıdakıdır:═══════ ⌠Füzulinin şeirləri içdən və səmimidir. Füzulinin şeirləri şəkil və anlam baxımlarından qüsursuz olmalarına qarşı, birər səhli-mümtəni örnəyidirlər;═ üzərlərində heç düşünülmədən, hazırlıqsız, o anda═ gəldiyi kimi söylənmiş izlənimi verirlər. Oxucuya, şairin bütün düşündüklərini, acısını, üzüntüsünü qolaylıqla və səmimiyyətlə ortaya qoymuş kimi gəlir■ (5, 32-33).═════════════════════════════════════════════════════════════════════════════════ Füzuli qəzəllərini dünya ədəbiyyatının bu janrda yazılmış ən gözəl örnəkləri ilə müqayisə nəticəsində Mir Cəlal bu qənaətə gəlir ki:════════════════════════════════════════════ ═══════════════════════════════════════════════ ⌠Ərəblərdə Əbu Nüvas, farslarda Xacə Hafiz, özbəklərdə Əlişir Nəvai kimi məşhur və böyük qəzəl ustadı olan şairlər yetişmişdir. Füzuli öz qəzəllərində bütün keçmiş ədəbi irsin nailiyyət və zənginliklərini inkişaf etdirmiş və öz dühası ilə Azərbaycanda lirik şeir sənətinin ən yüksək nümunələrini yaratmışdır■ (9, 29). Alimin ⌠ən yüksək■ ifadəsi çox yerinə düşmüşdür; belə ki, Füzulidən sonra onu izləyən qəzəl ustaları bir daha həmin yüksəkliyə çata bilməmiş, yalnız Füzuli məktəbinin nümayəndələri olmaları ilə fəxr etmişlər.

Ədəbiyyat:

1.Əliyev H. Ədəbiyyatın yüksək borcu və amalı. Bakı,1999,480 s.

2.Feyzullazadə V. Əhdi Bağdadi və onun ⌠Gülşənüş-şüəra■ təzkirəsi. Ədəbiyyat məcmuəsi. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun əsərləri. C.XVII.Bakı,1999. səh. 198-205.

═3.Füzuli M. Əsərləri. 6 cilddə. I cild. Bakı, 1996, 448 s.═════════════════════════════════════════════

4.Füzuli M. Əsərləri. 6 cilddə. III cild. Bakı, 1996, 460 s.═══════════════════════════════════════════

5.İpəktən H. Füzuli ( həyatı, sənəti, əsərləri ). Ankara, 2000, 256 s.═══════════════════════════════════════════════

6.Kərimli T. Görünməyən Füzuli. Bakı, 2003, 112 s.════════════════════════════════════════════════════════════════════════

7.Köçərli F. Azərbaycan ədəbiyyatı. 2 cilddə. I cild. Bakı, 1978, 600 s.══════════════════

8.Qarayev Y. Tarix: yaxından və uzaqdan. Bakı, 1996, 712 s.═══════════════════════════════

9.Mir Cəlal. Füzuli sənətkarlığı. Bakı. 1958, 276 s.

10.Muradova M. Sadiq bəy Sadiqinin həyat və yaradıcılığı. Bakı, 1999, 140 s.═════ 11.Nemani Ş. Şerül-əcəm. Tehran, 1937, 500 s. ═══════════════════════════════════════════════════════

11.Rüstəmova A. Klassik Azərbaycan poeziyasında qəzəl (janrın tarixi və poetikası) (XII-XVI əsərlər). Bakı, 1990.100 s.════════════════════════════════════════════════════════════════════

12.Rüstəmova A. Məhəmməd Füzuli. Bakı, 1994, 68 s. ═════════════════════════════════════════

13..Səkkiz yüz il Azərbaycan türkcə qəzəli. Qəzəl ədəbiyyatı ilk gündən bu günədək. Ərdəbil. 1378. 502 s.═══════════════════════════════════════════════════════════════════════════

14.бНПНФЕИЙХМЮ г.м. хЯТЮУЮМЯЙЮЪ ЬЙНКЮ ОНЩРНБ Х КХРЕПЮРСПМЮЪ ФХГМЭ хПЮМЮ Б ОПЕДЛНМЦНКЭЯЙНЕ БПЕЛЪ(XII- МЮВЮКН XIII Б.). лНЯЙБЮ, 1984, 270 ЯР.═════════════════════════ ═════

пНКЭ ФЮМПЮ ЦЮГЕКХ Б ТНПЛХПНБЮМХХ КХРЕПЮРСПМНИ ЬЙНКШ тХГСКХ

пегчле

б ТНПЛХПНБЮМХХ МНБНИ КХРЕПЮРСПМНИ ЬЙНКШ Б ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ, МЮВЮКН ЙНРНПНИ═ АШКН ОНКНФЕМН РБНПВЕЯРБНЛ═ тХГХКХ, ФЮМП ЦЮГЕКХ ЯШЦПЮК ЯСЫЕЯРБЕММСЧ ПНКЭ. б ЯРЮРЭЕ ОПНЯКЕФХБЮЕРЯЪ ОПНЖЕЯЯ ГЮБНЕБЮМХЪ ЦПЮФДЮМЯРБЮ Б ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ ЩРХЛ БЕДСЫХЛ ФЮМПНЛ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ, НОПЕДЕКЪЧРЯЪ ЯОЕЖХТХЙЮ Х ПНКЭ ДЮММНЦН ФЮМПЮ Б ТНПЛХПНБЮМХХ КХРЕПЮРСПМНИ ЬЙНКШ тХГСКХ.

The role Ghazal Genre in the Formation of Fuzuli▓s literary school

SUMMARY

It is Rnown that the foun dation of a hew literary school - Fuzuli▓s literary school was laid down with Fuzuli▓s creative activity. The genre of ghazal played a great role in the formation of this literary school.

юМЮКХГ КХПХВЕЯЙНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ МЮ ОНДЦНРНБХРЕКЭМНЛ ТЮЙСКЭРЕРЕ Б ХМНЯРПЮММНИ ЦПСООЕ БШГШБЮЕР НЯНАШЕ РПСДМНЯРХ. щРХ РПСДМНЯРХ ГЮЙКЧВЮЧРЯЪ Б ЯНЖХНКНЦХВЕЯЙНЛ ОНДУНДЕ Й ЯРХУНРБНПЕМХЧ Я НДМНИ ЯРНПНМШ, Х ЯКХЬЙНЛ ТНПЛЮКЭМНЛ ПЮГАНПЕ - Я ДПСЦНИ, Б СОПНЫЕМХХ Х НЦПСАКЕМХХ ОНЩРХВЕЯЙНИ ЛШЯКХ Х Б РН ФЕ БПЕЛЪ МЕМСФМНИ СРНМВЕММНЯРХ Х ГЮРЕЛМЕММНЯРХ Б РЕПЛХМНКНЦХХ Х БШБНДЮУ.

н ЯРХУЮУ ОПХУНДХРЯЪ ЦНБНПХРЭ ОПНГНИ, Я ЩРХЛ РНФЕ ЯБЪГЮМЮ МЕХГАЕФМЮЪ РПСДМНЯРЭ. бЕДЭ ОПХ ОЕПЕКНФЕМХХ МЮ ЪГШЙ ОПНГШ ЯЙЮГЮММНЕ ОНЩРНЛ БНЯОПХМХЛЮЕРЯЪ ХГКХЬМЕ ОПЪЛН, ОНЩРХВЕЯЙХЕ ЯКНБЮ ЙЮЙ АШ НЦНКЪЧРЯЪ, БШЯРСОЮЧР Б ЯБНХУ ОПЪЛШУ МЕОНЯПЕДЯРБЕММШУ ГМЮВЕМХЪУ. х ЩРН ОПХБНДХР Й ГМЮВХРЕКЭМШЛ ОНРЕПЪЛ Б ЯЛШЯКЕ: ЯРХУНРБНПЕМХЕ, ОЕПЕБЕДЕММНЕ МЮ ЪГШЙ АШРНБШУ ОНМЪРХИ, ЙЮФЕРЯЪ ОНВРХ ЮАЯСПДМШЛ, ОНВРХ МЕКЕОНЯРЭЧ, НДМХ Х РЕ ФЕ ЯКНБЮ ОН-ПЮГМНЛС ГБСВЮЫХЛХ, Х ОН-ПЮГМНЛС НЯЛШЯКЕММШЛХ. ю Б ЯРХУЕ НАНЦЮЫЕММНЕ ПХРЛНЛ ЯКНБН ДЕКЮЕРЯЪ ОН-НЯНАЕММНЛС ГМЮВХЛШЛ. яЙЮГЮММНЕ═ ОНЩРНЛ ВХРЮРЕКЭ БНЯОПХМХЛЮЕР Б НОПЕДЕКЕММНЛ,═ НАСЯКНБКЕММНЛ УЮПЮЙРЕПНЛ ЯРХУЮ МЮЯРПНЕМХХ.

бЛЕЯРЕ Я РЕЛ ЮМЮКХГ КХПХВЕЯЙНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ МЮ ОНДЦНРНБХРЕКЭМНЛ ТЮЙСКЭРЕРЕ Б ХМНЪГШВМНИ ЦПСООЕ БНГЛНФЕМ Х ФЕКЮРЕКЕМ.

лЮКШИ НАЗЕЛ ЛЮРЕПХЮКЮ ОНГБНКЪЕР ОПЕОНДЮБЮРЕКЧ Б ОПНЖЕЯЯЕ ЮМЮКХГЮ ЯЙЮГЮРЭ ЛЮЙЯХЛСЛ Н ОНЩРХВЕЯЙНЛ ОПНХГБЕДЕМХХ - Х ЯЙЮГЮРЭ МЕ ВЮЯРЪЛХ, Ю Б ЖЕКЭМНЛ, НРМНЯХРЕКЭМН ГЮЙНМВЕММНЛ БХДЕ. оПХ РЮЙНЛ ЮМЮКХГЕ ЛНФМН ОПНДЕЛНМЯРПХПНБЮРЭ НЯНАЕММН МЮЦКЪДМН ЯРПСЙРСПМНЕ ЕДХМЯРБН ОПНХГБЕДЕМХЪ,═ МЕПЮГПШБМНЯРЭ, МЕПЮГДЕКХЛНЯРЭ Б МЕЛ ТНПЛШ Х ЯНДЕПФЮМХЪ.

с кЕПЛНМРНБЮ ЕЯРЭ ОПЕЙПЮЯМНЕ ЯРХУНРБНПЕМХЕ ╚оЮПСЯ╩, Б ЙНРНПНЛ БЮФМНЕ УСДНФЕЯРБЕММНЕ ГМЮВЕМХЕ ХЛЕЕР Х КХПХВЕЯЙХИ ЯЧФЕР, Х УЮПЮЙРЕП ПЮГБХРХЪ ЛШЯКХ, Х НЯНАЕММНЯРХ КЕЙЯХЙХ Х ЯХМРЮЙЯХЯЮ.

лШ ГМЮЕЛ, ВРН ЯСДЭАЮ кЕПЛНМРНБЮ БН ЛМНЦНЛ НОПЕДЕКХКЮ═ МЮЯРПНЕМХЕ ЕЦН ОНЩГХХ. кЕПЛНМРНБ АШК НДХМНЙ, Х РЕЛЮ НДХМНВЕЯРБЮ ГБСВХР ОНВРХ Б ЙЮФДНЛ ЕЦН ОПНХГБЕДЕМХХ. цКЮБМЮЪ ОПХВХМЮ РПЮЦХВЕЯЙНЦН НДХМНВЕЯРБЮ ОНЩРЮ ГЮЙКЧВЮКЮЯЭ, БХДХЛН, Б РНЛ, ВРН НМ ЛЮКН БЯРПЕВЮК Б ФХГМХ КЧДЕИ, НРБЕВЮБЬХУ ЕЦН МЕНАШВЮИМН БШЯНЙХЛ МПЮБЯРБЕММШЛ Х ХМРЕККЕЙРСЮКЭМШЛ РПЕАНБЮМХЪЛ (╚хЫС ЙПСЦНЛ ДСЬХ ПНДМНИ┘╩).

яРХУНРБНПЕМХЕ ╚оЮПСЯ╩, НВЕБХДМН, МЕ ОПЕДЯРЮБКЪЕР ЯНАНИ МЕОНЯПЕДЯРБЕММНЦН, ОПНЯРНЦН ЮЙРЮ ЯННАЫЕМХЪ. щРН КЕЦЙН ОПНБЕПХРЭ ОЕПЕКНФЕМХЕЛ ЯЧФЕРМНИ ЙЮМБШ ЯРХУНРБНПЕМХЪ МЮ ЪГШЙ НАШДЕММНИ, ФХРЕИЯЙНИ ОПНГШ (Б РСЛЮМЕ ЦНКСАНЦН МЕАЮ АЕКЕЕР НДХМНЙХИ ОЮПСЯ Х ОП.).

яРХУНРБНПМЮЪ ПЕВЭ НРКХВЮЕРЯЪ НР ОПНГЮХВЕЯЙНИ ОПЕФДЕ БЯЕЦН РЕЛ, ВРН ЩРН МЕНАШВМЮЪ ПЕВЭ. йЮЙ ПЕВЭ МЕНАШВМЮЪ, ЯРХУХ СФЕ ЯЮЛХ ОН ЯЕАЕ ОПЕДЯРЮБКЪЧР НФХДЮРЭ НЯНАЕММНЦН ЯНДЕПФЮМХЪ Х НЯНАЕММНЦН ЯЛШЯКЮ. яРХУЮЛХ МЕКЭГЪ ЦНБНПХРЭ Н ЯЮЛШУ ОПНЯРШУ БЕЫЮУ. мН Х РНЦДЮ ЯРХУХ БНЯОПХМХЛЮЧРЯЪ ОПХМЖХОХЮКЭМН ХМЮВЕ, ВЕЛ ОПНГЮ МЮ РС ФЕ РЕЛС. оПНЯРНЕ, ЯЙЮГЮММНЕ ЯРХУЮЛХ, ЯРЮМНБХРЯЪ ТЮЙРНЛ ГМЮВХРЕКЭМШЛ Я ГЮЛЕРМНИ РЕМДЕМЖХЕИ Й НАНАЫЕМХЧ. рЕМДЕМЖХЪ Й НАНАЫЕМХЧ √ ЩРН НДМН ХГ ЯЮЛШУ ЯСЫЕЯРБЕММШУ ЯБНИЯРБ ЯРХУНРБНПМНИ ПЕВХ.

б ПЮММЕИ ОНЩГХХ кЕПЛНМРНБЮ ЕЯРЭ ХМНЕ БНЯОПХЪРХЕ НДХМНВЕЯРБЮ - ПНЛЮМРХВЕЯЙНЕ. б ЯРХУНРБНПЕМХХ ╚оЮПСЯ╩ ОНЩР ЦНБНПХР Н ЯБНЕЛ НДХМНВЕЯРБЕ, ЯПЮБМХБЮЪ ЯБНЧ ФХГМЭ Б ЯБЕРЯЙНЛ НАЫЕЯРБЕ Я НДХМНЙХЛ ОЮПСЯНЛ Б АСЬСЧЫЕЛ ЛНПЕ. пЕВЭ ХДЕР НА НДХМНЙНЛ ЦЕПНЕ, МН НМ МЕ ОЮЯЯХБЕМ.═ нМ ЛЪРЕФЕМ, МЕ ОПХЕЛКЕР ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРЭ, ХЫЕР ЕДХМЕМХЪ Я БНКЭМНИ ЯРХУХЕИ, НРДЮЕРЯЪ ОПЕДЕКЭМН ЯХКЭМШЛ ВСБЯРБЮЛ, ОНКЕРС ЛЕВРШ.

б РСЛЮМЕ АЕГАПЕФМНЦН ЛНПЪ НДХМНЙН АЕКЕЕР СОКШБЮЧЫХИ ОЮПСЯ. ю КХПХВЕЯЙХИ ЦЕПНИ, ЦКЪДЪ МЮ МЕЦН, ЙЮЙ АШ ОШРЮЕРЯЪ ОПНЯКЕДХРЭ ЕЦН ЯСДЭАС. оЮПСЯ ЯРЮМНБХРЯЪ ЯХЛБНКНЛ ЛЪРЕФМНЯРХ, БШГНБЮ ЯСДЭАШ, ЙНРНПЮЪ НАПЕЙЮЕР ЕЦН МЮ НДХМНВЕЯРБН. х НМ МХВЕЦН МЕ УНВЕР НР ФХГМХ, НМ ФЕКЮЕР КХЬЭ ЯБНАНДШ Х ОНЙНЪ, Ю ОЮПСЯ ЯРПЕЛХРЯЪ БОЕПЕД МЮ ОНХЯЙХ МЕБЕДНЛНЦН ЛХПЮ. мН ОНХЯЙХ ЕЦН РЫЕРМШ, ЙЮЙ РЫЕРМЮ Х ОНОШРЙЮ НАПЕЯРХ ЯБНАНДС Х ОНЙНИ. оЮПСЯ ОН-ОПЕФМЕЛС ЙЮЙ АШ НРЯРПЮМЕМ НР ПЮДНЯРМШУ ЙПЮЯНЙ, ЕЛС МЕ СДЮЕРЯЪ ЯКХРЭЯЪ ЯН ЯРХУХЕИ.

щРН ОПНХГБЕДЕМХЕ ЦКСАНЙНИ ВЕКНБЕВЕЯЙНИ ЛШЯКХ Х АНКЭЬНИ УСДНФЕЯРБЕММНИ ЯХКШ. мН Б ВЕЛ ЙНМЙПЕРМН ХЯРНВМХЙ ЩРНИ ЯХКШ? йЮЙ, ВЕЛ ХЛЕММН БНГДЕИЯРБСЕР ЯРХУНРБНПЕМХЕ ╚оЮПСЯ╩ МЮ ВХРЮРЕКЪ? йЮЙ ЛНЦКН ЯКСВХРЭЯЪ, ВРН ЯРХУНРБНПЕМХЕ МЕ РНКЭЙН ФХБЕР ЯНАЯРБЕММНИ ФХГМЭЧ, МН Х ОПНДНКФЮЕР═ ФХРЭ═ Б РБНПЕМХЪУ ДПСЦХУ УСДНФМХЙНБ (бЕДЭ РЕЛС ЛЪРЕФМНЦН ЦЕПНЪ, ЛМЕ ЙЮФЕРЯЪ, ОПНДНКФХК═ Х л.цНПЭЙХИ Б ╚оЕЯМЕ Н аСПЕБЕЯРМХЙЕ╩).

й ЯНФЮКЕМХЧ, КЕЦВЕ ОНЯРЮБХРЭ ЩРХ БНОПНЯШ, МЕФЕКХ НРБЕРХРЭ. нРБЕРХРЭ √ ЩРН ГМЮВХР ОПЕРЕМДНБЮРЭ МЮ ОНМХЛЮМХЕ СДХБХРЕКЭМНИ РЮИМШ ОНЩГХХ, РЮИМШ, ЙНРНПЮЪ БН БЯЕИ ОНКМНРЕ МХЙЕЛ Х МХЙНЦДЮ ЕЫЕ МЕ АШКЮ ПЮГЦЮДЮМЮ. мН МСФМН ЯРПЕЛХРЭЯЪ ОНМЪРЭ УНРЪ АШ МЕЙНРНПШЕ ЯЕЙПЕРШ ОНЩРХВЕЯЙНЦН РБНПВЕЯРБЮ, УНРЪ АШ МЕЙНРНПШЕ БМСРПЕММХЕ, МЕГЮЛЕРМШЕ ОНБЕПУМНЯРМНЛС БГЦКЪДС ГЮЙНМШ Х ЯБНИЯРБЮ ОНЩРХВЕЯЙНЦН РБНПЕМХЪ. й РЮЙНЛС ОНМХЛЮМХЧ МЮЯ Х ДНКФЕМ ОПХАКХГХРЭ ЮМЮКХГ ЯРХУНРБНПЕМХЪ. юМЮКХГС МСФМН ОНДБЕПЦМСРЭ Х НЯНАЕММНЯРХ КЕЙЯХЙХ Х ЯРХКХЯРХЙХ ЯРХУНРБНПЕМХЪ.

сФЕ Б ОЕПБНЛ ЯРХУЕ ЛНФМН НРЛЕРХРЭ УСДНФЕЯРБЕММСЧ, ЯРХКХЯРХВЕЯЙСЧ ГМЮВХЛНЯРЭ ХМБЕПЯХХ (╚Б РСЛЮМЕ ЦНКСАНЛ╩). оНДКЕФЮЫЕЕ Я НОПЕДЕКЕМХЕЛ (╚ОЮПСЯ НДХМНЙХИ╩, ЯРНЪЫЕЕ ОНЯКЕ ЯЙЮГСЕЛНЦН, РЕЛ АНКЕЕ Б ЙНМЖЕ ЯРХУЮ, Р.Е. МЮ НЯНАН ЯХКЭМНЛ Б ПХРНПХВЕЯЙНЛ НРМНЬЕМХХ ЛЕЯРЕ, ГБСВХР ОНДВЕПЙМСРН Х СБЕКХВХБЮЕР БЕЯНЛНЯРЭ Х ГМЮВХЛНЯРЭ ПЕЬЮЧЫЕЦН═ Б ЯЧФЕРМНЛ НРМНЬЕМХХ НАПЮГЮ. б РН ФЕ БПЕЛЪ (НОЪРЭ-РЮЙХ АКЮЦНДЮПЪ ХМБЕПЯХХ) ЯСЫЕЯРБЕММШИ ЯЛШЯКНБНИ ОЮПЮККЕКХГЛ═ Б ОЕПБНИ ЯРПНТЕ ДНОНКМЪЕРЯЪ ЯХМРЮЙЯХВЕЯЙХЛ ОЮПЮККЕКХГЛНЛ (╚АЕКЕЕР ОЮПСЯ┘╩, ╚Б РСЛЮМЕ ЛНПЪ┘╩).

яНВЕРЮМХЕ ДБСУ ХКХ МЕЯЙНКЭЙХУ ЯЛЕФМШУ ЯРПНЙ Я НДХМЮЙНБНИ ЯХМРЮЙЯХВЕЯЙНИ ЙНМЯРПСЙЖХЕИ ОПХДЮЕР УСДНФЕЯРБЕММНИ ПЕВХ ПХРЛХВМНЯРЭ, СЯХКХБЮЪ ЕЕ ЩЛНЖХНМЮКЭМН-НАПЮГМСЧ БШПЮГХРЕКЭМНЯРЭ (╚ВРН ХЫЕР НМ┘╩, ╚ВРН ЙХМСК НМ┘╩).

оЮПЮККЕКХГЛ ЪБКЪЕРЯЪ НДМНИ ХГ ТНПЛ ОНБРНПЕМХЪ, РЮЙ ЙЮЙ НМ ВЮЯРН ДНОНКМЪЕРЯЪ ОНБРНПНЛ НРДЕКЭМШУ ЯКНБ Б ЯРПНЙЕ (╚сБШ, НМ ЯВЮЯРХЪ МЕ ХЫЕР Х МЕ НР ЯВЮЯРХЪ АЕФХР╩).

хРЮЙ, ОЕПБЮЪ ЯРПНТЮ СФЕ БШГБЮКЮ Б ОПЕДЯРЮБКЕМХХ ВХРЮРЕКЪ ДНЯРЮРНВМН═ НОПЕДЕКЕММШИ ЙНМЙПЕРМШИ НАПЮГ. оЕПБЮЪ ФЕ ЯРПНЙЮ ДЮЕР ЯЛШЯКНБНИ ЙКЧВ Й ЯРХУНРБНПЕМХЧ. нОПЕДЕКЕМХЕ ╚НДХМНЙХИ╩ БШГБЮМН ЛНРХБНЛ НДХМНВЕЯРБЮ.

рЮЙХЛ НАПЮГНЛ ЮМЮКХГХПСЧРЯЪ Х ДПСЦХЕ ЯРПНТШ.

щОХРЕРШ Б ОНЯКЕДСЧЫХУ ЯРПНЙЮУ ОНЛНЦЮЧР БШЪБХРЭ КХПХВЕЯЙНЕ МЮВЮКН Б УСДНФЕЯРБЕММНИ ПЕВХ, ХАН ОПЕФДЕ БЯЕЦН Б МХУ БШПЮФЮЕРЯЪ ЮБРНПЯЙНЕ НРМНЬЕМХЕ. рЮЙ ЯКНБН ╚ЯРПСЪ╩ ЯЮЛН ОН ЯЕАЕ ГБСВХР МЕИРПЮКЭМН. нМН ЛНФЕР НАНГМЮВЮРЭ НДХМЮЙНБН √ ДНАПНЕ Х ДСПМНЕ. мН ╚ЯРПСЪ ЯБЕРКЕИ КЮГСПХ╩ - ЩРН СФЕ ДЮКЕЙН МЕ АЕГПЮГКХВМНЕ. б ЩРНЛ ЯНВЕРЮМХХ ЯКНБ ДЮМН МЕ РНКЭЙН ЪБКЕМХЕ, МН Х НРМНЬЕМХЕ Й МЕЛС ЮБРНПЮ √ ДЮМЮ ЮБРНПЯЙЮЪ НЖЕМЙЮ. рН ФЕ ЛНФМН ЯЙЮГЮРЭ Х Н ╚КСВЕ ЯНКМЖЮ ГНКНРНЛ╩.

яБЕРКШИ ЙНКНПХР ЯКНБ ЯРЮМНБХРЯЪ НЯНАЕММН ГЮЛЕРМШЛ РЮЛ, ЦДЕ ЙЮПРХМЮ, МЮПХЯНБЮММЮЪ ОНЩРНЛ, ДНЯРХЦЮЕР ЙСКЭЛХМЮЖХХ, ЦДЕ ЕЕ ЙНМРПЮЯРМНЯРЭ ДЕКЮЕРЯЪ ОПЕДЕКЭМН ОНДВЕПЙМСРНИ. кЕЦЙН ГЮЛЕРХРЭ, ВРН Х ОН ЯЛШЯКС, Х ОН МЮЯРПНЕМХЧ ЩРХ ЯКНБЮ ОПЪЛН ЙНМРПЮЯРМШ.

йНМРПЮЯР Б ЙНЛОНГХЖХХ √ ЩРН МЕ ОПНЯРН УСДНФЕЯРБЕММШИ ОПХЕЛ. йНМРПЮЯР √ ЩРН БШПЮФЕМХЕ АНКХ Х КЧАБХ. нМ БЯРПЕВЮЕРЯЪ РЮЛ, ЦДЕ ЕЯРЭ ЯХКЭМНЕ ВСБЯРБН √ Х═ НМ ОНПНФДЮЕР Б ВХРЮРЕКЕ РЮЙНЕ ФЕ ЯХКЭМНЕ ВСБЯРБН. мЮ ЙНМРПЮЯРМНИ НЯМНБЕ ЯНЕДХМЪЧРЯЪ Б ╚оЮПСЯЕ╩ МЕ ВЮЯРХ УСДНФЕЯРБЕММНЦН ЖЕКНЦН, Ю ЯКНБЮ-ОНМЪРХЪ.

оПХЯРПЮЯРХЕ кЕПЛНМРНБЮ Б ЩРНЛ ЯРХУНРБНПЕМХХ Й ЪГШЙНБНИ ЮМРХРЕГЕ АПНЯЮЕРЯЪ Б ЦКЮГЮ. пЕВЕБЮЪ ЮМРХРЕГЮ ДЕКЮЕР ЯРХУНРБНПЕМХЕ БМСЬЮЧЫХЛ. щРН НПЮРНПЯЙХИ ОПХЕЛ. йНМРПЮЯРМЮЪ НЯМНБЮ ЯРХУЮ БЯЕЦДЮ ГЮНЯРПЪЕР ЛШЯКЭ, ДЕКЮЕР ЯСФДЕМХЕ АНКЕЕ ГЮЙНМВЕММШЛ ОН ТНПЛЕ, БЙКЧВЮЪ Б МЕЦН ЙЮЙ АШ ДБЕ ЙПЮИМХЕ, ОПНРХБНОНКНФМШЕ РНВЙХ ЛШЯКХ.

б ЯРХУНРБНПЕМХХ ЕЯРЭ Х ПХРНПХВЕЯЙХИ БНОПНЯ, НАПЮЫЕММШИ Й ВХРЮРЕКЧ, ВРНАШ ОПХБКЕВЭ ЕЦН БМХЛЮМХЕ Й ХГНАПЮФЮЕЛНЛС: (╚вРН ХЫЕР НМ Б ЯРПЮМЕ ДЮКЕЙНИ?╩, ╚вРН ЙХМСК НМ Б ЙПЮЧ ПНДМНЛ?╩

еЯРЭ Х ЛЕРЮТНПЮ (╚хЦПЮЧР БНКМШ, БЕРЕП ЯБХЫЕР╩), Х НКХЖЕРБНПЕМХЕ (╚ю НМ, ЛЪРЕФМШИ, ОПНЯХР АСПХ╩).

яКНБНЛ, Б РЮЙНЛ МЕАНКЭЬНЛ ЯРХУНРБНПМНЛ ОПНХГБЕДЕМХХ кЕПЛНМРНБ ХЯОНКЭГНБЮК ОНВРХ БЯЕ ХГНАПЮГХРЕКЭМН-БШПЮГХРЕКЭМШЕ ЯПЕДЯРБЮ ЪГШЙЮ, ВРН ЦНБНПХР Н ОНХЯЙЕ ЮБРНПНЛ ЯЮЛНЦН МСФМНЦН, ЕДХМЯРБЕММН БНГЛНФМНЦН Б РНЛ ХКХ ХМНЛ ЯКСВЮЕ ЯКНБЮ. х ЩРН ОНЛНЦКН ОНЩРС ЯНГДЮРЭ ЪПЙХИ ФХГМЕММШИ НАПЮГ.

яКЕДСЕР НРЛЕРХРЭ РЮЙФЕ, ВРН ХМРНМЮЖХНММНЕ БШДЕКЕМХЕ ЯКНБ ОПХДЮЕР ДНОНКМХРЕКЭМШИ ЯХКЭМШИ ЮЙЖЕМР, ВРН УСДНФЕЯРБЕММН НАСЯКНБКХБЮЕР УЮПЮЙРЕП ОНЩРХВЕЯЙНИ РЕЛШ Х ОНЩРХВЕЯЙНЦН ЯЧФЕРЮ. яЧФЕРМНЕ ДЕИЯРБХЕ ПЮГБХБЮЕРЯЪ Х ХЛЕЕР ЯБНЕ ГЮБЕПЬЕМХЕ - ЯБНЧ ДПЮЛЮРХВЕЯЙСЧ ПЮГБЪГЙС. щРН ПЮГБЪГЙЮ НЯНАНЦН ПНДЮ - ЙЮЙ НЯНАНЦН ПНДЮ Х ЯЮЛ ЯЧФЕР (╚ю НМ ЛЪРЕФМШИ, ОПНЯХР АСПХ. йЮЙ АСДРН Б АСПЪУ ЕЯРЭ ОНЙНИ╩). оНЯКЕДМХЕ ЯКНБЮ ЯРХУНРБНПЕМХЪ БШЪБКЪЧР ╚ОНД ГЮМЮБЕЯ╩ НЯМНБМНИ ЛНРХБ ЯРХУНРБНПЕМХЪ - ЛНРХБ ДСЬЕБМНЦН НДХМНВЕЯРБЮ.

лНФМН ДНАЮБХРЭ, ВРН ПЕВЭ Б ЯРХУЕ ПХРЛХВЕЯЙХ НПЦЮМХГНБЮМЮ, ОНЩРНЛС ЯРХУНРБНПМЮЪ ПЕВЭ Б ЩЛНЖХНМЮКЭМНЛ НРМНЬЕМХХ ОПЕДЕКЭМН БШПЮГХРЕКЭМЮ.

рН, ВРН ЯЧФЕР ОНКНФЕММШИ Б НЯМНБС ╚оЮПСЯЮ╩ кЕПЛНМРНБЮ, ╚НТНПЛКЕМ╩ ЯРХУЮЛХ, Р.Е. ЪГШЙНЛ ПХРЛХВЕЯЙХЛ, ЯОНЯНАЯРБСЕР ОПЕФДЕ БЯЕЦН ЯНГДЮМХЧ ПЕГЙНЦН ЩЛНЖХНМЮКЭМНЦН ТНМЮ ДКЪ БНЯОПХЪРХЪ ЯЧФЕРЮ. яЙЮГЮММНЕ ОНЩРНЛ БНЯОПХМХЛЮЕРЯЪ Б НОПЕДЕКЕММНЛ, НАСЯКНБКЕММНЛ УЮПЮЙРЕПНЛ ЯРХУЮ МЮЯРПНЕМХХ. оПХ ЩРНЛ ╚ОНЯРПНЕМХЕ╩ Б ЯРХУЕ √ ЩКЕЛЕМР ЯНДЕПФЮРЕКЭМШИ МЕ Б ЛЕМЭЬЕИ ЛЕПЕ, МЕФЕКХ ОПЪЛНЕ, МЕОНЯПЕДЯРБЕММНЕ ГМЮВЕМХЕ ЯКНБЮ Х ЯКНБ. бН БЯЪЙНЛ ЯКСВЮЕ, МЮОХЯЮММНЕ Н РНЛ ФЕ, МН Б ДПСЦНЛ ПХРЛЕ, Б ДПСЦНЛ ЩЛНЖХНМЮКЭМНЛ ЙКЧВЕ, ЯРХУНРБНПЕМХЕ ╚оЮПСЯ╩ МЕ РНКЭЙН ОН ТНПЛЕ, МН Х ОН ЯБНЕЛС ЯНДЕПФЮМХЧ АШКН АШ ДПСЦХЛ ЯРХУНРБНПЕМХЕЛ.

уЪКХК пГЮ сКСРЖПЙЖМ ЛХККХ ХМРХАЮЫКЮ ЕЫРХБЮ НКСМЛСЬ ЛЪМКХЙ ЬЖСПСМДЮ ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХМ ЛХГЮМ БЪ ЛЕИЮПШ ЙХЛХ хМЯЮМШМ РЪПЪММЖЛЖ ЛЖЫЖЛ ИЕП РСРСП. аС, бЪРЪМ ЪУКЮЦШМШМ РЪПЪММЖЛЖДЖП. аС, ЕКЪ АХП КЪИЮЦЪРДХП ЙХ, АЖРЖМКЖЙДЪ ЬЮХПХМ ╚ХВ╩ ДЖМИЮЯШМЮ ВЕБПХКЪПЪЙ, НМС ЪЫЮРЪ ЕДЪМ ХЗРХЛЮХ ДЪИЪПЯХГКХЙКЪПХМ ХМЙЮПШ СЭПСМДЮ ЛЖАЮПХГЪИЪ ЦЮКДШПЛШЬДШП. аС КЪИЮЦЪР АХП ТЪПДХМ КЪИЮЦЪРХ ДЕИХК, АЖРЧБ АХП ЛХККЪРХМ, бЪРЪМХМ АНИСМЮ ╚АХВХКЛХЬ╩ ЬЮХП ХДЕЮКШДШП. аС ЕКЪ АХП КЪИЮЦЪРДХП ЙХ, ЬЮХПХМ, ЛЧБЗСД ╚лЪМ╩ХМ РХЛЯЮКШМДЮ УЮКЦШ ХЯРХЦКЮК, ЛЖЯРЪЦХККХЙ ЛЪТЙСПЪЯХМЪ ДНЭПС ЮОЮПШП. аС КЪИЮЦЪР ХЯРХЯЛЮП ДЖМИЮЯШМДЮЙШ АЖРЖМ КЪИЮЦЪРЯХГКХЙКЪПХМ ДНЭСПДСЭС, АНИ БЕПДХИХ КЪИЮЦЪРДХП! аЕКЪ АХП ЛЪМЪБХ ЛЖЦЪДДЪЯКХЙ ЬЮХПХМ ГЪМЩХМ АЪДХХ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШМ ЛЮИЮЯШМЮ, ЗЧБЫЪПХМЪ ВЕБПХКХП. аС АЮУШЛДЮМ ╚ъИХКЛЪ╩, ╚пЮЯРКЮЬЛЮ╩, ╚цЪЫПЪЛЮМКШЦ╩, ╚цНПУЮЦКЮП, ЗЪЯСПКЮП╩, ╚цЖПСП ЛЪМХЛ, ЦЪЛ ЛЪМХЛ╩, ╚щЧГЪК ИЮЬЮЛЮЦ╩, ╚ыЪЦХЦЪР╩, ╚щЕПХ ЦЮКДШЛ╩, ╚йНП╩, ╚рЪАПХГХЛ ЛЪМХЛ╩, ╚цНПУ, ЦНПУЛЮ╩, ╚яЮЭКШЦ, ИЮУСД БЪЯХИИЪР╩, ╚яХЛЮЯШГ╩, ╚йХЬХКЪП╩, ╚ьЪКЮКЪ ЙХАХ╩, ╚лХМ АХП ДЪПДХМ ДЪПЛЮМШ╩, ╚лЪЛЛЪД юПЮГЮ╩, ╚кЪИЮЦЪР╩, ╚ыЪП ЬЕИХМ ИЮУЬШЯШ╩, ╚лЪПДКЪП БЪ ДЪПДКЪП╩, ╚дЖГКЖЙ╩, ╚лЪЯКЪЙКЪ ИЮЬЮИЮМДЮ╩, ╚яЮВКЮПЮ ДЪМ ДЖЬЖП╩, ╚мЪ ЦЪДЪП ЙХ ЛЮЗЮК БЮП╩ ЬЕХПКЪПХ ЯЪЗХИИЪБХДХП.

╚ъИХКЛЪ╩, ╚пЮЯРКЮЬЛЮ╩, ╚цЪЫПЪЛЮМКШЦ╩ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ХМЯЮМ КЪИЮЦЪРХ ЙХЛХ ЛЪПД ИЮЬЮЛЮЦ; ╚цНПУЮЦКЮП, ЗЪЯСПКЮП╩, ╚лХМ АХП ДЪПДХМ ДЪПЛЮМШ╩ ЬЕХПКЪПХМДЪ ЪУКЮЦХ-ЛЪМЪБХ ДЪИЪП ЙХЛХ ЗЪЯСПКСЦ; ╚цЖПСП ЛЪМХЛ, ЦЪЛ ЛЪМХЛ╩, ╚щЧГЪК ИЮЬЮЛЮЦ╩ ЬЕХПКЪПХМДЪ ЦЖПСП, ЛЪМКХЙ, ЩЧГЪК ИЮЬЮЛЮЦ АЮЗЮПШЭШ, ДЪИЮМЪР; ╚ыЪЦХЦЪР╩ ЬЕХПХМДЪ ЫЪЦХЦЪРХМ ЪМ АЧИЖЙ ИЮПЮДЮМ НКДСЭС, ИЮКЮМЮ МХТПЪР, ЫЮЦЦЮ, ЪДЮКЪРЪ ЦХИЛЪР, НМЮ ВЮЭШПШЬ, ╚йНП╩ ЬЕХПХМДЪ тЖГСКХИЪ ЦХИЛЪР; ╚цНПУ, ЦНПУЛЮ╩ ЬЕХПХМДЪ ЛХККЪРХМ, ХМЯЮМКЮПШМ РЪПАХИЪЯХМЪ УХДЛЪР ЕДЪМ ЦНПУЛЮГКШЦ, ЗЪЯСПКСЦ, СЗЮКШЦ, юГЪПАЮИЗЮМ ВЧПЪИХМХМ ДЮДШМЮ, ДСГСМЮ КЮИХЦ НКЛЮЦ ЮЛЮКШ, ╚яЮЭКШЦ, ИЮУСД БЪЯХИИЪР╩ ЬЕХПХМДЪ п.пГЮ, ъ.йЪПХЛ ЯЮИЮЭШ═ ЦЪАПХ ЖЯРЖМЪ бЪРЪМХМ юПЮГШМДЮМ ЩЧРЖПЖКЛЖЬ АХП НБСЗ ЯС ВХКЪЛЪЙ БЪЯХИИЪРХ, ПЪЫЛЪР ДХКЪЛЪЙ ХЯРЪИХ, ╚яХЛЮЯШГ╩, ╚йХЬХКЪП╩ ЬЕХПКЪПХМДЪ ЪУКЮЦ БЪ РЪПАХИЪМХМ ЛЪМАЪИХ ЙХЛХ ЙХЬХКХЙ, ЛЪПДКХЙ, РЪТЪЙЙЖП ЮГЮДКШЭШ, ╚ьЪКЮКЪ ЙХАХ╩ ЬЕХПХМДЪ ЙХЬХКХЙ ХЯРЕДЮДШ НКЮМ ЗЪЯЮПЪР;═ ╚лЪЛЛЪД юПЮГЮ╩ ЬЕХПХМДЪ БЪРЪМЪ, ЗЪЛХИИЪРЪ АНПЗСМС ЧДЪЛЪЙ; ╚кЪИЮЦЪР╩ ЬЕХПХМДЪ ЪЛЪИЪ ХЯРХМЮД ЕДЪПЪЙ, БЪРЪМДЮЬКШЦ, ЬЪУЯХ-ХЗРХЛЮХ АНПЗ, ХМЯЮМ КЪИЮЦЪРХ БЪ ЦЮИЭШКЮПШМЮ, ТЪДЮЙЮП ЪЛЪИЪ, ХМЯЮМ РЮКЕИХМЪ, ЛХККХ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПЪ, ЪУКЮЦ МНПЛЮКЮПШМЮ ЦЮИШДШЬ, ╚ыЪП ЬЕИХМ ИЮУЬШЯШ╩ ЬЕХПХМДЪ ЩЧГЪККХЙ СЭПСМДЮ ЛЖАЮПХГЪ, ЧИЖД-МЪЯХЫЪР; ╚лЪПДКЪП БЪ ДЪПДКЪП╩ ЬЕХПХМДЪ ЯЧГЖАЖРЧБКЖЙ, ЮКХЗЪМЮАКШЦ; ╚дЖГКЖЙ╩ ЬЕХПХМДЪ ЫЪЦХЦЪР СЭПСМДЮ ЩЖМДЪКХЙ, ЩЖГЪЬРЯХГ ЛЖАЮПХГЪ, ╚лЪЯКЪЙКЪ ИЮЬЮИЮМДЮ╩, ╚яЮВКЮПЮ ДЪМ ДЖЬЖП╩ ЬЕХПКЪПХМДЪ ЛЪЯКЪЙ; ╚мЪ ЦЪДЪП ЙХ, ЛЮЗЮК БЮП╩ ЬЕХПХМДЪ ИЮУЬШКШЦ ЙХЛХ ТХЙХПКЪП ЦЮИМЮЭШ ХТЮДЪ НКСМЛСЬДСП. аЕКЪ ЪЯЪПКЪПДЪ ╚ХВДЪМ╩ ЩЪКЪМ ╚лЪМ╩ ИЮМЭШЯШ ВНУЦЮРКШ ЛЪРКЪАКЪПХ, ЯНЯХЮК-ЛЪМЪБХ ДЪИЪП БЪ МЮЦХЯКХЙКЪПХ ЧГЖМДЪ АХПКЪЬДХПХПДХ. оПНТ. и.цЮПЮ╜ИЕБ ДЕЛХЬЙЪМ, ╚АЪДХХ РЪТЪЙЙЖПЖМ ЮУЮПШ хМЯЮМШ, дЖМИЮМШ, гЮЛЮМШ БЪЫДЪРДЪ ДЪПЙ ЕРЛЪИЪ ЙЧЛЪЙ ЩЧЯРЪПЪМ ЯНЯХЮК-ТЪКЯЪТХ ЮУРЮПШЬКЮПШМ ЛЪЗПЮЯШМЮ ДНЭПС ИЧМЪКХПДХ╩ [118, Я.43].

у.п.сКСРЖПЙЖМ 80-ЗХ ХККЪП ЪЯЪПКЪПХМДЪ ДЪ хМЯЮМ НАПЮГШ ДЮБЮЛ ЕРДХПХКЛХЬДХП (╚хМЯЮМКШЭШ ДЖЬЖМЖПЪЛ╩ (1980); ╚аНПЗКСИЮЛ╩ (1981). ьЮХП ЛЖЗЪППЪД-ТЪКЯЪТХ═ НКЮПЮЦ ХМЯЮМ БЪ ХМЯЮМКШЦ ЫЮЦЦШМДЮ ЛЖЫЮЙХЛЪКЪП ИЖПЖДЖП. хМЯЮМ РЪГЮДКЮПШМ, ЛЖЫХРХМ ЧГЖМДЪМ ╚ДНЭСКСП╩:

аХП ИЮМДЮ нБЯЕМЯХЛ √ АЪЬЪП РЮАСРС,

аХП ИЮМДЮ тЪПЦЮМЪ √ АЮЫЮП ЦНУСКС.

хМЯЮМ √ ЙЮХМЮРДЮМ ЛХМ ДЪТЪ СКС,

рХЛЯЮЫДЮМ, ЪЦПЪАДЪМ ЦЮР-ЦЮР ЦНПУСКС.

═ (╚хМЯЮМКШЭШ ДЖЬЖМЖПЪЛ╩)

у.п.сКСРЖПЙЖМ хМЯЮМШ (АЪДХХ НАПЮГШ) Н ХМЯЮМДШП ЙХ, ХЗРХЛЮХ ЕРХПЮГ ЛЪЦЮЛКЮПШМДЮМ ЩЖЗ ЮКШП, ИЕРХЬХП, ИЕРЙХМКЪЬХП:

вНУДЮМ АНПЗСЛ БЮП ЛЪМХЛ ЫЪП ЩЖКЪ, ЫЪП ЩЖКГЮПЮ,

хККЮЫ ЙХ, ЛЪЭПСП, ЗЪЯСП, ЦЪКАХ МСП ХМЯЮМКЮПЮ!

ьЮМКЮПЮ, ЮД-ЯЮМКЮПЮ ЫЕВ АХП ЛЪЫЪК ЦНИЛЮДЮМ

цЮМДЮККЮП ЦШПЮМКЮПЮ, ЕЫЙЮЛКЮП ЦШПЮМКЮПЮ!════════════════════════════════════════ (╚аНПЗКСИЮЛ╩)

ьЮХПХМ хМЯЮМ НАПЮГШ, ЛЪМЪБХ ЕИАЪЗЪПКХЙКЪП, ДЪИЪПЯХГКХЙКЪП═ ОПНЯЕЯХМДЪ АНИ БЕПХП, АСМЮ ЩЧПЪ ДЪ Н, ХЗРХЛЮХ ЫЮЦЯШГКШЦКЮПЮ ВЪОЪП ЙХЛХ ЩЧПЖМЖП; у.п.сКСРЖПЙЖМ ХЗРХЛЮХ ЕРХПЮГКЮПШ ЮВШЦ-ЮЬЙЮП, АХПАЮЬЮ РЪГЮЫЖПЖМЖ 80-ЗХ ХККЪПХМ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЩЧЯРЪПХП:

ыЮГШПШМ МЮГХПХ БЮП, ЫЪП ЬЕИХ ДЪ НБЗСМДЮ,

нМКЮП ИЮЬЮП ЫЪИЮРКЮ ЧКЖЛЖМ ЮИПШЗШМДЮ.

аС ЛЪПДКЪПЪ АНПЗКСИЮЛ.

чГЖМДЪМ √ ЦЮР-ЦЮР, ИЕЙЪ РЪОЪЩЧГКЪ ДЧИЖЬЪМ

хЩХДКЪПЪ АНПЗКСИЮЛ.

лЪМ НМКЮПЮ ДЪЛХПДЪМ ЦЮМЮД НКЛЮЦ ХЯРЪПЪЛ.

ьХПХМДХПЯЪ СЭПСМДЮ тЪПЫЮД НКЛЮЦ ХЯРЪПЪЛ

дЖЬЯЪКЪП ДЮПЮ, АЪМДЪ

дЖМИЮМШМ ЯХМЪЯХМДЪ ТЪПИЮД НКЛЮЦ ХЯРЪПЪЛ.

рСМЗ═ ЛЮМЕЪ ЩЧПЯЪКЪП, ОНКЮД НКЛЮЦ ХЯРЪПЪЛ.

═(╚аНПЗКСИЮЛ╩)

у.п.сКСРЖПЙЖМ хМЯЮМШ ИЮКМШГ ЛЖЯАЪР ХДЕЮКШМ, ЛЪПД ХМЯЮ╜МШМ НАПЮГШ ДЕИХК; Н, ХМЯЮМЮ ЖЛСЛХКЪЬДХПХЗХ, РЪТЪППЖЮРКШ ДХЦ╜╜ЦЪР ИЕРХПХП. нУСЗС ЫХЯЯ ЕДХП ЙХ, АС ХМЯЮМ ЯЮМЙХ ТНКЙКНПДЮМ, УЮКЦ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМДЮМ ЖГЖ АЪПХ ЛЪМЪБХ-ЪТ╜ЯЮ╜МЪ╜БХ ДЪИЪПКЪПДЪМ ЩЖЗ ЮКШП, НМКЮПШМ ЯЕЫПХМХ ЧГЖМДЪ РЪЗЪЯЯЖЛ ЕРДХПХП:

аНПЗКСИЮЛ ЯЮМХИЪМХМ ЗЧБЫЪПХМХ ЯШУЮМЮ,

чКЖЛЖМ ЦСЗЮЭШМЮ ЮРШКША ЯЮЭ ВШУЮМЮ,

иЕДДХ ХКДШПШЛ ХЙЪМ АХП АСКСДДЮ ВЮУЮМЮ,

иЕРЛХЬ ХЙХ МЪЫП ХЙЪМ АХП ЛЪЗПЮДЮ ЮУЮМЮ.

лЪПД ХЙЪМ┘ ДЮПЮ ДЖЬЪМ┘ МЪ ДХМЪМ, МЪ АЮЭШПЮМ,

дЮДШМЮ ЫЕВ ЙЪЯХ ИНУ, ЛЪМКХИХМХ ВЮЭШПЮМ

лЪРХМКЪПЪ АНПЗКСИЮЛ.

═(╚аНПЗКСИЮЛ╩)

хМЯЮМ ЛЖЫХРЪ, БЮПКШЭЮ АЮЭКШ НКДСЭСМДЮМ РЮПХУХ АНПЗ БЪ ЛЪ╜Я╜С╜╜КХИИЪР ЫХЯ╜ЯХМ╜ДЪМ ЦЮВЮ АХКЛЪГ. у.пГЮМШМ ЫСЛЮМХЯР ЩЧПЖЬКЪПХМДЪ АС, ЪУ╜КЮ╜ЦХ ЙЕИТХИ╜ИЪРДХП:

аНПЗСЛС БЕПЛЪЙ ЖВЖМ

дЮЭ ЦЮКДШПЮМ ТЪЫКЪИЪЛ┘ дЪПДКХИЪЛ, ТЪПЪЫКХИЪЛ,

аНПЗ ЧДЪЛЪЙ СЭПСМДЮ ЛЪМ АХП ЗЮМ ЛЪЬЪКХИЪЛ.

аНПЗКС ЧКЯЪЛ, ДЖМИЮИЮ РЪГЪДЪМ ЩЪКЛЪКХИЪЛ.

═(╚аНПЗКСИЮЛ╩)

у.п.сКСРЖПЙЖМ БЪРЪМОЪПБЪПКХИХМДЪ, ЫСЛЮМХГЛХМДЪ хМЯЮМ НАПЮГШ ЪКЮ╜ЫХД╜ДЪ НКЮПЮЦ, ╚йХЬХ╩ ЯЪЗХИИЪЯХ ХКЪ ДЪ ЪКЮЛЪРДЮПДШП. йХЬХ НАПЮГШ ЬЮХПХМ ИЮПЮДШЗШ╜КШЭШМДЮ РСРСЛКС ХДЕИЮ БЪ ТХЙХП ЦЮИМЮЭШДШП. ╚аЮЬШЮВШЦ ДЮИЮМЮМ ЙХЬХ╩ (1980), ╚йЧМ╜КЖЛКЪ ЯЧЫАЪР╩ (1980), ╚цНПУЮЦКЮП, ЗЪЯСПКЮП╩ (1980), ╚йХЬХКЪПЪ ЮПУЮКЮ╜МЮЦ╩, ╚щЧИКЪПДЪМ ЩЪКЪМ ЙХЬХ╩ (1980), ╚аЪЯ МХИЪ ЯСЯДСМ?╩, ╚цЪДХП-ЦХИЛЪР╩ (1983), ╚лЪМДЪМ АЮЬКЮМШП бЪРЪМ╩ (1983), ╚ьЧЫПЪР╩ (1984), ╚яЮПЯШКЛЮ, ЦЮПДЮЬШЛ╩ (1984) ЪЯЪПКЪПХМДЪ НАПЮГКЮЬЮМ ЙХЬХКХЙ ЩЕМХЬ ЛЪМЮДЮ ЛЪМЪБХ-БХЗДЮМХ НИЮМШЬДШП.

ьЮХП ЩЧЯРЪПХП ЙХ, ЙХЬХКХИХМ ЪЯЮЯШ ДНЭПСИЮ, ЫЪЦХЦЪРЪ ЮПУЮКЮМЛЮЦДШП, ЫЮЦЦ ИНКСМДЮ АЮЭПШ ИЮМЛЮЦДШП, ДХМДХП, ХМЮМЗДШП, аНГ ЦСПД╜ДСП, ЧИЩЖДЖП, ЙХЬХКХЙ ЯЮК ЦЮИЮ, СКС ДЮЭКЮПДШП! (╚йХЬХКЪПЪ ЮПУЮКЮМЮЦ╩).

яЪЛХЛХИИЪР ЙХЬХКХИХМ ПЪЫМХДХП. хМЯЮМ ЫЪЛ ДЪ ЧГ ╚ХВХМЪ╩ ЧГЖМДЪМ АЮУ╜ЛЮ╜КШ, ЧГЖМЖ ЩЪПЪЙКХ АХКЛЪКХДХП. нМДЮ ХМЯЮМШМ АЧИЖЙ НКДСЭСМЮ ЬЖАЫЪ ИЕПХ ЦЮКЛШП:

ыЮЛШ ЩЧГКЪИХП ЙХ, ВШУЯШМ НПРЮИЮ

иЕМХ АХП ЦЪЫПЪЛЮМ, ЛЖДПХЙ АХП ДЪДЪ.

уЕИП! хЩХДКХИХ ЩЪГЛЪ СГЮЦДЮ,

чГЖМЯЪМ йНПНЭКС, ьЮЫ уЪРЮИХ ДЪ

═══ (╚йЧМКЖЛКЪ ЯЧЫАЪР╩)

хМЯЮМ НАПЮГШ ЬЮХПХМ ЫСЛЮМХЯР БЪ БЪРЪМОЪПБЪПКХЙ ЩЧПЖЬКЪПХМДЪМ ЯШИПШКЛШЬ ЬЪЙХКДЪ ДЕИХКДХП; НМКЮПКЮ БЪЫДЪРДЪ, ЪКЮЦЪ БЪ ЛЖМЮЯХАЪРДЪДХП, РЮЛДЮ ТЪПД, ТЪПДДЪ РЮЛ ЙХЛХДХП. у.п.сКСРЖПЙЖ ЛЖЪИИЪМ ЛЪМЮДЮ ЛЪМЪБХ РЪМЫЮКШЦ ЬЮХПХ, ЬЕХПКЪПХМХ ХЯЪ РЪМЫЮКШЭШМ ОНЕГХИЮЯШ ДЮ ЮДКЮМДШПЛЮЦ НКЮП. ╚цЖББЪРКХ, АЧИЖЙ хМЯЮМ ХДЕИЮЯШ √ и.цЮПЮИЕБ ДЕЛХЬЙЪМ √ НМСМ ЫЪП АХП ЗХДДХ ЪЯЪПХМЪ ЮХДДХП╩.

у.п.сКСРЖПЙЖМ ЫСЛЮМХГЛХМДЪ, БЪРЪМОЪПБЪПКХИХМДЪ ПЖЬ╜БЪРУНПКСЦ, БЪГХТЪОЪПЪЯРКХЙ, ЛЪДДЮЫКШЦ ЛЧБГСЯС ЩЖЗКЖ РЪМЦХД ЫЪДЪТКЪПХМДЪМДХП. ьЮХП ПЖАЮХКЪПХМДЪМ АХПХМДЪ ИЮГШП:

хКАХГ ХЬШКДЮИЮП, МСП ИЮИЮ АХКЛЪГ,

пЖРАЪ ДЖЬЙЖМКЪПХ ОЮПКЮИЮ АХКЛЪГ.

иЮКМШГ ЯРНКСМС ЦНПСИЮМ ЩЪДЮ

уЮКЦШМ ЬЪПЪТХМХ ЦНПСИЮ АХКЛЪГ.

лЖГЖП ЖМЯЖПКЪПХ, БЪГХТЪОЪПЪЯРКЪПХ РЪМЦХД у.п.сКСРЖПЙ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЫЪЗБ, ЯЮПЙЮГЛ, ОЮЛТКЕР ХКЪ ДЮЫЮ ВНУ ЛЖЪИ╜ИЪМКЪЬХП. ьЮХПХМ РЪМЦХДХ ИЖМЩЖК, ЩЖГЪЬРКХ РЪМЦХД ДЕИХКДХП, ЙНМЙПЕР, ЖМБЮМКШ НКСА ЩЖЗКЖ ЖЛСЛХКЪЬДХПЛЪ ЙЕИТХИИЪРХ НКЮМ РЪМЦХДДХП. аС АЮУШЛДЮМ ╚яЪМ МЕВХМ РСРЛСЯЮМ АС БЪГХТЪМХ╩ (1980), ╚яЪМ ХМЮМЛЮ ЛЪДДЮЫКЮПЮ╩ (1986), ╚рЖПЙ ЯЧГЖМДЪМ ЦНПУЮМ ЩЪДЮ╩ (1986), ╚бЪГХТЪ ЧКЖЯЖ╩ (1987) ЬЕХПКЪПХ ДХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕДХП. аС ЪЯЪПКЪПДЪ БЪГХТЪОЪПЪЯРКХИХМ ЯЪЗХИИЪБХ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХ ПЕЮК ХТЮДЪЯХМХ РЮОЛШЬДШП:

дЕЛЪЙ, ЫЧПЛЪР ЯЪМХМ, ЬЮМ-ЬЧЫПЪР ЯЪМХМ,

рЪГЪ ЯЖД, РЪГЪ АЮК, РЪГЪ ЪР ЯЪМХМ.

аЮЭ ЯЪМХМ, ЮЭ ╚бНКЦЮ╩, ЕИЬ-ХЬПЪР ЯЪМХМ,

йЮТЕККХ, ЛЪПЛЪПКХ ЯЪКРЪМЪР ЯЪМХМ

яХТЮПХЬКЪ ЫЖПЪМ МЕВЪ ХР ЯЪМХМ,

аЪПЙДЪМ ВЮК ГСПМЮМШ, ЦШГДШП ДЪТХМХ, -

аСМСМВЖМ РСРЛСЯЮМ ЯЪМ БЪГХТЪМХ!

═══════════════════════ (╚яЪМ МЕВХМ РСРЛСЯЮМ АС БЪГХТЪМХ╩)

ьЮХПХМ ЮМРХЫСЛЮМХГЛХМХМ ЪКЮЛЪРКЪПХМДЪМ АХПХ ДЪ ЯЮРЦШМКШЦДШП, ьЮХП АС╜МС ЛХККЪР ЖВЖМ АЪКЮ ЫЕЯЮА ЕДХП, НМСМ ЯЪАЪАКЪПХМХ ЯЮУРЮ ЬЧЫПЪРДЪ, ЮД-ЯЮМДЮ, БЪГХТЪОЪПЪЯРКХЙДЪ ЩЧПЖП (╚яЮРЦШМ╩, 1980). ьЮХП ЮМРХЫС╜ЛЮМХГЛХМ УЖЯСЯХИИЪРКЪ╜ПХМДЪМ НКЮМ ЦНПУЮЦКШЭШ ДЮ БЪРЪМ БЪ БЪРЪМДЮЬ ЪУКЮЦШМШМ ЛЪМЪБХ ЮЬШМЛЮКЮПШМ╜ДЮМ ЫЕЯЮА ЕДХП, МЪРХЗЪ ЕРХАЮПХКЪ Н, ЛХККХ ХДЕЮКШ ДЮ ЙНПЬЮКДШП:

аЮУЮП ЙНП ЙХЛХДХП ЦНПУЮЦ ЫЪИЮРДЮ,

лХМ ЩЖМЪЬ ДНЭЯЮ ДЮ, ЙЧЛЪИХ НКЛЮГ.

щЧГЖЦШОШЦ ИСПДСМ, ЮЭЗХИЪП ЕКХМ

иЮКМШГ ИЕЛХ НКЮП, ЛЪМКХИХ НКЛЮГ!

(╚цНПУЮЦКЮП, ЗЪЯСПКЮП╩)

мЮДЮМКШЦ, ЕИАЪЗЪПКХЙ, АСЦЪКЪЛСМКСЦ БЪ РЪЯКХЛВХКХИХМ ХТЬЮЯШ ╚оЮКШД ЩЧБДЪЯХМДЪ╩ (1980), ╚цЮКЮМ ЯЪМЪРДХП ЮМЗЮЦ╩ (1980), ╚рЪЯКХЛВХКХЙ╩ (1980), ╚аСЦЪКЪЛСМ╩ (1980) ЪЯЪПКЪПХМДЪ РСРЮПКШ РЪМЦХД ЕДХКЛХЬДХП. ьЮХП ХЙХЖГКЖКЖИЖ, ЯЮУРЮЙЮПКШЭШ, АЪДУЮЫКШЭШ, ЕРХМЮЯШГКШЭШ, ЛЪДДЮЫКШЭШ ЛЪМЪБХ ЕИАЪЗЪПКХИХМ, ЮМРХЫСЛЮМХГЛХМ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХМДЪМ ЫЕЯЮА ЕДХП (╚уЕИХПУЮЫ ИНКСМДЮ╩, /1980/; ╚яСЯЮ-ЯСЯЮ╩ (1980); ╚аХП ДНЯРЮ ЮВШЦ ЛЪЙРСА╩ (1980); ╚яЖОЖПЩЪВХ БЪ ЬЮХП╩ (1981); ╚ьЕПАЮГ╩ (1982); ╚лЪМ ЯЪМЪ ЩЖБЪМХПДХЛ╩ (1987).

у.п.сКСРЖПЙ ЛЪМЪБХ ЕИАЪЗЪПКХИЪ, ЮМРХЫСЛЮМХГЛЪ ЦЮП╜ЬШ ЫСЛЮМХЯР ЦЮИЪ БЪ ЛЪПЮЛКЮПШ ЦНИСП. ╚щЧИКЪПДЪМ ЩЪ╜КЪМ ЙХЬХ╩ (1980) ЪЯЪПХМДЪ БЪРЪМДЮЬ ЦЮИЪЯХМХ ОНЕРХЙКЪЬДХПЪМ ЯЪМЪРЙЮП ХЗРХЛЮХ МЮЦХЯКХЙКЪПДЪМ, ДЮБЮЛ ЕРЛЪЙДЪ НКЮМ ГЖКЛЙЮПКШЦДЮМ ЦЪГЪАКЪМХП, ЛХККХ ДЪИЪПКЪП ХРЪМДЪ РЮПХУХ ЧМДЪПКЪПХ УЮРШПКЮИШП. бЪРЪМДЮЬКШЦДЮ ЛХККХ БХЗДЮМШ НИЮДШЬ ИЖЙЯЪЙ ЛЪМЪБХ-ЪУКЮЦХ КЪИЮЦЪР БЪ ЪМЪМЪ ЙХЛХ ХДЕИЮКЮМШП:

тЪЦЪР ЯЧМЛЪГ, ЦЮПЮКЛЮГ УЮКЦШМ, ЫЮЦЦШМ БХЗДЮМШ √

ьЮЫ хЯЛЮИШК уЪРЮХ, уХИЮАЮМХ, ъПЮМХ.

ьЪПЪТЯХГКХЙ, БХЗДЮМЯШГКШЦ ЬЮХП МЪГЪПХМДЪ ЛЪМЪБХ БЮПХЯКХИХМ ЙЪЯХКЛЪЯХ, ╚ГЮРШ-ЦШПШЦКШЭШМ╩ ИЮПЮМЛЮЯШДШП, АС ХЯЪ ЛХККХ-ЛЪМЪБХ ЗШКШГКШЦДШП. (╚цЮТХИЪАЮГ╩)

80-ЗХ ХККЪПХМ ЬЕХПКЪПХМДЪ ДЪИЪПКЪП, ЫСЛЮМХЯР ЙЕИТХИ╜ИЪР╜КЪП ЯЮМАЮКШ ХКЪ ЯЕВХКХП. ыСЛЮМХГЛ ЛЖЮЯХП ЬЪПЮХРДЪ ЮГЮД, ЛЖЯ╜РЪЦХК, ДЕЛНЙПЮРХЙ ЙЕИТХИИЪРКЪП ЦЮГЮМШП, ЛЪМЪБХ-РЮПХУХ, ЦЮМ-ХДПЮЙ ИЮД╜ДЮ╜ЬШ ХТЮДЪ ЕДХП. уЪКХК пГЮ ПСЫСМ ЪАЪДХИИЪРХМХ, ЫЪИЮРШМШ ЦЪАСК ЕРЛЪЙКЪ, ЪЯ╜╜КХМДЪ, ЛХККХ ЬЪУЯХИИЪРКЪПХМ ИЮЬЮПШКШЭШМШ, ДЕЛЪКХ, ЛХККХ ЪМЪМЪМХ РЪЯ╜ДХЦ ЕДХП, КЮЙХМ ЫЪЛ ДЪ ЛХККХ ЪМЪМЪКЪПХ УЮКЦШМ ДЪПЙ ЕРЛЪЯХ БЪ ИЮЬЮРЛЮЯШМШ ЮПГСКЮИШП, РЮПХУХ ЬЪУЯХИИЪРКЪП ДЪПЙ НКСМЛЮЯЮ ╚АХГХЛЙХ╩ НКЮ АХКЛЪГ, ЮИ-СКДСГКЮПДЮМ ЮЯШКШ ЦЮКЮП, ЛХККХКХИХМ ЛЪМЪБХ ЧКЖЛЖ АЮЬКЮИЮП:

вЧПЪЙ ИЕИЪМ, ЯС ХВЪМ, ЬЕП НУСИЮМ Н ЮДЮЛ

еМХА ЩЪКЛХЬДХ ИЕПЪ СКДСГКЮП ЮПЮЯШМДЮМ.

нМС ДЪПЙ ЕРЛЪДХМХГ, ЩЧЛЖКЛЪДХ ЛЪГЮПЮ,

иЕМЪ ЦНЬСКДС ЩЕРДХ ЮИКЮПЮ, СКДСГКЮПЮ.

еИМХ ДЖЬЖМЗЪ РЪПГХ ╚нЗЮЦ╩ (1983) БЪ ╚йНП╩ ЬЕХПКЪПХМДЪ ДЪ ДЮБЮЛ ЕРДХПХКХП. аС МЖЛСМЪКЪПДЪ ЬЮХП ИСПДЮ, НЗЮЭЮ, ДХКЪ АЮЭКШКШЦ ЛЪЦЮЛШМДЮМ ДЮМШЬШП: АС ЛЪЦЮЛ ЛХККХ АЮЬКЮМЭШЗ НКЯЮ ДЮ, НМСМ ЙЧЙЖМДЪ ДЖМИЪБХКХЙ, ХМЯЮМКШЦ, СКСКСЦ БЪ СЗЮКШЦ ДЮИЮМШП, ЖЛСЛХИИЪРКЪ, у.п.сКСРЖПЙДЪ ЛХККХ ЛЪМЯСАХИИЪРХМ ЛЪМЮ БЪ ЪЫЪЛХИИЪРХ ЩЕМХЬ ХТЮДЪ НКСМСП. хЗРХЛЮХ ЫЮЦЯШГКШЦКЮПШМ, ХЛ╜╜ОЕПХИЮМШМ РЪМЦХДХ БЪ ЛХККХ ЮГЮДКШЦ ЫЪПЪЙЮРШ ХТЮДЪЯХ √ АС ХЙХ УЪРР ЬЮХПХМ ЫСЛЮМХГЛ БЪ БЪРЪМОЪПБЪПКХЙ ХДЕИЮ╜КЮПШМШМ РЪГЮЫЖПЖМДЪ ЮОЮПШЗШ НКЛСЬДСП.

ъдъахииюр:

1. а.мЪАХИЕБ. хЯРХЦКЮК ЬЮХПХ. аЮЙШ: еКЛ, 2001.

2. ъ.ъЯЩЪПКХ. лХККХ ХДЕЮК ЛЖЗЮЫХДХ. аЮЙШ: еКЛ, 2005.

3. у.п.сКСРЖПЙ. яЕВХКЛХЬ ЪЯЪПКЪПХ. аЮЙШ: щЪМЗКХЙ, 2001.

4. у.п.сКСРЖПЙЖМ ЬЪУЯХ ЮПУХБХ. 1962-1994-ЗЖ ХККЪП.

пегчле

нАПЮГ ВЕКНБЕЙЮ Б ОНЩРХВЕЯЙНЛ РБНПВЕЯРБЕ у.п.сКСРЧПЙЮ НЯНАЕММН Б 60-80-Е ЦНДШ ОПНЬКНЦН БЕЙЮ ЯНГДЮМШ Б ЯННРБЕРЯРБХХ Я ЮЙРХБМШЛХ ВЕПРЪЛХ ЕЦН ЯНБПЕЛЕММХЙЮ. щРНР ВЕКНБЕЙ ЪБКЪЕРЯЪ МНЯХРЕКЕЛ ЙЮЙ МЮЖХНМЮКЭМШУ, РЮЙ Х НАЫЕВЕКНБЕВЕЯЙХУ═ ЙЮВЕЯРБ Х ХДЕИ. нАПЮГ ВЕКНБЕЙЮ у.пГШ ЯХКЕМ РЕЛ, ВРН НМ ЯНВЕРЮЕР Х ЦПЮФДЮМЯЙХЕ, Х ЦСЛЮМХЯРХВЕЯЙХЕ ВЕПРШ. нМ МЕ РНКЭЙН КХПХВЕЯЙХИ ЦЕПНИ, ХКХ КХПХВЕЯЙНЕ ╚ъ╩ ОНЩРЮ, НМ Х НАНЯНАКЕММШИ ЪПЙН ХМДХБХДСЮКЭМШИ НАПЮГ УСДНФМХЙЮ.

SUMMARY

The character of a human being, consequent to the definite period in the poetry of 60-80 years of the XIX century by Kh. R.Uluturk was glorified .

The character of human being is powerful with its patriotism and humanism═ peculiarities. That man makes an impression═ of the individual character of the lyrical═ ╚I╩ of a poet more than lyrical here.═

This man is a carrier of national, human qualities.═ The character of a human═ being is much stronger with its humanistic features. And that man═ - the lyrical ╚I╩ of the poet gives the impression of an individual character even more than of his lyrical hero.

дЮ, ОН-ЛНЕЛС ЩРН АШКН ПЮГАХРНЕ ОНЙНКЕМХЕ, ПЮГАХРНЕ БН ЛМНЦХУ НРМНЬЕМХЪУ. мН √ ВЕПР БНГЭЛХ! √ ЛШ БНБЯЕ МЕ ОНЦХАКХ, ЙНМЕВМН, ЙПНЛЕ ОНЦХАЬХУ, ХЯЙЮКЕВЕММШУ Х ЪБМН ЯНЬЕДЬХУ Я СЛЮ. оНЦХАЬЕЕ ОНЙНКЕМХЕ! √ МЕР┘ лШ АШКХ НВЕМЭ БШМНЯКХБШЛ ОНЙНКЕМХЕЛ┘═ щ.уЕЛХМЦСЩИ. хГ ХМРЕПБЭЧ.

оЕПБЮЪ ЛХПНБЮЪ БНИМЮ НЯРЮБХКЮ ОНЯКЕ ЯЕАЪ ТХГХВЕЯЙХ ХЯЙЮКЕВЕММНЕ Х ДСУНБМН РПЮБЛХПНБЮММНЕ ЛНКНДНЕ ОНЙНКЕМХЕ √ ⌠ОНРЕПЪММНЕ ОНЙНКЕМХЕ■.

════════ б 20-Е ЦНДШ XX ЯРНКЕРХЪ БШЯРСОХКЮ ЦПСООЮ ОХЯЮРЕКЕИ[1] √ СВЮЯРМХЙНБ БНИМШ, Б РБНПВЕЯРБЕ ЙНРНПШУ БШПЮГХКНЯЭ ПЮГНВЮПНБЮМХЕ Б ЙЮОХРЮКХЯРХВЕЯЙНИ ЖХБХКХГЮЖХХ, НАНЯРПЕММШЕ РПЮЦХВЕЯЙХЛ НОШРНЛ ОЕПБНИ ЛХПНБНИ БНИМШ, ОН НРМНЬЕМХЧ Й ЙНРНПШЛ Х АШКН ОПХЛЕМЕМН НОПЕДЕКЕМХЕ ⌠ОНРЕПЪММНЕ ОНЙНКЕМХЕ■.

бШПЮФЕМХЕ ⌠ОНРЕПЪММНЕ ОНЙНКЕМХЕ■ (⌠lost generation■) БОЕПБШЕ СОНРПЕАХКЮ цЕПРПСДЮ яРЮИМ Б АЕЯЕДЕ Я уЕЛХМЦСЩЕЛ, ПЮГДПЮФЕММН СБЕПЪЪ ЕЦН, ВРН ⌠БЯЕ БШ РЮЙХЕ, БЯЪ ЛНКНДЕФЭ, ОНАШБЮБЬЮЪ МЮ БНИМЕ. бШ √ ОНРЕПЪММНЕ ОНЙНКЕМХЕ. с БЮЯ МХ Й ВЕЛС МЕР СБЮФЕМХЪ. бШ БЯЕ ЯНОЭЕРЕЯЭ┘■[1]

яЙЕОРХВЕЯЙХ НРГШБЮЪЯЭ Б ОХЯЭЛЕ Й оЕПЙХМЯС (1926) Н ⌠ОПЕРЕМГХЪУ цЕПРПСДШ МЮ ПНКЭ ОПНПНЙЮ■ уЕЛХМЦСЩИ МЕ УНРЕК ОПХВХЯКЪРЭ Й ⌠ОНРЕПЪММНЛС ОНЙНКЕМХЧ■МХ ЯЕАЪ, МХ ЛМНЦХУ АКХГЙХУ ЕЛС ОН ДСУС КЧДЕИ.[1]

гМЮВХРЕКЭМШЛ ЯНАШРХЕЛ Б ХЯРНПХХ КХРЕПЮРСПШ ⌠ОНРЕПЪММНЦН ОНЙНКЕМХЪ■ АШК 1929 ЦНД, ЙНЦДЮ АШКХ НОСАКХЙНБЮМШ РПХ ГЮЛЕВЮРЕКЭМШУ ЮМРХБНЕММШУ ОПНХГБЕДЕМХЪ √ ⌠оПНЫЮИ, НПСФХЕ!■ щ.уЕЛХМЦСЕЪ, ⌠яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ■ п.нКДХМЦРНМЮ, ⌠мЮ ГЮОЮДМНЛ ТПНМРЕ АЕГ ОЕПЕЛЕМ■ щ.л.пЕЛЮПЙЮ.

б 30-Е ЦНДШ РЕЛЮ ⌠ОНРЕПЪММНЦН ОНЙНКЕМХЪ■ РЕПЪЕР ЯБНЧ НЯРПНРС, МН МЕ ХЯВЕПОШБЮЕРЯЪ, НЯНАЕММН С нКДХМЦРНМЮ Б ПНЛЮМЮУ ⌠дНВЭ ОНКЙНБМХЙЮ■, ⌠бЯЕ КЧДХ √ БПЮЦХ■, Ю РЮЙФЕ Б ПНЛЮМЮУ пЕЛЮПЙЮ ⌠бНГБПЮЫЕМХЕ■ Х ⌠рПХ РНБЮПХЫЮ■.

аСДСВХ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕЛ ОНЯКЕБНЕММНЦН ⌠ОНРЕПЪММНЦН ОНЙНКЕМХЪ■, ОХЯЮРЕКЭ гЮОЮДЮ, нКДХМЦРНМ МЮВХМЮЕР ЯБНИ РБНПВЕЯЙХИ ОСРЭ ЙЮЙ ОНЩР Б 1912 Ц. я МНБШЛХ ОПЕДЯРЮБКЕМХЪЛХ Н ГЮДЮВЮУ ОХЯЮРЕКЕИ. б ЩРНР ОЕПХНД НМ ОПХЯНЕДХМЪЕРЯЪ Й ХЛЮФХГЛС √ ЩЯРЕРЯЙНЛС ТНПЛЮКХЯРХВЕЯЙНЛС ДБХФЕМХЧ, УНРЪ ОН ЯБНХЛ ЩЯРЕРХВЕЯЙХЛ БГЦКЪДЮЛ РЪЦНРЕЕР Й ДЕЙЮДЕМРЮЛ. б РБНПВЕЯЙНЛ ЛХПНБНГГПЕМХХ нКДХМЦРНМЮ НАПЮГШ дПЕБМЕИ цПЕЖХХ ХЦПЮКХ НВЕМЭ АНКЭЬСЧ ПНКЭ Х ДЮФЕ ОНЯКЕ ПЮГПШБЮ Я ХЛЮФЕМХЯРЮЛХ ОПЕДЯРЮБКЕМХЪ НА ЮМРХВМНЯРХ ЮЯЯНЖХХПСЧРЯЪ С МЕЦН Я ЮМРХРЕГНИ ЯНБПЕЛЕММНИ ЖХБХКХГЮЖХХ.

оЕПБЮЪ ЛХПНБЮЪ БНИМЮ, СВЮЯРМХЙНЛ ЙНРНПНИ нКДХМЦРНМ АШК, ЯШЦПЮКЮ БЮФМСЧ ПНКЭ Б ТНПЛХПНБЮМХХ ЕЦН, ЙЮЙ ОХЯЮРЕКЪ.

б ЙПХРХВЕЯЙХУ ЯРЮРЭЪУ 20-У ЦНДНБ нКДХМЦРНМ ТНПЛХПСЕР НЯМНБМШЕ ОНКНФЕМХЪ ЯБНЕЦН РБНПВЕЯЙНЦН ЙПЕДН Б ЯРЮРЭЕ ⌠оНЩР Х ЕЦН БПЕЛЪ.■ нМ БШЯЙЮГШБЮЕР ЛШЯКЭ Н РНЛ, ВРН ЯНБПЕЛЕММНЯРЭ ГЮЙКЧВЮЕРЯЪ Б РНЛ, ВРНАШ НЯЛШЯКХБЮРЭ Х ОПЕРБНПЪРЭ Б РБНПВЕЯРБЕ═ ДСУ БПЕЛЕМХ, СРБЕПФДЮЕР НРБЕРЯРБЕММНЯРЭ ОНЩРЮ ОЕПЕД НАЫЕЯРБНЛ Х ЯБЪГЭ Я ВХРЮРЕКЕЛ.

оЕПБШИ АНКЭЬНИ ПНЛЮМ ⌠яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ■ (⌠Death of a Hero■, 1929), ЪБХБЬХИЯЪ БЕПЬХМНИ РБНПВЕЯРБЮ нКДХМЦРНМЮ, ПЮЯЯЙЮГШБЮЕР Н ЯСДЭАЕ ЛНКНДНЦН ЮМЦКХВЮМХМЮ, дФНПДФЮ сХМРЕПАНПМЮ, ОНЦХАЬЕЦН МЮ ТПНМРЕ ОЕПБНИ ЛХПНБНИ БНИМШ.

нКДХМЦРНМ Х ЕЦН ЦЕПНИ САЕФДЕМШ Б ЙПЮЯНРЕ ФХГМХ, СПНДСЕЛНИ ЯХКЭМШЛХ ЛХПЮ ЯЕЦН.

яЙПШРЮЪ АНПЭАЮ дФНПДФЮ сХМРЕПАНПМЮ БМСРПХ БХЙРНПХЮМЯЙНИ ЯЕЛЭХ √ ⌠НОКНРЮ ТХКХЯРЕПЯРБЮ■ √ ГЮБЕПЬЮЕРЯЪ НРЙПШРШЛ ЯНОПНРХБКЕМХЕЛ Х ПЮГПШБНЛ Я ЯЕЛЭЕИ.

бНЯОХРЮММШИ МЮ ЙМХЦЮУ, ЙЮПРХМЙЮУ Х ОНЩРХВЕЯЙНЛ БНЯОПХЪРХХ ОПХПНДШ, МЮВХМЮЧЫХИ УСДНФМХЙ сХМРЕПАНПМ ЯНРПСДМХВЮЕР Б ФСПМЮКЮУ ПЮДХ ГЮПЮАНРЙЮ. нМ БМСРПЕММЕ ЯНОПНРХБКЪЕРЯЪ ЛХПС ⌠СЛЯРБЕММНИ ОПНЯРХРСЖХХ■, БШЯНЙН ЯРЮБХР ЯБНЕ ОПХГБЮМХЕ Х ЕЛС СДЮЕРЯЪ ⌠МЕ ОПНДЮРЭ ДСЬС■.

цКСАНЙН БГБНКМНБЮКН ЦКЮБМНЦН ЦЕПНЪ ГПЕКХЫЕ ВЕКНБЕВЕЯЙНИ МХЫЕРШ Х ЯРПЮДЮМХЪ, ЙНЦДЮ МНВЭЧ МЮ МЮАЕПЕФМНИ рЕЛГШ НМ БХДХР, ВРН ⌠МЮ ЙЮФДНИ ЯЙЮЛЕИЙЕ, ЯЙНПВХБЬХЯЭ Б ЙНЛНЙ ЯХДЕКХ ФЮКЙХЕ НАНПБЮММШЕ ЯСЫЕЯРБЮ┘ ОНГЮДХ ГЮ БШЯНЙХЛХ ЙНОЭЪЛХ ФЕКЕГМНИ НЦПЮДШ БШЯХКЮЯЭ ЦПНЛЮДЮ рЕЛОКЮ √ БШГШБЮЧЫЕ ЯСПНБЮЪ РБЕПДШМЪ ГЮЙНМЮ Х ОНПЪДЙЮ. ю ГДЕЯЭ ЯЙНПВХКХЯЭ, ЯФЮКХЯЭ Б ЙНЛНЙ НАНПБЮММШЕ, ЦНКНДМШЕ Х МЕЯВЮЯРМШЕ КЧДХ √ ЯБНАНДМНПНФДЕММШЕ ЦПЮФДЮМЕ БЕКХВЮИЬЕИ Б ЛХПЕ ХЛОЕПХХ, ФХРЕКХ ЯРНКХЖШ, ЦНПДН ХЛЕМСЧЫЕИ ЯЕАЪ АНЦЮРЕИЬХЛ ХГ ЦНПНДНБ, ЦКЮБМНИ АХПФЕИ Х ЦКЮБМШЛ ПШМЙНЛ ГЕЛМНЦН ЬЮПЮ■.[1]

нЙЮГЮБЬХЯЭ Б ДСУНБМНЛ РСОХЙЕ, сХМРЕПАНПМ СРПЮВХБЮЕР═ БЕПС Б ФХГМЭ, ЛНКНДШЕ ЯХКШ ЕЦН РСЯЙМЕЧР Х БЪМСР, ОНДЮБКЪЕЛШЕ ЙНЬЛЮПНЛ БНИМШ, АЕЯВХЯКЕММШЛХ ФЕПРБЮЛХ, НЯРПН БНЯОПХМХЛЮЕЛШЛХ УСДНФМХЙНЛ.

цЕПНИ МЕ МЮУНДХР НОНПШ МХ Б ХЯЙСЯЯРБЕ, СМХВРНФЮЪ БЯЕ ЯБНХ ЙЮПРХМШ Х ПХЯСМЙХ, КЧАНБЭ НЙЮГШБЮЕРЯЪ ХККЧГХЕИ Х МЕ ХЛЕЪ МХВЕЦН, ПЮДХ ВЕЦН ЯРНХКН АШ ФХРЭ, дФНПДФ сХМРЕПАНПМ ГЮ МЕДЕКЧ ДН ОЕПЕЛХПХЪ, МЮ ПЮЯЯБЕРЕ 4 МНЪАПЪ 1918 ЦНДЮ ОНДМЪКЯЪ АЕГН БЯЪЙНИ БХДХЛНИ ОПХВХМШ БН БЕЯЭ ПНЯР Я ГЕЛКХ Х ЯРЮК ЛХЬЕМЭЧ БПЮФЕЯЙНЦН ОСКЕЛЕРВХЙЮ. рЮЙНИ ЯНБЕПЬЕММН АЕЯЯЛШЯКЕММНИ НЙЮГШБЮЕРЯЪ ⌠ЯЛЕПРЭ ЦЕПНЪ■ √ дФНПДФЮ сХМРЕПАНПМЮ, ЙЮОХРЮМЮ АПХРЮМЯЙНИ ЮПЛХХ, УСДНФМХЙЮ Х КХРЕПЮРНПЮ, СЬЕДЬЕЦН МЮ ТПНМР ПЪДНБШЛ. ═пНЛЮМ Н БНЕММНЛ ОНЙНКЕМХХ, Н БНИМЕ, НА НРБЕРЯРБЕММНЯРХ ГЮ ОНЦХАЬХУ √ ⌠яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ■ ЪБКЪЕРЯЪ ЯБХДЕРЕКЭЯРБНЛ РНЦН, ВРН ПНЛЮМРХВЕЯЙХИ ЛЕРНД МЕ ХГФХК ЯЕАЪ Х, АКЮЦНДЮПЪ ЙНРНПНЛС ЮБРНПС СДЮКНЯЭ ОПНМХЙМСРЭ Б ЯСРЭ БЕЫЕИ Х ОПЮБДХБН БНЯЯНГДЮРЭ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРЭ. юБРНП ЯВХРЮК, ВРН ЩРЮ ЙМХЦЮ √ Б ЯСЫМНЯРХ ОНЦПЕАЮКЭМШИ ОКЮВ, ОНОШРЙЮ ⌠ЯНГДЮРЭ ОЮЛЪРМХЙ ОНЙНКЕМХЧ, ЙНРНПНЕ МЮ ЛМНЦНЕ МЮДЕЪКНЯЭ, ВЕЯРМН АНПНКНЯЭ Х ЦКСАНЙН ЯРПЮДЮКН■.[1]

пНЛЮМ ⌠яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ ■ ОНЯРЮБХК ХЛЪ ЮБРНПЮ Б ПЪД БХДМШУ ЮМЦКХИЯЙХУ ПНЛЮМХЯРНБ, Х МЮЯРНКЭЙН БШДЕКЪКЯЪ ЯПЕДХ ДПСЦХУ ОПНХГБЕДЕМХИ Н БНИМЕ, ВРН БПЮФДЕАМЮЪ ПЕЮЙЖХНММЮЪ ЙПХРХЙЮ НАБХМХКЮ ЮБРНПЮ Б ЙКЕБЕРЕ Х ОНЯНБЕРНБЮКЮ ЕЛС САПЮРЭЯЪ БНМ ХГ юМЦКХХ, ЕЯКХ НМЮ ЕЛС МЕ МПЮБХРЯЪ. пНЛЮМ МЮЬЕК ЦНПЪВХИ НРЙКХЙ С ЬХПНЙНЦН ВХРЮРЕКЪ, ОНКСВХК БШЯНЙСЧ НЖЕМЙС юПМНКЭДЮ аЕММЕРЮ Х цЕПАЕПРЮ сЩККЯЮ, ОПХНАПЕК ХГБЕЯРМНЯРЭ ДЮКЕЙН ГЮ ОПЕДЕКЮЛХ юМЦКХХ.

дПЮЛЮРХГЛ ОНКНФЕМХЪ ЦКЮБМНИ ЦЕПНХМХ, ЕЕ ХМТЮМРХКЭМНЯРЭ, Ю РЮЙФЕ ПНАЙХЕ ОНОШРЙХ ОПНРЕЯРЮ Х ОНПШБШ Й ЯЮЛНЯРНЪРЕКЭМНЯРХ, БЯЕ ФЕ БШГШБЮЧР ЯХЛОЮРХЧ. яНБОЮДЕМХЕ ХЛЕМ дФНПДФХ яЛХГЕПЯ Х дФНПДФЮ сХМРЕПАНПМЮ √ ЩРН БЮПХЮЖХХ РЕЛШ МЕБНКЭМШУ Х ОЮЯЯХБМШУ ФЕПРБ ЯПЕДШ, НРКХВЮЧЫЕИЯЪ ЯНЯКНБМШЛХ Х ЙЮЯРНБШЛХ ОПЕДПЮЯЯСДЙЮЛХ.

рПЕРХИ ПНЛЮМ нКДХМЦРНМЮ √ ⌠бЯЕ КЧДХ √ БПЮЦХ■ √ ЙМХЦЮ НА ЮМЦКХИЯЙНЛ ХМРЕККХЦЕМРЕ═ щМРНМХ йКЮПЕМДНМЕ, ЙНРНПШИ ОЕПЕФХК БНИМС, ПЮГПСЬХБЬСЧ ЕЦН ФХГМЕММШИ СЙКЮД, ЯХЯРЕЛС ЕЦН БГЦКЪДНБ. оНЯРЮБКЕММЮЪ ЮБРНПНЛ Б ПНЛЮМЕ ⌠яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ■ ОПНАКЕЛЮ КХВМНЯРХ Х НАЫЕЯРБЮ, ГДЕЯЭ ОПХНАПЕРЮЕР МЮХАНКЭЬСЧ НЯРПНРС.

⌠бЯЕ КЧДХ √ БПЮЦХ■ √ ПНЛЮМ Н ЙПХГХЯЕ АСПФСЮГМН-КХАЕПЮКЭМНЦН ЯНГМЮМХЪ, МН Б МЕЛ ОПЕДЯРЮЕР МЕ ⌠ЮЦНМХЪ ЕБПНОЕИЯЙНИ ДСЬХ■ (о.бЮКЕПХ), Ю ЕЕ ЛЕРЮМХЪ Х ХЯЙЮМХЪ ФХГМЕММНИ НОНПШ, ОНОШРЙХ ОПЕНДНКЕМХЪ УЮНЯЮ.

мЮ ТНМЕ ЯНАШРХИ ОЕПБНИ ЛХПНБНИ БНИМШ Х БЯЕНАЫЕИ ЯРЮВЙХ 1926 ЦНДЮ Б юМЦКХХ, ЮБРНП ОНЙЮГЮК ЛШЯКХ, ВСБЯРБЮ Х ДПЮЛЮРХГЛ ОЕПЕФХБЮМХИ ТЮЙРХВЕЯЙХ ЕДХМЯРБЕММНЦН ЦКЮБМНЦН ДЕИЯРБСЧЫЕЦН КХЖЮ, ЯНГДЮБ РЕЛ ЯЮЛШЛ КХПХЙН-ОЯХУНКНЦХВЕЯЙНЕ ОНБЕЯРБНБЮМХЕ, МНЯЪЫЕЕ БН ЛМНЦНЛ ЮБРНАХНЦПЮТХВЕЯЙХЕ ВЕПРШ.

вЕКНБЕЙ Я ВХЯРШЛХ ОНЛШЯКЮЛХ, МЕ БУНДЪЫХИ Б ⌠НАЫСЧ ЯУЕЛС БЕЫЕИ■ ОН ЯКНБЮЛ НДМНЦН ХГ ОЕПЯНМЮФЕИ, щМРНМХ йКЮПЕМДНМ НЫСЫЮЕР Б ПЕГСКЭРЮРЕ ЯРНКЙМНБЕМХЪ ФХБШУ Х МЕОНЯПЕДЯРБЕММШУ ВСБЯРБ Я СЯКНБМНИ ЛНПЮКЭЧ, ВРН БЯЕ ⌠НОНКВХКХЯЭ ДПСЦ МЮ ДПСЦЮ, БЯЕ БПЮФДСЧР, ЯКНБМН БЯЕ КЧДХ БПЮЦХ■.[1]

цКСАНЙХЕ ПЮГЛШЬКЕМХЪ ЦЕПНЪ Н ОПХПНДЕ ВЕКНБЕЙЮ, МЕЯНБЕПЬЕМЯРБЕ НАЫЕЯРБЮ Х ОПХМЖХОЮУ ЕЦН ОЕПЕСЯРПНИЯРБЮ ОНПНФДЮЧР БНОПНЯ Н БНГЛНФМНЯРХ БНГБПЮЫЕМХЪ СРПЮВЕММНИ ЖЕКНЯРМНЯРХ, НАПЕРЕМХЪ ОПНЯРШУ ВЕКНБЕВЕЯЙХУ ЖЕММНЯРЕИ.

дКЪ щМРНМХ ⌠НМХ■ √ ЩРН БПЮФДЕАМНЕ НАЫЕЯРБН, ГЮРЕБЮЧЫЕЕ БНИМШ Х СМХВРНФЮЧЫЕЕ ВЕКНБЕВЕЯЙСЧ КХВМНЯРЭ. юМРХВМНЯРЭ, НАПЮГШ ЩККХМХЯРХВЕЯЙНЦН ЛХПЮ, РЮ ЛЕПЮ, ЙНРНПНИ ЦЕПНИ ЛЕПХР НЙПСФЮЧЫЕЕ.

хЯЙКЧВХРЕКЭМЮЪ КЧАНБЭ щМРНМХ Х йЮРЮПХМШ, ЦЮПЛНМХВМНЕ, ЯБЕРКНЕ Х ПЮДНЯРМНЕ ВСБЯРБН, ЙНРНПНЕ МЕБНГЛНФМН Б ЩРНЛ ДХЯЦЮПЛНМХВМНЛ ЛХПЕ, ЪБКЪЕРЯЪ ЯБНЕЦН ПНДЮ ОПНРЕЯРНЛ ОПНРХБ МЕЦН, Б ЙНРНПНЛ нКДХМЦРНМ БНОКНРХК ЯБНЧ ЛЕВРС Н ЦЮПЛНМХХ Б ДХЯЦЮПЛНМХВМНЛ ЛХПЕ.

б 1938 ЦНДС вЮПКЭГ оЕПЯХ яМНС Б ЯБНЕИ АПНЬЧПЕ, ОНЯБЪЫЕММНИ РБНПВЕЯРБС нКДХМЦРНМЮ, ОХЯЮК: ⌠бПЪД КХ ЛНФМН, ВХРЮЪ ЙЮЙНЕ АШ РН МХ АШКН ОПНХГБЕДЕМХЕ ЛХЯРЕПЮ нКДХМЦРНМЮ, НЯРЮРЭЯЪ ПЮБМНДСЬМШЛ. нМХ ОПНХГБНДЪР МЕЛЕДКЕММНЕ, ЯОНМРЮММНЕ ДЕИЯРБХЕ, ВРН ЪБКЪЕРЯЪ ОПХГМЮЙНЛ РБНПВЕЯРБЮ МЮХАНКЕЕ ЯХКЭМН ВСБЯРБСЧЫХУ ОХЯЮРЕКЕИ. мЕЛМНЦХЕ ОХЯЮРЕКХ НАКЮДЮЧР РЮЙХЛ ⌠НЦНМЭЙНЛ■, ЯРПЮЯРМШЛ НЫСЫЕМХЕЛ ОЕПЕФХБЮЕЛНЦН ХЛХ МЮЯКЮФДЕМХЪ ХКХ ЯРПЮДЮМХЪ┘ Х ДЮПНЛ ОЕПЕДЮРЭ ЕЦН Я МЕНАШВЮИМНИ МЕОНЯПЕДЯРБЕММНЯРЭЧ■.[1]

йПНБМЮЪ ГЮХМРЕПЕЯНБЮММНЯРЭ Б ЯБНХУ ЦЕПНЪУ, ЙНРНПШЕ Б ЛСВХРЕКЭМШУ ОНХЯЙЮУ НАПЕРЮЧР ПЕЬЕМХЕ ЛНПЮКЭМШУ ОПНАКЕЛ, ОПНРХБНЯРНЪМХЕ ОЕЯЯХЛХГЛС ЩОНУХ Х СРБЕПФДЕМХЕ КЧАБХ Й ФХГМХ Х ВЕКНБЕЙС, ДЕКЮЧР РБНПВЕЯРБН нКДХМЦРНМЮ НДМНИ ХГ ЪПЙХУ ЯРПЮМХЖ ЮМЦКХИЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ XX БЕЙЮ.

кхрепюрспю

1. щ.уЕЛХМЦСЩИ. оПЮГДМХЙ, ЙНРНПШИ БЯЕЦДЮ Я РНАНИ. л., 1966

2. а.цПХАЮМНБ. уЕЛХМЦСЩИ. фгк. л., 1970

3. п.нКДХМЦРНМ яЛЕПРЭ ЦЕПНЪ. л., 1961

4. п.нКДХМЦРНМ. бЯЕ КЧДХ √ БПЮЦХ. л., 1959

5. C.P.Snow. Richard Aldington. L., 1938

Ùÿð áèð éàçû÷ûíûí ñÿíÿòêàðëûã õöñóñèééÿòëÿðèíäÿí áÿùñ îëóíàðêÿí èëê íþâáÿäÿ îíóí ìöðàФèÿò åòäèéè ìþâçóëàðäàí áàøëàìàüà åùòèéàФ âàðäûð. ×öíêè ìþâçó ñå÷èìè éàðàäûФûëûã ìöøàùèäÿñè èëÿ áàüëûäûð êè, áó äà ñÿíÿò-êàðëûüûí Фèääè ìÿñÿëÿëÿðèíäÿí ùåñàá îëóíìàãäàäûð. ßëèñà ÍèФàòûí ÿñÿðëÿðè ìþâçó éåíèëèéè, ðÿíýàðÿíýëèéè âÿ ÷îõïðîáëåìëèëèéè èëÿ äèããÿòè Фÿëá åäèð. Éàçû÷ûíûí ÿñÿðëÿðè ùÿì òàðèõè, ùÿì äÿ ìöàñèð ìþâçóäàäûð. Ëàêèí ìöàñèð ìþâçóëó ÿñÿðëÿð ßëèñà ÍèФàòûí éàðàäûФûëûüûíäà àïàðûФû éåð òóòìóð. Î äàùà ÷îõ òàðèõè ìþâçóëàðà ìåéëëèäèð âÿ ÿñÿðëÿðèíèí áþéöê ÿêñÿðèééÿòè ìÿùç òàðèõè ìþâçóäà ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð. Áóíóíëà éàíàøû, ßëèñà ÍèФàò èñòÿð òàðèõè, èñòÿðñÿ äÿ ìöàñèð ìþâçóëàðäà éàçìûø îëäóüó ÿñÿðëÿðäÿ çàìàíûí íÿáçèíè òóòìàüà ÷àëûøûð, ìöàñèðëèê ìþâãåéèíäÿí ÷ûõûø åäèð. ßäÿáèééàòøöíàñ Éàøàð Ãàðàéåâèí ⌠Ñÿùíÿìèç âÿ ìöàñèðëÿðèìèç■ êèòàáûíäà äîüðó ãåéä åëÿäèéè êèìè, ⌠ìöàñèðëèê ≈ ìöàñèð åïîõàíûí èíêèøàô ãàíóíàóéüóíëóüóíó à÷ìàüà êþìÿê åäÿí ùÿð øåé äåìÿêäèð. Çÿìàíÿíèí, äþâðöí áþéöê ïðîáëåìëÿðèíÿ âÿ áþéöê ìöáàðèçÿëÿðèíÿ íöôóç åòìÿäÿí ìöàñèðëèéÿ éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ õèäìÿò åòìÿê ÷ÿòèíäèð■.

Ãåéä åäÿê êè, ßëèñà ÍèФàò èëê ÿñÿðëÿðèíäÿí ìöàñèðëèéè ãîðóéóá ñàõëàéà áèëìèøäèð. Éàçû÷ûíûí ìöàñèðëèéè èëê íþâáÿäÿ äþâðö, ìöùèòè ãàâðàìàãäà, ùÿéàòûí íÿáçèíè òóòìàãäà, òàðèõè äþâðöí ïðîáëåìëÿðèíè äÿðê åòìÿñèíäÿäèð. Áöòþâëöêäÿ ßëèñà ÍèФàòûí íÿñðè ìöàñèðëèéÿ õèäìÿò ìÿðàìûíà ñþéêÿí╜ìÿêäÿäèð. Î íÿäÿí éàçûð-éàçñûí, òàðèõèí ùàíñû äþâðöíÿ âÿ ìÿðùÿëÿñèíÿ ìöðàФèÿò åäèð-åòñèí ÿñÿðëÿðè èëê þíФÿ ìöàñèðëèê ðóùó èëÿ ñå÷èëèð. Ôèëîëîýèéà åëìëÿðè äîêòîðó, ïðîôåññîð Òîôèã Ùöñåéíîüëó ⌠Ñþç ≈ òàðèõèí éóâàñû■ àäëû êèòàáûíäà áÿäèè ÿäÿáèééàòäà ìöàñèðëèê ìÿñÿëÿñèíäÿí äàíûøàðêÿí òàðèõè ÿñÿðëÿðäÿ ìöàñèðëèê ìÿñÿëÿñè èëÿ áàüëû ìöáàùèñÿëÿðÿ òîõóíàðàã éàçûð êè: ⌠... ìèëëè ÿäÿáèééàòøöíàñëûüûìûçûí èíêèøàôûíûí èéèðìèíФè èëëÿðäÿí ñîíðàêû äþâðöíäÿ ìöàñèðëèê ùàããûíäà òÿñÿââöð, îíà âåðèëÿí òÿðèô âÿ ãèéìÿò áèðìÿíàëû îëìàìûøäûð. Õöñóñèëÿ, îòóçóíФó èëëÿðäÿ ìöàñèðëèéè áèð ÷îõ ùàëäà àíФàã ìöàñèð ùÿéàò ìàòåðèàëû ÿñàñûíäà éàçûëìûø ÿñÿðëÿðÿ àèä áèð êåéôèééÿò êèìè äÿðê âÿ øÿðù åäèðäèëÿð. Áåëÿëÿðèíÿ ýþðÿ, ýóéà àíФàã ìàòåðèàëû ìöàñèð ùÿéàòäàí àëûíûá, ìþâçóñó ìöàñèð ùÿéàòûí àêòóàë ìÿñÿëÿëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí ÿñÿðëÿðäÿ ìöàñèðëèê âàðìûø; ìþâçó âÿ ìàòåðèàëû, ìöÿééÿí ùàëëàðäà èñÿ ñöЗåòëÿðè äÿ òàðèõäÿí, õàëã ðÿâàéÿòëÿðè âÿ ÿôñàíÿëÿðèíäÿí àëûíûá éàçûëàí ÿñÿðëÿð èÿ ìöàñèðëèêäÿí óçàãìûø. Áåëÿ ÿñÿðëÿð éàçìàã ìöàñèðëèêäÿí ãà÷ìàã, ìöàñèð ùÿéàòû ñåâìÿäèéè ö÷öí îíäàí óçàãëàøìàã, êå÷ìèøëÿ ìöàñèðëèéè, ìöàñèð çÿìàíÿíè âÿ ùÿéàòû ýèçëè ìöãàéèñÿ âÿ ìöáàùèñÿéÿ ÷ÿêÿðÿê, öñòöíëöéö ýóéà êå÷ìèøÿ, òàðèõÿ âåðìÿê èìèø. Áó èñÿ éîëâåðèëìÿç, èäåîëîЗè áàõûìäàí çÿðÿðëè ùåñàá åäèëèðäè.■

Ìÿëóìäóð êè, éàëíûç ðåïðåññèéàëàðûí òöüéàí åòäèéè ìÿøóì îòóçóíФó èëëÿðäÿ äåéèë, ñîâåò èäåîëîЗè ñèñòåìèíèí ìþâФóä îëäóüó áöòöí äþâðëÿðäÿ ìöà╜ñèðëèê àíëàéûøû âÿ áó òåðìèíèí ìÿíà-ìÿçìóí òóòóìó èëÿ áàüëû áÿçÿí áèðòÿðÿôëè, áÿçÿíñÿ éàíëûø ìöùàêèìÿëÿðÿ éîë âåðèëìèøäèð. Áó èñÿ ùå÷ øöá╜ùÿñèç êè, ñîâåò èäåîëîЗè ñèñòåìèíèí ìàùèééÿòèíäÿí, åñòåòèê ìÿñÿëÿëÿðè èôðàò ñèéàñèëÿøäèðìÿñèíäÿí èðÿëè ýÿëìÿêäÿäèð. ßëèñà ÍèФàòûí áÿäèè, î Фöìëÿäÿí òàðèõè íÿñðèíèí þçöíÿìÿõñóñ Фÿùÿòëÿðèíäÿí áèðè ìÿùç áóðàäà ìöàñèðëèê ðóùóíóí ãàáàðûã òÿñâèðè èëÿ áàüëûäûð. Éàçû÷ûíûí åëÿ áèð ÿñÿðè éîõäóð êè, îðàäà ìöàñèðëèê ìÿñÿëÿñè äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ îëìàñûí, ìöàñèð╜ëèéÿ õèäìÿò åäÿí àìèëëÿðÿ àïàðûФû éåð âåðèëìÿñèí. ßëèñà ÍèФàòûí ìöàñèðëè╜éèíèí äèýÿð ÷îõ ìöùöì êîìïîíåíòè äþâðö, ìöùèòè ãàâðàìàñûíäà, ùÿéàòûí íÿáçèíè òóòìàã ìÿùàðÿòèíäÿ, òàðèõè äþâðöí ïðîáëåìëÿðèíè äÿðê åòìÿñèíäÿäèð.

Ôèëîëîýèéà åëìëÿðè äîêòîðó, ïðîôåññîð Ùÿñÿí Ãóëèéåâ ⌠ÉàðàäûФûëûã àõòàðûøëàðû■ êèòàáûíäà äèããÿòè ìöàñèðëèê ïðîáëåìèíÿ éþíÿëäÿðÿê éàçûð: ⌠Ùÿð ùàíñû áèð éàçû÷ûíûí éàðàäûФûëûüûíäàí äàíûøàðêÿí, àäÿòÿí, îíóí ìöàñèð ùÿéàòû íåФÿ òÿäãèã åòäèéèíè, áèð ñÿíÿòêàð êèìè îíóíëà ùàíñû òåëëÿðëÿ áàüëû îëäóüóíó àéäûíëàøäûðìàã çÿðóðÿòè ìåéäàíà ÷ûõûð. Áÿçÿí éàçû÷û þçö äÿ áó ÿëàãÿëÿðèí áöòöí ìöðÿêêÿáëèéèíè âÿ ðÿíýàðÿíýëèéèíè òàì ýåíèøëèéè èëÿ òÿñÿââöðöíÿ ýÿòèðìèð.■

ßäÿáèééàòøöíàñ-àëèìèí äîüðó îëàí ìöëàùèçÿëÿðèíÿ îíó äà ÿëàâÿ åòìÿê ëàçûìäûð êè, ìöàñèðëèê ìöàñèð ìþâçóëó ÿñÿðëÿðäÿí äàùà ÷îõ òàðèõè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäÿí áÿäèè íöìóíÿëÿðäÿ àïàðûФû êîìïîíåíò êèìè ÷ûõûø åòìÿëèäèð. ×öíêè ÷îõ çàìàí òàðèõè ìþâçóëó ÿñÿðëÿðäÿ ÷àòûøìàéàí êåéôèééÿò ìÿùç ìöàñèðëèêëÿ áàüëû îëóð. ßëèñà ÍèФàòûí ÿñÿðëÿðèíäÿ (èñòÿð ìöàñèð, èñòÿðñÿ äÿ òàðèõè ìþâçóëó ÿñÿðëÿðèíäÿ) ìÿùç áó Фÿùÿò äèããÿòè ÷ÿêèð êè, î, äàèì ãàëäûðìûø îëäóüó ïðîáëåìèí äþâðëÿ, ìöùèòëÿ áàüëûëûüûíà, àêòóàëëûüûíà äèããÿò éåòèðèð.

Ìöàñèðëèêëÿ éàíàøû, ßëèñà ÍèФàòûí áÿäèè íÿñðèíäÿ äèããÿòè ÷ÿêÿí ìö╜╜ùöì ìÿñÿëÿëÿðäÿí áèðè òàðèõèëèê ìÿñÿëÿñèäèð. ßñÿðëÿðèíèí áþéöê ÿêñÿðèééÿòè òàðèõè ìþâçóäà ãÿëÿìÿ àëûíäûüû ö÷öí éàçû÷ûíûí éàðàäûФûëûüûíûí áó àñïåê╜╜òèíÿ òîõóíóëìàñûíà Фèääè åùòèéàФ äóéóëóð. Ìÿëóìäóð êè, òàðèõèëèê ïðîá╜╜ëåìè ÿäÿáè-íÿçÿðè ôèêèðäÿ Фèääè ìöáàùèñÿ âÿ ìöçàêèðÿëÿðÿ ñÿáÿá îëàí ìÿñÿëÿëÿðäÿíäèð. Öìóìèééÿòëÿ, òàðèõÿ ìöðàФèÿòèí áèð ÷îõ àñïåêòëÿðè ìþâ╜Фóä╜╜╜╜äóð. Éàçû÷ûëàðûí áèð ãèñìè òàðèõè ìþâçóäà éàçìàüû òàðèõèí ùÿð ùàíñû ãàðàíëûã þéðÿíèëìÿìèø äþâðöíöí, øÿõñèééÿòèíèí Фàíëàíäûðûëìàñû êèìè äÿðê åäèðëÿð. Èñòÿð äöíéà, èñòÿðñÿ äÿ ÀçÿðáàéФàí ÿäÿáèééàòûíäà áóíóí õåéëè äÿðÿФÿäÿ ÿäÿáè þðíÿéè ìþâФóääóð. Éàçû÷ûëàðûí äèýÿð ãèñìè òàðèõè äþâðÿ ìöðàФèÿòëÿ õàëãûí åòíîãðàôèê éàääàøûíû áÿðïà åòìÿê, þçöíÿ ãàéòàðìàã ìÿãñÿäè ýöäìöøëÿð. Òàðèõÿ ìöðàФèÿòèí àðõàñûíäà ðîìàíòèçì éàðàäûФûëûã ìåòîäóíóí ïðèíñèïëÿðèíäÿí èðÿëè ýÿëÿí àìèëëÿð äÿ ìþâФóääóð. Ëàêèí òàðèõÿ ìöðàФèÿòèí àðõàñûíäà ÿñàñ åòèáàðèëÿ áó ýöíöí ïðîáëåìëÿðèíè êå÷ìèøÿ ñþéêÿíÿðÿê ÿêñ åòäèðìÿê íèééÿòè äàéàíûð. ßëèñà ÍèФàòûí òàðèõè ìþâçóäà éàçäûüû ÿñÿðëÿðäÿ ìÿùç áó àìèë àïàðûФû éåð òóòóð. Îíà ýþðÿ äÿ éàçû÷ûíûí ÿñÿðëÿðè òàðèõèëèê áàõûìûíäàí àðàøäûðûëàðêÿí áó Фÿùÿò óíóäóëìàìàëûäûð.

Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Öçåéèð ÙàФûáûéîâ ôåíîìåíè ßëèñà ÍèФàòû äàèì äöøöíäöðìöø, î òÿêФÿ áÿäèè éàçûëàðûíäà äåéèë, åëìè-ïóáëèñèñòèê òÿäãèãàòëà╜ðûíäà äà áÿñòÿêàðà äèããÿò éåòèðìèøäèð. Ìöÿëëèôèí ⌠100 áþéöê àçÿðáàéФàíëû■ êèòàáûíäà Öçåéèð ÙàФûáÿéîâà èëê ñûðà éåð âåðèëìèø âÿ îíóí äöùàñû éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèëìèøäèð: ⌠ÀçÿðáàéФàí õàëãûíûí áèð íþìðÿëè îüëó ùå÷ øöáùÿñèç êè, Öçåéèð áÿé ÙàФûáÿéîâäóð. Éàäûìäàäûð, îíóí ùàããûíäà éàçäûüûì ùåêàéÿëÿð ñèëñèëÿñèíÿ âàõòèëÿ ⌠Õàëãûíäàí áþéöê■ àäûíû âåðìèøäèì. ÀíФàã éàðûì÷ûãëàð ÿñÿðèí áó àäëà ÷àï îëóíìàñûíà èìêàí âåðìÿäèëÿð. Ìÿí íèéÿ áèð øÿõñÿ þç äÿéÿðëÿðèíÿ, âÿçíèíÿ, ãöäðÿòèíÿ âÿ õèëãÿòèíÿ ýþðÿ ìÿíñóá îëäóüó õàëãäàí àðòûã ãèéìÿò âåðèðäèì. ×öíêè èíñàí íÿñëèí ýåíåòèê äÿéÿðëÿðèíèí ìÿФìóñóäóð.

...Öçåéèð ÙàФûáÿéîâ äàùèëÿð äàùèñè èäè. Îíóí 7 îïåðàñû, 3 îïåðåòòàñû, 3 êàíòàòàñû, 2 îðêåñòð ôàíòàçèéàñû, 2 ðîìàíñû, 20-éÿ ãÿäÿð ìàùíûñû âÿ áèð î ãÿäÿð èøëÿìÿëÿðè âÿ áàøãà áèð ÷îõ îðêåñòð ÿñÿðëÿðèíèí ùÿð åïèçîäó, ùÿð ìåëîäèéàñû, ùÿð íîòó äàùèëèê íèøàíÿñèäèð. Öçåéèð áÿéèí ýþçÿë, áÿíçÿðñèç îëìàéàí ìåëîäèéàñû éîõäóð.

... Öçåéèð ÙàФûáÿéîâóí ⌠Àðøûí ìàë àëàí■û þç-þçöíÿ ìöÿëëèôèí ÿëÿ ñàüëûüûíäà 50-éÿ ãÿäÿð äèëÿ òÿðФöìÿ îëóíóá, äöíéàíûí áöòöí áþéöê ñÿùíÿëÿðèíäÿ òàìàøàéà ãîéóëäó. Äåìÿê îëàð êè, áó 50 õàëãûí 40-à ãÿäÿðè ìÿùç ⌠Àðøûí ìàë àëàí■ ñàéÿñèíäÿ ÀçÿðáàéФàí õàëãûíûí àäûíû åøèäèá, ìþâФóäëóüóíäàí õÿáÿðäàð îëäóëàð. Þçáÿêèñòàíäà Öçåéèð áÿéÿ ⌠àüà■ äåéÿ ìöðàФèÿò åäèðäèëÿð. ÒàФèêèñòàí âÿ áèð ñûðà ÿðÿá þëêÿëÿðèíèí òåàòð ñÿùíÿñè ⌠Àðøûí ìàë àëàí■ëà à÷ûëäû. Áöòöí áóíëàðëà áÿðàáÿð Öçåéèð ÙàФûáÿéîâó äöíéàäà ÿí êè÷èê ðóñ, ôðàíñûç, àëìàí, èòàëéàí áÿñòÿêàðëàðûíäàí ãàò-ãàò àç òàíûéûðëàð. ×öíêè õàëãûíûí ýöíäÿëèê äöøöíФÿëÿðèíäÿ ìÿíÿâè äÿéÿðëÿðÿ äåìÿê îëàð êè, âàõò àéðûëìûð■

⌠Èøûã ñà÷àí èíñàí■ ïîâåñòè XIX ÿñðèí ñîí èëëÿðèíäÿ Øóøàíûí òÿñâèðè èëÿ áàøëàéûð. Îí äþðä éàøëû ýÿíФ îëàí Öçåéèð èëê äÿôÿ ýþðäöéö ⌠Ëåéëè âÿ ÌÿФíóí■ òàìàøàñûíûí òÿñèðèëÿ åâÿ òÿëÿñèð êè, ùÿìèí ÿñÿðè òàïûá îõóñóí. Ñîíðà éàçû÷û îíóí ãàðäàøû Çöëôöãàðëà 1904-Фö èëèí éàéûíäà Áàêûéà ñÿôÿðèíè òÿñâèð åäèð. Äàùà ñîíðà èñÿ àéðû-àéðû åïèçîäëàðäà áÿñòÿêàðûí þìöð éîëóíóí àéðû-àéðû ñÿùèôÿëÿðè þç ÿêñèíè òàïìûøäûð.

⌠Èøûã ñà÷àí èíñàí■ ïîâåñòèíäÿ Öçåéèð áÿéèí áèð áÿñòÿêàð êèìè ôîðìàëàøäûüû ìöùèò òÿáèè, Фàíëû òÿñâèð îëóíìóøäóð. Ëàêèí ïîâåñòèí éàçûëäûüû äþâðäÿ áÿñòÿêàðûí ùÿéàò âÿ ôÿàëèééÿòè ùàããûíäà ìÿëóìàòëàð àç îëäóüó (áóðàäà ÿñàñÿí îíóí ùÿéàò âÿ ìöáàðèçÿñèíèí ÀçÿðáàéФàí Õàëã фöìùóðèééÿòè èëÿ áàüëû äþâîðö íÿçÿðäÿ òóòóëóð), áÿçè ìÿñÿëÿëÿðèí èøûãëàíäûðûëìàñûíà èñÿ éàñàãëàð ãîéóëäóüó ö÷öí éàçû÷û äàùà ÷îõ Ñîâåò ùàêèìèééÿòè èëëÿðèíÿ àüûðëûã âåðìèøäèð.

Ïîâåñòäÿ Öçåéèð ÙàФûáÿéîâëà éàíàøû, Çöëôöãàð ÙàФûáÿéîâ, Ìöñëöì Ìàãîìàéåâ, Àñÿô Çåéíàëëû, Ìÿëåéêÿ õàíûì, Ìàùìóä ßëèéåâ âÿ áàøãà òàðèõè øÿõñèééÿòëÿðèí îáðàçëàðû éàðàäûëìûøäûð. Áóíëàðäàí áàøãà ìöÿëëèôèí éàðàòäûüû Øþëÿ, Ôàòìà õàíûì, ôóðãîí÷ó ßëèø, Ïéîòð Íèêèòè÷, Çÿùðà, ßëèáàëЮ, ÐÿФÿá âÿ áàøãà áÿäèè ñóðÿòëÿð þçöíÿìÿõñóñ Фèçýèëÿðè èëÿ éàääà ãàëûðëàð. Áóíäàí áàøãà, ïîâåñòäÿ Öçåéèð áÿé ìóñèãèñèíèí ïÿðÿñòèøêàðû îëàí Àìåðèêà ñåíàòîðóíóí îáðàçû äà äèããÿòè ÷ÿêìÿêäÿäèð. Ìÿùç áó îáðàçëà ìöêàëèìÿäÿ éàçû÷û Öçåéèð ÙàФûáÿéîâ äöùàñûíûí âÿ øÿõñèééÿòèíèí áèð ÷îõ ãàðàíëûã ìÿãàìëàðûíà àéäûíëûã ýÿòèðèð.

Õàòûðëàäàã êè, ⌠Èøûã ñà÷àí èíñàí■ ïîâåñòèíèí áèð ÷îõ ñÿùèôÿëÿðè ñÿíÿäëè-ïóáëèñèñòèê öñëóáäà éàçûëìûøäûð. лÿñÿëÿí:

⌠Öçåéèð áÿéèí ùÿéàòûíûí áÿçè àíëàðû ùÿëÿ äÿ ãàðàíëûãäûð. ÀíФàã áþéöê ñÿíÿòêàðûí áÿäèè éàðàäûФûëûüûíû âÿ ïóáëèñèñòèêàñûíû äþðä Фèëääÿ íÿøð åòäèðÿí Ãóáàä Ãàñûìîâóí õèäìÿòèíè ãåéä åòìÿìÿê îëìàç. Öçåéèð ÙàФûáÿéîâ éàðàäûФûëûüûíûí ýþðêÿìëè òÿäãèãàò÷ûñûíûí äåäèéèíÿ ýþðÿ, áþéöê áÿñòÿêàðûí ùÿëÿ éöçëÿðëÿ ïóáëèñèñòèê éàçûñû òîïëàíûá äÿðФ îëóíìàìûø ãàëûð■.

Éàõóä áàøãà áèð ïàð÷àéà íÿçÿð ñàëàã:

⌠Êîðîüëó■ îïåðàñû òàìàøàéà ãîéóëàí ýöíöí ñàáàùûñû îïåðà èíФÿñÿíÿòèìèçèí øàù ÿñÿðè åëàí îëóíäó âÿ ÿñÿð áó àäû áó ýöíÿ êèìè ñàõëàìàãäàäûð. ÀçÿðáàéФàí Äþâëÿò Àêàäåìèê Îïåðà âÿ Áàëåò Òåàòðû óçóí èëëÿð éåíè ìþâñöìÿ ⌠Êîðîüëó■ èëÿ áàøëàéûðäû. Òÿÿññöô êè, ñîí èëëÿð áó ýþçÿë ÿíÿíÿ ïîçóëóð. ÀíФàã ⌠Êîðîüëó■íóí òåàòðäàêû éåðè ÿáÿäèäèð. Áó îïåðà Öçåéèð áÿéèí ÿí ÷îõ ñåâäèéè ÿñÿðè îëóá. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, î, áó îïåðàíûí Áàêûäà âÿ Ìîñêâàäà èëê òàìàøà ýåФÿëÿðè áÿðê ùÿéÿФàí êå÷èðìèøäèð■ Øöáùÿñèç êè, áó òèïëè ïóáëèñèñòèê øòðèõëÿð ïîâåñòèí áÿäèè äÿéÿðèíè, îõóíàãëûüûíû àçàëäûð. Àììà áöòþâëöêäÿ ⌠Èøûã ñà÷àí èíñàí■ ïîâåñòè Öçåéèð áÿé ÙàФû╜áÿéîâà ùÿñð åäèëìèø áÿäèè ñÿíÿò íöìóíÿëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ ëàéèãëè éåðëÿðäÿí áèðèíè òóòóð.

ъДЪАХИИЮР

1. Ãóëèéåâ Ùÿñÿí. ÉàðàäûФûëûã àõòàðûøëàðû, Áàêû, ÝÿíФëèê, 1977, 71 ñ.

2. Ãàðàéåâ Éàøàð. Ñÿùíÿìèç âÿ ìöàñèðëÿðèìèç, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1972, 210 Я.

3. Ùöñåéíîüëó Òîôèã. Ñþç - òàðèõèí éóâàñû, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 2000, 166 ñ.

пЕГЧЛЕ

══════════════ яПЕДХ ХЯРНПХВЕЯЙХУ ОНБЕЯРЕИ═ юКХЯШ мХДФЮРЮ БХДМНЕ ЛЕЯРН ГЮМХЛЮЕР ОПНХГБЕДЕМХЕ ╚яХЪЧЫХИ ВЕКНБЕЙ╩,═ (хЬШЦ ЯЮВЮМ ХМЯЮМ) Б ЙНРНПНЛ ЦНБНПХРЯЪ Н ФХГМХ Х РБНПВЕЯРБЕ БЕКХЙНЦН юГЕПАЮИДФЮМЯЙНЦН ЙНЛОНГХРНПЮ сГЕХПЮ цЮД╜ФХАЕЙНБЮ. б ОНБЕЯРХ НРПЮФЕМЮ ФХГМЭ ЙНЛОНГХРНПЮ МЮВХМЮЪ Я ДЕРЯЙХУ КЕР, 40-Е ЦНДШ ОПНЬКНЦН ЯРНКЕРХЪ Х БОКНДЭ ДН ОНЯКЕДМХУ КЕР ФХГМХ.═ мСФМН НРЛЕ╜РХРЭ, ВРН ТЕМНЛЕМ сГЕХПЮ цЮДФХАЕЙНБЮ БЯЕ БПЕЛЪ═ ГЮЯРЮБКЪК ГЮДСЛШБЮРЭ╜ЯЪ юКХЯС мХДФЮРЮ, НМ СДЕКЪК БМХЛЮМХЕ ЙНЛОНГХРНПС МЕ РНКЭЙН Б ЯБНХУ КХРЕ╜ПЮ╜РСПМШУ ОПНХГБЕДЕМХЪУ, Ю РЮЙФЕ Б МЮСВМН -ОСАКХЖХЯРХВЕЯЙХУ ХЯЯКЕДНБЮМХЪУ.

══════════════ б ОНБЕЯРХ ╚яХЪЧЫХИ ВЕКНБЕЙ╩ ЕЯРЕЯРБЕММН НОХЯЮМЮ ЯПЕДЮ, ЦДЕ ТНПЛХ╜ПНБЮКЮЯЭ КХВМНЯРЭ сГЕХПАЕЙЮ ЙЮЙ ЙНЛОНГХРНП.

SСЛЛЮПИ

══════════════ аЕРwЕЕМ РЫЕ ЫХЯРНПХЗЮК ЯРНПХЕЯ НТ юКХЯЮ мХДФЮР, РЫЕ wНПЙ═ ╚пЮДХЮМР ЛЮМ╩ (хЬШЦ ЯЮВЮМ ЮДЮЛ) РЮМЕЯ РЫЕ ЯОЕЗХЮК ОКЮЗЕ ХМ wЫХЗЫ ХЯ МЮБХЮРЕД ЮАНСР РЫЕ КХТЕ ЮМД РЫЕ ЗПЕЮРХБЕ wНПЙ НТ РЫЕ wЕКК-ЙМНwЫ ЗНЛОНЯЕП НТ юГЕПАЮХФЮМ сГЕХП ыЮФХАЕЙНБ.

══════════════ хМ РЫХЯ ЯРНПИ ЮПЕ ПЕТКЕЗРЕД МНР НМКИ РЫЕ ЯЫХКДЫННР НТ ЦПЕЮР ЯНЛОНЯЕП, АСР ЮКЯН РЫЕ ИЕЮПЯ НТ ЫХЯ КХТЕ АЕЦХММХМЦ ТПНЛ 40 РЫЕ ИЕЮПЯ НТ ОЮЯР ЗЕМРСПИ ЮМД РХКК РЫЕ КЮЯР ДЮИЯ НТ ЫХЯ ЕУХЯРЕМЗЕ.

юКХЯЮ мХДФЮР wЮЯ КНЯР ХМ РЫХМЙХМЦ ЮАНСР сГЕХП ыЮФХАЕЙНБ ЮЯ РЫЕ ОЫЕМНЛЕМНМ═ ЮМД ЮКЯН ЦЮБЕ ЮРКЕМРХНМ РН ЯНЛОНЯЕП МНР НМКИ ХМ ЫХЯ КХРЕПЮПИ ЮЗРХБХРИ, АСР ЮКЯН ХМ ЫХЯ ЯЗХЕМРХТХЗ-ОСАКХЗХЯРХЗ ХМБЕЯРХЩЮРХНМЯ.

рЫЕ ЯНЗХЕРИ wЫЕПЕ сГЕХП ыЮФХАЕЙНБ wЮЯ ТНПЛЕД ЮЯ Ю ЮЩПЕЮР ЯНЛОНЯЕП═ wЮЯ МЮРСПЮККИ ЮМД БХБХДКИ ДЕЯЕПХАЕД ХМ РЫЕ ЯРНПИ ╚пЮДХЮМР ЛЮМ╩.

═══════════════ б КХРЕПЮРСПНБЕДЕМХХ ОПХМЪРН ЯВХРЮРЭ, ВРН РНБЮПХЫ ю.я. оСЬЙХМЮ ОН жЮПЯЙНЯЕКЭЯЙНЛС КХЖЕЧ, ОНЩР-ДЕЙЮАПХЯР бХКЭЦЕКЭЛ йЮПКНБХВ йЧУЕКЭАЕЙЕП (1797-1846) ЯНГМЮРЕКЭМН МЕ НРПЮФЮК Б ЯБНХУ НПХЕМРЮКЭМШУ ОПНХГБЕДЕМХЪУ ЯНЖХЮКЭМШУ ОПНРХБНПЕВХИ ФХГМХ. нДМЮЙН ЮМЮКХГ ЕЦН БНЯРНВМШУ ОПНХГБЕДЕМХИ ОНГБНКЪЕР ОПХИРХ Й БШБНДС, ВРН НМ МЕ НЦПЮМХВХБЮКЯЪ ОНЩРХВЕЯЙХЛ ЯНГЕПЖЮМХЕЛ ОПХПНДШ, ЯРЮПЮЪЯЭ ХЯОНДБНКЭ ДНБЕЯРХ ДН ВХРЮРЕКЕИ ТЮЙРШ, ╚НР ЙНРНПШУ БНКНЯ ДШАНЛ╩ БЯРЮЕР.

══════════════ рЮЙ, НОХЯЮМХЕ рЕПЕЙЮ С йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ МЕЙНРНПШЛ ХЯЯКЕДНБЮРЕКЪЛ МЮОНЛХМЮЕР РЕ ЙЮБЙЮГЯЙХЕ ЯРПНЙХ ю. я. оСЬЙХМЮ Х л. ч. кЕПЛНМРНБЮ, ЦДЕ АСЬСЧЫХИ рЕПЕЙ ОПЕДЯРЮБКЕМ ЯХЛБНКНЛ АНПЭАШ Х ДБХФЕМХЪ Х ОПНРХБНОНЯРЮБКЕМ МЕОНДБХФМШЛ ЯЙЮКЮЛ, ЯЙНБШБЮЧЫХЛ ЩРС ПЕЙС. ъПЙХЛ ЯБХДЕРЕКЭЯРБНЛ ЩРНЛС ЪБКЪЕРЯЪ ЯРПНЙЮ ХГ ОНЩЛШ ╚яХПНРЙЮ╩ - ╚ДЮБХР ДЕПГМНБЕММШИ рЕПЕЙ, ЙНРНПШИ АЕЬЕМ, ПБЕР Х ПНЕР АЕПЕЦ╩ (4, Я. 132 ). яКЕДСЕР НРЛЕРХРЭ, ВРН ХЯЯКЕДНБЮРЕКХ БНЯРНВМШУ ЛНРХБНБ РБНПВЕЯРБЮ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ, ЙЮЙ ОПЮБХКН, НЦПЮМХВХБЮКХЯЭ ЕЦН КХПХЙНИ, ОНЩРНЛС Б МЮЯРНЪЫЕИ ПЮАНРЕ ЛШ ПЮЯЯЛНРПХЛ ХУ МЮ ОПХЛЕПЕ ЕЦН ДПЮЛЮРСПЦХХ Х ОПНГШ.

═══════════════ фЮМП ЯРХУНРБНПМНИ ДПЮЛШ ГЮМХЛЮЕР НЯНАНЕ ЛЕЯРН Б КХРЕПЮРСПМНЛ МЮЯКЕДХХ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ.═ хГБЕЯРМН, ВРН Н ДПЮЛЮРСПЦХХ КХРЕПЮРНПНБ-ДЕЙЮАПХЯРНБ БШЯЙЮГШБЮКНЯЭ ЯСФДЕМХЕ, ВРН Б ЯБНХУ РПЮЦЕДХЪУ НМХ ЯРПЕЛХКХЯЭ БНГПНДХРЭ ЙКЮЯЯХЖХГЛ МЮ ПСЯЯЙНИ ЯЖЕМЕ. нДМЮЙН ТЮЙРШ ЦНБНПЪР Н ДПСЦНЛ: йЧУЕКЭАЕЙЕП, БНЯУХЫЮЪЯЭ ОПНХГБЕДЕМХЪЛХ БЕКХЙХУ ТПЮМЖСГЯЙХУ ЙКЮЯЯХЖХЯРНБ пЮЯХМЮ, йНПМЕКЪ, лНКЭЕПЮ, НРЛЕВЮК, ВРН НМХ СЦНФДЮКХ ╚СЯКНБМШЛ ОПЮБХКЮЛ╩ юПХЯРНРЕКЪ, кЮЦЮПОЮ, аЮРРЕ. щРН МЕ ЯКСВЮИМН. дКЪ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ УЮПЮЙРЕПМН ЯРПЕЛКЕМХЕ ОНДВХМХРЭ ЙЮМНМШ ЙКЮЯЯХЖХГЛЮ ПНЛЮМРХВЕЯЙНЛС ДПЮЛЮРХВЕЯЙНЛС ЛХПНЯНГЕПЖЮМХЧ, ХЛЕММН НМ═ ЕДБЮ КХ МЕ ОЕПБШЛ Б пНЯЯХХ ЯРПЕЛХКЯЪ НЯБНАНДХРЭ РПЮЦЕДХЧ НР ЯЙНБШБЮЧЫХУ Е╦ НЦПЮМХВЕМХИ, ЯОНЯНАЯРБСЪ Е╦ ЯАКХФЕМХЧ Я ОПНХГБЕДЕМХЪЛХ ЦПЮФДЮМЯЙНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ, ЕЦН НПЮРНПЯЙХЛ Х ОЮРЕРХВЕЯЙХЛ ЯРХКЕЛ. б ПЮГПЮАНРЮММНИ ХЛ РЕНПХХ ДПЮЛШ йЧУЕКЭАЕЙЕП РПЕАСЕР НР ЮБРНПЮ ХГНАПЮФЕМХЪ УЮПЮЙРЕПНБ Х МЮПНДМНЯРХ, МЮЖХНМЮКЭМНЦН ЙНКНПХРЮ ЯРПЮЯРЕИ. цКЮБМЮЪ НЯНАЕММНЯРЭ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ-ДПЮЛЮРСПЦЮ √ ЩРН СЦКСАКЕММЮЪ ПЮЯОНКНФЕММНЯРЭ Й ПЮЯЙПШРХЧ ХМДХБХДСЮКЭМШУ УЮПЮЙРЕПНБ. хЛЕММН ОНЩРНЛС йЧУЕКЭАЕЙЕП БЙКЧВЮЕР Б ВХЯКН ОПЕДЛЕРНБ, ДНЯРНИМШУ ХГНАПЮФЕМХЪ Б ДПЮЛЕ, Х СФЮЯМНЕ (хФНПЯЙХИ) Х НРБПЮРХРЕКЭМНЕ (ЙСОЕЖ хБЮМ), МН ОПХ ЩРНЛ АШРНБЮЪ ГЮГЕЛКЕММНЯРЭ ДКЪ МЕЦН МЕЯПЮБМЕММН МХФЕ ХГНАПЮФЕМХЪ ╚ЯРПЮЯРЕИ╩. хМРЕПЕЯМН НРЛЕРХРЭ, ВРН ДПЮЛЮ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ╚хФНПЯЙХИ╩ НРМНЯХРЯЪ Й РЕЛ МЕ ЛМНЦХЛ ОПНХГБЕДЕМХЪЛ ДЕЙЮАПХЯРНБ-КХРЕПЮРНПНБ, ЙНРНПШЕ НРМНЯЪРЯЪ Й РЕЛЕ ╚КХЬМЕЦН ВЕКНБЕЙЮ╩. яКНБМН БЯРСОЮЪ Б ЯНПЕБМНБЮМХЕ Я ОХЯЮРЕКЪЛХ-ПЕЮКХЯРЮЛХ, йЧУЕКЭАЕЙЕП БШМНЯХР ЯНАЯРБЕММШИ ОПХЦНБНП ЯБЕРЯЙНЛС ЦЕПНЧ √ кЭБС хФНПЯЙНЛС, ДНОНКМЪЧЫЕЛС ОНОСКЪПМСЧ Б ПСЯЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ ЦЮКЕПЕЧ ╚КХЬМХУ КЧДЕИ╩. оН ЯПЮБМЕМХЧ Я ДПСЦХЛХ ОПЕДЯРЮБХРЕКЪЛХ ЩРНИ ЦЮКЕПХХ √ вЮЖЙХЛ Х нМЕЦХМШЛ, ЯБНХЛХ ЯНБПЕЛЕММХЙЮЛХ, хФНПЯЙХИ √ ВЕКНБЕЙ ЯНБЕПЬЕММН НОСЯРНЬЕММШИ, МЕ БДНУМНБКЪЕЛШИ МХЙЮЙХЛХ ХДЕИМШЛХ ХМРЕПЕЯЮЛХ. щРН МХЦХКХЯР ОСЬЙХМЯЙНИ ЩОНУХ. б ЩРНЛ ОПНХГБЕДЕМХХ йЧУЕКЭАЕЙЕП ОН-МНБНЛС, ПЕЮКХЯРХВЕЯЙХ РПЮЙРНБЮК УЮПЮЙРЕПШ Х ФХГМЕММШЕ НАЯРНЪРЕКЭЯРБЮ, ОПХВЕЛ МЕ МЮЯШЫЕММШЛ ПНЛЮМРХВЕЯЙХЛ ЪГШЙНЛ, Ю ОПНЯРНИ, ЕЯРЕЯРБЕММНИ, ПЮГЦНБНПМНИ ПЕВЭЧ. хФНПЯЙХИ ОНД ОЕПНЛ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ОПЕДЯРЮЕР ОПЕЯШЫЕММШЛ ФХГМЭЧ, НОСЯРНЬЕММШЛ Х АЕГДЕЪРЕКЭМШЛ, НМ МЕЯЕР ГКН НЙПСФЮЧЫХЛ. уЮПЮЙРЕПМН, ВРН Б ЙНМЕВМНЛ ЯВЕРЕ ЮБРНП ПЮГНАКЮВЮЕР ЩРНЦН ЯБНЕЦН ЦЕПНЪ Х ОПХБНДХР ЕЦН Й ЦХАЕКХ. дКЪ РЕЛШ МЮЯРНЪЫЕИ МЮСВМНИ ПЮАНРШ БЮФМН, ВРН ПЮГНАКЮВЕМХЕ ЩРН НЯСЫЕЯРБКЪЧР КЧДХ БНЯРНВМНЦН ОПНХЯУНФДЕМХЪ √ РСПЙХ нЛЮП Х яЕХД, ОПХВЕЛ НДХМ ХГ МХУ √ яЕХД √ ЕЦН Х САХБЮЕР. нРЯЧДЮ ОНМЪРМН, ЯЙНКЭ БЮФМНЕ ЛЕЯРН Б ХДЕИМН-НАПЮГМНИ ЯХЯРЕЛЕ ДПЮЛШ ХЦПЮЕР бНЯРНЙ.

═════════════ яКЕДСЕР РЮЙФЕ НРЛЕРХРЭ, ВРН йЧУЕКЭАЕЙЕП, ПЮГНАКЮВЮЪ хФНПЯЙНЦН, МЕ ОПХАЕЦЮЕР Й ОЯХУНКНЦХВЕЯЙНЛС ЮМЮКХГС (Б ЩРНЛ НРКХВХЕ ЕЦН УСДНФЕЯРБЕММНЦН ЛЕРНДЮ, ЛЕРНДЮ ЦПЮФДЮМЯЙНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ, НР ПЕЮКХГЛЮ кЕПЛНМРНБЮ Б ╚цЕПНЕ═ МЮЬЕЦН БПЕЛЕМХ╩), МН ОНКЭГСЕРЯЪ ЯЮРХПНИ, ГЮАШБЮЪ, ВРН ПЮМЕЕ НЯСФДЮК ГЮ ЩРН оСЬЙХМЮ Х ЮМЦКХИЯЙНЦН ОНЩРЮ-ПНЛЮМРХЙЮ дФ. ц. аЮИПНМЮ. хГЛЕМЕМХЕ ЯБНЕЦН НРМНЬЕМХЪ Й ЯЮРХПЕ йЧУЕКЭАЕЙЕП ЛНРХБХПСЕР РЕЛ, ВРН═ ЯЮРХПЮ ЯРЮМНБХРЯЪ ОПНДСЙРХБМНИ, ЙНЦДЮ ЯНГДЮЕР ОНЩРХВЕЯЙХИ НАПЮГ, ЙНРНПШИ, ОН ЛШЯКХ ОНЩРЮ-ДЕЙЮАПХЯРЮ, ╚СМХГХЬЭ КХЬЭ РНЦДЮ, ЙНЦДЮ НМЮ АСДЕР ЯКСФХРЭ═ НДМНИ НДЕФДНЧ Й ОПХЙПШРХЧ МЮЦНРШ ЯСУНИ ХЯРХМШ, ЙЮЙ, МЮОПХЛЕП, Б ОНЩГХХ ДХДЮЙРХВЕЯЙНИ╩ (1, Р. 2, Я. 749).

═══════════ нЯНАЕММНЯРЭЧ ЯРХКЪ ╚хФНПЯЙНЦН╩ ЪБКЪЕРЯЪ ЯМХФЕМХЕ, Ю ГЮВЮЯРСЧ ОНКМНЕ ЯМЪРХЕ БШЯНЙНЦН, ОЮТНЯМНЦН, ╚ОКЮЛЕММНЦН╩ МЮВЮКЮ. дЕИЯРБХЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ ПЮГБНПЮВХБЮЕРЯЪ С ОНДМНФХЪ юТНМЮ, ЦДЕ хФНПЯЙХИ НЙЮГШБЮЕРЯЪ═ Б КЮЦЕПЕ ОНБЯРЮМЖЕБ. цЕПНХЙЮ ОПНХГБЕДЕМХЪ ОНДВЕПЙХБЮЕРЯЪ НАПЮГЮЛХ ЛСЯСКЭЛЮМ яЕХДЮ Х нЛЮПЮ, РСПЙНБ ОН МЮЖХНМЮКЭМНЯРХ.═ пЕВЭ нЛЮПЮ МЮОНЛХМЮЕР РНР ДХТХПЮЛАХВЕЯЙХИ ЯРХКЭ, ЙНРНПШИ АШК ЯРНКЭ УЮПЮЙРЕПЕМ КХПХЙЕ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ОПЕДДЕЙЮАПХЯРЯЙНЦН ОЕПХНДЮ:

═════════════ ═══════щТЕМДХ, АКХГЙН, МН ГЮ ЙПЮИ НАГНПЮ

═══════════════ яЙЮРХКНЯЭ═ ЯНКМЖЕ, МЕРНОШПЭ

════════════ ═══бНР БШКЕРЕК ХГ ЯСЛПЮВМНЦН АНПЮ;

═══════════════ мЕ ПЮМН, НРДНУМЕЛ; АКЕЯМЕР ГЮПЪ┘

═══════════════ щТЕМДХ, АНФХИ ЛХП, ЯЙЮФС РЕАЕ, ОПЕЙПЮЯЕМ!

═══════════════ бШ, ТПЮМЙХ, ЛСДПШ; Ъ УНРЕК ЯОПНЯХРЭ РЕАЪ:

═══════════════ дКЪ НДМНЦН КХ СЙПЮЬЕМХЪ

═══════════════ бЯЕ ЩРХ РНВЙХ, ЩРХ ГБЕМЭЪ,

═══════════════ гКЮРНЕ БНИЯЙН ГБЕГД ЮККЮУ

═══════════════ пЮЯЯШОЮК Б ЯХМХУ МЕАЕЯЮУ?

═══════════════ хКХ ФЕ ЮМЦЕКНБ Х ДСЬ АКЮФЕММШУ МНВХ?

═══════════════ ю ЛНФЕР, ЩРН ЯРЮДН РН,

═══════════════ йНРНПНЦН ЕЫ╦ МЕ ЯНЯВХРЮК МХЙРН,

════ ═══════════рЕ НБЖШ, ЙНХУ ОЮЯРШПХ √ ОПНПНЙХ

═══════════════ б ЩДЕЛЯЙХУ ОЮФХРЪУ ОЮЯСР?

═══════════════ мЕ ЯБЕР КХ ПЮДНЯРХ МЕГЮУНДХЛНИ РСР?

═══════════════ мЕ РСР КХ ФХГМЕММШЕ РНЙХ? (1, Р.2, Я. 436).

═б ХМНЛ ЙКЧВЕ ЯРПНХРЯЪ ПЕВЭ ДПСЦНЦН РСПЙЮ √ яЕХДЮ:

═══════ ════════н лЮЦНЛЕР! мЮОЕПЯМХЙ, ДПСЦ ЮККЮУЮ!

═══════════════ (аКЮЦНЯКЮБЕМ БНБЕЙХ АСДЭ!)

═══════════════ нАЗЪК ЛНЧ РПЕОЕЫСЫСЧ ЦПСДЭ

═══════════════ оНРНЙ МЕЦНДНБЮМХЪ Х ЯРПЮУЮ!

═══════════════ оПХМСДХКХ ЦЪСПШ ОЮДХЬЮУЮ

═══════════════ оПХМЪРЭ ОНЯРШДМШИ ЛХП, - Х БНР ФЕ,═ МШМЕ ЦПЕЙ

═══════════════ рЮЙНИ ФЕ, ЙЮЙ Х РСПНЙ, ВЕКНБЕЙ!

═══════════════ пЮАЮЛ ДЮМН МЮГБЮМХЕ МЮПНДЮ,

═══════════════ уНКНОЮЛ ОНДКШЛ √ ЯХКЮ Х ЯБНАНДЮ,

══ х АПЮРЭЪЛХ РЕОЕПЭ МЕВХЯРШУ ОЯНБ ГНБЕЛ!══ ═(1,═ Р.2, Я. 439).

б ДПЮЛЮРХВЕЯЙНИ ЯЙЮГЙЕ ╚хБЮМ, ЙСОЕВЕЯЙХИ ЯШМ╩ йЧУЕКЭАЕЙЕП ПЮГНАКЮВЮЕР ЮКВМНЯРЭ Х ЯБНЕЙНПШЯРХЕ ЦЕПНЪ ЙЮЙ БШПЮФЕМХЕ НОПЕДЕКЕММШУ НАЫЕЯРБЕММШУ НРМНЬЕМХИ. дЕИЯРБХЕ ЩРНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ ПЮГБНПЮВХБЮЕРЯЪ Б РПЮДХЖХНММНИ ДКЪ НПХЕМРЮКЭМШУ ОПНХГБЕДЕМХИ ПСЯЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ ЮРЛНЯТЕПЕ √ Б ЦЮПЕЛЕ. б ДЮММНЛ ЯКСВЮЕ ЩРН ЦЮПЕЛ АСУЮПЯЙНЦН УЮМЮ. хГБЕЯРМН, ВРН ДЕИЯРБХЕ ЛМНЦНВХЯКЕММШУ ЯНГДЮММШУ ОН РПЮДХЖХХ ОСЬЙХМЯЙНЦН ╚аЮУВХЯЮПЮИЯЙНЦН ТНМРЮМЮ╩ БНЯРНВМШУ ОПНХГБЕДЕМХИ ПСЯЯЙХУ ПНЛЮМРХЙНБ ОПНРЕЙЮКН ХЛЕММН Б ЦЮПЕЛЮУ. яРЕОЕМЭ ЮБРНПЯЙНЦН ОПНМХЙМНБЕМХЪ Б ЯЕЙПЕРШ ЦЮПЕЛЮ БН ЛМНЦНЛ ГЮБХЯЕКХ НР ЯРЕОЕМХ НЯБЕДНЛКЕММНЯРХ ХУ ЮБРНПНБ Б БНЯРНВМШУ ДЕКЮУ. мЕ НВЕМЭ ЯБЕДСЫХЕ Б БНЯРНВМШУ ДЕКЮУ ПСЯЯЙХЕ КХРЕПЮРНПШ АНКЭЬЕИ ВЮЯРЭЧ ХЯОНКЭГНБЮКХ ЦНРНБШЕ ТНПЛСКШ ХГ БНЯРНВМШУ ОНЩЛ аЮИПНМЮ Х оСЬЙХМЮ. н РНЛ, ВРН йЧУЕКЭАЕЙЕП РЮЙФЕ МЕ ХГАЕФЮК БКХЪМХЪ═ ОСЬЙХМЯЙНИ═ Х АЮИПНМНБЯЙНИ БНЯРНВМШУ ОНЩЛ ЦНБНПХР РНР ТЮЙР, ВРН ЦЕПНХМЪ ОНЩЛШ ╚хБЮМ, ЙСОЕВЕЯЙХИ ЯШМ╩ МНЯХР РН ФЕ ХЛЪ, ВРН Х ЦЕПНХМЪ ╚аЮУВХЯЮПЮИЯЙНЦН ТНМРЮМЮ╩ - гЮПЕЛЮ. бРНПЮЪ БНЯРНВМЮЪ ЦЕПНХМЪ ЩРНИ ОНЩЛШ МНЯХР ХЛЪ гСКЕИЙЮ, БНЯУНДЪЫЕЕ Й ЦЕПНХМЕ ОНЩЛШ аЮИПНМЮ ╚юАХДНЯЯЙЮЪ МЕБЕЯРЮ╩. оНЛХЛН ОПХБЕДЕММШУ БШЬЕ БНЯРНВМШУ ХЛЕМ, НПХЕМРЮКЭМНЕ Б ОНЩЛЕ ╚хБЮМ, ЙСОЕВЕЯЙХИ ЯШМ╩ БНЯЯНГДЮЕРЯЪ ЯННРБЕРЯРБСЧЫХЛХ ЩРНЛС ЛХПС ЛНРХБЮЛХ Х ПЕЮКХЪЛХ:

════════════ ═мЕ ОПНВРС Х ОЕПБШУ ЯРПНЙ йСПЮМЮ,

═════════════ ю БНР ЙНЦДЮ ВХРЮРЭ ВРН ОН ЖБЕРЮЛ МЮВМС,

═════════════ кЧАНЦН ГЮЦНМЧ ЛСККС ХКХ ХЛЮМЮ.

═════════════ х КЮМДШЬ Х КХКХЪ:

═════════════ бНРЫЕ БЯЕ СЯХКХЪ;

═════════════ жБЕРСЫХИ ЦЕПЮМХИ:

═════════════ ъ ФЕПРБЮ ЯРПЮДЮМХИ;

═════════════ мЮПЖХЯЯ Х КЕБЙНИ:

═════════════ рШ БКЮЯРБСЕЬЭ ЛМНИ;

═════════════ дБЕ ФЕКРШЕ ПНГШ:

═════════════ цНПЧВХЕ ЯКЕГШ;

═════════════ х ЛЮЙ Х РЧКЭОЮМ:

═════════════ оПНЯРШК ЛМЕ ЛНИ ЯЮМ;

═════════════ тХЮКЙЮ МНВМЮЪ:

══════════════ сЛПС, БНГДШУЮЪ;

══════════════ кХЯРНЙ БХМНЦПЮДМШИ:

══════════════ оПХДХ, МЕМЮЦКЪДМШИ══ (1, Р.2, Я. 579-580).

рЕЛЮ бНЯРНЙЮ ОСЯРХКЮ Б РБНПВЕЯРБЕ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ЯРНКЭ ЦКСАНЙХЕ ЙНПМХ, ВРН НМ ОНЯРНЪММН Й МЕИ БНГБПЮЫЮКЯЪ. нЯНАШИ ХМРЕПЕЯ Б ЩРНЛ ОКЮМЕ ОПЕДЯРЮБКЪЧР═ ЖХЙК ОПНХГБЕДЕМХИ, Б ЙНРНПШУ ЦКЮБМШЛ ЦЕПНЕЛ ЪБКЪЕРЯЪ ОЕПЯХДЯЙХИ ЮМЦЕК ОНЩГХХ хЯПЮТХК - ╚хГЛЕМЮ БДНУМНБЕМХЪ╩, ╚лНЕ ОПЕДМЮГМЮВЕМХЕ╩, ╚жБЕР ОНЛЕПЮМЖЮ, ЯНПБЮММШИ Я ЛНЦХКШ йНПЯЮЙНБЮ (БРНПНИ ПЮГЦНБНП Я хЯПЮТХКНЛ)╩ Х ╚пЮГНВЮПНБЮМХЕ╩. яРНКЭ ВЮЯРНЕ НАПЮЫЕМХЕ ОНЩРЮ Й ЩРНЛС НАПЮГС МЕ ЛНЦКН АШРЭ ЯКСВЮИМШЛ. н РНЛ, ЯЙНКЭ БЮФМНЕ ГМЮВЕМХЕ ДКЪ МЕЦН ХЛЕК ЩРНР НАПЮГ ЯБХДЕРЕКЭЯРБСЕР═ ЕЦН═ ОХЯЭЛН Й═ ОКЕЛЪММХЙЮЛ а. ц. Х м. ц. цКХМЙЮ

═НР 31 ДЕЙЮАПЪ 1834 ЦНДЮ, Б ЙНРНПНЛ ВХРЮЕЛ: ╚еЯРЭ═ ГЮЛЕВЮМХЕ: С ЛЕМЪ ДБЮ ПЮГЮ СОНРПЕАКЕМН ЯКНБН ЛНЦСЫХИ, Ю МЕ ЛНЦСВХИ; РЮЙ Х ДНКФМН АШРЭ. мЮОПЮЯМН МЕЙНРНПШЕ МНБЕИЬХЕ ОНЩРШ ЯАХБЮЧР ЩРХ ДБЮ ОПХКЮЦЮРЕКЭМШЕ: ЛНЦСВХИ АНЦЮРШПЭ √ РСР ПЕВЭ ХДЕР Н РЕКЕЯМНИ ЯХКЕ, ЛНЦСЫХИ хЯПЮТХК √ РСР ЦНБНПХРЯЪ Н ЯХКЕ ДСУНБМНИ╩ (3, Я. 451-452).

═══════════ бОЕПБШЕ НАПЮГ хЯПЮТХКЮ Б ОНЩГХХ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ОНЪБХКЯЪ Б═ ╚хГЛЕМЕ БДНУМНБЕМХЪ╩:

══════════ ══════хРЮЙ, НОЪРЭ ЛЕКЭЙМСК РШ ОЕПЕДН ЛМНЧ,

══════════════ хРЮЙ, НОЪРЭ ЛЕМЪ НАБНПНФХК;

══════════════ х КЭМЪМШУ ЙСДПЕИ ЬСЛМНЧ ПЕЙНЧ,

══════════════ х ПЮДСФМШЛ ЛЕПЖЮМЭЕЛ КЕЦЙХУ ЙПШК,

══════════════ х БГНПНЛ, Б ЙНЕЛ АКЕЯЙ ГКЮРШУ ЯБЕРХК,

══════════════ йЮРЪЫХУЯЪ МЮД РБЕПДЭЧ ЦНКСАНЧ!

══════════════ й РЕАЕ АПНЯЮЧЯЭ ФЮДМНЧ ДСЬНЧ,

══════════ ══й РЕАЕ, ОПЕЙПЮЯМШИ ЦНЯРЭ ЛНИ, хЯПЮТХК ═(1, Р.1, Я. 245).

══════════════════ хМРЕПЕЯМН НРЛЕРХРЭ, ВРН УНРЪ ОПНХГБЕДЕМХЕ ЩРН МЮБЕЪМН ВРЕМХЕЛ ЯРХУНРБНПЕМХЪ бЮКЭРЕПЮ яЙНРРЮ ╚оПНЫЮМХЕ Я лСГНЧ╩, Х Б ЮМЦКХИЯЙНИ ПНЛЮМРХВЕЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ ЕЯРЭ ДНЯРЮРНВМНЕ ВХЯКН ЯКНБ Х ОНМЪРХИ, ЯХЛБНКХГХПСЧЫХУ═ ОНЩГХЧ, йЧУЕКЭАЕЙЕП НРДЮК ОПЕДОНВРЕМХЕ БНЯРНВМНЛС, Б ВЮЯРМНЯРХ, ОЕПЯХДЯЙНЛС ОНЩРХВЕЯЙНЛС НАПЮГС.

═════════ бРНПНИ ПЮГ Й НАПЮГС хЯПЮТХКЮ йЧУЕКЭАЕЙЕП НАПЮРХКЯЪ Б═ ╚лНЕЛ ОПЕДМЮГМЮВЕМХХ╩, ОПЕДЯРЮБКЪЧЫХЛ ЯНАНИ ДХЮКНЦ ЛЕФДС оНЩРНЛ Х хЯПЮТХКНЛ. хГБЕЯРМН, ВРН ЛМНЦХЕ КХРЕПЮРНПШ, ЯНБПЕЛЕММХЙХ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ, ХЯОНКЭГНБЮКХ Б ЯБНЕЛ РБНПВЕЯРБЕ ДХЮКНЦХ, ОНГБНКЪЧЫХЕ Б ОПЕДЕКЮУ НДМНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ НРПЮГХРЭ ДБЮ ПЮГКХВМШУ ОНДУНДЮ Й ЙЮЙНИ-КХАН ОПНАКЕЛЕ. б═ ╚лНЕЛ ОПЕДМЮГМЮВЕМХХ╩, ЙЮЙ Х БН ЛМНЦХУ ОНДНАМНЦН ПНДЮ ОПНХГБЕДЕМХЪУ ПСЯЯЙХУ ОНЩРНБ ОСЬЙХМЯЙНИ ЩОНУХ, ЯРЮБХРЯЪ ХГБЕВМЮЪ ДКЪ РНЦДЮЬМЕИ КХРЕПЮРСПШ ОПНАКЕЛЮ ОПЕДМЮГМЮВЕМХЪ ОНЩРЮ Х ОНЩГХХ, ОПХВЕЛ хЯПЮТХК Б ДЕЙЮАПХЯРЯЙХУ РПЮДХЖХЪУ НАБХМЪЕР оНЩРЮ Б АЕГДЕЪРЕКЭМНЯРХ, Б НРНПБЮММНЯРХ НР ФХГМЕММШУ ОПНАКЕЛ:

════════ рШ НРДЕКЕМ НР ЯСЕРШ,

══════════ нРПЕГЮМ РШ НР ОПЕРЙМНБЕМХИ.

══════════ фЮКЕЕЬЭ Н МЮСЙЮУ РШ?

══════════ мН,═ ОНКМШИ Х РЕОЕПЭ ЯНЛМЕМХИ,

══════════ яЙЮФХ: ВРН АШКН АШ Я РНАНИ,

═════════ ═йНЦДЮ АШ КЕЦЙНЧ ДСЬНИ

═════════ рШ МЕЯЯЪ ОН ОНПНЦЮЛ ОПЕМХИ,

══════════ пЮГДПЮБЬХУ МШМЕ АШР КЧДЯЙНИ?═ (1, Р. 1, Я. 273).

тЮЙР, ВРН ОПНХГБЕДЕМХЕ ЩРН ГЮБЕПЬЮЕРЯЪ ЛНМНКНЦНЛ ХЛЕММН хЯПЮТХКЮ (Ю МЕ оНЩРЮ) ЙПЮЯМНПЕВХБН ЦНБНПХР Н РНЛ, ЙРН ЪБКЪЕРЯЪ ПСОНПНЛ ЮБРНПЯЙХУ БНГГПЕМХИ. б РЮЙНИ ФЕ ТНПЛЕ ОНЯРПНЕМН═ Х ОПНХГБЕДЕМХЕ ╚жБЕР ОНЛЕПЮМЖЮ, ЯНПБЮММШИ Я ЛНЦХКШ йНПЯЮЙНБЮ╩, ОПЕДЯРЮБКЪЧЫЕЕ ЯНАНИ МНБШИ ДХЮКНЦ ЛЕФДС хЯПЮТХКНЛ Х оНЩРНЛ, Б ЙНРНПНЛ ОЕПБШИ ЯМНБЮ БШЯРСОЮЕР Я ДЕЙЮАПХЯРЯЙХУ ОНГХЖХИ МЮ РЕЛС ОНЩРЮ Х ОНЩГХХ, МЮ ХУ ЛЕЯРН Х МЮГМЮВЕМХЕ:

═══════════ яРПСМ ЙНЯМХЯЭ,- БЕЫЮК УПЮМХРЕКЭ,-

═══════════ хУ РЕОЕПЭ ФЕ НАМНБХ,

═══════════ нЦКЮЯХ ЯБНЧ НАХРЕКЭ

═══════════ цХЛМНЛ БЕПШ Х КЧАБХ! (1, Р.1, Я. 280).

жХРХПНБЮММНЕ ОПНХГБЕДЕМХЕ ОНЯБЪЫЕМН, ЙЮЙ ЩРН БХДМН ХГ ЕЦН ГЮЦНКНБЙЮ, ОЮЛЪРХ АЕГБПЕЛЕММН СЬЕДЬЕЦН ХГ ФХГМХ РНБЮПХЫЮ ОН КХЖЕЧ м. ю. йНПЯЮЙНБЮ (1800-1820), Ю ОНРНЛС Б МЕЛ МЮПЪДС Я РЕЛНИ ОНЩРЮ Х ОНЩГХХ ГБСВЮР ЛНРХБШ, УЮПЮЙРЕПМШЕ ДКЪ ФЮМПЮ ДПСФЕЯЙНЦН ОНЯКЮМХЪ.

═══════════ йПНЛЕ БШЬЕНРЛЕВЕММШУ, НАПЮГ ОЕПЯХДЯЙНЦН ЮМЦЕКЮ═ ОНЩГХХ С йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ БНГМХЙЮЕР Б ОПНХГБЕДЕМХХ Я ЛМНЦНГМЮВХРЕКЭМШЛ МЮГБЮМХЕЛ ╚пЮГНВЮПНБЮМХЕ╩, ЙНРНПНЕ НУБЮРХКН оНЩРЮ Б ЯБЪГХ Я РЕЛ, ВРН хЯПЮТХК ОЕПЕЯРЮК ЕЛС ЪБКЪРЭЯЪ. щРН Х ЯРЮКН ХЯРНВМХЙНЛ РПЮЦХВЕЯЙХУ ОЕПЕФХБЮМХИ ЮБРНПЮ:

══════════ ═══яЙЮФХ, ЯНБЯЕЛ КХ РШ ЛМЕ ХГЛЕМХК,

═════ ═════дНЯЕКЕ МЕХГЛЕММШИ ЛНИ УПЮМХРЕКЭ?

══════════ дКЪ СГМХЙЮ Б БНКЬЕАМСЧ НАХРЕКЭ

══════════ рЕЛМХЖС ОПЕБПЮЫЮК РШ, хЯПЮТХК;

══════════ ъ АШК НДХМ, ОНЙХМСР БЯЕЛХ Б ЛХПЕ,

══════════ бЯЕЦН ЯРПЮЬХКЯЪ, ДЮФЕ Х МЮДЕФД;

══════════ аШБЮКН ФЕ, ЙНЯМЕЬЭЯЪ РЕЛМШУ БЕФД,

══════════ я МХУ ЯМХЛЕЬЭ ЛПЮЙ, ДЮЬЭ ФХГМЭ Х ЯХКС КХПЕ √

══════════ х ЯМНБЮ Ъ ЯБНАНДЕМ Х ЛНЦСВ.

══════════ ...ъ БНКЕМ √ ВРН ФЕ? АКЕДМШЕ ГЮАНР,

══════════ х ЦПЪГМШИ РПСД, Х БНОКЭ ЦКСУНИ МСФДШ,

══════════ оЕПЕЙПХВЮКХ ОЕЯМЭ ГКЮРНИ ЛЕВРШ;

══════════ яЛЕКХ, ЙЮЙ ОПЮУ, Я ДСЬХ ЛНЕИ БХДЕМЭЪ,

══════════ нРМЪКХ БПЕЛЪ Х ДНЯСЦ РБНПХРЭ √

══════════ х БЪКШУ ДМЕИ АЕГФХГМЕММЮЪ МХРЭ

══════════ оПЪДЕРЯЪ ЛМЕ ХГ ЛСЙ Х СРНЛКЕМЭЪ══ (1, Р.1, Я. 292).

═оНЛХЛН ОНЩЛ, ПЮЯЯЛНРПЕММНЦН ЖХЙКЮ Х ДПЮЛЮРХВЕЯЙХУ ОПНХГБЕДЕМХИ, БНЯРНВМШЕ ЛНРХБШ ОПНЪБКЪЧРЯЪ Х Б ОПНГЕ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ. пЕВЭ, Б ВЮЯРМНЯРХ, ХДЕР Н БЯРЮБМНИ ОНЩЛЕ ╚гНПНБЮБЕКЭ╩ ХГ ╚пСЯЯЙНЦН дЕЙЮЛЕПНМЮ╩. гЮЛШЯЕК ЩРНЦН ОПНГЮХВЕЯЙНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ БНГМХЙ С йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ ОНЯКЕ УНКЕПМНИ ЩОХДЕЛХХ МЮВЮКЮ 1830-У ЦНДНБ Б лНЯЙБЕ Х АШК НЯСЫЕЯРБКЕМ ОНД БКХЪМХЕЛ ГМЮЛЕМХРНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ НДМНЦН ХГ ЪПВЮИЬХУ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕИ ХРЮКЭЪМЯЙНЦН бНГПНФДЕМХЪ дФНБЮММХ аНЙЙЮВВН. оН ЛШЯКХ йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ, ПЮЯЯЙЮГВХЙХ ╚пСЯЯЙНЦН дЕЙЮЛЕПНМЮ╩ ДНКФМШ АШКХ ПЮГБЕПМСРЭ ОЕПЕД ВХРЮРЕКЪЛХ ЦПЮМДХНГМШЕ ЙЮПРХМШ НЯМНБМШУ ЩРЮОНБ ПЮГБХРХЪ ЛХПНБНИ ЙСКЭРСПШ. оЕПБЮЪ ВЮЯРЭ ОПНХГБЕДЕМХЪ √ ОНЩЛЮ ╚гНПНБЮБЕКЭ╩ - НЯМНБЮМЮ МЮ АХАКЕИЯЙХУ ЯЧФЕРЮУ, БРНПЮЪ √ ╚яЕЛЭ ЯОЪЫХУ НРПНЙНБ╩ - ОЕПЕМНЯХРЭ ЛЕЯРН ДЕИЯРБХЪ Б бХГЮМРХЧ, БН БПЕЛЕМЮ БНГМХЙМНБЕМХЪ, Ю ГЮРЕЛ Х РНПФЕЯРБЮ УПХЯРХЮМЯРБЮ. мЕМЮОХЯЮММЮЪ ЮБРНПНЛ═ РПЕРЭЪ ВЮЯРЭ ДНКФМЮ АШКЮ ЯНЕДХМХРЭ аХАКХЧ Я ДПЮЛЮРСПЦХЕИ сХКЭЪЛЮ ьЕЙЯОХПЮ, ОПЕДЯРЮБКЪЪ ЯНАНИ МЕЙХИ ЯКЮБЪМН-ПСЯЯЙСЧ ОНКСЯЙЮГНВМСЧ РПЮЙРНБЙС ХГБЕЯРМШУ ЯЧФЕРНБ ЛХПНБНИ КХРЕПЮРСПШ.

бНЯРНВМЮЪ РЕЛЮРХЙЮ ГЮМХЛЮЕР ЖЕМРПЮКЭМНЕ ЛЕЯРН Б УСДНФЕЯРБЕММНИ ЯРПСЙРСПЕ ╚пСЯЯЙНЦН дЕЙЮЛЕПНМЮ╩. цКЮБМЮЪ ГЮДЮВЮ, ЙНРНПСЧ ОПЕЯКЕДНБЮК ЩРХЛ ОПНХГБЕДЕМХЕЛ йЧУЕКЭАЕЙЕП √ ЩРН ОЕПЕДЮВЮ ДСУЮ БНЯРНВМШУ МЮПНДНБ, ЯНГДЮМХЕ МЮ ХУ ОПХЛЕПЕ ОПЮБДХБШУ Х ПЮГМНЯРНПНММХУ ВЕКНБЕВЕЯЙХУ УЮПЮЙРЕПНБ. я══ ЖЕКЭЧ

нАЗЕЙРХБМНЦН ДНЯРХФЕМХЪ ОНЯРЮБКЕММНИ ЖЕКХ йЧУЕКЭАЕЙЕП БШБНДХР Б ОПНХГБЕДЕМХХ ЖЕКСЧ ЦЮКЕПЕЧ ПЮЯЯЙЮГВХЙНБ, ЯЛЕМЪЧЫХУ ДПСЦ ДПСЦЮ Х ЯНГДЮЧЫХУ ОЮКХРПС НАПЮГНБ. яПЕДХ ПЮЯЯЙЮГВХЙНБ МЕЛЮКН Х ФХРЕКЕИ бНЯРНЙЮ. рЮЙ, СФЕ Б ЯЮЛНЛ МЮВЮКЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ ПЮЯЯЙЮГ БЕДЕР ОЕПЯ, СВЮЯРМХЙ ПСЯЯЙН-РСПЕЖЙНИ БНИМШ, ОНБЕЯРБСЧЫХИ Н ЖЮПЕ дЮПХЕ (дЮПЮ) Х РПЕУ ЕЦН ПЮАЮУ √ ЦПЕЙЕ, ОЕПЯЕ Х ЕБПЕЕ, - ЙЮФДШИ ХГ ЙНРНПШУ РЮЙФЕ ЯРЮМНБХРЯЪ СВЮЯРМХЙНЛ ЯКНБЕЯМНЦН ЯНЯРЪГЮМХЪ, ОПЕБПЮЫЮЪЯЭ═ Б ПЮЯЯЙЮГВХЙЮ. хМРЕПЕЯМН НРЛЕРХРЭ, ВРН ОПНРНРХОНЛ ЦКЮБМНЦН ЦЕПНЪ ╚пСЯЯЙНЦН дЕЙЮЛЕПНМЮ╩═ вХМЮПЯЙНЦН (ЯЮЛЮ ТЮЛХКХЪ ЩРНЦН ЦЕПНЪ БНЯУНДХР Й ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЛС МЮГБЮМХЧ ОКЮРЮМЮ ВХМЮПС) ЪБКЪЕРЯЪ ДПЮЛЮРСПЦ Х ДХОКНЛЮР ю. я. цПХАНЕДНБ, ФХГМЭ Х РБНПВЕЯРБН ЙНРНПНЦН, ЙЮЙ ХГБЕЯРМН, АШКХ РЕЯМН ОЕПЕОКЕРЕМШ Я бНЯРНЙНЛ.═ дЕИЯРБХРЕКЭМН, ЙЮЙ Х цПХАНЕДНБ, вХМЮПЯЙХИ ФХК Б рХТКХЯЕ, ЯПЮФЮКЯЪ ОНД ЙНЛЮМДНБЮМХЕЛ х. т. оЮЯЙЕБХВЮ, ЪБКЪКЯЪ ГМЮРНЙНЛ Х ЖЕМХРЕКЕЛ бНЯРНЙЮ, ЦКСАНЙН ПЮГЛШЬКЪЧЫХЛ Н АСДСЫЕЛ ЩРНЦН ЙПЮЪ.

оНЯЙНКЭЙС ОНЩЛЮ ╚гНПНБЮБЕКЭ╩, ЙЮЙ НРЛЕВЮКНЯЭ, ЪБКЪЕРЯЪ ЯНЯРЮБМНИ ВЮЯРЭЧ ╚пСЯЯЙНЦН дЕЙЮЛЕПНМЮ╩, РН ГЮЙНМНЛЕПМШЛ ОПЕДЯРЮБКЪЕРЯЪ ОНЪБКЕМХЕ Б Е╦ ЙНМЖНБЙЕ ЦЕПНЪ, БЕЯЭЛЮ ОНУНФЕЦН МЮ вХМЮПЯЙНЦН, ОЕПЕДЮЧЫЕЦН ЯБНХЛ ЯКСЬЮРЕКЪЛ ПЮЯЯЙЮГ ЯРПЮМЯРБСЧЫЕЦН ОЕБЖЮ. б ЩРНЛ ЦЕПНЕ, БЕМВЮЧЫЕЛ БНЯРНВМСЧ ОНЩЛС йЧУЕКЭАЕЙЕПЮ, РЮЙФЕ ОПНЦКЪДШБЮЕРЯЪ НАКХЙ РПЮЦХВЕЯЙХ ОНЦХАЬЕЦН цПХАНЕДНБЮ:

══════════════ ═════════...МЕЙХИ БНХМ МЕДБХФМШИ

═══════════════ яЛНРПЕК ГЮ МХЛХ ДНКЦН БЯКЕД;

═══════════════ нМ ДНКЦН, ЧМШИ ЯШМ ОНАЕД,

═══════════════ лЕЯРЮЛХ, ДСЛЮЛХ АНПХЛШИ,

═══════════════ бНЯРНПЦЮ ОНКМНЦН ДСЬНИ

═══════════════ оЮПХК МЮД ДПЕБМЕЧ ЯРПЮМНИ.... (1,═ Р. 1, Я. 502).

н РНЛ, ВРН вХМЮПЯЙХИ ЯОХЯЮМ Я цПХАНЕДНБЮ ЦНБНПХР Х РНР ТЮЙР, ВРН НЯМНБМНИ РЕЛНИ ПЮЯЯЙЮГНБ ЩРНЦН ЦЕПНЪ ЪБКЪЧРЯЪ бНЯРНЙ, оЕПЯХЪ (НЯНАЕММН ДПЕБМЪЪ), РБНПВЕЯРБН тХПДНСЯХ, йНПЮМ. уЮПЮЙРЕПМШ МХФЕОПХБНДХЛШЕ ЕЦН ПЮЯЯЙЮГШ Н йХПЕ, Н тХПДНСЯХ, Н ОЕПЯХДЯЙНИ ОНЩГХХ, ХЯКЮЛЯЙНИ ПЕКХЦХХ: ╚йХП АШК ОЮПЯ, ЦНПЕЖ, ОНКСДХЙХИ ЙМЪГЭ тЮПЯХЯРЮМЮ, МЕАНКЭЬНИ НАКЮЯРХ, ОНДБКЮЯРМНИ ОЮДХЬЮУС ХПЮМЯЙНЛС... НМ ЯБЕЦ ДЕДЮ ЯБНЕЦН, Ю ЯБНХЛХ ГЮБНЕБЮМХЪЛХ СФЮЯМСК ЦПЕЙНБ, ЙНРНПШЕ Б ЕЦН БПЕЛЪ СГМЮКХ Б ОЕПБШИ ПЮГ БЯЕ ЛНЦСЫЕЯРБН хПЮМЮ Х МЮГБЮКХ ЯХЧ ЯРПЮЬМСЧ ХЛОЕПХЧ оЕПЯХЕЧ, ХКХ тЮПЯХЯРЮМНЛ... йЮЛАХГ, ЯШМ йХПЮ, АШК ОНЯКЕДМХИ ОЮПЯ, ЯХДЕБЬХИ МЮ ОПЕЯРНКЕ дФЕЛЬХДЮ. еЦН ОПЕЕЛМХЙНЛ АШК ХПЮМЯЙХИ ЛЮЦ... мН ОН ЯЛЕПРХ ЯЕЦН ЯЮЛНГБЮМЖЮ ЛХДЪМХМ дЮПМЮ, ЯШМ цСЯРЮЯОНБ, БГКНФХК МЮ ЯЕАЪ РХЮПС, МХЛЮКН МЕ НОЮЯЮЪЯЭ СФЕ ЛМНЦНВХЯКЕММШУ ОЮПЯНБ... вРН ФЕ ДН йХПЮ, НМ Б ЕБПНОЕИЯЙХУ ОХЯЮМХЪУ МЮГШБЮЕРЯЪ МЕ йХПНЛ, Ю уНГПНЕЛ╩; ╚ьЮ- мЮЛЕ╩, йМХЦЮ жЮПЯРБ, - НАЗЪЯМЪЕР ДЮКЕЕ вХМЮПЯЙХИ,- ОНЩЛЮ тХПДНСЯХ, ОЕПЯХДЯЙНЦН цНЛЕПЮ, Б ЙНРНПНИ НМ ОНБЕЯРБСЕР ДЕЪМХЪ АЮЯМНЯКЮБМШУ ЖЮПЕИ ХПЮМЯЙХУ...╩; ╚...йНЦДЮ МЮГШБЮЧ хПЮМ ЖЮПЯРБНЛ ЯБЕРЮ, ЙЮЙ МЮГШБЮЕР ЕЦН ХПЮМЕЖ тХПДНСЯХ, ОПНРХБСЯРЮБКЪЪ ЯБНЕ НРЕВЕЯРБН ЖЮПЯРБС ЛПЮЙЮ, рСПЮМС, ЙНЦДЮ СОНЛХМЮЧ Н пСЯРЛЕ, гЮКЕ, тЕПХДСМЕ, ЦЕПНЪУ, ЯКЮБМШУ Б НДМХУ ХПЮМЯЙХУ ЯЙЮГЮМХЪУ; ЙНЦДЮ СОНРПЕАКЪЧ БЕГДЕ, ЯЙНКЭЙН АШК Б ЯХКЮУ, ЙПЮЯЙХ ОНЩРНБ БНЯРНВМШУ...╩; ╚мН ЙРН ФЕ, ЦНБНПЪ Н бНЯРНЙЕ, ЯНБЕПЬЕММН СОСЯРХР ХГ БХДС КЧАНБЭ яНКНБЭЪ Х пНГШ, Н ЙНРНПНИ РБЕПДЪР РШЯЪВХ ЦЮГЕКК ХПЮМЯЙХУ? яЙЮГЮК Ъ ЯКНБЮ ДБЮ Х НА хЯПЮТХКЕ, ЮМЦЕКЕ ОЕЯМЕИ, БНЯРНВМНЛ юОНККНМЕ. бЯРПЕРХРЕ ХЛЪ гЕПДСФРЮ, ХКХ гНПНЮЯРПЮ, ГЮЙНМНДЮРЕКЪ оЕПЯХХ: НМ, ОПЮБДЮ, КХЖН МЕ АЮЯМНЯКНБМНЕ... яБЕПУ РНЦН, МЮИДЕРЕ ХГБЕЯРМСЧ ЦКЮБС лЮЦНЛЕРНБЮ йСПЮМЮ, ГЮОПЕЫЮЧЫСЧ ОПЮБНБЕПМШЛ ХГНАПЮФЮРЭ ВЕКНБЕЙЮ╩ (2, Я. 512, 513, 514)..

══════════ нА НЯМНБЮРЕКЭМНИ НПХЕМРЮКЭМНИ АЮГЕ ╚гНПНБЮБЕКЪ╩ ЦНБНПХР Х РНР ТЮЙР, ВРН МХФЕЯКЕДСЧЫХИ ОПНЯРНИ ОЕПЕВЕМЭ БНЯРНВМШУ ЯКНБ Х ПЕЮКХИ, ЯНЯРЮБКЪЧЫХИ ВЮЯРЭ═ КЕЙЯХЙХ ЩРНЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ ДНЯРЮРНВМН БМСЬХРЕКЕМ. нМ БЙКЧВЮЕР Х ЮМРПНОНМХЛШ (йХП, тХПДНСЯХ, йЮЛАХГ, дЮПЮ, цСЯРЮЯО, уНГПЕИ, пСЯРЛ, гЮК, тЕПСДДХМ, дФЕЛЬХД, хЯПЮТХК, лЮЦНЛЕР, гЕПДСЬР), Х РНОНМХЛШ (тЮПХЯРЮМ, оЕПЯХЪ, рСПЮМ, хПЮМ), Х ЯКНБЮ, НАНГМЮВЮЧЫХЕ БНЯРНВМШЕ ОНМЪРХЪ Х ЪБКЕМХЪ (ОЮПЯ, ОЮДХЬЮУ, ЛХДЪМХМ, ЦЮГЕКК, йСПЮМ, ОПЮБНБЕПМШИ).

══════════ пЮЯЯЛНРПЕММШИ БШЬЕ ЛЮРЕПХЮК ОНЙЮГШБЮЕР, ВРН ОНЩР-ДЕЙЮАПХЯР йЧУЕКЭАЕЙЕП ЯБНХЛХ НПХЕМРЮКЭМШЛХ ОПНГНИ Х ДПЮЛЮРСПЦХЕИ БМЕЯ НОПЕДЕКЕММШИ БЙКЮД Б ОПНЖЕЯЯ НЯБНЕМХЪ ПСЯЯЙНИ КХРЕПЮРСПНИ РЕЛШ бНЯРНЙЮ.

═══════════════════════════════ к х р е п ю рс п ю

1. йЧУЕКЭАЕЙЕП б. й. хГАПЮММШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ Б 2-У РНЛЮУ. лНЯЙБЮ-кЕМХМЦПЮД, 1967.

2. йЧУЕКЭАЕЙЕП б. й. оСРЕЬЕЯРБХЕ. дМЕБМХЙ. яРЮРЭХ. кЕМХМЦПЮД, 1979.

3. кХРЕПЮРСПМНЕ МЮЯКЕДЯРБН, Р.59. лНЯЙБЮ, 1954.

4. ьЮДСПХ б. я. дЕЙЮАПХЯРЯЙЮЪ КХРЕПЮРСПЮ Х ЦПСГХМЯЙЮЪ НАЫЕЯРБЕММНЯРЭ. рАХКХЯХ, 1958.

════════════════════════════════════════════ у ж к ю я ъ

ю.я. оСЬЙХМХМ ИЮУШМ ДНЯРС б.й. йЖУЕКАЕЙЕП ПСЯ ЪДЪАХИИЮРШМДЮ ЧГЖМЖ ЛЪУЯСЯ ИЕПХ БЮП. ьЪПЦ ЛЧБГСЯС б.й. йЖУЕКАЕЙЕПХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЩЕМХЬ ЪЙЯ НКСМСА БЪ ЛЪЫГ НМСМ ьЪПЦЪ ЫЪЯП ЕРДХИХ ЪЯЪПКЪП ЛЪЦЮКЪДЪ МЪГЪПДЪМ ЙЕВХПХКХП.═

чГАЪЙХЯРЮМШМ ЩЧПЙЪЛКХ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР╜ЬЖ╜МЮЯ ЮКХЛХ хА╜ПЮ╜ЫХЛ═ цЮ╜ТС╜ПНБ ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ РЮ╜ПХ╜УХ╜МХМ, ЛЖ╜Ю╜ЯХП ЪДЪ╜АХ ОПН╜ЯЕ╜ЯХМ ЗХД╜ДХ БЪ ЮЙ╜РС╜ЮК ОПНА╜КЕЛ╜КЪ╜ПХМ╜ДЪМ АЪЫЯ ЕДЪМ "щЧ╜ГЪК╜КХ╜ИХМ ЮК╜ЛЮГ ГХП╜БЪ╜КЪ╜ПХ" (1903), "нЯ╜ЛЮМ мЮ╜ЯХП" (19670, "зЮ╜ГХ╜АЪ" (1970), "дНЭ╜ЛЮ ИСП╜ДСМ МЪЭ╜ЛЪ╜ЙЮ╜ПШ" (1971), "иЮ╜МЮП ЯЧГ" (1973), "иНК╜ДЮЬ ЬЮ╜ХП" (1975), "иЮЛ╜ИЮ╜ЬШК ЮЭЮЗ" (1976), "ж╜ПЪ╜ИХМ ЮКН╜БС" (1979) "яЧ╜ГЖМ ХЬШ╜ЭШ" (1979) ЮД╜КШ═ ЛНМНЦПЮТХИЮКЮПШМ ЛЖ╜ЪК╜КХ╜ТХ╜ДХП.══ н, ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ ЧГ╜АЪЙ ЬЮ╜ХП╜КЪ╜ПХМ╜ДЪМ цЮ╜ТСП цС╜КЮЛ, ыЪ╜ЛХД юКХЛ╜ЗЮМ, юИ╜АЪЙ, лЮЦ╜ЯСД ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ, лХП╜РЕ╜ЛХП БЪ гЖК╜ТХИ╜ИЪ, ИЮ╜ГШ╜ВШ╜КЮП╜ДЮМ юА╜ДСК╜КЮ цЪЫ╜ЫЮП БЪ ьЪ╜ПЪТ пЪ╜ЬХ╜ДНБ ЫЮЦ╜ЦШМ╜ДЮ ЮИПШЗЮ ЕК╜ЛХ, ЪДЪ╜АХ-╜РЪМ╜ЦХ╜ДХ ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜КЪП РНОКСЯС МЪЬП ЕРДХПЛХЬДХП. ыЪЛХМ РНОКСИЮ ИЮ╜ГШК╜ЛШЬ "чГ ЯЧГ ЪБЪ╜ГХ╜МЪ" ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ЯХМ╜ДЪ ЛЖ╜ЪК╜КХТ ЦЕИД ЕДХП ЙХ, "ЪК╜АЪР╜РЪ, ЙХ╜ВХЙ АХП ЙХ╜РЮА╜ДЮ ВНУ╜ЗЪ╜ЫЪР╜КХ, ВНУ╜ЬЮ╜УЪ╜КХ ЛЖ╜Ю╜ЯХП ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ╜МШ ЛЖ╜ТЪЯ╜ЯЪК РЪЫ╜КХК ЕР╜ЛЪЙ ЛЖЛ╜ЙЖМ ДЕ╜ИХК.═ жЛХД ЕДХ╜ПЪЛ ЙХ, юГЪП╜АЮИ╜ЗЮМ НУС╜ЗС╜ЯС╜МЮ РЪЦ╜ДХЛ ЕР╜ДХ╜ИХЛ "яЧ╜ГЖМ ХЬШ╜ЭШ" ЙХ╜РЮ╜АШ ХЙХ ЦЮП╜ДЮЬ УЮК╜ЦШМ РЮ╜ПХ╜УХ ДНЯР╜КС╜ЭС╜МСМ ДЮ╜ЫЮ ДЮ ЛЧЫ╜ЙЪЛ╜КЪМ╜ЛЪ╜ЯХМ╜ДЪ, АХП - ╜АХ╜ПХ╜МХМ ЛЪ╜ДЪ╜МХИ╜ИЪ╜РХ╜МЪ ДЮ╜ЫЮ ИЮ╜УШМ╜ДЮМ АЪ╜КЪД НК╜ЛЮ╜ЯШМ╜ДЮ ЛЪ╜МХЛ ЙХ╜ВХЙ АХП ГЪЫ╜ЛЪ╜РХЛ НКЮ╜ЗЮЦ╜ДШП".═

лЖ╜ЪК╜КХ╜ТХМ ЫЮЦ╜КШ НКЮ╜ПЮЦ ЦЕИД ЕР╜ДХ╜ИХ ТХ╜ЙХП╜КЪП ДН╜ЭПС╜ДЮМ ДЮ АС ЪЯЪ╜ПХМ, ЕКЪ╜ЗЪ ДЪ ЫЮЦ╜ЦШМ╜ДЮ АЪЫЯ НКС╜МЮМ ЯЪ╜МЪР╜ЙЮП╜КЮ╜ПШМ юГЪП╜АЮИ╜ЗЮМ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР╜ЬЖ╜МЮЯ╜КШ╜ЭШМ╜ДЮ ЧИ╜ПЪ╜МХК╜ЛЪ╜ЯХ, РЪД╜ЦХЦ ЕДХК╜ЛЪ╜ЯХ ХЯ╜РХ╜ЦЮ╜ЛЪ╜РХМ╜ДЪ НПХ╜ФХ╜МЮК ЛЪМ╜АЪ ЙХ╜ЛХ ДЪ╜ИЪП╜КХ╜ДХП. "сЯ╜РЮД" ( 1,6) ЮД╜КШ ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ДЪ ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШ╜МШМ яЪ╜ЛЪД бСП╜ЭС╜МС ЮД╜КЮМ╜ДШП╜ДШ╜ЭШ╜ЛШГ ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ ЬЮ╜ХП цЮ╜ТСП цС╜КЮ╜ЛШМ ОН╜Е╜РХЙ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШ╜ЭШ ТЪК╜ЯЪ╜ТХ ДЖ╜ЬЖМ╜ЗЪ╜КЪП╜КЪ ЮПЮЬ╜ДШ╜ПШК╜ЛШЬ╜ДШП.═ ьЮ╜Х╜ПХМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШЦ УЖ╜ЯС╜ЯХИ╜ИЪР╜КЪ╜ПХ, ОН╜Е╜РХЙ НА╜ПЮГ╜КЮ╜ПШ, ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШ╜МШМ ЛЪ╜МЮ БЪ ЛЪЦ╜ЯЪ╜ДХ РЪД╜ЦХ╜ЦЮР НА╜ИЕЙ╜РХ НКЮ╜ПЮЦ РЪЫ╜КХК НКСМ╜ЛСЬ╜ДСП.══ вЖМ╜ЙХ "КХ╜ПХЙ ЛЪМ╜"ХМ ОН╜Е╜РХЙ НБ╜ЦЮ╜РШ, ОН╜Е╜РХЙ ДЖ╜ЬЖМ╜ЗЪ╜ЯХ АЪ╜ЬЪ╜ПХИ╜ИЪ╜РХМ ЫЪП АХП ЖГ╜БЖ╜МЖМ ЖПЪ╜ИХМ╜ДЪМ ЙЕ╜ВЪМ ДСИ╜ЭС╜КЮП╜КЮ ЫЪ╜ЛЮ╜ЫЪМЩ╜ДХП. цЮ╜ТСП цС╜КЮЛ ууш ЪЯП╜ДЪ ДЪ АЧ╜ИЖЙ ЬЪУ╜ЯХИ╜ИЪР БЪ ХЯ╜РЕ╜ДЮД╜КШ ЬЮ╜ХП ЙХ╜ЛХ ОЮП╜КЮ╜ИЮ╜ЗЮЦ╜ДШП. "цЪК╜АХМ ЛЪ╜ЫЪЙ ДЮ╜ЬШ" (1,18) ЧГ╜АЪЙ ЯЮ╜РХ╜ПХЙ МЪЯ╜ПХ╜МХМ лХП╜ГЪ зЪ╜КХ╜КХ ЙХ╜ЛХ РЮ╜МШ╜ДШ╜ЭШ╜ЛШГ ЧГ╜АЪЙ УЮКЦ ИЮ╜ГШ╜ВШ╜ЯШ юА╜ДСК╜КЮ цЪЫ╜ЫЮ╜ПШМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШ╜ЭШ, НА╜ПЮГ╜КЮП ДЖМ╜ИЮ╜ЯШ, ЪДЪ╜АХ ДЖ╜ЬЖМ╜ЗЪ╜КЪ╜ПХ, ЪЯЪП╜КЪ╜ПХ╜МХМ ЕЯ╜РЕ╜РХЙ ДЪ╜ИЪ╜ПХ ЫЮЦ╜ЦШМ╜ДЮ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР╜ЬЖ╜МЮЯ хА╜ПЮ╜ЫХЛ цЮ╜ТС╜ПН╜БСМ ЦЕИД╜КЪ╜ПХ НПХ╜ФХ╜МЮК╜ДШП.═ х.╜цЮ╜ТС╜ПНБ ИЮ╜ГШ╜ВШ╜МШМ ЪЯЪП╜КЪ╜ПХ╜МХМ ЮД╜КЮ╜ПШ╜МШ ВЪЙ╜ЛЪ╜ДЪМ ЯЮ╜ДЪ╜ЗЪ НА╜ПЮГ╜КЮП ДЖМ╜ИЮ╜ЯШ╜МЮ "ЯЪ╜ИЮ╜ЫЪР ЕДЪП╜ЙЪМ" ЛЮ╜ПЮЦ╜КШ, ЛХК╜КХ ЮДЪР╜-Ъ╜МЪ╜МЪ╜КЪ╜ПХ, ЛХК╜КХ ПС╜ЫС, ЛХК╜КХ НБ╜ЦЮ╜РШ ЧГЖМ╜ДЪ ЪЙЯ ЕР╜ДХ╜ПЪМ ЪДЪ╜АХ ДЖ╜ЬЖМ╜ЗЪ╜КЪ╜ПХ╜МХ ЦЮ╜АЮ╜ПШЦ БЕП╜ЛЪ╜ИЪ ВЮ╜КШЬ╜ЛШЬ БЪ ХЯ╜РЪ╜ДХ╜ИХ ЦЪ╜МЮ╜Ъ╜РЪ МЮ╜ХК НК╜ЛСЬ╜ДСП. юА╜ДСК╜КЮ цЪЫ╜ЫЮП МЪЯ╜ПХМ╜ДЪ ДЮ╜ЫЮ ВНУ ЧГ УЮК╜ЦШ ХВЪ╜ПХ╜ЯХМ╜ДЪМ ЯЕВ╜ДХ╜ИХ ЯЮ╜ДЪ, АЮ╜КЮ╜ЗЮ ЮДЮЛ╜КЮП ЩЧ╜ПЖ╜МЖП. нМ╜КЮ╜ПШМ РЮ╜КЕ╜ИХ, ИЮ╜ЬЮМ╜РШ╜КЮ╜ПШ, ЮЗШ╜МЮ╜ЗЮЦ╜КШ ЫЪ╜ИЮР РЪПГ╜КЪ╜ПХ, ЖПЪ╜ЙЮЭ╜ПШ╜ДШ╜ЗШ МЮ╜ПЮ╜ЫЮР╜ВШ╜КШЦ╜КЮ╜ПШ НК╜ДС╜ЭС ЙХ╜ЛХ ИЮ╜ЬЮМ╜ЛШЬ БЪ РЪЯ╜БХП ЕДХК╜ЛХЬ╜ДХП.═══ "мЪЭ╜ЛЪ╜ЙЮП УЪ╜ИЮ╜КШ" (1,32) ЮД╜КШ ЪДЪ╜АХ-╜РЪМ╜ЦХ╜ДХ ИЮ╜ГШ ДЖМ╜ИЮ╜ДЮМ ЕП╜ЙЪМ ЙЧВ ЕР╜ЛХЬ, ХЯ╜РЕ╜ДЮД╜КШ ЬЮ╜ХП -- УЮКЦ ЬЮ╜Х╜ПХ, ыЪ╜ЛХД юКХЛ╜ЗЮ╜МШМ ОН╜Е╜РХ╜ЙЮ╜ЯШМ╜ДЮМ ДЮ╜МШ╜ЬШ╜КШП.═══ лЖ╜Ю╜ЯХП ЧГ╜АЪЙ ЬЕ╜Х╜ПХ╜МХМ ЙКЮЯ╜ЯХЙ╜КЪ╜ПХМ╜ДЪМ АХ╜ПХ НКЮМ ыЪ╜ЛХД юКХЛ╜ЗЮМ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШ ЦЪКА╜КЪП╜ДЪ ВЕЬ╜ЛЪ╜РЪЙ ВЮЭ╜КЮ╜ИЮМ ДСО╜ДС╜ПС, ЯЮТ ДСИ╜ЭС╜КЮП╜ДШП, МЪЭ╜ЛЪ╜КЪП╜ДХП.═ чГ╜АЪЙ УЮКЦ ЬЮ╜Х╜ПХ ыЪ╜ЛХД юКХЛ╜ЗЮ╜МШМ ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПХ╜МХ, ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШ╜МШ БЪ╜ПЪЦ╜КЪП╜ЙЪМ ЮМЮ╜ЯШ╜МШМ ГЮ╜ПЮ╜ТЮР╜КЮ НМЮ ДЕ╜ДХ╜ИХ "ИЕ╜МЪ, ДЮЬ╜ДЮ ЩЖК АХ╜РХ╜ПХП╜ЯЪМ╜ЛХ?" ЯЧГ╜КЪ╜ПХ╜МХ УЮ╜РШП╜КЮ╜ИШП БЪ ЮГ ЦЮ╜КЮ СЬЮЦ ЙЧБ╜ПЪЙ╜КХ╜ИХ ХКЪ, АС ЯЧГ╜КЪ╜ПХМ РЪ╜ЯХ╜ПХ ХКЪ Н ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПЪ ЯШ╜ЭШ╜МШП╜ЯЮМ.══ "ьЕ╜Х╜ПЪ МСП ЯЮ╜ВЮМ СК╜ДСГ╜КЮП" (1,36) ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ЯХ УЮКЦ ЬЮ╜Х╜ПХ юИ╜АЕ╜ЙХМ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ ДЖМ╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮМ АЪЫЯ ЕДХП.═ н, ЧГЖ╜МЖМ ЦЮ╜МЮД╜КШ ЖЯ╜КС╜АС, ПН╜ЛЮМ╜РХЙ РЪЯ╜БХП БЪ РЪК╜ЦХМ ЖЯС╜КС ХКЪ ЧГ╜АЪЙ ЬЕ╜Х╜ПХИ╜ИЪ╜РХМ╜ДЪ ЧГЖ╜МЪ╜ЛЪУ╜ЯСЯ АЪ╜ДХ╜Х╜-ЕЯ╜РЕ╜РХЙ ЛЪГ╜ЛС╜МЮ ЛЮ╜КХЙ НКЮМ ИЕ╜МХ ЛЪЙ╜РЪА ИЮ╜ПЮР╜ДШ. аС╜МЮ ЩЧ╜ПЪ ДЪ НМСМ ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПХ╜МЪ "юИ╜АЪЙ ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПХ" ДЕ╜ИХ╜КХП". юИ╜АЪ╜ЙХМ ХКЙ ЦЪ╜КЪЛ РЪЗ╜ПЖ╜АЪ╜КЪ╜ПХ ЬЕ╜ХП╜КЪП╜ДЪМ ХАЮ╜ПЪР╜ДХП.══ юИ╜АЪ╜ЙХМ КХ╜ПХ╜ЙЮ╜ЯШ ТЪК╜ЯЪ╜ТХ ДЪ╜ПХМ╜КХ╜ИХ╜МЪ БЪ АЪ╜ДХ╜Х ИЕР╜ЙХМ╜КХ╜ИХ╜МЪ ЩЧ╜ПЪ ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШМ╜ДЮ ЧГЖ╜МЪ╜ЛЪУ╜ЯСЯ ИЕП РС╜РСП. юИ╜АЪ╜ЙХМ ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПХМ╜ДЪ╜ЙХ ЮЙ╜РС╜ЮК╜КШЦ БЪ ЛЖ╜Ю╜ЯХП╜КХЙ НМСМ ОН╜Е╜ЛЮ╜КЮ╜ПШ ЖВЖМ ДЪ ЯЪ╜ЗХИ╜ИЪ╜БХ╜ДХП. "ыЪЛ╜ГЪ", "мЪ╜БЮ╜Х", "щЖ╜КХ" ЮД╜КШ ОН╜Е╜ЛЮ╜КЮ╜ПШ ЙКЮЯ╜ЯХЙ ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ МЖ╜ЛС╜МЪ╜КЪ╜ПХ ЙХ╜ЛХ ЬЧЫ╜ПЪР ЦЮ╜ГЮМ╜ЛШЬ╜ДШП. юИ╜АЕЙ ЕИ╜МХ ГЮ╜ЛЮМ╜ДЮ ЩЧ╜ГЪК МЮ╜ЯХП╜ДХП, ЛЖ╜Ю╜ЯХП ЧГ╜АЪЙ ПН╜ЛЮ╜МШ╜МШМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КЮ╜ПШМ╜ДЮМ╜ДШП. "мЪ╜БЮ╜Х" (1944) ПН╜ЛЮ╜МШ НМЮ АЧ╜ИЖЙ СЭСП ЩЪ╜РХП╜ЛХЬ╜ДХП. рЪД╜ЦХ╜ЦЮР╜ВШ ЮКХЛ АС ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ДЪ юИ╜АЪ╜ЙХМ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ ЖТЖЦ╜КЪ╜ПХ╜МХМ ЩЧ╜ГЪК╜КХ╜ИХМ╜ДЪМ, РЪ╜ПЮ╜БЪ╜РХМ╜ДЪМ ЯЧЫ╜АЪР ЮВ╜ЛШЬ╜ДШП.══ "чГ╜АЪ╜ЙХЯ╜РЮМ МЪЭ╜ЛЪ╜ЙЮ╜ПШ" (1,48) ЧГ╜АЪЙ УЮКЦ ИЮ╜ГШ╜ВШ╜ЯШ, ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ ХЗ╜РХ╜ЛЮ╜Х УЮ╜ДХЛ, НРСГ ЖВ ХК чГ╜АЪ╜ЙХЯ╜РЮМ пЕЯ╜ОСА╜КХ╜ЙЮ╜ЯШ╜МЮ АЮЬ╜ВШ╜КШЦ ЕР╜ЛХЬ ьЪ╜ПЪТ пЪ╜ЬХ╜ДН╜БСМ ЫЪ╜ИЮР БЪ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШ╜ЭШ ЫЮЦ╜ЦШМ╜ДЮ ЦШ╜ЯЮ, ЕИ╜МХ ГЮ╜ЛЮМ╜ДЮ ГЪМ╜ЩХМ ТЮЙР╜КЮ╜ПЮ ЯЧИ╜ЙЪ╜МЪМ ЩЧ╜ГЪК АХП ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ДХП. чГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХ МЪЯ╜ПХМ╜ДЪ "рС╜ТЮМ╜ДЮМ ЩЖЗ╜КЖ" (1958) БЪ "йЪЬ╜ЛХП МЪЭ╜ЛЪ╜ЯХ" ОН╜БЕЯР╜КЪ╜ПХ, "щЖЗ╜КЖ ДЮК╜ЭЮ" (1964) БЪ "цЮ╜КХА╜КЪП" (1951) ПН╜ЛЮМ╜КЮ╜ПШ═ ОН╜БЕЯР╜КЪ╜ПХ ЧГЖ╜МЪ╜ЛЪУ╜ЯСЯ ИЕП РСР╜ЛСЬ╜ДСП. "цЮ╜КХА╜КЪП" ОН╜БЕЯ╜РХМ╜ДЪ ЩЪМЗ╜КХ╜ИХМ ЦЖБ╜БЪ╜ЯХ ХКЪ УЮЛ РНП╜ОЮЦ╜КЮ╜ПШМ ТЪРЫ ЕДХК╜ЛЪ╜ЯХ РЮ╜ПХ╜УХ ЦЪ╜КЪ╜ЛЪ ЮКШМ╜ЛШЬ╜ДШ. лЖ╜ЪК╜КХТ═ АС ЛЧБ╜ГС╜ИЮ 20 ХК╜ДЪМ ЯНМ╜ПЮ ИЕ╜МХ╜ДЪМ ЦЮ╜ИШР╜ЛШЬ, ДЮ╜ЫЮ ЛЖ╜ЙЪЛ╜ЛЪК ЬЪ╜ЙХК╜ДЪ ХЬ╜КЪ╜ЛХЬ╜ДХ.═ "цЮ╜КХА╜КЪП"╜ДЪМ ЯНМ╜ПЮ ИЮ╜ГШ╜ВШ╜МШМ ЦЪ╜КЪ╜ЛЪ ЮК╜ДШ╜ЭШ "рС╜ТЮМ╜ДЮМ ЩЖЗ╜КЖ" ПН╜ЛЮ╜МШМ╜ДЮ ИЕ╜МХ НА╜ПЮГ╜КЮП╜КЮ, ИЕ╜МХ ЛЧБ╜ГС ХКЪ ПЮЯР╜КЮ╜ЬШ╜ПШЦ. уЮКЦ ИЮ╜ГШ╜ВШ╜ЯШ ь.╜пЪ╜ЬХ╜ДН╜БСМ "цЮ╜КХА╜КЪП" БЪ "рС╜ТЮМ╜ДЮМ ЩЖЗ╜КЖ" ЪЯЪП╜КЪ╜ПХ ДХ╜Ю╜КН╜ЩХ╜ИЮ ЬЪЙ╜КХМ╜ДЪ НУС╜ЗС╜КЮ╜ПЮ РЪЦ╜ДХЛ НКСМ╜ЛСЬ╜ДС.═ ъДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РЮ ХКЙ ДЪ╜ТЪ -- 1945-╜ЗХ ХК╜ДЪ "цЪ╜ГЪ╜АХЛ" ЮД╜КШ ЬЕ╜ХП ЙХ╜РЮ╜АШ ХКЪ ЩЪ╜КЪМ ьЪ╜ПЪТ пЪ╜ЬХ╜ДНБ ЯНМ╜ПЮ╜КЮП МЮ╜ЯХП ЙХ╜ЛХ ЬЧЫ╜ПЪР╜КЪМ╜ДХ, ЯЪ╜МЪР╜ЙЮП╜КШЦ ЦЖД╜ПЪ╜РХ ЪДЪ╜АХ╜ИЮР╜ЬЖ╜МЮЯ╜КЮ╜ПШМ ДХЦ╜ЦЪ╜РХ╜МХ ЗЪКА ЕР╜ДХ. "иНК╜ДЮЬ ьЕИУГ╜ЮДЪ" (1,55) ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ЯХ ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ ИЮ╜ГШ╜ВШ, ЬЮ╜ХП, ДПЮ╜ЛЮ╜РСПЦ, ХЗ╜РХ╜ЛЮ╜Х УЮ╜ДХЛ, ЮКХЛ, ОЕ╜ДЮ╜ЦНЦ лЮЦ╜ЯСД ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ╜МХМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШЦ ИНК╜КЮ╜ПШ╜МЮ АХП АЮ╜УШЬ╜ДШП. уЪ╜КХК пГЮ ДЕ╜ЛХЬ╜ЙЪМ "Н, ЕКЪ ЗН╜ЬСА-╜ВЮЭ╜КЮ╜ДШ ЙХ, АХП ЛЪЗ╜ПЮ╜ИЮ ЯШЭ╜ЛЮ╜ДШ. ьЕ╜ХП ДЪП╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮМ ДЮ╜ЬША, МЪЯП ДЪП╜ИЮ╜ЯШ ИЮ╜ПЮР╜ДШ, НПЮ╜ДЮМ ДПЮ╜ЛЮ╜РСП╜ЩХ╜ИЮ ДЪ╜МХ╜ГХ ДЮК╜ЭЮ╜КЮМ╜ДШП╜ДШ -- ЧГ╜АЪЙ ДПЮ╜ЛЮ╜РСП╜ЩХ╜ИЮ╜ЯШ╜МШ ИЖЙ╜ЯЪЙ╜КЪ╜ПЪ ЦЮК╜ДШП╜ДШ, АЪ╜ЬЪП ДПЮ╜ЛЮ╜РСП╜ЩХ╜ИЮ╜ЯШ ЯШ╜ПЮ╜ЯШМ╜ДЮ АНИ РСР╜ДС, ОСА╜КХ╜ЯХЯ╜РХ╜ЙЮ╜ЯШ ХКЪ ИЕ╜МХ ДЧБ╜ПЖМ ЩЪМЗ╜КХ╜ИХ╜МЪ ИНК ЮВ╜ДШ, ДЪПЯ БЕП╜ДХ, ЮКХЛ РЪ╜ТЪЙ╜ЙЖ╜ПЖ БЪ ЕК╜ЛХ ХКЪ ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ ДЪПЯ╜КХЙ╜КЪ╜ПХ, ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР-Ц╜ПЮЛ╜ЛЮ╜РХ╜ЙЮ ДЪПЯ╜КХЙ╜КЪ╜ПХ ИЮГ╜ДШ, ОЕ╜ДЮ╜ЦНЦ РЪЗ╜ПЖ╜АЪ╜ЯХ ХКЪ ЕК╜ЛХ БЪ ЮКХ ЮС╜ДХ╜РН╜ПХ╜ИЮ╜КЮП╜ДЮ ИЕ╜МХ╜ИЕР╜ЛЪ╜КЪ╜ПЪ ДЪПЯ ДЕ╜ДХ, НМ╜КЮ╜ПШ ЧИ╜ПЪР╜ДХ, ЫЪ╜ИЮ╜РЮ ЫЮ╜ГШП╜КЮ╜ДШ.═ лЮЦ╜ЯСД ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ╜МХМ РХЛ╜ЯЮ╜КШМ╜ДЮ -- СЯ╜РЮД ЬЮ╜Х╜ПХМ, РЪД╜ЦХ╜ЦЮР╜ВШ╜МШМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШ╜ЭШМ╜ДЮ уу ЪЯП юГЪП╜АЮИ╜ЗЮМ-╜-ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХ ЪКЮ╜ЦЪ╜КЪ╜ПХ╜ЛХ╜ГХМ ЛЧЫ╜ЙЪЛ АЖ╜МЧБ╜ПЪ╜ЯХ ЩЧ╜ПЖ╜МЖП.═ л.╜ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ ЙКЮЯ╜ЯХЙ ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ╜МШМ АЮ╜МХ╜ЯХ мЪ╜БЮ╜Х╜МХМ ЪДЪ╜АХ ХП╜ЯХ╜МХ ХКЙ РЪД╜ЦХЦ ЕДЪМ╜КЪП╜ДЪМ АХ╜ПХ НК╜ЛСЬ╜ДСП. мЪ╜БЮ╜Х╜ЬЖ╜МЮЯ╜КЮП НМС ЧГ╜КЪ╜ПХ╜МЪ СЯ╜РЮД ЫЕ╜ЯЮА ЕР╜ЛХЬ╜КЪП. нМСМ ЕК╜ЛХ ЪЯЪП╜КЪ╜ПХ ДЪ╜ПХМ РЪЫ╜КХ╜КХ, ЯЮМ╜АЮК╜КШ╜ЭШ ХКЪ ТЪПЦ╜КЪ╜МХП. л.╜ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ ЮК╜РШ╜ЗХКД╜КХЙ "яЕ╜ВХК╜ЛХЬ ЪЯЪП╜КЪ╜ПХ"╜МХМ АХП ЙХ╜РЮ╜АШ╜МШ -- АХП ЗХК╜ДХ╜МХ мЪ╜БЮ╜Х╜ИЪ ЫЪЯП ЕР╜ЛХЬ╜ДХП.══ "лЪ╜ЫЪА╜АЪР" (1,71) ЪДЪ╜АХ-╜РЪМ╜ЦХ╜ДХ ЛЪ╜ЦЮ╜КЪ╜ЯХ ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШ╜МШМ ЪМ ИЮУ╜ЬШ ЪМЪ╜МЪ╜КЪ╜ПХ╜МХ ДЮ╜ХЛ БЪ ХМ╜ЙХ╜ЬЮТ ЕР╜ДХ╜ПЪМ МН╜БЮ╜РНП ЯЪ╜МЪР╜ЙЮП╜КЮП╜ДЮМ АХ╜ПХ лХП╜РЕ╜ЛХП ЫЮЦ╜ЦШМ╜ДЮ╜ДШП. лХП╜РЕ╜ЛХП ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РЮ 20-╜ЗХ ХК╜КЪП╜ДЪ ЬЪПЦ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШМ╜ДЮ ЪМЪ╜МЪ╜БХ ЦЮ╜ТХ╜ИЪ╜КХ МЪЯП ЯЮ╜ИШ╜КЮМ -- ЯЮВ╜ЛЮ╜КЮ╜ПШ ХКЪ ЩЪК╜ЛХЬ╜ДХП. н, ИЮ╜ЬЮ╜ДШ╜ЭШ ДЧБ╜ПЖМ ЮА-╜ЫЮ╜БЮ╜ЯШ, ИЕ╜МХ╜КХ╜ИХ ХКЪ ХКЙ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШЦ МЖ╜ЛС╜МЪ╜КЪ╜ПХ╜МХ ИЮ╜ПЮР╜ЛШЬ╜ДШП. иЕ╜МХ ДЧБ╜ПЖМ РЪ╜КЪА╜КЪ╜ПХ МЪ ХДХ? ыЮ╜ЙХЛ БЪ ИЕ╜ЩЮ╜МЪ ЦС╜ПС╜КС╜ЬС РЪА╜КХЭ БЪ РЪ╜ПХТ ЕР╜ЛЪ╜КХ, ИЕ╜МХ╜КХЙ╜КЪ╜ПХ РЪ╜ПЪМ╜МЖЛ ЕР╜ЛЪ╜КХ, ИЕ╜МХ ДЧБ╜ПЖМ РЪ╜КЪА╜КЪ╜ПХ╜МЪ СИ╜ЭСМ ЪЯЪП╜КЪП ИЮГ╜ЛЮ╜КШ БЪ Я.═ лХП╜РЕ╜ЛХП ЯЪ╜МЪР╜ЙЮП╜КШ╜ЭШМ╜ДЮМ ДН╜ЭЮМ ЪЯЪП╜КЪП╜ДЪМ ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШМ╜ДЮ МЪ ХЯЪ ЦЮК╜ДШ╜ЛШ? ъК╜АЪР╜РЪ, НМСМ ЛХК╜КХ ЙЮ╜КН╜ПХР╜КХ, ЛХК╜КХ ПСЫ╜КС, ЮДЪР╜-Ъ╜МЪ╜МЪ╜МХ ЧГЖМ╜ДЪ ЪЙЯ ЕР╜ДХ╜ПЪМ, ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ УЮК╜ЦШМ ЦЖД╜ПЪ╜РХ, РЪ╜АХ╜ЪР ЛЪМ╜ГЪ╜ПЪ╜КЪ╜ПХ, ПЪМ╜ЩЮ╜ПЪМЩ ЫЪ╜ИЮР КЧБ╜ЫЪ╜КЪ╜ПХ, ЫЪЯ╜ЯЮЯ ЬЮ╜ХП ЦЪК╜АХМ╜ДЪМ ДН╜ЭЮМ ЯЪ╜ЛХ╜ЛХ ЫХЯЯ╜КЪП, ЯЮТ ДСИ╜ЭС╜КЮП, РЪ╜АХ╜Х ЯЕБ╜ЩХ ЮМ╜КЮ╜ПШ, бЪ╜РЪМ ЪРХП╜КХ, РНП╜ОЮЦ ЗЮМ╜КШ, ЮЬХ╜ЦЮ╜МЪ ДЖМ╜ИЮ╜МШ ЧГЖМ╜ДЪ ЕЫ╜РХ╜БЮ ЕДЪМ ЬЕ╜ХП╜КЪ╜ПХ ЛЖ╜Ю╜ЯХП ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮ ЪМ КЮ╜ИХЦ╜КХ МЖ╜ЛС╜МЪ╜КЪП╜ДХП. бЪ ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮ лХП╜РЕ╜ЛХП ЯЪ╜ЫХ╜ТЪ╜ЯХ ЬЪ╜ПЪТ╜КХ БЪ РЮ╜ПХ╜УХ╜ДХП.═══ н, ЧК╜ЛЪГ ЧГ╜АЪЙ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮ КХ╜ПХЙ АХП ЯЪ╜ЫХ╜ТЪ╜МХМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜ЯШ╜ДШП. "ж╜ПЪЙ╜ДЪ╜ЙХ НД ЬЕ╜Х╜ПЪ ДЧМ╜ДЖ" (1,89) УЮКЦ ЬЮ╜Х╜ПХ гЖК╜ТХИ╜ИЪ╜МХМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШЦ ДЖМ╜ИЮ╜ЯШ╜МДЮМ АЪЫЯ ЕДХП. гЖК╜ТХИ╜ИЪ уу ЪЯП ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ╜МШМ ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ МЖ╜ЛЮ╜ИЪМ╜ДЪ╜КЪ╜ПХ цЮ╜ТСП цС╜КЮЛ╜КЮ, юИ╜АЪЙ╜КЪ, юА╜ДСК╜КЮ цЪЫ╜ЫЮП╜КЮ, пЪЛГ аЮ╜АЮ╜ЗЮМ, ьЪ╜ПЪТ пЪ╜ЬХ╜ДНБ, л.╜ьЕИУ╜ГЮ╜ДЪ, ыЪ╜ЛХМ юКХЛ╜ЗЮМ╜КЮ АХП╜ЩЪ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР ЗЪА╜ЫЪ╜ЯХ╜МЪ ЩЪК╜ЛХЬ╜ДХП БЪ ЧГ ОЮП╜КЮЦ ЯЪ╜ЫХ╜ТЪ╜ЯХ╜МХ ЮВ╜ЛШЬ╜ДШП. чГЖ╜МЖМ ЦЕИД ЕР╜ДХ╜ИХ ЙХ╜ЛХ, "ЬЮ╜ХП╜КХЙ ОЕ╜ЬЪ ИНУ, РЮ╜КЕ╜ДХП, РЮ╜КЕ ХЯЪ ХМ╜ЯЮ╜МШ РЪПЙ ЕР╜ЛЪГ". аЕ╜КЪ╜ЗЪ ЧГ ЬЮ╜ХП╜КХЙ РЮ╜КЕ╜ИХ ХКЪ АЮЬ-╜АЮ╜ЬЮ ЦЮ╜КЮМ ЧК╜ЛЪГ ЯЪ╜МЪР╜ЙЮПШМ═ ОН╜Е╜ГХ╜ИЮ╜ЯШМ╜ДЮ╜ЙШ ЩЧ╜ГЪК╜КХЙ, ЮЬХ╜ЦЮ╜МЪ ДСИ╜ЭС╜КЮП, РЪ╜АХ╜ЪР РЪЯ╜БХП╜КЪ╜ПХ ХМ╜ЯЮ╜МШ, НУС╜ЗС╜МС ДЖ╜ЬЖМ╜ДЖП╜ЛЪ╜ИЪ БЮ╜ДЮП ЕДХП.═

═ хА╜ПЮ╜ЫХЛ цЮ╜ТС╜ПНБ══ уу ЪЯП ЧГ╜АЪЙ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮ╜РШ╜МШМ ЛЧЫ╜РЪ╜ЬЪЛ ЯЖ╜РСМ╜КЮ╜ПШМ╜ДЮМ ЯЧГ ЮВЮП╜ЙЪМ НМ╜КЮ╜ПШМ ИЮ╜ПЮ╜ДШ╜ЗШ╜КШЦ╜КЮ╜ПШМ╜ДЮ╜ЙШ ЪМ БЮ╜ЗХА, ЪМ ИЮД╜ДЮ╜ЦЮ╜КЮМ, РЪП╜АХ╜ИЪ╜БХ УЮ╜ПЮЙ╜РЕП╜КХ ЗХГ╜ЩХ╜КЪ╜ПХ╜МЪ РН╜УСМ╜ЛСЬ, РЪЫ╜КХК ЕР╜ЛХЬ╜ДХП. иШЭ╜ЗЮЛ╜КШЦ, ЯЮ╜ДЪ╜КХЙ, АЪ╜ДХ╜Х ХТЮ╜ДЪ БЮ╜ЯХ╜РЪ╜КЪ╜ПХМ╜ДЪ╜ЙХ ДЪ╜ЦХЦ╜КХЙ, ЪДЪ╜АХ ТЮЙ╜РЮ ДЪ╜ЦХЦ ИЮ╜МЮЬ╜ЛЮ НМСМ ЮКХЛ ЙХ╜ЛХ АЧ╜ИЖЙ ХЯ╜РЕ╜ДЮ╜ДШМ╜ДЮМ, РЪЗ╜ПЖ╜АЪ╜ЯХМ╜ДЪМ УЪ╜АЪП БЕ╜ПХП.═ уу ЪЯП ЧГ╜АЪЙ ЪД╜АХ╜КЪ╜ПХ ХКЪ юГЪП╜АЮИ╜ЗЮМ НУС╜ЗС╜ЯС╜МСМ, РЪД╜ЦХ╜ЦЮР╜ВШ╜ЯШ╜МШМ "яЧ╜ГЖМ ХЬШ╜ЭШ"М╜ДЮ╜ЙШ РЮ╜МШЬ╜КШ╜ЭШ СЭСП╜КС НК╜ЛСЬ╜ДСП.

хЯРХТЮДЪ НКСМЛСЬ ЪДЪАХИИЮР:

1. х. цЮТСПНБ. яЧГЖМ ХЬШЭШ. √ аЮЙШ , иЮГШВШ, 1979,110 ЯЪЫ.

2. х. цЮТСПНБ. хЙХ УЮКЦШМ ЮДШМДЮМ. - ╚аЮЙШ╩, 3═ ХИСМ 1980.

3. ═чГАЪЙ ЪДЪАХИИЮРШ ЮМРНКНЩХИЮЯШ. √ аЮЙШ, юГЪПМЪЬП,1958, 394 ЯЪЫ.

4. о. уЪКХКНБ. яяпх УЮКЦКЮПШ ЪДЪАХИИЮРШ. хх ЫХЯЯЪ - аЮЙШ, лЮЮПХТ, 1977,360 ЯЪЫ. (яЪЫ 81 - 162)

5. ═уЪКХК пГЮ. лЮЦЯСД ьЕИУГЮДЪ.(ЛНМНЦПЮТХИЮ) √ аЮЙШ, ╚аХКХЙ╩ ЗЪЛХИИЪРХ, 1978, 67 ЯЪЫ.

6. ═гЖКТХИИЪ. ьЕПКЪП. √ аЮЙШ, юГЪПМЪЬП, 1969. 80 ЯЪЫ.

7. уЪКХК пГЮ сКСРЖПЙ. рСПЮМ ВЪКЪМЩХ. √ аЮЙШ,═ щЪМЗКХЙ, 1992. 792 ЯЪЫ

════════════════════════ пегчле

яРЮРЭЪ ╚ бГЦКЪД МЮ СГАЕЙЯЙСЧ КХЭЕПЮРСПС╩ ОНЯБЪЫЕМЮ РБНПВЕЯРБС, ФХГМХ Х ДЕЪРЕКЭМНЯРХ МЮПНДМШУ ОНЩРНБ сГАЕЙЯРЮМЮ═ л. ьЕИУГЮДЕ, цЮТСПЮ цСКЮЛЮ, гСКЭ╜ТХХ, юАДСККЮ юПХОНБЮ, юИАЕЙЮ,═ цЮЛХДЮ═ юКХЛДФЮМЮ. хЯЯКЕДНБЮРЕКЭ ЯДЕКЮК ГЮЛЕРЙХ, Б НЯМНБМНЛ, МЮ ТНМН ЙМХЦХ ╚яБЕР ЯКНБЮ╩═ ХГБЕЯРМНЦН КХРЕПЮ╜РСПН╜БЕДЮ хАПЮЦХЛЮ═ цЮТСПЮ.

════════════════════════════ SUMMARY

The article ⌠A glance to modern Uzbek literature■ tells about Uzbek people▓s poets and creative workers▓ life and creative works such as Gafur Gulam, Hamid Alimgan, Magsud Sheihzade , Zulfiyye and Sheref Reshidov. The researcher notices literature worker Ibraim Gafurov▓s ⌠The light of the word■ book

═══════════════ вНУ ЩЪМФ ХЙЪМ (1947) АЧИЖЙ яЪЛЪД бСПЭСМСМ ДХЦЦЪРХМХ ФЪКА ЕДЪМ ЬЮХП ъКХЮЭЮ йЖПВЮИКШ ВЪРХМ БЪ ЬЪПЪТКХ ИЮПЮДШФШКШЦ ИНКС ЙЕВЛХЬДХП. 50╜ФХ ХККЪПХМ ЪББЪККЪПХМДЪ ХЯЪ Н, ЮПРШЦ РЮМШМЛШЬ, РЕГ╜РЕГ ВЮО НКСМЮМ БЪ НУСФС ЛЪЫЪААЪРХ ЦЮГЮМЮМ АХП ЯЪМЪРЙЮПЮ ВЕБПХКЛХЬДХ. уЖЯСЯХКЪ НМСМ ╚лСЭЮМ ЮУЬЮЛКЮПШ╩ ОНЕЛЮЯШ ╚кХРЕПЮРСПМШИ юГЕПАЮИДФЮМ╩ ЗСПМЮКШМДЮ МЪЬП ЕДХКДХЙДЪМ ЯНМПЮ ЩЪМФ ЬЮХПХМ ЬЧЫПЪРХ ДЮЫЮ ДЮ ЮПРЛШЬДШП. аЖРЖМ ЩЪМФ ХЯРЕДЮДКЮПЮ, Н ФЖЛКЪДЪМ ъ.йЖПВЮИКШИЮ ЦЮИЭШ БЪ ЛЪЫЪААЪРКЪ ИЮМЮЬЮМ я.бСПЭСМ ЫЪЛХМ ОНЕЛЮМШМ ДЪПФ ЕДХКЛЪЯХ ЖВЖМ ЛЖЯАЪР ПЪИ ИЮГЛШЬ, ЪЯЪПХМ ЪКИЮГЛЮЯШМШМ ЮЬЮЭШЯШМДЮ ПСЯФЮ АЕКЪ ЦЕИД ЕРЛХЬДХП: ╚аС ФЮБЮМШМ АЧИЖЙ ЩЪКЪФЪИХ БЮП. лЪМ НМСМ ЪЯЪПКЪПХМХ НУСИЮМДЮ ЧГ ЩЪМФКХЙ ХККЪПХЛХ УЮРШПКЮИШПЮЛ╩(1. 4)

40╜ФШ ХККЪПДЪ юГЪПАЮИФЮМ иЮГШВШКЮП хРРХТЮЦШМШМ ЯЪДПХ НКЮМ яЪЛЪД бСПЭСМ, ЦЮПРЮК ЧГ АЮКЮЯШМШ СВСЬЮ ЫЮГШПКЮИЮМ ЙХЛХ, ъ. йЖПВЮИКШМШМ ИЕРХЬХА ТНПЛЮКЮЬЛЮЯШМДЮ, ГХПБЪКЪП ТЪРЫ ЕРЛЪЯХМДЪ МЪФХА БЪ УЕИХПУЮЫ ПНК НИМЮЛШЬДШП. лЖДПХЙ ЯЪМЪРЙЮПШМ ЛЪЯКЪЫЪРХ БЪ УЕИХП╜ДСЮЯШ ХКЪ ЩЪМФ ЬЮХП яЮКИЮМДЮМ аЮЙШИЮ ЩЪКЛХЬ, 1954╜ФЖ ХКДЪ юГЪПАЮИФЮМ дЧБКЪР сМХБЕПЯХРЕРХМХ, 1957╜ФХ ХКДЪ ХЯЪ лНЯЙБЮ юКХ ъДЪАХИИЮР ЙСПЯКЮПШМШ АХРХПЛХЬДХП. лЪЫГ 50╜ФХ ХККЪПДЪМ ЕРХАЮПЪМ ъ.йЖПВЮИКШ ПСЯ ДХКХ БЮЯХРЪЯХКЪ ДЖМИЮ ОНЕГХИЮЯШМЮ АЧИЖЙ ЛЮПЮЦ ЩЧЯРЪПЛХЬ, АЪДХХ РЪПФЖЛЪМХМ ЯХПКЪПХМЪ БЪ ХМФЪКХЙКЪПХМЪ ИХИЪКЪМЛХЬДХП. аХП РЪПЪТДЪМ РЪКЪАЪ НКЮПЙЪМ ЩЧГЪК ОЕДЮЦНЦ, юБПНОЮ ЪДЪАХИИЮРШМШМ ЦЮАХК АХКХФХЯХ ОПНТЕЯЯНП ъКХ яСКРЮМКШДЮМ ЮКДШЭШ ДЪПЯКЪП, ДХЩЪП РЪПЪТДЪМ ЧГ ФХДД╜ФЪЫДХ ХКЪ ДЖМИЮ ОНЕГХИЮЯШМШ ЛЖРЪЛЮДХ ЛЖРЮКХЪ ЕРЛЪЯХ НМС цЪПАХМ ДЮЫХ ЯЪМЪРЙЮПКЮПШМЮ ЛЧЫЙЪЛ АЮЭКЮДШ. чГЖМЖ ЪАЪДХ АНПФКС ЯЮМДШЭШ бЪРЪМЪ, УЮКЦЮ, УЕИХПУЮЫ, ЛЖДПХЙ ЛЖЪККХЛ БЪ ХМЯЮМКЮПЮ ЖМБЮМКЮДШЭШ АХП ЬЕХПХМДЪ ЩЧПДЖИЖ ИЮУЬШКШЦКЮПШМ ЛЖЦЮАХКХМДЪ ЬЮХП ЛХММЪРДЮПКШЦКЮ АЕКЪ ДЕИХП:

лЪМ ЯЪМДЪМ АХП ИЮЬШК АСДЮЦ ХЯРЪДХЛ,

яЪМ ЛЪМЪ АЪУЬ ЕРДХМ ГЖЛПЖД ЛЕЬЪКЪП.

лЪМ ЯЪМДЪМ ЙХВХЙ АХП НРЮЦ ХЯРЪДХЛ,

яЪМ ЛЪМЪ АЪУЬ ЕРДХМ ДХКАЪП ЩСЬЪКЪП.

лЪМ ЯЪМДЪМ ЮДХФЪ ЫЪИЮР ХЯРЪДХЛ,

яЪМ ЛЪМХ ВШУЮПДШМ ЛХМ╜ЛХМ ЯЪЫЪПЪ.

лЪМ ЯЪМДЪМ ЙХВХЙ АХП ЦЮМЮД ХЯРЪДХЛ,

яЪМ ЛЪМХ СВСПДСМ ЪМЩХМКХЙКЪПЪ.

лЪМ ЯЪМДЪМ ХЯРЪДХЛ ЮВШЦ АХП ЮКШМ,

яЪМ ЛЪМЪ АЪУЬ ЕРДХМ ЪГЪЛЪР, БЖЦЮП,

лЪМ ДЪ АЮЬШЮВШЦ, ЮИЮЭШИЮКШМ

иНКСМДЮ ФЮМ ЦНИЯЮЛ, ИЕМЪ ЮГ НКЮП┘ (2. 118)

бЪРЪМЪ, РНПОЮЭЮ АЮЭКШ НКЮМ ЬЮХП, ЧГ ЯЪКЪТКЪПХМЪ, НМЮ ЮПУЮ ДСПЮМ, ЙЧЛЪЙ, ЯЕБЩХ═ БЪ ЬЪТЦЪРКЪПХМХ ЪЯХПЩЪЛЪИЪМ ЬЪУЯХИИЪРКЪПЪ ЛХММЪРДЮПКШЭШМШ ЯЪМЪРХМ ДХКХ ХКЪ ЩЧГЪК ХТЮДЪ ЕРЛХЬДХП.

ъ.йЖПВЮИКШМШМ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ИСМЮМ, пНЛЮ ЬЮХПКЪПХ, ТХКНЯНТКЮПШ БЪЯТ НКСМСП. хМЩХКХЯ, ЬНРКЮМД, ТПЮМЯШГ, ЮКЛЮМ, ХРЮКИЮМ, ХЯОЮМ, ЛЮФЮП ЬЮХПКЪПХМЪ ЖМБЮМКЮДШЭШ КХПХЙ╜ЕОХЙ ЪЯЪПКЪП, ПНЛЮМЯ╜МЪЭЛЪ, ЕКЕЩХИЮ БЪ Я. ЛЖЫЖЛ ИЕП РСРСП.

ьЮХПХМ ╚аПХРЮМХИЮ ДЪТРЪПХ╩, ╚фЮЙНМДЮМШМ РЪАЪЯЯЖЛЖ╩, ╚оНПРСЦЮКХИЮ ЯЪТЪПХ╩ ЯХКЯХКЪ ЬЕХПКЪПХ, ЫЪЛВХМХМ ыНЛЕПДЪМ, ╚хКХЮДЮ╩ БЪ ╚нДХЯЯЕИЮ╩ДЮМ, ыЕПЮЙК, ыЕПЙСКЕЯ, гЕБЯ, тЕЛХДЮ, юОНККНМ БЪ Я. ЬЪУЯХИИЪРКЪПДЪМ, ЙКЮЯЯХЙ ДЮЯРЮМ БЪ ПЪБЮИЪРКЪПДЪМ ЯЧГ ЮВЛЮЯШ НМСМ ДЖМИЮ ЛЪДЪМХИИЪРХ ХКЪ ИЮУШМДЮМ АЪКЪД НКЛЮЯШМДЮМ УЪАЪП БЕПХП. ╚еККЮДЮМШМ МЪБЪЯХМЪ╩ ЬЕХПХМДЪ НУСИСПСЦ:

иСМЮМШЯРЮМ РНПОЮЭШМШМ

ъГЪКХ АХП РЮПХУХ БЮП.

н ЦЪДХЛДХП ЩЖМЪЬ ЦЪДЪП,

яЪЛЮ ЦЪДЪП, СКДСГ ЦЪДЪП.

юТХМЮДЮ ИЮПЮМЛШЬДШП

дЮЬ ЛЪАЪДКЪП, ХКЙ ЮККЮЫКЮП,

аС РНПОЮЦДЮ ИЮПЮМЛШЬДШП

уНЬ МЪЭЛЪКЪП, РСМФ ЫЕИЙЪККЪП┘(3. 164)

юТХМЮМШМ ИЕРХПДХИХ ыНЛЕП, еЯУХК, еБПХОХД, яЮОТН, яНТНЙК, ЫЮАЕКЪ яНЙПЮР, оКЮРНМ, юПХЯРНРЕК ЙХЛХ ДЮЫХКЪПКЪ ТЪУП ЕДЪМ ЬЮХП, ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ мХГЮЛХ, уЮЦЮМХ, мЪЯХЛХ, лЪЫЯЪРХ, мЮРЪБЮМ, яЮАХП, фЮБХДКЪ АХП ГХПБЪДЪ ДЮИЮМЮМ б.ьЕЙЯОХП, п.аЕПМЯ, аЕЙНМ, лЮПКН, б.яЙНРР, аЮИПНМ, йХОКХМЦ ЙХЛХ БЪРЪМДЮЬ╜ЬЮХПКЪПХМ ДЪ АЧИЖЙКЖИЖМЖ, НМКЮПШМ ЛХККХ НКДСЦКЮПШ ЦЪДЪП ДЪ АЪЬЪПХ НКДСЦКЮПШМШ РЪЯДХЦ ЕДХП. ╚яРПЮДТНПДДЮ╩ ЮДКШ ЬЕХПХМДЪ ЬЮХП ЧГ ДЖЬЖМФЪ БЪ ДСИЭСКЮПШМШ НУСФСКЮПШ ХКЪ АЕКЪ АЧКЖЬЖП:

дЕДХКЪП ЩЕДХПЯЪМ хМЩХКРЪПЪИЪ,

щЧГЖЛЖМ ЧМЖМДЪ АС ГЮЛЮМ ЛЪМХЛ

аХПХМФХ ьЕЙЯОХП, ЯНМПЮ ╚цКНАСЯ╩,

аХП ДЪ ЛЖЪККХЛХЛ ъКХ яСКРЮМКШ ╜

лЪПЫСЛ ОПНТЕЯЯНП ЩЪКХА ДЮИЮМДШ.

уЮПХФХ ЪДЪАХИИЮРДЮМ ЛЖЫЮГХПЪКЪП НУСИЮМ ъКХ яСКРЮМКШ, ЬЮХПХМ ТХЙПХМФЪ, АС ТЪММХ РЪКЪАЪКЪПХМЪ ЯЕБДХПЛЪИЪ ФЪЫД ЕДЪП БЪ АСМЮ МЮХК НКЮПДШ. нМСМ МЮРХЦКХЙ, ЮЙРИНП╜ЛЖЪККХЛ АЮФЮПШЭШМШ ЧМЪ ВЪЙЪМ ЬЮХП ЕРХПЮТ ЕДХП ЙХ, юБПНОЮ ЪДЪАХИИЮРШМЮ ЯНМЯСГ ЛЪЫЪААЪРХ ЬЮХПДЪ ЛЪЫГ ЯЕБХЛКХ ЛЖЪККХЛХ ИЮПЮРЛШЬДШП. дЮЫХ дЮМРЕИЪ, оЕРПЮПЙЮИЮ ЛЖПЮФХЪРХ БЪ НМКЮПДЮМ ЩЧГЪК РЪПФЖЛЪКЪП ЕРЛЪЯХ РЪЯЮДЖТХ ДЕИХКДХ. аС ЬЕХПХМДЪ Н, УЕИХПУЮЫ ЛЖЪККХЛХМХ УЮРШПКЮИШП БЪ ДЖМИЮ ОНЕГХИЮЯШМЮ БСПЭСМКСЭСМС НМСМ ЮДШ ХКЪ АЮЭКЮИШП.

дЕЛЪКХ, ъ.йЖПВЮИКШМШ юБПНОЮ ОНЕГХИЮЯШМЮ АЮЭКЮИЮМ ФЪЫЪРКЪП ВНУДСП. н АХП РЪПЪТДЪМ ЧГ ЛЖЪККХЛХ ъКХ яСКРЮМКШДЮМ ЮМРХЙ ДЧБП, НПРЮ ЪЯПКЪП БЪ ХМРХАЮЫ ЪДЪАХИИЮРШ ЫЮЦЦШМДЮ ЩЕМХЬ ЕКЛХ-МЪГЪПХ АХКХЙ ЮКЛШЬ, ЫЪЛХМ ЛЪПЫЪКЪКЪПХ ЪЫЮРЪ ЕДЪМ ГЪМЩХМ АЪДХХ ЪДЪАХИИЮРШ, ДЮЯРЮМ, ОНЕЛЮ, ТЮФХЪ, ЙНЛЕДХИЮ, ПНЛЮМ, ЯНМЕР БЪ Я. КХПХЙ ЬЕХП МЧБКЪПХМХ ЛЖРЮКХЪ ЕРЛХЬ, ЧГЖМЖМ АХП ЬЮХП ЙХЛХ ТНПЛЮКЮЬЛЮЯШ, РЪЙЛХККЪЬЛЪЯХ ЖВЖМ НМКЮПДЮМ ИЮПЮДШФШ ЯСПЪРДЪ АЪЫПЪКЪМЛХЬДХП. дХЩЪП РЪПЪТДЪМ ДЮЫХ ЙКЮЯЯХЙКЪПХМ ЪМ ЛЪЬЫСП ЪЯЪПКЪПХМХ ДХКХЛХГЪ РЪПФЖЛЪ ЕРЛЪЙ ГЪПСПЪРХ ДСИЛСЬ БЪ АСМКЮП ДЮ НМСМ ОНЕГХИЮЯШМШМ ЙЮЛХККЪЬЛЪЯХМДЪ ЛЖЯРЪЯМЮ ПНК НИМЮЛШЬДШП.

ъ.йЖПВЮИКШМШМ ДХЦЦЪРХМХ ФЪКА ЕДЪМ ДХЩЪП ДЮЫХ ЯЪМЪРЙЮП тПЮМВЕЯЙН оЕРПЮПЙЮ (1304╜1374) НКЛСЬДСП. хРЮКИЮМ ХМРХАЮЫШМШМ ЩЕМХЬ ЛХЦИЮЯ ЮКЛЮЯШМДЮ, ЛХККХ ЛЪДЪМХИИЪРХМ ТНПЛЮКЮЬЛЮЯШМДЮ оЕРПЮПЙЮМШМ ЛЖЫЖЛ УХДЛЪРХ ДЖМИЮ ЪДЪАХИИЮРШМДЮ АХПЛЪМЮКШ ЕРХПЮТ ЕДХКЛХЬДХП.

кЮРШМ ДХКХМДЪМ ДЮЫЮ ВНУ ДНЭЛЮ ХРЮКИЮМ ДХКХМДЪ ИЮГЛЮЯШМЮ ЩЧПЪ Н, ДЮЫЮ ВНУ ЧГ ЛЖЪККХЛХ БЪ ЫЪЛЙЮПШ дЮМРЕИЪ АНПФКС НКЛСЬДСП. уЖЯСЯЪМ дЮМРЕМХМ ╚хКЮЫХ ЙНЛЕДХИЮ╩ ОНЕЛЮЯШ, ЫЮАЕКЪ КХПХЙ ЬЕХПКЪПХ, ЪМ ВНУ ДЮ ЯНМЕРКЪПХ оЕРПЮПЙЮМШМ ИЮПЮДШФШКШЭШМДЮ ДЪПХМ ХГ ЦНИЛСЬДСП. нМСМ ╚юТПХЙЮ╩ ОНЕЛЮЯШ, ╚лЪЬЫСП ЮДЮЛКЮП ЫЮЦЦШМДЮ╩, ╚ьЕХПКЪ ИЮГШКЛШЬ ЛЪЙРСАКЮП╩, ╚аСЙНКХЙ ЛЮЫМШКЮП╩, ╚рЪМЫЮ ЫЪИЮР ЫЮЦЦШМДЮ╩, ╚пЮЫХАХМ АНЬ БЮУРШ╩, ╚лЪМХЛ ЯХППХЛ╩ БЪ Я. ЪЯЪПКЪПХ ЩЧЯРЪПХП ЙХ, ХКЙ ДЪТЪ Н ЧГ КХПХЙЮЯШ ХКЪ ЫЪЦХЦХ ХМЯЮМХ ЫХЯЯКЪПХ РЪЯДХЦ БЪ РЪПЪММЖЛ ЕРЛХЬДХП. еКЪ АСМЮ ЩЧПЪДХП ЙХ, оЕРПЮПЙЮМШМ КХПХЙЮЯШ ЫСЛЮМХЯР ДЖМИЮЩЧПЖЬЖМЖМ ЛЧЫЙЪЛКЪМЛЪЯХМДЪ АЧИЖЙ ПНК НИМЮЛШЬДШП.

кЮЙХМ оЕРПЮПЙЮИЮ ДЖМИЮ ЬЧЫПЪРХ ЩЪРХПЪМ НМСМ ЛЪЬЫСП ╚йНМЯНМИЕПЮ╩ ЪЯЪПХДХП. хЙХ ЫХЯЯЪДЪМ ХАЮПЪР АС ЙХРЮАШМ ХКЙ ЫХЯЯЪЯХ ╚лЮДНММЮ кЮСПЮМШМ ЯЮЭКШЭШМДЮ╩, ХЙХМФХ ЫХЯЯЪ ХЯЪ ╚лЮДНММЮ кЮСПЮМШМ БЪТЮРШМДЮМ ЯНМПЮ╩ ЮДКЮМШП. аЖРЧБКЖЙДЪ АС ЙХРЮА 317 ЯНМЕР, 29 ЙНМЯНМЮ, ЫЮАЕКЪ АЮККЮДЮ, ЛЮДПХЦЮК БЪ Я. ХАЮПЪРДХП.

╚оЕРПЮПЙЮ ХКЙ ДЪТЪ ЦЪДХЛ пНЛЮ ЬЮХПКЪПХМХМ ЪЯЪПКЪПХМХ РЪДЦХЦ ЕРЛЪИЪ АЮЬКЮЛШЬ БЪ АЕКЪКХЙКЪ, ЙКЮЯЯХЙ ТХКНКНЩХИЮ ЕКЛХМХМ ЪЯЮЯКЮПШМШ ЦНИЛСЬДСП. кЮЙХМ оЕРПЮПЙЮ ИЮКМШГ ТХКНКНЦ ДЕИХКДХ. н, ЦЪДХЛ ДЧБПКЪПЪ ХКЙ МЧБАЪДЪ НПРЮ ЪЯПКЪПХМ ХМЯЮМ ЫЮЦЦШМДЮ РЪЯЪББЖПКЪПХМХ ДЮПЛЮДЮЭШМ═ ЕРЛЪЙ ЖВЖМ ЛЖПЮФХЪР ЕДХПДХ┘ н, ДЕЛЪЙ НКЮП ЙХ, АЖРЖМ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЦЪДХЛ пНЛЮМШМ ЙЕВЛХЬ АЧИЖЙКЖИЖМДЪМ ЯЧГ ЮВШП, ЛЖЮЯХП хРЮКХИЮМШМ ЮФШМЮФЮЦКШ ЫЪИЮРШМЮ ЦЖЯЯЪКЪМХП┘╩ (4. 150)

оЕРПЮПЙЮ ЪДЪАХ╜ХФРХЛЮХ ЛЪЙРСАКЮПШ ХКЪ юБПНОЮ ЪДЪАХИИЮРШМДЮ ╚ЕОХЯРНКИЮП╩ ЗЮМПШМ ЪЯЮЯШМШ ЦНИЛСЬЯЮ, кЮСПЮИЮ ЫЪЯП НКСМЛСЬ ХЙХ ЫЪЯЯЪДЪМ ХАЮПЪР ЙХРЮАШ ХКЪ ЯНМЕРЪ ДЖМИЮ ЬЧЫПЪРХ ЦЮГЮМДШПЛШЬДШП. дЮМРЕДЪМ ЯНМПЮ ЯНМЕР ЗЮМПШМШ УЕИКХ РЪЙЛХККЪЬДХПЪМ, НМЮ ИЕМХ МЪТЪЯ БЕПЪМ оЕРПЮПЙЮ ЫЮЦКШ НКЮПЮЦ юБПНОЮ КХПХЙЮЯШМШМ ЮРЮЯШ ЫЕЯЮА НКСМСП. нМСМ ЛЪЫЪААЪР КХПХЙЮЯШ, ЫЮАЕКЪ БЪРЪМОЪПБЪПКХЙ ЬЕХПКЪПХ хРЮКХИЮМШМ АХПКЪЬЛЪЯХМДЪ, ЮГЮДКШЦ ЛЖАЮПХГЪЯХМДЪ ЪЫЪЛХИИЪРКХ ХГ АСПЮУЛШЬДШП. юДКЮПШМШ ВЪЙДХИХЛХГ ЪЯЪПКЪП, ЫЪЛВХМХМ НМСМ ╚лЪМХЛ хРЮКХИЮЛ╩ БЪ ╚ИЖЙЯЪЙ ПСЫ╩ ЮДКШ ЛЪЬЫСП ЪЯЪПКЪПХ СГСМ ХККЪП АНИС ХРЮКИЮМ БЪРЪМОЪПБЪПКЪПХМХМ ЛЖАЮПХГ ВЮЭШПШЬКЮПШ БЪ ХМЮЛКЮПШМШМ ПЪЛГХ БЪГХТЪЯХМХ ДЮЬШЛШЬДШП. дЮМРЕ ЙХЛХ оЕРПЮПЙЮ ДЮ хРЮКХИЮДЮ ЩЕМХЬКЪМЛХЬ ЛХККХ ЮГЮДКШЦ ЛЖАЮПХГЪЯХМХМ (УЖЯСЯЪМ ушу ЪЯПДЪ) ЛЖЗДЪВХЯХ ЙХЛХ РЮПХУЪ ДЖЬЛЖЬДЖП.

ъ.йЖПВЮИКШ БЪРЪМДЮЬ╜ЬЮХП ЙХЛХ оЕРПЮПЙЮМШМ ИЮПЮДШФШКШЭШМЮ АХЩЮМЪ ЦЮКЮ АХКЛЪГДХ. аСМЮ ЩЧПЪДХП ЙХ, Н, кЮСПЮИЮ ЫЪЯП НКСМЛСЬ ЯНМЕРКЪП ВЪКЪМЩХМЪ ЛЖПЮФХЪР ЕРЛЪКХ НКЛСЬДСП. аС ЬЕХПКЪПХМ ЫСЛЮМХГЛ ДСИЭСКЮПШ, ЛЪЫЪААЪР БЪ БЪРЪМОЪПБЪПКХЙ═ ЛНРХБКЪПХ НМС УЖЯСЯХ ФЪКА ЕРЛХЬДХП. аЮУЛЮИЮПЮЦ ЙХ, ЬЮХП ЫЪКЪ ЩЪМФ ХДХ (24╜25 ИЮЬ), КЮЙХМ 1955╜ФХ ХКДЪ Н, ЛЪЬЫСП ЯНМЕРКЪПДЪМ ХЙХЯХМХ (╧ 38 БЪ ╧ 78)═ РЪПФЖЛЪ ЕДХА, ъКХ яСКРЮМКШМШМ ЛЪКСЛ ДЪПЯКХЙ БЪ ЛЖМРЪУЮАЮРШМДЮ (1955) МЪЬП ЕРДХПХП.

38 ╧╜КХ ЯНМЕРХМ ПСЯФЮ НПХЗХМЮКШМЮ ДХЦЦЪР ИЕРХПЪЙ:

лЦМНБЕМЭЪ ЯВЮЯРЭЪ МЮ ОНДЭЕЛ КЕМХБШ,

йНЦДЮ ГНБЕР ХУ ЮКВМШИ ГНБ РНЯЙХ;

мН, ВРНА СИРХ, ЛЕКЭЙМСБ, ╜ ЙЮЙ РХЦП, КЕЦЙХ.

ъ ЯМШ КНБХРЭ СЯРЮК. мЮДЕФДШ ФХБШ.

яЙНПЕИ ЯМЕЦЮ ЯНЦПЕЧРЯЪ, ПЮГКХБШ

лНПЕИ ХЯЯНУМСР, МЕБНД ПШАЮЙХ

б ЦНПЮУ ГЮЙХМСР, ╜ РЮЛ, ЦДЕ ДБЕ ПЕЙХ,

еБТПЮР Х рХЦП, БКЮВЮР ЯБНХ ХГБХБШ

хГ НДМНЦН ХЯРНЙЮ, тЕА ГЮИДЕР, ╜

вЕЛ Ъ ОНЙНИ МЮИДС ХКЭ НР БПЮЦХМХ,

я ЙНРНПНИ ЙНБШ МЮ ЛЕМЪ ЙСЕР

юЛСП, ЛНИ АНЦ, ДНФЗДСЯЪ АКЮЦНЯРШМХ.

х ЛЕД ЯЙСОНИ ╜ СЯРЮЛ, НЦНМЭ ОНКШМХ

хГБЕДЮБЬХЛ, ╜ МЕ ЯКЮДНЙ, ОНГДМШИ ЛЕД! (5. 33)

ъ.йЖПВЮИКШМШМ РЪПФЖЛЪЯХМДЪ ЫЪЛХМ ЯНМЕР АС ФЖП РЪЦДХЛ НКСМЛСЬДСП:

мЪ ЦЪДЪП ВЪРХМ ЩЪКХП АС ЯЪЮДЪР ЮМКЮПШ,

цЖЯЯЪМХМ ЫЪПХЯ ЯЪЯХ НМКЮПШ ВЮЭШПЮМДЮ.

оЪКЪМЩ РЪЙ ВЕБХЙ НКСП НМКЮП ЩЕРДХИХ ЮМДЮ,

хГКЪЛЪЙДЪМ ИНПСКДСЛ ДЖГЖ АС ПЧИЮКЮПШ.

жЛХДКЪП ЮКДЮДШФШ┘ цЮП НМДЮМ РЕГ ХЯХМЪП,

гЮЛЮМ ЙЕВЪП АСПЮДЮ ЦСПСИЮП ДЪМХГКЪП ДЪ.

дЪФКЪ, тЪПЮР ВЮИКЮПШ ЦШБПШКША ЮУЮМ ИЕПДЪ,

аЮКШЦВШКЮП РНПСМС ДЮЭДЮ ЮРЮП ЯЪПЮЯЪП.

дЖЬЛЪМХЛХМ БСПДСЭС ЮЭШП АСУНБКЮПДЮМ ЛЪМ,

юГЮД НКЮМЮ ЦЪДЪП, ПЮЫЮРКШЦ РЮОЮМЮДЪЙ ╜

ыЪЛХМ Н БЮУРЮ ЦЪДЪП ╜ тЕА ВШУЮП АХП ЛЪМАЪДЪМ.

юЛСП ╜ ЛЪМХЛ ЮККЮЫШЛ, УНЬ ЩЖМ ЩЧПЪФЪИЪЛЛХ?

лЪМХЛ НДКЮП ЦСПСРЛСЬ ДНДЮЦКЮПШЛ ЯЧИКЪ АХП ╜

аЮК ЩЧПЪПЛХ? щЕФХЙЛХЬ АЮК ДЮ ЬХПХМ ДЕИХКДХП.(6. 240╜241)

ъКАЪРРЪ, АСПЮДЮ ХДДХЮ ЕРЯЪЙ ЙХ, ЯНМЕРХМ ЛЮЫХИИЪР БЪ ЛЪМЮЯШ РЮЛ ЮВШЦКЮМШАДШП, ДНЭПС НКЛЮГ. вЖМЙХ ДХЦЦЪР ИЕРХПДХЙДЪ ЮИДШМ НКСП ЙХ, ЬЮХП АЪМДХМ, ЛХЯПЮ БЪ ЯЧГКЪПХМ ЫЪПТХ РЪПФЖЛЪЯХМДЪМ УХКЮЯ НКЮ АХКЛЪЛХЬДХП. дЪЦХЦКХЙ МЮЛХМЪ ЯЧГКЪПХМ, ЛХЯПЮКЮПШМ РСЛЮПШ БЪ ЩЧГЪККХИХ МЪГЪПДЪМ ЦЮВЛШЬДШП. ьЕХПХИИЪРХ ЮГЮКДЮМ, ЮЭШПКЮЬДШПЮМ ДЮ ЛЪЫГ АС ФЪЫЪРДХП. ьЮХП ТХЙПХ ХТЮДЪ ЕРЛЪИЪ ЮКСДЪ НКДСЭСМДЮМ, ЬЕХПХМ ОНЕРХЙКХИХ ЦЮИЭШЯШМЮ ЦЮКЛЮЛШЬДШП. кЮЙХМ ЕРХПЮТ ЕРЛЪКХИХЙ ЙХ, РЪПФЖЛЪ ЯЮЫЪЯХМДЪ ЫЪКЪ ЙХТЮИЪР═ ЦЪДЪП РЪФПЖАЪЯХ НКЛЮЯЮ ДЮ, ЩЪМФ ЬЮХП ЯНМЕРХМ ЛЪГЛСМ БЪ ХДЕИЮЯШМШ НУСФСЯСМЮ ВЮРДШПЮ АХКЛХЬДХП. бЪГМ БЪ ЦЮТХИЪ ЯХЯРЕЛХМХ ЦНПСИСА ЯЮУКЮЛШЬ, ЮПРШЦ ЯЧГ БЪ ИЮ ЛХЯПЮИЮ ХЛЙЮМ ИЮПЮРЛЮЛШЬДШП. юИПШ╜ЮИПШ ХТЮДЪ БЪ ЯЧГ АХПКЪЬЛЪКЪПХМХМ юГЪПАЮИФЮМ ДХКХМДЪЙХ ЕЙБХБЮКЕМРХ ДЖГЩЖМ РЮОШКЛШЬДШП БЪ НУСФСДЮ ЮИДШМ РЪЯЪББЖП ИЮПЮДШП. лЪЯЪКЪМ, ╚МЕ ЯКЮДНЙ, ОНГДМШИ ЛЕД╩ ХТЮДЪЯХ ╚ЩЕФХЙЛХЬ АЮК ДЮ ЬХПХМ ДЕИХКДХП╩ ЙХЛХ БЕПХКЛХЬДХП ЙХ, АСМС ДЮ ЛЪЦАСК ЯЮИЛЮЦ ЛЖЛЙЖМДЖП. аЕКЪ СЭСПКС, ЦЮПЬШКШЦКШ ЯЧГ БЪ ХТЮДЪКЪПХМ ИЕПКХ╜ИЕПХМДЪ РЮОШКЛЮЯШ БЪ ХЬКЪДХКЛЪЯХ РЪПФЖЛЪМХМ КЪИЮЦЪРХДХП.

78╜ФХ ЯНМЕРХМ НПХЗХМЮКШ оЕРПЮПЙЮМШМ ИЮПЮДШФШКШЭШМДЮ ЛЖЯРЪЯМЮ ИЕП РСРСП. аСПЮДЮ ЩЧГЪК кЮСПЮИЮ НКЮМ ЛЪЫЪААЪР ЫХЯЯКЪПХ ХМФЪ, ГЪПХТ АХП ЬЕХПХИИЪРКЪ ХТЮДЪ НКСМЛСЬДСП:

йЮЙ ЯРПЮЯРЭ ЛНЧ МЮГБЮРЭ? мЕ БЯЕ ПЮБМН КХ?

бЮФМЕЕ, ВРН НМЮ Б ЯЕАЕ МЕЯЕР.

дНАПН? рНЦДЮ НРЙСДЮ Б ЯЕПДЖЕ КЕД?

ю ЕЯКХ ГКН, НРЙСДЮ ЯКЮДНЯРЭ АНКХ?

гЮВЕЛ ПНМЫС, ЙНЦДЮ Й ОНДНАМНИ ДНКЕ

ЯРПЕЛХКЪ ЯЮЛ? н ДПЮЦЮЖЕММШИ ЦМЕР,

Н ЯЛЕПРЭ ЛНЪ, ЙРН ФХГМЭ РЕАЕ ДЮЕР?

МЕ Ъ КХ ОПЕДОНВЕК МЕБНКЧ БНКЕ?

мЕР, БХДМН, МХВЕЦН Ъ МЕ ОНИЛС,

АНПЪЯЭ ЛЕФ ДБСУ БПЮФДЮЧЫХУ БЕРПНБ

Я МЕСОПЮБКЪЕЛНИ КЮДЭЕИ ЛНЕЧ.

яОЮЯХРЕКЭМШУ МЕ БХФС АЕПЕЦНБ

Х МЕ ЛНЦС НРБЕРХРЭ, ОНВЕЛС

ГХЛНИ ОШКЮЧ, КЕРНЛ КЕДЕМЕЧ.(7. 73)

гЪММХЛХГФЪ, ЩЪМФ йЖПВЮИКШ АС ЯНМЕРХ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ АХП ЕЫРХПЮЯКЮ, ФНЬЭСМКСЦКЮ РЪПФЖЛЪ ЕРЛХЬДХП. мЪХМЙХ ЮИПШ╜ЮИПШ ЛХЯПЮКЮП, ДЧПДКЖЙКЪП (ЙЮРПЕМ), ЫЮАЕКЪ ЬЕХПХМ ЯНМСМДЮЙШ ЖВКЖЙКЪП ДЪ (РЕПЯЕР) НПХЗХМЮКЮ ВНУ ИЮУШМ АХП РЪПГДЪ БЕПХКЛХЬДХП. аЪДХХ РЪГЮДКЮП, АЪДХХ ЯСЮККЮП ДЮ ДХКХЛХГХМ ЮЫЪМЩХМЪ, ХТЮДЪ РЪПГХМЪ УЪКЪК ЩЪРХПЛЪЛХЬ, ЪЙЯХМЪ, ФЮМКШ АХП ОЮТНЯКЮ ХТЮДЪ НКСМЛСЬДСП:

лЪЫЪААЪРДЪМ ДЕИХКДХПЯЪ, МЪДЪМДХП АЪЯ АС ЫЪПЮПЪР,

аЪЯ ЫЮМЯШ АХП ЛЪПЪГДЪМДХП ФЮМШЛДЮЙШ ЦШГДШПЛЮКЮП?

лЪЫЪААЪРЯЪ ╜ АЪЯ Н МЪДХП? уЕИХПДХПЛХ? аС ЮЭПШКЮП!..

аЪКЙЪ АС ЬЪП АХП ЮКНБДСП? юЫ ЬХПХМДХП АС ЪГХИИЪР!..

чГЖЛ ЩЪКДХЛ АС ЮКЪЛЪ, ЬХЙЮИЪРХЛ АЪЯ МЪДЪМДХП?

лЮДЮЛ НМСМ ЪЯХПХИЪЛ, ЛЪМЮЯШГДШП АС ЮЫ╜БЮИКЮП.

еЬЦ╜ЧКЛЪЙДХП ИЮЬЮДШЦФЮ; ЫЪП ГЧБЦЖМДЪ ЛХМ ЮЭПШ БЮП.

╚еЫРХПЮЯКЮП╩, ╚хГРХПЮАКЮП╩ АХП╜АХПХМХМ КЮО ЕИМХДХП.

иЮД ЫЧЙЛЖМЖ ЦЪАСК ЕРДХЛ:╜ЙЧМЖККЖЛЖ? иЮ ЛЪФАСПЪМ?

юМКЮЛШПЮЛ ЮЭКШЛ ВЮЬША; ЮМКЮЛШПЮЛ ЮЫ АС ЮМДЮ,╜

рЪАХЪРХМ ЪККЪПХМДЪ АХП ЙЧЛЪЙЯХГ ЦЮИШЭЮЛ ЛЪМ!

аХП ЦЮИШЦ ЙХ, ЯЖЙЮМВШ ДЮ ИНУДСП НМСМ ЯЖЙЮМШМДЮ,┘

чГ╜ЧГЖЛКЪ БСПСЬСПЮЛ УЪАЪПХЛ ИНУ ХЯРЪИХЛДЪМ.

хЯРХКЪПДЪ РХРПЪИХПЪЛ, НД РСРСПЮЛ ЦШЬ НКЮМДЮ. (8. 241)

ьЕХПХМ ХДЕИЮ╜ЛЪГЛСМС, ЫЪЛВХМХМ ОНЕРХЙ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХ ДХКХЛХГДЪ ЕИМХ ЦЖББЪРКЪ ЯЪЯКЪМЪ АХКЛХЬДХП. лЖРЪПФХЛХМ ЫЖМЪПХ ДЪ ЕКЪ АСМДЮДШП ЙХ, ЫЪЛ АЪДХХ ТХЙХП ВЮКЮПКЮПШМЮ, ЫЪЛ ДЪ ОНЕРХЙ РЪЯБХП БЮЯХРЪКЪПХМЪ ПХЮИЪР ЕРЛХЬ, ЛЪЫЪААЪР ДСИЭСЯСМСМ ХМФЪ, ГЪПХТ ХТЮДЪЯХМЪ МЮХК НКЛСЬДСП. лЪЫЪААЪРХМ ХЙХ ЪМ ЩЧГЪК МЪЭЛЪЙЮПШ оЕРПЮПЙЮ БЪ йЖПВЮИКШ АХП╜АХПХМХ ЩЧГЪК РЮЛЮЛКЮЛШЬДШП.

хЯРХТЮДЪ НКСМЛСЬ ЪДЪАХИИЮР

1. аЪЙХП мЪАХИЕБ. яЪТЪПДЪМ ЦЮКЛЮИЮМ ЧЛЖП. ъКХЮЭЮ йЖПВЮИКШ. яЕВХКЛХЬ ЪЯЪПКЪПХ. (ЧМ ЯЧГ). а., 2004, 320 Я.

2. ъКХЮЭЮ йЖПВЮИКШ. яЕВХКЛХЬ ЪЯЪПКЪПХ. а., 2004, 164 Я.

3. рЪПКЮМ мНБПСГНБ. нПРЮ ЪЯПКЪП цЪПА ЪДЪАХИИЮРШ. а., 2005, 150 Я.

4. еБПНОЕИЯЙХЕ ОНЩРШ БНГПНФДЕМХЪ. л., 1974, 330 Я.

5. ъКХ яСКРЮМКШ. нПРЮ ЪЯПКЪП БЪ ПЕМЕЯЯЮМЯ ЪДЪАХИИЮРШ. а., 1955, 241 Я.

6. тПЮМВЕЯЙН оЕРПЮПЙЮ. хГАП. ОПНХГБЕД. кХПХЙЮ. л., 1970, 373 Я.

пегчле

б ЯРЮРЭЕ БЙПЮРЖЕ ЦНБНПХРЯЪ НА НРМНЬЕМХХ юКХЮЦЕ йЧПВЮИКШ Й ЛХПНБНИ КХРЕПЮРСПЕ, Б РНЛ ВХЯКЕ Й ЕБПНОЕИЯЙНИ ОНЩГХХ ЮМРХВМНЦН, ЯПЕДМЕБЕЙНБНЦН Х ПЕМЕЯЯЮМЯМНЦН ОЕПХНДНБ. рЮЙФЕ ДЮЕРЯЪ ЯПЮБМХРЕКЭМШИ ЮМЮКХГ ОЕПЕБНДНБ ОНЩРНЛ Я ПСЯЯЙНЦН ДБСУ КХПХВЕЯЙХУ ЯНМЕРНБ ЦЕМХЮКЭМНЦН ОПЕДЯРЮБХРЕКЪ ХРЮКЭЪМЯЙНЦН пЕМЕЯЯЮМЯЮ тПЮМВЕЯЙН оЕРПЮПЙХ.

SUMMARY

In the article is spoken about Aliaga Kurchayli▓s attitude to the world literature, including the Europian poetry of classical, widdle ages and the Renaissanse periods. Also is given a comparative analysis of translationa from Russian by Kurchayli of two lyric sonnets of Fransisco Petrarca, the brilliant representative of Italian Renaissanse.

вЮЭДЮЬ ЪДЪАХИИЮРШЛШГДЮ РЮМШМЛШЬ ЬЪУЯХИИЪРКЪП ЫЮЦЦШМДЮ ЛЮПЮЦКШ УЮРХПЪКЪП ИЮГШКЛШЬ БЪ ИЮГШКШП. ъКХ бЪКХИЕБ пЪЯСК пГЮ, лХП зЪКЮК оЮ╜ЬЮИЕБ, цСКС уЪКХКНБ, юААЮЯ гЮЛЮМНБ ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХПЪКЪП АС ЦЪАХК╜ДЪМДХП. ъ.бЪКХИЕБ (1901-1983) ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХПЪКЪПЪ ЙЕВЛЪГДЪМ ЪББЪК ЦЕИД НКСМЛЮКШДШП ЙХ, ЛЖЪККХТ ЧГЖ ЫЮЦЦШМДЮ ЯШПТ ЛЕЛСЮП ЪЯЪПХ ИЮГЛЮЯЮ ДЮ ╚гЪМЩЪГСП ЦЮПРЮККЮПШ╩МШ РЪПЗЖЛЕИХ-ЫЮККЮП, УЮРХПЪКЪП, ЬЪУЯХ ЯЧЫАЪРКЪП ЪЯЮЯШМДЮ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛШЬДШП. ╚чРЪМ ЩЖМКЪП╩ ПНЛЮМШ БЪ ╚аСДЮЭШМ УЮРХПЪКЪПХ╩ ХЯЪ АХНЦПЮТХЙ ОКЮМДЮ ИЮГШКЛШЬДШП. ъ.бЪКХИЕБ ЧГЖ ЕРХПЮТ ЕДХПДХ ЙХ, ИЮГЮМДЮ ЫЕВ МЪ СИДСПЛСП, АЮЬШМЮ ЩЪКЪМКЪПХ ЙЮЭШГЮ ЙЧВЖПЖП. аЕКЪ ЙХ, НМСМ АХП ВНУ ЪЯЪПКЪПХМХМ ЛЧБГСЯСМС ЧГЖМЖМ УЮРХПЪКЪПХ РЪЬЙХК ЕДХП. ╚аСДЮЭШМ УЮРХПЪКЪПХ╩, ╚цНЫСЛКЮП╩ БЪ АХП ВНУ ЪЯЪПКЪ╜ПХМ╜ДЪ ЛЖЪККХТ РЪПЗЖЛЕИХ-ЫЮК ЯЪЗХИИЪКХ ЛЮРЕПХЮКЮ АЪДХХ ТНПЛЮ БЕПЛХЬДХП БЪ АСМКЮПШ ЮБРНАХНЦПЮТХЙ ЪЯЪПКЪП ЙХЛХ ЦХИЛЪРКЪМ╜ДХП╜ЛЪЙ НКЮП.

ъ.бЪКХИЕБКЪ АЮЭКШ АХП ВНУ УЮРХПЪКЪП ИЮГШКЛШЬДШП. х.ьШУКШ, л.хАПЮЫХЛНБ, х.ъТЪМДХИЕБ, ю.гЕИМЮККШ, л.пЮЫХЛ, л.юПЮГ, я.пЪЫХЛНБ, я.бЪКХИЕБ, ы.юААЮЯГЮДЪ, р.аЖМИЮДНБ, а.бЮЫЮА╜╜ГЮДЪ, л.дХКАЮГХ, ц.уЪКХКНБ БЪ АЮЬЦЮКЮПШМШМ УЮРХПЪКЪПХМ╜ДЪ НМСМ ЬЪУЯХ ЙЕИТХИИЪРКЪПХ, РЪКЪАЙЮП БЪ ХМРХГЮЛКШ НК╜ЛЮ╜ЯШ, ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ ЖПЪИХИСЛЬЮЦКШЭШ БЪ ЪКХЮВШЦКШЭШ, ЯЮДЪ БЪ ЛЕЫПХАЮМКШЭШ, ЙХМ-ЙЖДСПЪРЯХГ БЪ ЦЮИЭШЙЕЬКХИХ, ЫЪЛВХМХМ ЙЖ╜ЯЪ╜╜ИЪМ БЪ СЬЮЦ ЙХЛХ ЯЮДЪКЧБЫКЖИЖ, ЯЪЛХЛХ ХМЯЮМ, ЯЪДЮЦЪРКХ ИНК╜ДЮЬ, ГЪЫЛЪРЙЕЬ ИЮГШВШ, РЪЛХГ ЖПЪЙКХ, ЮЗШЭШ РСРЛЮИЮМДЮ ДЕ╜ИХА-ЩЖКЪМ, ГЮПЮТЮРЗШК НКЛЮЯШ, ИЖЙЯЪЙ ЪУКЮЦХ ЙЕИТХИИЪРКЪПЪ ЛЮ╜КХЙ УЕИХПУЮЫ, ЫСЛЮМХЯР ЬЪУЯХИИЪР НКЛЮЯШ, ЦНМЮЦОЪПБЪПКХИХ ЧГ ЪЙЯХМХ РЮОЛШЬДШ. ъ.бЪКХИЕБ УНЬС ЩЪКЛЪДХИХ ЮДЮЛШМ ЖГЖМЪ АЮУЛЮГДШ, ЯЮКЮЛ БЕПЛЪГДХ. цЪГЪАХ, ЙХМХ, МХТПЪРХ, ЛЪЫЪААЪРХ ДЪ ЖГ-ЩЧГЖМДЪ ХДХ. лСГДСП-МЧЙЪП НКДСЭС БЮУРКЮП ъ.бЪКХИЕБ ВНУ ЪГХИИЪРКЪП, ВНУ ЪГЮАКЮП ВЪЙЛХЬДХ. вНУ ОХЯ ЮДЮЛКЮП, ВНУ РЪЫЦХПКЪП ЩЧПЛЖЬДЖ. нМСМ ЫЪИЮРШМДЮ ХМЯЮМШМ ЦЪКАХМЪ РНУС╜МЮМ ЮЗШМЮЗЮЦКШ ЫЮДХЯЪКЪП ВНУ НКЛСЬДС. кЮЙХМ АСМКЮП НМС ЯЮП╜╜ЯШДША РЮКЕИХМДЪМ МЮПЮГШ ЯЮКЛЮЛШЬДШ, НМС ЮЗХГКЪЬ╜ДХПЛЪ╜ЛХЬ╜ДХ. ъКХМДЪ ХУРХИЮП НКЮМДЮ ЫЮЛШИЮ, ЧГ ИЮГШВШ ИНКДЮЬКЮПШМЮ, ЩЪМЗ ИЮГШВШКЮПЮ ЙЧЛЪИХМХ ЪЯХПЩЪЛЪГДХ. хМЯЮМКЮПШМ ДЪПДХМЪ АХ╜╜ЩЮМЪ ЦЮКЛЮЛЮЦ НМСМ УЮЯХИИЪРХ ХДХ. н, ЙХЛЯЪЯХГКЪПХМ ЪКХМДЪМ РСРЛЮЭШ ЧГЖМЪ АНПЗ АХКХПДХ БЪ АС ИЮУЬШКШЦКЮПШ РЪЛЪММЮЯШГ ЕДХПДХ. ╚ъ.бЪКХИЕБ ЯЧГЖ ЦШПЛШГШ ДЕИЪПДХ ЖГЪ. хЬРХПЮЙ ЕКЪДХИХ ЕКЪ ИШЭШМЗЮЦ, ЕКЪ ЛЖГЮЙХПЪ НКЛЮГДШ ЙХ, ВШУШЬ ЕКЪЛЪЯХМ, ЦЪРХИ╜ИЪР╜КХ БЪ ЧРЙЪЛ ДЮМШЬЛЮЯШМ. ъЩЪП ДЮУХКЪМ ХМЮМШПДШЯЮ ЛЪЯЪ╜КЪ╜МХМ ЛЪЭГХ МЪДХП, Н АС ЫЪЦХЦЪР ДЕИХКЪМ ГЪМЗХПДЪМ ИЮОШЬША ЯНМ ЫЮКЦЮИЮ ЦЪДЪП РЪЙХДХМДЪМ ЪК ВЪЙЛЪГДХ. н, ДНЭПСКСЭС, ДЖГ╜ЩЖМ╜КЖИЖ, ЯЧГ АЖРЧБКЖИЖМЖ, ЮВШЦ ДЮМШЬШЭШ, ЛЪПДКХЙ, ЙХЬХКХЙ ЯХТЪРКЪПХМХ ДЪИХЬХКЛЪГ МНПЛЮКЮП ЫЕЯЮА ЕДХПДХ. нМСМ ЖВЖМ ИЮКЮМ БЪ ЯЮУРЮЙЮПКШЭШМ АЧИЖИЖ-ЙХВХИХ ИНУДС. иЮКЮМШ, ЯЮУРЮ╜ЙЮП╜КШЭШ ИСЛЮЦ, РЪЛХГКЪЛЪЙ ЛЖЛЙЖМ ДЕИХК, НМКЮПШ ДЪТМ ЕКЪ╜ЛЪЙ КЮГШЛДШП. яЧГ ЩЪГДХПЛЪЙ, ЮПЮ БСПЛЮЦ ЙХЛХ ЯХТЪРКЪПХ (ЪЯ╜КХМДЪ ЯХТЪРЯХГКХИХ) ДЮЫЮ ЮЭШП, ДЮЫЮ АЕРЪП ЗХМЮИЪР ЯЮИШПДШ╩ [8, Я. 49]. ъ.бЪКХИЕБ ИШЭШМЗЮЦКЮПДЮ ИЮМЮЙШ НРСПСА ЦЮЬКЮПШ╜МШ ВЮРЮМДЮ ЫЮЛШ АХКХПДХ ЙХ, МЪ ЖВЖМЯЪ НМСМ ЦЮМШ ЦЮПЮДШП. дЖГ НРСПСА ЪРПЮТДЮЙШКЮПЮ ЯЮЙХР АЮУЮМДЮ ХЯЪ Н ДЕЛЪЙ ХДХ ЙХ, ъ.бЪКХИЕБХМ ЪЫБЮКШ ИЮУЬШДШП.

пЪТХЦ гЪЙЮ уЪМДЮМШМ ъ.бЪКХИЕБ ЫЮЦЦШМДЮ УЮРХПЪКЪПХ [3] ВНУ ЯЪЛХЛХ ИЮГШКЛШЬДШП. х.ъТЪМДХИЕБХМ УЮРХПЪКЪПХ ХЯЪ ъ.бЪКХИЕБХМ ДЮУХКХ ЮКЪЛХМХ АЖРЖМ ХМЗЪКХЙКЪПХ ХКЪ ЖГЪ ВШУЮПДШП: ╚ъКХ ХКЪ ИНК ИНКДЮЬШ НКЛЮЦ ЛЮПЮЦКШ АХП ЮКЪЛ ХДХ. н, ИЮЬДЮ АХГДЪМ АЧИЖЙ, ЮПРШЦ РЮМШМЛШЬ АХП ИЮГШВШ НКЛЮЯШМЮ АЮУЛЮ╜ИЮ╜ПЮЦ, ЧГЖМЖ ЯНМ ДЪПЪЗЪ ЯЮДЪ, ЮВШЦ БЪ ЯЪЛХЛХ ЮОЮПЮПДШ. аС НМСМ РЪАХЪРХМДЪ, УЮПЮЙРЕПХМДЪ ХДХ. мЕЗЪ ДЕИЪПКЪП, Н, СЬЮЦКЮ СЬЮЦ, АЧИЖЙКЪ АЧИЖЙ ХДХ. кЮЙХМ ИЕПХ ЩЪКЪМДЪ ЩЧПДЖИЖМЖ, ЫХЯЯ ЕКЪДХИХМХ ЦЮПЬШЯШМДЮЙШМШМ ЬЪУЯХИИЪРХМДЪМ-ТХКЮМШМДЮМ ЮЯШКШ НК╜ЛЮ╜ИЮПЮЦ ДЕИЪМ ХДХ╩ [1, Я. 120].

ьЮЛХК ъЯЩЪПНБСМ ъКХ бЪКХИЕБ ЫЮЦЦШМДЮ ЯНМ ДЧБПДЪ ДЪПЗ НКСМЛСЬ УЮРХПЪКЪПХМДЪ [2, Я. 147] АЪГХ ЛЪЦЮЛКЮП ДЮЫЮ ДЪ╜ЦХЦ╜ДХП. лЪЯЪКЪМ, я.бСПЭСМСМ БЪГХТЪДЪМ ЮГЮД ЕДХКЛЪЯХ ЛЪЯЪ╜КЪ╜ЯХ ХКЪ АЮЭКШ ЪББЪКЙХ УЮРХПЪДЪ ЖЯРЖЧПРЖКЖ ЛЪЯЪКЪКЪП БЮПЯЮ ДЮ, ЯНМ УЮРХПЪКЪПДЪ л.з.аЮЭШПНБСМ ЮДШ ЮВШЦ-ЮИДШМ ЩЧЯРЪПХКХП. иЮ╜ГШ╜ДЮ ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ УЮРХПЪ ЛЖЪККХТХМХМ ХТРХПЮ РНПСМЮ ЯЮКШМ╜ЛЮЯШ ДЮ ЦЕИД НКСМЛСЬДСП. лЕЛСЮПХЯР ИЮГШП: ╚яНМПЮКЮП ЧИ╜ПЪМ╜ДХЛ ЙХ, ЫЮЦЦ БЪ ЪДЮКЪР ЛЖАЮПХГКЪПХ √ ЩЧПЙЪЛКХ ЯЪМЪРЙЮП╜КЮП яЖКЕИЛЮМ пЪЫХЛНБ, ъКХ бЪКХИЕБ, аЮИПЮЛ аЮИПЮЛНБ, аЪУ╜РХИЮП бЮЫЮАГЮДЪ, цЮЯШЛ цЮЯШЛГЮДЪ, цСКС уЪКХКНБ БЪ АЮЬ╜ЦЮКЮПШ ЛЪМХЛ СЭПСЛДЮ ДЧИЛЪДХЙКЪПХ ЦЮОШ ЦЮКЛЮИША. ыЪП ХК йЪКАЪЗЪПЪ √ хЯРХЯС ЙСПНПРСМЮ ЩЕДЪМ ъКХ бЪКХИЕБ АЮЬШ╜ЛЮ НИСМКЮП ЮВШКЮМ ДЧБПКЪПДЪ НПЮ ЩЕРЛЪИХА. ыЪРРЮ ЦЮПДЮЬШЛ кЪ╜РХТ ЩЪКХА НМС йЪКАЪЗЪПЪ ЮОЮПЛЮЦ ХЯРЪИХА, КЮЙХМ ъКХ ЪЛХМХМ ЫЮЛШИЮ АХПЗЪ ЗЮБЮАШ НКСА:═ √ ьЮЛХКЯХГ ДЮЭКЮПЮ ЩЕРЛЪПЪЛ.

яНМПЮКЮП ЧГ-ЧГЖЛЪ ДЖЬЖМЖПДЖЛ: √ ъКХ ЪЛХ ЛЪМ НКЛЮ╜ИЮМ ДЧБПДЪ хЯРХЯС ЙСПНПРСМЮ ЩЪКЛЪДХИХМЪ ЩЧПЪ АС, НМСМ ЯЮЭ╜КЮЛКШЭШМШМ ГЪХТКЪЛЪЯХМЪ ЯЪАЪА НКДС, УЪЯРЪКЪМДХ. аСМДЮМ ЧРПЖ ЧГЖЛЖ ЛЖЦЪЯЯХП ЫЕЯЮА ЕДХПДХЛ БЪ ХМДХ ДЪ АС ТХЙХП╜ДЪ╜ИЪЛ╩ [2, Я. 157].

юЙЮД. л.юПХТ ъ.бЪКХИЕБХМ ИЮПЮДШЗШКШЦ ИНКСМДЮМ, НМСМ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХИИЮРШМДЮ РСРДСЭС ЛЧБЦЕДЪМ АЪЫЯ ЕДХП БЪ ИЮПЮРДШЭШ ПНЛЮМ, ОНБЕЯР, ЫЕЙЮИЪ, АЪДХХ НВЕПЙКЪПХМ ЪДЪАХИИЮРШЛШГДЮ ╚ЬЪПЪТКХ АХП МЪЯКХМ, ЪДЪАХИИЮРШЛШГШМ ХКЙ МЖ╜ЛС╜МЪКЪПХМХМ ЛЪМЪБХ ЯЪПБЪРХ╩ [8,
Я. 68] ЙХЛХ ЦХИЛЪР╜КЪМ╜ДХ╜ПХП.

дЮЫЮ ЧМЗЪ ЦЕИД ЕРДХИХЛХГ ЙХЛХ, ъ.бЪКХИЕБ АХП ВНУ ИЮ╜ГШ╜ВШКЮП ЙХЛХ ЩЖМДЪКХЙ РЪПРХА ЕРЛЪЛХЬДХ. кЮЙХМ НМСМ ВНУ ХРХ ЫЮ╜ТХ╜ГЪЯХ БЮП ХДХ. н, МЪ БЮУРЯЮ ЩЧПДЖИЖ АХП ЫЮДХЯЪМХ КЮГШЛ НКДС╜ЭС БЮУР ЮЯЮМКШЦКЮ ИЮДШМЮ ЯЮКША ИЮГЮПДШ. лЪЫГ АСМСМ ЯЮИЪ╜ЯХМ╜ДЪ НМСМ ХЙХ ЗХКДКХЙ ╚аСДЮЭШМ УЮРХПЪКЪПХ╩ ПНЛЮМШ, ╚гЪМЩЪ╜ГСП ЦЮПРЮККЮПШ╩, ╚дСПМЮ ЦЮРЮПШ╩ ЯЪМЪДКХ НВЕПЙКЪП ЙХРЮАШ БЪ УЮРХПЪКЪП ЪЯЮЯШМДЮ ИЮГШКЛШЬ ДХЩЪП ЪЯЪПКЪПХ ЛЕИДЮМЮ ЩЪКЛХЬДХ.

рЪМЦХДВХ-ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯ, ИЮГШВШ цСКС уЪКХКНБСМ (1930-1995) 1986-ЗШ ХКДЪ ъ.бЪКХИЕБ ЫЮЦЦШМДЮ ╚дЖМИЮМШМ АЧИЖЙ ГЪЫ╜ЛЪРЙЕЬХ╩ ЮДКШ УЮРХПЪЯХ ВНУ РЪЯХПКХДХП. лЖЪККХТ ИЮГШП ЙХ, ЯЪЫЫЪРХЛХМ ЮЭШП БЮУРШМДЮ ╚ХКЙ ГЪМЩ ИЕПХЛ ИЕМЪ ДЪ ъ.бЪКХИЕБ НКДС:

√ лЪМХЛ АЮПЪЛДЪ ЫЪЙХЛКЪП ВНУ ЖЛХДЯХГ ДЮМШЬШПКЮП.

дЪЯРЪИХ ЮЯЛЮЛШЬ Н АЮЬДЮМ ЫЧМЙЖПРЖ ЯЪЯХ ЕЬХРДХЛ. юИ ЮККЮЫ, ЫЪЛХМ АС ЙНАСД ЮДЮЛ МЪ ЗЖП ЫЧМЙЖПЖА ЮЭКЮИШПДШ?! ъ.бЪКХИЕБХМ ЫЕВ МЪИХ ДЕИХКДХЛ, ЫЕВ ЙЪМДКХЯХ ДЪ ДЕИХКДХЛ. ъ.бЪКХИЕБ еПЛЪМХЯРЮМШМ юЭЖДЖ ЙЪМДХМДЪМ, ЛЪМ ХЯЪ цШГШКЗШЦ ЙЪМДХМДЪМ ХДХЛ. йЪМДКЪПХЛХГХМ ЮПЮЯШ РЪУЛХМЪМ 10-15 БЕПЯР ХДХ. цЪПХАЪ ХДХ ЙХ, АС ДЮЭ БЖЦЮПКШ ЙХЬХ ЖПЪИХ ИЮМДШЭШ АХП ЬЕИДЪМ ЧРПЖ СЬЮЦ ЙХЛХ ЫЧМЙЖПЖПДЖ. лЪМ НМСМ ЩЧГКЪПХМДЪМ ДЮЭ ВЮИШ ЙХЛХ ЮУЮМ ИЮЬ ЩЧПЛЖЬЪЛ. вНУ ЦЪПХАЪ ЮДЮЛ ХДХ. ыЕВ ЙХЛЪ АЪМГЪЛХПДХ. жГЖ, ЦЮЬШ, ЩЧГКЪПХ, АЮУШЬКЮПШ, ЩЖКЖЬКЪПХ, ЫЪПЪЯХ АХП ЮКЪЛ ХДХ╩ [8, Я. 108].

аХП ВНУ ИЮГШВШКЮП ЙХЛХ ц.уЪКХКНБ ДЮ ЩЖМДЪКХЙ РЪПРХА ЕДХПДХ. аС ЩЖМДЪКХЙКЪП ЪЯЮЯШМДЮ Н ╚иЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХПЪЛ╩ ЪЯЪ╜ПХМХ ИЮГЛШЬДШ. лЖЪККХТ ЕРХПЮТ ЕДХП ЙХ, АС ЪЯЪП ╚ХКЙ МЧБАЪДЪ ъ.бЪКХИЕБХМ УЕИХП-ДСЮЯШ ХКЪ ХЬШЦ ЖГЖМЪ ВШУША НУСЗСКЮП ЮПЮ╜ЯШМ╜ДЮ ИЮИШКЛШЬДШП╩ [8, Я. 109]. ц.уЪКХКНБСМ ╚юРЮЛ БЪ ЛЪМ╩, ╚иЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХПЪЛ╩ ЪЯЪПКЪПХ ИЮГШВШМШМ ЫЪИЮР ИНКСМСМ ЛЖУРЪЯЪП РЮПХУВЪЯХДХП. яЧГЖЩЕДЪМ ЪЯЪПКЪП ЮБРНАХНЦПЮТХЙ ОН╜БЕЯР╜КЪПДХП. лЖЪККХТ АЮЬШМЮ ЩЪКЪМ НКЮИКЮПШ юГЪП ЯСПЪРХМДЪ БЕП╜ЛХЬДХП. ╚юРЮЛ БЪ ЛЪМ╩ ИЮДДЮЬ ЪЯЮЯШМДЮ, ╚иЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХ╜ПЪЛ╩ ИЮГШВШМШМ ЩЖМДЪКХЙ ЦЕИДКЪПХ, УЮРХПЪКЪПХ ЪЯЮЯШМДЮ ЦЪКЪЛЪ ЮКШМЛШЬДШП. хЙХМЗХ ЪЯЪПДЪ АЪГХ ЫХЯЯЪКЪП ЛЪЙРСА ЬЪЙКХМДЪ БЕПХК╜ЛХЬДХП. аС ЪЯЪПДЪ ЫЮДХЯЪКЪП УЪЯРЪУЮМЮДЮ ЗЪПЪИЮМ ЕДХП. иЕД╜ДХ ДЪТЪ ЗЪППЮЫХИИЪ ЪЛЪКХИИЮРШ ЙЕВХПЛХЬ ЛЖЪККХТХМ АС ЮБРН╜АХНЦ╜ПЮТХЙ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЫЪИЮР ЫЪЦХЦЪРХ ХКЪ АЪДХХ ЫЪЦХЦЪР ЖГБХ ЬЪЙХКДЪ АХПКЪЬЪПЪЙ ВНУ ЛЮПЮЦКШ ЯЪМЪР МЖЛСМЪЯХ ЮКШМЛШЬДШП. ╚юРЮЛ БЪ ЛЪМ╩ 1971-ЗХ ХКДЪ, ╚иЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХПЪЛ╩ 1955-1961-ЗХ ХККЪПДЪ ЦЪКЪЛЪ ЮКШМЛШЬДШП. яНМСМЗС ЪЯЪПДЪЙХ юГЪП ЛЖ╜ЪККХТХМ, уЪГЪП ЬЮХП ДНЯРС уЪКХК пГЮМШМ ОПНРНРХОХДХП. оПН╜ТЕЯ╜ЯНП БЪ ЫЪЙХЛКЪПХМ ЮД БЪ ЯНИЮДКЮПШ ХЯЪ НКДСЭС ЙХЛХ БЕПХК╜ЛХЬ╜ДХП. аС ЪЯЪПКЪПДЪ ЫЪИЮРЮ АЮЭКШКШЦ ВНУ ЩЖЗКЖДЖП. рЪЯЮДЖТХ ДЕИХК ЙХ, ╚иЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХПЪЛ╩ ЛЖЪККХТХМХМ ЖМБЮМШМЮ ИЖГКЪПКЪ НУСЗС ЛЪЙРСАС ЩЪКЛХЬДХП.

ц.уЪКХКНБ ЫЮЦЦШМДЮ ДЮ ЙХТЮИЪР ЦЪДЪП УЮРХПЪКЪП ИЮГШК╜ЛШЬ╜ДШП. аС УЮРХПЪКЪПДЪ [7] НМСМ ГЮЫХПХ ЯЪПРКХИХ ХКЪ МЪЗХА, ЙЧБ╜ПЪЙ ЦЪКАХ, ЗЪЯЮПЪРКХ ИЮГШКЮПШ ЩЧГ ЧМЖМДЪ ЗЮМКЮМШП. аС РЪМЦХДВХ ЮКХЛ, ЛЪЫЯСКДЮП ИЮГШВШ, ЪБЪГНКСМЛЮГ ЛЖЪККХЛ ЫЮЦЦШМДЮ НМСМ ДНЯРКЮПШ, РЪКЪАЪКЪПХ, ЮХКЪ ЖГБКЪПХ БЪ ЦНЫСЛКЮПШ, РЮМШМЛШЬ ЕКЛ БЪ ЯЪМЪР ЮДЮЛКЮПШ ЧГ ЖПЪЙ ЯЧГКЪПХМХ ИЮГЛШЬКЮП. уЮРХПЪКЪП╜ДЪ ц.уЪКХКНБ ДЧМЛЪГ, ЪИХКЛЪГ, РЪКЪАЙЮП, ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ ЛЕЫПХАЮМ, ЦЮИЭШЙЕЬ, РЪБЮГЧЙЮП, УЕИХПУЮЫ, ЛЪПД, ЦНПУЛЮГ, ДЪИЮМЪРКХ, ЗЪЯСП АХП ХМЯЮМ ЙХЛХ УЮПЮЙРЕПХГЪ НКСМСП.
24 ИЮЬШМ╜ДЮ УЪЯРЪКХЙ РЮОЮМ, 9 ДЪТЪ ЗЪППЮЫХИИЪ ЪЛЪКХИИЮРШМЮ ЛЪПСГ ЦЮ╜КЮМ, 7 ЦЮАШПЭЮЯШМДЮМ ЛЪЫПСЛ НКЛСЬ, АСМСМКЮ АЕКЪ 65 ХК ЧЛЖП ЯЖПЛЖЬ АС ЫЪИЮРЯЕБЪП ХМЯЮМ ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХ╜ПЪ╜КЪП НМС АХП ДЮЫЮ СЗЮКДШП, ИЖЙЯЪЙКЪПЪ ЦЮКДШПШП.

уЮКЦ ЬЮХПХ п.пГЮ (1910-1981) ЫЮЦЦШМДЮ УЮРХПЪ╜КЪП╜ДЪ НМСМ НАПЮГШ ЯЧГЖМ ЪЯК ЛЪМЮЯШМДЮ ЗЮМКЮМ╜ДШПШКЛШЬ╜ДШП. аСПЮДЮ АЧИЖЙ ЬЮХПХМ ЬЪУЯХ ЙЕИТХИИЪРКЪПХ: ЧГ ДЮУХКХ ЫХЯЯКЪ╜ПХМХ ЩХГКЪРЛЪИЪМ, ЯЪЛХЛХ, ЯЧГЖ АЖРЧБ НКЮМ, ДЖЬЖМДЖИЖМЖ ЮВШЦ ДЕИЪМ АХП ХМЯЮМ НКЛЮЯШ, ЕМЯХЙКНОЕДХИЮ ИЮПЮРЛЮЦ ЯЮЫЪ╜ЯХМ╜ДЪ ЩЧПДЖИЖ ЩЪПЩХМ ХЬКЪП, ДЧБКЪР УЮДХЛХ, ХЗРХЛЮХ УЮДХЛ НКЛЮЭШ РЪЯБХП НКСМЛСЬДСП. уЮРХПЪ ЛЖЪККХТКЪПХМХМ ЫЪП АХПХ НМСМ УЮПЮЙРЕПХМХМ ЛЖУРЪКХТ ЗЪЫЪРКЪПХМДЪМ АЪЫЯ ЕДХПКЪП. ю.гЮ╜ЛЮ╜МНБ, ъ.бЪКХИЕБ, я.бЪКХИЕБ п.пГЮМШМ йПШЛ ЗЪАЫЪЯХМДЪЙХ ТЪЮКХИИЪРХМДЪМ, х.ъАХКНБ, р.цСКХИЕБ, л.юАДСККЮИЕБ, л.яЕ╜ИХ╜ДНБ БЪ АЮЬЦЮКЮПШ НМСМ ЬЪУЯХ ЙЕИТХИИЪРКЪПХМДЪМ, бЮЦХТ хА╜ПЮЫХЛ, х.хЯЛЮИШКГЮДЪ, бЮЦХТ мЪЯХА, в.ъКХНЭКС НМСМ ЩЪМЗКЪПЪ ЩЧЯРЪПДХИХ ЦЮИЭШ БЪ ДХЦЦЪРДЪМ ДЮМШЬШПКЮП.

ю.гЮЛЮМНБСМ ╚йХЬХ ЬЮХП╩ УЮРХПЪЯХМДЪМ ЛЪКСЛ НКСП ЙХ, п.пГЮ йЕПВДЪ НКЮПЙЪМ ЩЖМДЪКХЙ РЪПРХА ЕДХПДХ. аС АЮПЪДЪ УЮ╜РХПЪ ЛЖЪККХТХ ИЮГШП: ╚пЪЯСК ЫЪП ЩЖМ ЮУЬЮЛ ЩЖМДЪКХЙ ИЮГЮПДШ. аЪГЪМ ЩЖМДЪКХИХМХ ЛЪМЪ НУСИЮПДШ. щЖМДЪКХЙДЪ ДЕЛЪЙ НКЮП ЙХ, ЫЪП ЩЖМ мХЩЮП УЮМШЛШМ, юМЮПШМ ЮДШМШ ВЪЙЪП, ЮМЮЯШМШ ДЮ СМСРЛЮГДШ. щЖМДЪКХИХ ЕКЪ ЖЯКСАДЮ ИЮГШПДШ ЙХ, ЯЮМЙХ мХЩЮП УЮМШЛКЮ ЖГ-ЖГЪ НРСПСА ЯЧЫАЪР ЕДХП. лЪМЪ НУСДСЭС ЩЖМДЪ╜КХЙКЪПХМ АХПХМДЪ ИЮГШКЛШЬ ЮЬЮЭШДЮЙШ ЯЧГКЪП ИЮДШЛЮ ДЖЬЖП: ╚дЮ╜ПШУЛЮ мХЩЮП! юМЮП ЙХЛХ (Н ГЮЛЮМ юМЮПШМ ЫЪКЪ ЖВ ИЮЬШ РЮЛЮЛ НКЛЮЛШЬДШ) ХЩХД НЭКС НКЮМ ЮМЮ ДЮ ДЮПШУЮПЛШ?╩ [6, Я. 274]. кЮЙХМ 1942-ЗХ ХКХМ ЛЮИ ЮИШМДЮ йЕПВДЪМ ЛЖБЪЦЦЪРХ ЩЕПХ ВЪЙХКЪПЙЪМ п.пГЮМШМ АХП МЕВЪ ЬЕХПХ ХКЪ АХПКХЙДЪ ЩЖМДЪКХИХ ДЪ ХРЛХЬДХ. хЛЮЛБЕПДХ ъАХКНБ ХЯЪ ╚уЮРХПЪКЪП ХЬШЭШМДЮ╩ ИЮГШ╜ЯШМДЮ пЪЯСК пГЮМШМ НРСГ ЖВ ЯЪЫХТЪКХЙ РЪПЗЖЛЕИХ-ЫЮКШМШМ ЫЮК-ЫЮГШПДЮ НМДЮ НКЛЮЯШМШ ЦЕИД ЕДХП [6, Я. 384].

╚юДЮЛДЮ ЧГ ИЮДДЮЬШМЮ ЦЪПХАЪ ХМЮЛ НКСП. еКЪ АХКХП ЙХ, ЫЪ╜ЛХЬЪ ЫЪП ЬЕИ УЮРХПХМДЪ ЦЮКЮЗЮЦ. юМЗЮЦ ХККЪП ЧРЖП. рЪГЪ ЩЧ╜ПЖЬКЪП, РЪГЪ УЮРХПЪКЪП ЙЧЫМЪ УЮРХПЪКЪПХ ИЮДДЮЬШМ СГЮЦ, ЦЮПЮМ╜КШЦ ЩСЬЪКЪПХМЪ ЩЧЛЖКДЖП. бЪ ЧЛПЖЛЖМ АС ВЮЭШМДЮ ЫЮМЯШЯЮ ЙНМ╜ЙПЕР ЫЮДХЯЪ ХКЪ АЮЭКШ ЕКЪ УЮРХПЪКЪП ИЮДЮ ДЖЬЖП ЙХ, ЧГЖЛ ДЪ ЛЪЪРРЪК ЦЮКШПЮЛ √ МЕЗЪ НКСА АСМКЮП ИЮДДЮМ ВШУЛЮИША. пЪЯСККЮ, мХЩЮПКЮ АЮЭКШ ЫЪП ЮМ, НМКЮПШМ ЪМ ЮДХ ЯЧГКЪПХ АЕКЪ ЛЪМЪ ЪГХГДХП. юМЗЮЦ Н УЮРХПЪКЪПХМ ВНУС СГЮЦ ЩЖМКЪПХМ ДСЛЮМШМДЮ ЪПХИХА ХРХП, ЪКВЮРЛЮГ ЦЪДЪП СГЮЦ ЩЧПЖМЖП. аЕКЪ АХКЯЪИДХЙ, БЮУРШМДЮ АХП ВНУ, КЮО ХЙХ ЩЖМДЪКХЙ ЮОЮПЮПДШЦ. аХПХ ИЮПЮДШ╜ЗШ╜КШЦ ЮУРЮПШЬКЮПШМШ ИЮГЛЮЦ, АХПХ ДНЯРКЮП, ДНЭЛЮКЮП, ИЮУШМКЮПКЮ АЮЭКШ УЮРХПЪКЪПХ ЦЕИД ЕРЛЪЙ ЖВЖМ. аЕКЪ ЩЖМДЪКХЙКЪПХМ НКЛЮЛЮЯШМШМ ЮЭПШЯШМШ ЮРЮЛШ, жГЕИХП ЪЛХЛХ УЮРШПКЮИЮМДЮ ДЮ ЫЪП ДЪТЪ ДСИСПЮЛ╩ [6, Я. 255].

аС ТХЙХПКЪП мХИЮГХМХМ ╚мЪ ИЮУЬШ ЧЛПЖЛДЪ Н ЩЖМКЪП НКСА╩ УЮРХПЪЯХМДЪМДХП. лЮЕЯРПН УЮРХПЪКЪПХМ, ЩЖМДЪКХЙКЪПХМ ЧМЪЛКХ НКДСЭСМС БСПЭСКЮИШП БЪ ЦЕИД ЕДХП ЙХ, ╚ХМЯЮМ ИЮЬ╜КЮЬ╜ДШЦЗЮ ЧРЪМ ЩЖМКЪПХ ДЮЫЮ ВНУ УЮРШПКЮИШП. вЖМЙХ ЮПРШЦ ХРХПДХИХМ, ЯЪМХМКЪ АХП ЯШПЮДЮ НКЛЮИЮМ ДНЯРКЮПШМШМ ЧРЪМ ЩЖМКЪПДЪ ЛЪЫ╜ПЪЛ УЮРХПЪКЪПХ ИЮЬЮИШП. ыЪП ДНЯР ХРЙХЯХИКЪ ХЯЪ ЧЛЖПДЪ МЪЯЪ АХП АНЬКСЦ ИЮПЮМШП. аЪКЙЪ ЕКЪ АС АНЬКСЭС ДНКДСПЛЮЦ ЕЫРХИЮЗШДШ ХМЯЮМШ ЧРЪМ ЩЖМКЪПЪ, ЦЪПХА УЮРХПЪКЪПЪ ДНЭПС ВЪЙЪМ?!╩ [6, Я.265].

уЮРХПЪКЪПХМ ЪЫЪЛХИИЪРХМХ м.пЪТХАЪИКХ ДЪ ЦЕИД ЕРЛХЬДХ. лЖЭЪММХ ь.ъКЪЙАЪПНБЮ БЮУРХКЪ БЕПДХИХ ЙНМЯЕПРКЪПДЪМ, ЕРДХИХ ЯЪТЪПКЪПДЪМ мХЩЮП УЮМШЛЮ ЕОХГНДКЮП ДЮМШЬЮПЙЪМ ЬЮХПЪ ДЕЛХЬ╜ДХ: ╚юИ ьЧБЙЪР, ЮУШ МХИЪ АЖРЖМ АСМКЮПШ ИЮГЛШПЯЮМ. юУШ БЮУР ЧРДЖЙЗЪ ИЮДДЮМ ВШУША ЩЕДХП. аСМКЮП ЫЮЛШЯШ РЮПХУДХП, ЯЪМЪ╜РХ╜ЛХГХМ ЛЮПЮЦКШ ЯЪЫХТЪКЪПХДХ. уЮРХПЪКЪПХМХ ЛЖРКЪЦ ИЮГ╩
[3, Я.455]. уЮРХПЪКЪПХМ УЕИКХ ЧМЪЛКХ НКДСЭСМС БСПЭСКЮИЮМ мХЩЮП УЮМШЛ НМКЮПШМ ЪПЯЪИЪ ЩЪКЛЪЯХМДЪ ДЪ ЪКХМДЪМ ЩЪКЪМ ЙЧЛЪЙКХЙ ЕДЪЗЪИХМХ АХКДХПХП.

п.пГЮ ЫЮЦЦШМДЮ УЮРХПЪКЪП ЛЖУРЪКХТ ТНПЛЮДЮ ЦЪКЪЛЪ ЮКШМ╜ЛШЬДШП. бЮЦХТ хАПЮЫХЛ УЮРХПЪКЪПХМДЪ [6, Я. 174] (╚пЪЯСК пГЮ БЪ ъКХ йЪПХЛ ДНЭЛЮКШЭШ╩) ЩЖМДЪКХЙ ЦЕИДКЪПХМДЪМ ХЯРХТЮДЪ ЕРЛХЬДХП. ыЮЛКЕР цНЗЮ УЮРХПЪКЪПХМХ ╚пЪЯСК пГЮИЮ ЛЪЙРСАКЮП╩ [6, Я. 472] ЬЪЙКХМДЪ БЕПЛХЬДХП. лЪЛЛЪД ъКХ╜КХМХМ УЮРХПЪКЪПХМХ [6, Я. 329] пЮТЮЕК ыЖЯЕИМНБ ИЮГШИЮ ЙЧВЖП╜ЛЖЬДЖП. (╚лЪМ пЪЯСКЮ ЧЛПЖЛ АНИС АНПЗКСИЮЛ╩). п.ыЖ╜ЯЕИ╜МНБ ЧГЖ ╚цШГШКЩЖККЖ, ИЮЯЪЛЪМКХ, МЪПЩХГКХ МЪЭЛЪКЪП╩ [6, Я. 445] ИЮГШЯШМДЮ юМЮПШМ, АЪЯРЪЙЮП ъДХКЪ ыЖЯЕИМГЮДЪМХМ, р.цСКХИЕБХМ, ь.ъКЪЙАЪПНБЮМШМ УЮРХПЪКЪПХМДЪМ ИЮПЮПКЮМ╜ЛШЬ╜ДШП. лЖЪККХТ ИЮЬКШ ХМЯЮМКЮПШМ ЩЧГЪК ИЮДДЮЬЮ ЛЮКХЙ НКДСЭСМС АХКДХПЪПЪЙ ЦЕИД ЕДХП ЙХ, ╚ъДЪАХИИЮР-ЯЧГ ЮПЮЬДШПШЗШКЮПШ ъАЖК╜ЦЮЯШЛ ыЖЯЕИМГЮДЪИКЪ, ъЙПЪЛ зЪТЪПКЪ, зЪТЪП пЪЛГХИКЪ, РЕЮРП РЮПХУХЛХГХМ АХКХЗХЯХ цСКЮЛ лЪЛЛЪДКХИКЪ, ЕКЪ лЪЛЛЪД ъКХКХИКЪ √ ИЮЬШ ЯЪЙЯЪМХ ЧРЛЖЬ АС ЮДЮЛКЮПКЮ ЯЧЫАЪР ЕКЪИЪМДЪ, НМКЮПШМ УЮРХПЪКЪПХМЪ ЦСКЮЦ ЮЯЮМДЮ ЫЪП ДЪТЪ ЫЕИПЪРКЪМЛЪИЪ АХКЛХПЪЛ. ъЯПХМ АЮЬКЮМЭШЗШМДЮЙШ ЫЮДХЯЪКЪПДЪМ, ЮДЮЛКЮПДЮМ ЕКЪ ДЪЦХЦ РЪЪЯЯЖПЮРКЮПКЮ, ЕКЪ УШПДЮ ЗХГЩХКЪПКЪ ДЮМШЬШПКЮП ЙХ, ЯЮМ╜ЙХ АЖРЖМ АСМКЮП 60, 65, 70 ХК АСМДЮМ ХПЪКХМХМ ИНУ, КЮО ИЮ╜УШМ ЩЖМКЪПХМ ЫЮДХЯЪЯХИЛХЬ. иЮДДЮЬКЮПШ ЕРХАЮПКШДШП √ АСМЮ ЯЧ╜ГЖЛ ИНУ. юМЗЮЦ АС ДЪЦХЦКХИХМ ЛЪМЗЪ ЮИПШ АХП ЯЪАЪАХ ДЪ БЮП. хККЪП АНИС АС ЫЮДХЯЪКЪПХ Н ЦЪДЪП ДЮМШЬШАКЮП ЙХ, ЫЮТХГЪКЪПХМДЪ ЫЪП ЯЧЫАЪР ЖВЖМ ЛЖЪИИЪМ АХП ЯЖФЕР УЪРРХ, ЙНМЙПЕР АХП ДЕИХЛ ЬЪЙКХ ИЮПЮМША╩ [6, Я. 329].

лЖЮЯХПКЪПХ ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХПЪКЪП ЯШПЮЯШМДЮ ЩЧП╜ЙЪЛ╜КХ юГЪПАЮИЗЮМ ИЮГШВШЯШ, ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯ-ЮКХЛ БЪ ОЕДЮЦНЦ лХП зЪКЮК оЮЬЮИЕБЪ (1908-1978) ЫЪЯП НКСМЛСЬ ИЮГШКЮП ЛЕ╜ЛСЮП ЪДЪАХИИЮРШЛШГШМ ГЪМЩХМКЪЬЛЪЯХМДЪ УЕИКХ ЧМЪЛКХДХП. рЪ╜КЪАЪКЪПХМХМ, ДНЯРКЮПШМШМ БЪ ЮХКЪ ЖГБКЪПХМХМ УЮРХПЪКЪПХМДЪ АС АЧИЖЙ ХМЯЮМШМ ЬЪУЯХ ЙЕИТХИИЪРКЪПХ √ УНЬ ПЪТРЮПШ, ЛЖКЮИХЛКХИХ, ЯЮДЪКХИХ, ЯЪЛХЛХКХИХ, РЪБЮГЧЙЮПКШЭШ, МЪЗХАКХИХ, ЦЮИЭШЙЕЬКХИХ, ЫЪЯЯЮЯКШЭШ, РЪЛЙХМКХИХ, ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ ХЬДЪ РЪКЪАЙЮП БЪ ЦЮ╜МСМ╜ОЪПЪЯР НКЛЮЯШ, ДЪПЯ ДЕЛЪЙ ЛЮМЕПЮЯШ ЧГ ЪЙЯХМХ РЮОЛШЬДШП. уЮРХПЪ ЛЖЪККХТКЪПХМХМ ЪЙЯЪПХИИЪРХ СМХБЕПЯХРЕРДЪ ХКЙ ЛЖЫЮ╜ГХПЪ╜МХ УЮРШПКЮИШП БЪ АСМС лХП зЪКЮК ЛЖЪККХЛХМ ЮОЮПДШЭШМШ ЦЖПСП ЫХЯЯХ ХКЪ ЦЕИД ЕДХПКЪП. ╚ъДЪАХИИЮР МЪГЪПХИИЪЯХ╩МДЪМ ДЪПЯ ДЕ╜ИЪМ ╚лХП зЪКЮК ЛЖЪККХЛ ЧГ РЪКЪАЪКЪПХМЪ БЪ ЖЛСЛХИИЪРКЪ, ЫЪЛ╜ЙЮПКЮПШМЮ АХП РЪМЦХДВХ, ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯ ЙХЛХ АХП ЛЪЦЮЛШ ИНПСКЛЮДЮМ РЪАКХЭ ЕДХПДХ: ИЮГШВШ МЪДЪМ ИЮГША, МЪИХ ИЮГША ИНУ, МЕЗЪ ИЮГША ОПНАКЕЛХМХ ЧМ ОКЮМЮ ВЪЙЛЪЙ КЮГШЛДШП╩ [4, Я. 44]. нМСМ ЩЧГЪК, ЛЪМЮКШ ХТЮДЪКЪПХ БЮПДШ: ╚ЫЪЦХЦХ ЯЪ╜МЪР╜ЙЮП ЩЪПЪЙ ЙЮЭШГ ЙНПКЮЛЮЯШМ╩, ╚ТХЙХП, РЪТЪЙЙЖП ЮИДШМ, ЯЮДЪ НКДСЭС ЙХЛХ, ИЮГШ ДЮ, ДЮМШЬШЦ ДЮ, ЛЖЫЮЙХЛЪ ДЪ ЯЮДЪ, ЮИ╜ДШМ БЪ РЪЯХПКХ НКЛЮКШДШП╩.

лХП зЪКЮК ЛСЪККХЛХМ ХМЗЪ ГЮПЮТЮРШ, ЫЪГХМ ИСЛНПС ЫЮЛШМШ ЫЕИПЮМ ЕДХПДХ. ыЪЛ ДЪ НМС ЕКЪ ДЕИХПДХ ЙХ, ЫЕВ ЙЪЯ ХМЗХЛХПДХ. оПНТ. з.юАДСККЮИЕБ ИЮГШП: ╚лХП зЪКЮК ЛЖЪККХЛ ЕКЛХ ЖЛСЛХ╜КЪЬДХПЛЪМХ ВНУ ЯЕБЪПДХ; АЮЬЦЮКЮПШМШМ ЮИКЮПКЮ, АЪГЪМ ЫЪРРЮ ХККЪПКЪ ЩЪКЪ АХКЛЪДХИХ ЕКЛХ МЪРХЗЪМХ АХП ЯЧЫАЪР ЪЯМЮЯШМДЮ ЛЖ╜БЮ╜ТХЦ АХП ЛЪЦЮЛДЮ ЕКЪ ЮЯЮМКШЦКЮ, ЕКЪ ХМЮЛ БЪ ЛЪМРХЦКЪ ХТЮДЪ ЕДЪПДХ ЙХ, АХГ, НМСМ ЫЪЛЙЮПКЮПШ, ЙЕВЛХЬ РЪКЪАЪКЪПХ НМСМ ЛЖД╜ПХЙКХИХМЪ ЫЕИПЮМ ЦЮКЮПДШЦ╩ [4, Я. 43].

хМЗЪ, ЙЧБПЪЙ ЦЪКАКХ, ДНЯРЮ ЯЪДЮЦЪРКХ, РЪЛЪММЮЯШГ ХМЯЮМ л.з.оЮЬЮИЕБ ЫЪИЮРДЮ ДЮ, ЕКЛДЪ ДЪ,ЪДЪАХИИЮРДЮ ДЮ ДЖГКЖ╜ИЖМ, ЫЮКЮК ГЪЫЛЪРКЪ СЗЮКЛЮЭШМ РЪПЪТДЮПШ БЪ РЪАКХЭЮРВШЯШ ХДХ. иЮ╜ГШВШКШЭШ, ЮКХЛКХИХ БЪ ЛЖЪККХЛКХИХ ЧГ ЬЪУЯХИИЪРХМДЪ ЗЪЛКЪЬ╜ДХП╜ЛХЬ АС ХМЯЮМ УЮРХПЪКЪПДЪ СМСДСКЛЮГ ЬЪУЯХИИЪР, АЧИЖЙ ЮКХЛ, ЩЧПЙЪЛКХ ИЮГШВШ БЪ ОЕДЮЦНЦ, ОПХМЯХОХЮК РЪМЦХДВХ, МЪЗХА ЮХКЪ АЮЬВШЯШ, ЯЧГЖМ ЩЕМХЬ БЪ ЫЪЦХЦХ ЛЪМЮЯШМДЮ ГХИЮКШ ЙХЛХ ЦХИ╜ЛЪРКЪМДХПХКХП.

л.з.оЮЬЮИЕБ ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХПЪКЪПДЪ ЛЕЛСЮП ФЮМ╜ПШ╜МШМ БЪ АС ФЮМПЮ ЮХД ЩЖМДЪКХЙКЪПХМ ЪЫЪЛХИИЪРХ УЖЯСЯХКЪ БСП╜ЭС╜КЮМШП. оПНТ. р.ъЫЛЪДНБ ДХЦЦЪРХ АС ЗЪЫЪРЪ ИЧМЪКДЪПЪЙ АСМ╜КЮПШ АХКДХПХП: ╚чЛЖПДЪМ ХККЪП ЧРЖА ЙЕВХА. хМДХ РЪЪЯ╜ЯЖТ╜КЪ╜МХ╜ПЪЛ ЙХ, ЩЖМДЪКХЙ ИЮГЛЮЛШЬЮЛ. щЖМДЪКХЙ ЧЛПЖМ ЯЮКМЮ╜ЛЪ╜ЯХ╜ДХП. йЕВЛХЬХ УЮРШПКЮИЮМДЮ ЩЖМДЪКХЙ ХМЯЮМШМ ЙЮПШМЮ ЩЪКХП. нМСМ ЙЧЛЪИХ ХКЪ ЫЪП ЬЕИХ ИЕПКХ-ИЮРЮЦКШ ИЮДЮ ЯЮКШПЯЮМ. щЖМ╜ДЪ╜КХЙ УЮРХПЪ ИЮГЮМ ЖВЖМ ЪБЪГЯХГ ЛЪМАЪДХП╩ [4, Я. 55].

жЛСЛХИИЪРКЪ, ╚ЛЕЛСЮП УЖЯСЯХ ФЮМПДШП БЪ ЩЧПЙЪЛКХ ЬЪУ╜ЯХИ╜ИЪРДЪМ ДЮМШЬЛЮЦ ЖВЖМ ЛЪМЪБХ ЫЮЦЦШМ НКЛЮКШДШП╩ [4, Я.52]. ыЪЛВХМХМ ЛЕЛСЮПХЯР НКЮМКЮПШ, ЙЕВЪМКЪПХ МЕЗЪ БЮПЯЮ ЕКЪ ДЪ РЪЯБХП ЕРЛЪКХДХП.

щЧПЙЪЛКХ ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯ, ЛЪРМЬЖМЮЯ ЮКХЛ, РЪМЦХДВХ, ЪЛЪЙ╜ДЮП ЕКЛ УЮДХЛХ, ОПНТЕЯЯНП юААЮЯ гЮЛЮМНБ (1911-1993) ЫЮЦЦШМДЮ ДЮ ЛЮПЮЦКШ УЮРХПЪКЪП ИЮГШКЛШЬДШП. уЮ╜РХПЪ╜КЪПДЪ ю.гЮЛЮМНБСМ ОНПРПЕР ЗХГЩХКЪПХ ЪЙЯ НКСМЛСЬДСП. н, ВНУ ЗЪЯЮПЪРКХ, ЛЪПД, ЯЧГЖМЖ ЮВШЦ ДЕИЪМ АХП ХМЯЮМ, ЫЪ╜ЦХ╜ЦЪР╜ЯЕБЪМ БЪРЪМОЪПБЪП, ЪЯК ЛХККЪРВХ БЪРЪМДЮЬ ХДХ. я.бСПЭСМСМ БЪТЮРШМШМ АЕЬХМЗХ ХКДЧМЖЛЖ ЛЖМЮЯХАЪРХКЪ еКЛКЪП юЙЮДЕЛХ╜ИЮ╜ЯШМДЮ ЙЕВХПХКЪМ УЮРХПЪ ЩЕЗЪЯХМДЪ НДКС-ЮКНБКС ВШУШЬШ ХКЪ ЫЮ╜ЛШМШ ЫЕИПЪРДЪ ЦНИЛСЬДС. ыЪЛХМ ВШУШЬШМДЮ юААЮЯ ЛЖЪККХЛ ЕПЛЪМХКЪПХМ мЮУВШБЮМШ юГЪПАЮИЗЮМДЮМ ЦНОЮПЛЮЦ ЛЪЦЯЪ╜ДХКЪ ЗХДДХ ТЪЮКХИИЪРЪ АЮЬКЮЛЮКЮПШМШ, лНЯЙБЮДЮ НМКЮПШМ ЫЮБЮ╜ДЮПКЮПШМШМ НКЛЮЯШМШ БСПЭСКЮЛШЬДШ. аС ВШУШЬДЮМ ЯНМПЮ ╚юА╜АЮЯ ЛЖЪККХЛХМ АЮЬШ ВНУ АЪКЮКЮП ВЪЙДХ, НМС ОЮПРХИЮДЮМ ВШУЮП╜ДШКЮП, ХЬДЪМ ВШУЮПРДШКЮП, ЪЯЪПКЪПХМХМ ВЮОШ ИЮЯЮЦ НКСМДС, АХП ЯЧГКЪ, ЯХЯРЕЛХМ ЩЖЗКЖ РЪЦХА ЛЕУЮМХГЛХ ХЬЪ ДЖЬДЖ, юААЮЯ ЛЖ╜ЪК╜КХЛ ЖВЖМ АЧИЖЙ ЛЮДДХ ВЪРХМКХЙКЪП ДЧБПЖ АЮЬКЮДШ, ЮЛЛЮ ЛЪМЪМ НМЮ ЫЕВ ЗЖП РЪЯХП ЕДЪ АХКЛЪДХКЪП╩ [5, Я. 22].

аС ТЮЙР ДЕЛЪЙ НКЮП ЙХ, АЖРЖМ УЮРХПЪКЪПДЪ ЦЕИД НКСМЛСЬ╜ДСП.

ю.гЮЛЮМНБ АЧИЖЙКЖЙ, ЗЪЯЮПЪРКХКХЙ, ИЕМХКЛЪГКХЙ ЛЖЗЪЯ╜ЯЪ╜ЛЪЯХ ХДХ. н, ОНКЮД ХПЮДЪИЪ, АЖРЧБ УЮПЮЙРЕПЪ, ДЪПХМ ЛЪМЪБХ ГЪМ╜ЩХМКХИЪ ЛЮКХЙ ХДХ. юААЮЯ ЛЖЪККХЛХМ ЫЪИЮРШ ВНУ ЮЭШП ЙЕВЛХЬ╜ДХ: СЬЮЦ ЕБХМДЪ АЧИЖЛЖЬДЖ, ЫЪИЮР ИНКДЮЬШ яЪЙХМЪ УЮМШЛ ЧГ ЮРЮЯШМЮ ЩЧПЪ ЯЖПЩЖМ ЕДХКЛХЬДХ, ЛЖЫЮПХАЪДЪ ЮЭШП ЩЖМКЪП ЙЕВХПЛХЬДХ, НЭКС тХПСГ ПСЫХ УЪЯРЪ ХДХ, ЯХИЮЯХ ЯЪАЪАЪ ЩЧПЪ ОЮП╜РХИЮДЮМ БЪ ХЬДЪМ ВШУЮПШКЛШЬДШ. аСМСКЮ АЕКЪ Н, ВНУ МХЙАХМ ХМЯЮМ ХДХ. ыЮКШМШ ЯН╜ПСЬЮМДЮ ЫЪЛХЬЪ ╚ьХЙЮИЪРКЪМЛЪИЪ ЪЯЮЯ ИНУДСП╩ √ ДЕИЪПДХ.

з.лЪЛЛЪДЦСКСГЮДЪ БЪ л.ъ.яЮАХП ЮКХЛХМ ЪЯЮЯ РЪДЦХЦЮР НАИЕЙРХ НКЛСЬДСП. 1965-ЗХ ХКХМ НЙРИЮАП ЮИШМДЮ ЛЖДЮТХЪ ЕР╜ДХ╜ИХ ╚л.ъ.яЮАХП БЪ ЛЖЮЯХПКЪПХ╩ ЮДКШ МЮЛХГЪДКХЙ ДХЯЯЕПРЮЯХИЮЯШМЮ ЩЧПЪ ю.гЮЛЮМНБЮ ТХКНКНЩХИЮ ЕКЛКЪПХ ДНЙРНПС ЮКХЛКХЙ ДЪПЪЗЪЯХ БЕПХКЛХЬДХ. ╚зЪАЫЪ ДЪТРЪПХ╩ УЮРХПЪКЪП ЙХРЮАШ ХЯЪ ЧГЖ╜МЖМ ДЕДХИХ ЙХЛХ ИЮГДШЦКЮПШМДЮМ ЪМ ВНУ ЯЕБДХИХДХП.

юГЪПАЮИЗЮМ ГХИЮКШКЮПШМШМ ЪМ ЩЧГЪК ЙЕИТХИИЪРКЪПХМХ ЧГЖМДЪ РЪ╜ЗЪЯ╜ЯЖЛ ЕРДХПЪМ ю.гЮЛЮМНБ ДЖМИЮМШМ ЛЖУРЪКХТ ЧКЙЪКЪПХМДЪ ИЮЬЮИЮМ ЯНИДЮЬКЮПШЛШГКЮ ЪКЮЦЪ ИЮПЮДША хПЮМ, хПЮЦ, рЖПЙХИЪ БЪ АЮЬЦЮ ЧКЙЪКЪПХМ ЙХРЮАУЮМЮКЮПШМШ ЙКЮЯЯХЙ БЪ ВЮЭДЮЬ ИЮГЮП╜КЮ╜ПШЛШГШМ ЪЯЪПКЪПХ ХКЪ, ЪДЪАХ ФСПМЮК БЪ ЦЪГЕРКЪПКЪ ГЪМЩХМ╜КЪЬ╜ДХ╜ПХПДХ. н, АС ХЬКЪПЪ ЫЪП ЮИ ЛЮЮЬШМДЮМ Н ГЮЛЮМШМ ОСКС ХКЪ ИЖГ ЛЮМЮР ЮИШПШПДШ.

юГЪПАЮИЗЮМ ХКЪ рЖПЙХИЪ ЮПЮЯШМДЮ ЪКЮЦЪКЪПХМ ХМЙХЬЮТШМДЮ Н ДЮЫЮ ЮПРШЦ ТЪЮКХИИЪР ЩЧЯРЪПЛХЬДХ. ъПГСПСЛ юРЮРЖПЙ сМХ╜БЕП╜ЯХРЕРХМХМ ЪДЪАХИИЮР ТЮЙЖКРЪЯХМДЪ ╚юААЮЯ гЮЛЮМНБСМ АЮ╜ЭШЬ ЙХРЮАКЮПШ╩ АЧКЖЛЖ ИЮПЮДШКЛШЬДШ. аС АЧКЖЛ ЮКХЛХМ ЧГ БЪ╜ЯЮХРХ ЫЕЯЮАШМЮ ЩЧМДЪПДХИХ ЛХМКЪПКЪ ЦХИЛЪРКХ ЙХРЮА ЪЯЮЯШМДЮ ИЮПЮДШКЛШЬДШ. ъПГСПСЛ сМХБЕПЯХРЕРХ ЮКХЛХМ ЩЧМДЪПДХИХ ЪЯЪП╜КЪПДЪМ ХАЮПЪР ЙЮРЮКНЦ ВЮО ЕРДХПЛХЬДХ ЙХ, АС ЙЮРЮКНЦСМ ДЮ ЫЪЗЛХ 221 ЯЪЫХТЪДЪМ ХАЮПЪРДХП.

рЖПЙХИЪ ПЮДХНЯС юГЪПАЮИЗЮМ АЧКЛЪЯХМХМ ПЪЫАЪПХ яЕИТЪД╜ДХМ юКРЮИКШ УЮРХПЪКЪПХМДЪ ю.гЮЛЮМНБСМ рЖПЙХИЪДЪ РЪМРЪМЪ ХКЪ ЦЮПЬШКЮМЛЮЯШМШ РЪЯБХП ЕРЛХЬДХП. йНМИЮ яЪКЗСЦ сМХБЕПЯХ╜РЕ╜РХ НМЮ ТЪУПХ ДНЙРНП ЮДШ БЕПЛХЬДХ. еКЪ ЯЪТЪП ДЪ АСМСМКЮ АЮЭКШ ХДХ. ю.гЮЛЮМНБ юГЪПАЮИЗЮМ БЪ рЖПЙХИЪ ЮПЮЯШМДЮ ЛЪДЪМХ АХП ЙЧПОЖ ЯЮКЮПЮЦ ЧГЖМЖ ЪАЪДХКЪЬДХПЛХЬДХП. н, ЫЪЛВХМХМ зЪ╜МС╜АХ юГЪПАЮИЗЮМ, хПЮЦ БЪ ДХЩЪП ЧКЙЪКЪПДЪ ИЮЬЮИЮМ ГХИЮ╜КШ╜КЮП╜КЮ ЪКЮЦЪ ИЮПЮДШП, ЙХРЮА ЛЖАЮДХКЪЯХ ЮОЮПШПДШ. юКХЛХМ ЪДЪ╜АХИ╜ИЮР БЪ ЛЪДЪМХИИЪРХЛХГХМ цЪПАХ юБПНОЮДЮ РЪАКХЭХМДЪ ДЪ АЧ╜ИЖЙ УХДЛЪРКЪПХ НКЛСЬДС.

уЮМЪКХ йЪПХЛКХ юААЮЯ ЛЖЪККХЛХМ ЫЪП АХП ЛЪЦЮЛДЮ √ ЕКЛДЪ ДЪ, ЫЪИЮРДЮ ДЮ ЯЧГЖМЖ ДЕИЪМ ЙХЬХКЪПДЪМ НКЛЮЯШМШ БСП╜ЭС╜КЮИША АЕКЪ АХП ЛЮПЮЦКШ ТЮЙРШ ЦЕИД ЕДХП: ╚юААЮЯ ЛЖЪККХЛКЪ ╚ИНКЮ ЩЕРЛЪИЪМ╩ АХП ЮЙЮДЕЛХЙ АХП ЩЖМ юААЮЯ ЛЖЪККХЛЪ ЙХ╜МЮИЪ ХКЪ ДЕИХП ЙХ, ЪЬХ, МЪ РСРЛСЯСМСГ АС зЪКХК лЪЛ╜ЛЪД╜ЦС╜КС╜ГЮДЪМХМ ИЮУЮЯШМДЮМ. нМСМ ИСУЮПШ АЮЬШ АХП ╚дЮМЮАЮЬ ЙЪМ╜ДХ╜МХМ ЪЫБЮКЮРКЮПШ╩, АХП ДЪ ╚чКЖКЪП╩Х БЮП ДЮ... юААЮЯ ЛЖЪККХЛ РЪАХЪРХМЪ УЮЯ НКЮМ АХП ЗХДДХКХЙКЪ ЗЮБЮА БЕПХП:

√ иНУ, ЫЧПЛЪРКХ ЮЙЮДЕЛХЙ! яХГ лХПГЪ зЪКХК ИЮПЮДШ╜ЗШ╜КШ╜ЭШ╜МЮ АЪКЪД НКЯЮИДШМШГ, ЩЧПЪПДХМХГ ЙХ, НМСМ АХП ДЪ АХП ╚гШП╜ПЮ╜ЛЮ╩ ЫЕЙЮИЪЯХ БЮП┘╩ [5, Я. 216].

аХП ЬЪУЯХИИЪР ЙХЛХ ОПХМЯХОХЮК, ЛЖАЮПХГ, ЛЪПД, ЫСЛЮМХЯР, ЫЪЛ ДЪ ЫЪЯЯЮЯ, ЦЮИЭШЙЕЬ, СЬЮЦКЮПШ ВНУ ЯЕБЪМ, ЧГЖМЪ ЦЮПЬШ ЫЪДДЪМ ЮПРШЦ РЪКЪАЙЮП, ДНЯРКСЦДЮ ЛЧЫЙЪЛ, ЕРХАЮПКШ БЪ ЯЪДЮЦЪРКХ, ЦЪРХИИЪРКХ, ЪЯК ГХИЮКШ, БЪРЪМДЮЬ ЮКХЛ ю.гЮЛЮМНБ РЪКЪАЪ╜КЪПХМ ИЮМШМДЮ ЩЪМЗ ЛЖЪККХЛКЪПХ СЗЮКДЮ АХКХПДХ, ЩЪМЗ ЛЖЪККХЛЪ ЮПУЮ-ДЮИЮЦ НКСПДС. рЪКЪАЪКЪПХМЪ ХЯЪ ЯЮДЪКХЙ, ЪЯК ХМЯЮМКШЦ ДЪП╜ЯХ ЙЕВХПДХ. ╚рЪЛХГКХЙ, ДЖГКЖЙ, ЫЪЦХЦЪРХ ЛЖДЮТХЪ ЕРЛЪЙ, ЫЮЦЦШМ РЪПЪТХМХ ЯЮУКЮЛЮЦ, ЮЭШП ЩЖМДЪ ДНЯРЮ ДЮИЮЦ НКЛЮЦ! юА╜АЮЯ ЛЖЪККХЛХМ АС ЙЕИТХИИЪРКЪПХ НМЮ АХП ХМЯЮМ ЙХЛХ АЧИЖЙ МЖТСГ ЦЮГЮМДШПЛШЬДШ╩ [5, Я. 90].

щЧПЙЪЛКХ ЮКХЛ ю.гЮЛЮМНБ ЛЪЙРСАКЮЬЛЮ ХЬХМЪ ВНУ ЗХД╜ДХ ЧМЪЛ БЕПХПДХ. нМЮ ЩЪКЪМ ЛЪЙРСАКЮПШ ЯЪКХЦЪ ХКЪ ИШЭШП, ЮИПШ-ЮИПШ ЮДЮЛКЮПЮ ЩЧМДЪПДХИХ ЛЪЙРСАКЮПШМ ДЮ ЖГЖМЖ ЙЧВЖПЖА ЯЮУКЮИШПДШ. лЮЮПХТ рЕИЛСП ЬЪУЯХ ЮПУХБ ТНМДКЮПШ дЧБКЪР ъДЪ╜АХИ╜ИЮР БЪ хМЗЪЯЪМЪР ЮПУХБХМДЪ ЛЖЫЮТХГЪ ЕДХКЪМ ю.гЮЛЮМНБ БЪ ъ.ьЪПХТХМ ИЮГШЬЛЮКЮПШМДЮМ АЪГХ МЖЛСМЪКЪПХ √ ъ.ьЪПХТХМ ю.гЮ╜ЛЮМНБЮ ЛЪЙРСАКЮПШМШ НУСЗСКЮПЮ РЪЦДХЛ ЕРЛХЬДХП.

т.Е.М. мЮГХЛ пХГБЮМ УЮРХПЪКЪПХМДЪ ю.гЮЛЮМНБКЮ АЮЭКШ, ЕКЪЗЪ ДЪ ЮКХЛХМ ЬЮХП БЪ ИЮГШВШКЮП, ЕКЛ УЮДХЛКЪПХ ЫЮЦЦШМДЮ ДЮМШЬДШЭШ ЬХПХМ УЮРХПЪКЪПДЪМ ЯЧЫАЪР ЮВШП. ╚нМСМ ДЖМИЮДЮМ ЩЕРЛХЬ ЕКЛ, ЛЪДЪМХИИЪР, ЪДЪАХИИЮР БЪ ХМЗЪЯЪМЪР УЮДХЛКЪПХ ЫЮЦ╜ЦШМДЮ РЪЙПЮПЯШГ, ЬХПХМ УЮРХПЪ ДЮМШЬЛЮЦ ЦЮАХКХИИЪРХ ЮДЮЛШ ЫЕИПЮМ ЦНИСПДС╩ [5, Я. 218].

щЧПЙЪЛКХ ЮКХЛ ю.гЮЛЮМНБ ЫЮЦЦШМДЮ ИЮГШКЮМ УЮРХПЪКЪПХ НУСДСЦЗЮ АС БЪРЪМОЪПБЪП ХМЯЮМ ЯЮМЙХ ЗЮМКЮМША ЦЮПЬШЛШГДЮ ДЮИЮМШП.

ю.гЮЛЮМНБ ЫЮЦЦШМДЮ УЮРХПЪКЪП ЙХРЮАШМЮ ╚юААЮЯ гЮЛЮ╜МНБ БЪ ЛЖЮЯХПКЪПХ╩ ЮДКШ ЛЖЦЪДДХЛЪ ИЮГЮМ юГЪПАЮИЗЮМ лею-МШМ ЫЪЦХЦХ ЖГБЖ хЯЮ ыЪАХААЪИКХ ЛЖЮЯХПКЪПХМХМ ЙНМЙПЕР АХП ЯЪМЪРЙЮП АЮПЪЯХМДЪ ЛЪЦЮКЪКЪП БЪ УЮРХПЪКЪПХМ РНОКЮМШКША МЪЬП НКСМЛЮЛЮЯШМДЮМ ЩХКЕИКЪМХП. ыЪЦХЦЪРЪМ, юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪ╜АХИИЮРШМДЮ АС ЛЧБГСДЮ ЪЯЪПКЪП ПСЯ БЪ юБПНОЮ ЪДЪАХИ╜ИЮРШ ХКЪ ЛЖЦЮИХЯЪДЪ ИЕРЪПХМЗЪ ДЕИХК. кЮЙХМ ЯНМ ХККЪП АС ЯЮЫЪ╜ДЪ УЕИКХ ХЬКЪП ЩЧПЖКЖП БЪ ЩЧПЖКЛЪЙДЪДХП.

ъДЪАХИИЮР

1. ъТЪМДХИЕБ х. дНЯРСЛСГС УЮРШПКЮИЮПЙЪМ. юГЪПАЮИЗЮМ, 1987, ╧ 5.

2. ъЯЩЪПНБ ь. гЪМЩЪГСП ЦЮПРЮКШ. юГЪПАЮИЗЮМ, 2002, ╧ 7.

3. уЪМДЮМ п.г. сМСРЛЮДШЭШЛ ХМЯЮМ. юГЪПАЮИЗЮМ, 1990, ╧ 4.

4. лХП зЪКЮК ЛЖЮЯХПКЪПХМХМ УЮРХПЪКЪПХМДЪ БЪ ИЮПЮДШ╜ЗШКШ╜ЭШМ╜ДЮМ ЧПМЪЙКЪП (РЪПРХАВХ БЪ ЧМ ЯЧГЖМ ЛЖЪККХТХ ТХК.Е.Д., ОПНТ. р.ъЫЛЪДНБ), аЮЙШ, юГЪПАЮИЗЮМ еМЯХЙКНОЕДХИЮЯШ моа,
1998.

5. лЖЮЯХПКЪПХ юААЮЯ гЮЛЮМНБ ЫЮЦЦШМДЮ (РНОКЮИЮМШ, РЪП╜РХА ЕДЪМХ БЪ ЛЖЦЪДДХЛЪМХМ ЛЖЪККХТХ х.ыЪАХААЪИКХ), аЮЙШ, вХ╜МЮП-вЮО, 2003.

6. пЪЯСК пГЮ УЮРХПЪКЪП ХЬШЭШМДЮ (пЪЯСК пГЮ ЫЮЦЦШМДЮ УЮ╜РХ╜ПЪКЪП, ЛЪЦЮКЪКЪП, ВШУШЬКЮП), аЮЙШ, юГЪПАЮИЗЮМ лХККХ еМЯХЙ╜КН╜ОЕДХИЮЯШ МЪЬПХИИЮРШ, 2001.

7. рНПОЮЦ ДЪПДКХ ХМЯЮМ (ц.уЪКХККХ УЮРХПЪКЪПДЪ), аЮЙШ, ьС╜ЬЮ, 2000.

8. иЮДДЮ ЦЮКЮМ УЮРХПЪКЪП. ъКХ бЪКХИЕБ ЫЮЦЦШМДЮ УЮРХПЪКЪП, аЮЙШ, юГЪПАЮИЗЮМ рЪПЗЖЛЪ лЪПЙЪГХ, 1996.

пЕГЧЛЕ

═══════════════════════ б ЯРЮРЭЕ ПЮЯЯЛЮРПХБЮЧРЯЪ БНЯОНЛХМЮМХЪ Н БШДЮЧЫХУЯЪ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙХУ ДЕЪРЕКЪУ МЮСЙХ Х КХРЕПЮРСПШ √ Н ю.бЕКХЕБЕ, п.пГЮ, л.дФ.оЮЬЮЕБЕ, ц.уЮКХКНБЕ, ю.гЮЛЮМНБЕ. нРЛЕВЮЕРЯЪ ГМЮВХЛНЯРЭ ЩРХУ БНЯОНЛХМЮМХИ Б ХГСВЕМХХ ФХГМХ Х РБНПВЕЯРБЮ БШЫЕСОНЛЪМСРШУ КХВМНЯРЕИ, Б ПЮЯЯЙПШРХХ ХУ БМСРПЕММНЦН ЛХПЮ, Ю РЮЙФЕ Б НАНЦЮЫЕМХХ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ ЛЕЛСЮПМНИ КХРЕПЮРСПШ ХМРЕПЕЯМШЛХ НАПЮГЖЮЛХ.══

Summary

In the article were analyzed the memoirs about the eminent representatives of Azerbaijan literature √ A.Veliyev, R.Rza, M.Dj.Pashayev, G.Khalilov and A.Zamanov. The significance of these memoirs in studying the life and activities of these persons, explaining their inner life and enriching Azerbaijan memoirs with interesting samples were given in this article.═══

нУСЗСКЮП ИЮУЬШ АХКХПКЪП ЙХ, лЪЛЛЪД юПЮГ ОЕНГХИЮЯШ АЖРЖМ ПСЫС ХКЪ юГЪПАЮИЗЮМ РНПОЮЭШМЮ АЮЭКШДШП, НМСМКЮ ИЮЬЮИШП, НМСМКЮ МЪТЪЯ ЮКШП. аСМЮ ЩЧПЪДХП ЙХ, НМСМ ЯЪЯХ, ЬЕХП ЮКЪЛХ ХМЮЛКШ БЪ ЗЪЯЮПЪРКХДХП:

лЪМХЛ ЙЧМКЖЛ АС РНПОЮЭШ БЪЯТ ЕКЪИЪПЪЙ,

юГЪПАЮИЗЮМ ДЖМИЮЯШМДЮМ АЮУЮП ДЖМИЮИЮ.

рЪЙЗЪ АС АЕИРДЪ ДЕИХК, НМСМ АЖРЖМ КХПХЙ БЪ ЯЮРХПХЙ ПСЫКС ЬЕХПКЪПХМДЪ бЪРЪМЪ, РНПОЮЭЮ АЮЭКШКШЦ ЫХЯЯЪКПХ ИЖЙЯЪЙ ЫЖЛЮМХГЛ ЛЧБЦЕИХМДЪМ ИЮГШКЛШЬДШП.

л.юПЮГШМ ГЪМЩХМ КХПХЙ ХПЯХ ХВЪПХЯХМДЪ ╚йЧКЩЪКЪП╩ХМ РЪМЦХДХ, ╚аХЩЮМЪКЪП ХЦКХЛХ╩МХМ ХТЬЮЯШМЮ ДЮ УЕИКХ ИЕП БЕПХКЛХЬДХП. нМСМ ЯХИЮЯХ, ХЗРХЛЮХ, РЪАХЪР БЪ ЛЪЫЪААЪР╩ КХПХЙЮЯШ ЙХЛХ АС ЦЪГЪАКХ ЛХЯПЮКЮП, ЧКДЖПЖЗЖ ЮВШЦ БЪ ЯЪРХПЮКРШ ЛЪРМКЪП ЧМЪЛКХ ИЕП РСРСП. аС ЪЯЪПКЪПЪ ЛХЯЮК НКЮПЮЦ ╚аХЩЮМЪКЪП ХЦКХЛХМДЪ╩, ╚щЖМЪЬХ ХРРХЫЮЛ ЕДЪМКЪП╩, ╚яЮКИЕПХ╩, ╚рЪЪЯЯЖАЪ РЪЪЯЯЖТ╩, ╚цНКРСЦ ЮЭЮЗШ╩, ╚пЪХЯХМ ИЮКРЮЦ ЦНМЬСЯС╩, ╚цШПЛШГШ ЦЪКЪЛ╩, ╚чКЖЛ ЛЪМХ МХЬЮМ ЮКШП╩, ╚хКЮМДЮМ АЕРЪП╩, ╚аХП МЮРХЦЪ РЧБЯХИЪ╩, ╚аЧЫРЮМВШ╩, ╚цСГС╩, ╚цСПД УЮЯХИИЪРХ╩, ╚иЕДДХ АСКЮЦ ЪТЯЮМЪЯХ╩, ╚цСПД╩, ╚гЪМЩ╩, ╚еИЫЮЛ╩, ╚цНМЬС═ ВЪОЪПХ╩, ╚иЮКЮМ╩, ╚ьЮХП ЩЧП НМКЮПШ╩, ╚цШ╜ПШКЛЮ ЩХГКХЗЪ╩, ╚иЮПЮКШ ЬЕХП╩, ╚юИ ЛЖДХП╩, ╚ьЖЮПКЮП╩, ╚бХРПХМКЪП╩, ╚лЖЫЮЗХПКЪПХМ ДЪТРЪПХМЪ ИЮГШКЛШЬ УЮРХПЪ╩, ╚пЮЙЕРКЪП╩, ╚аХП ЦЪКЪЛ ЪЫКХМЪ ЛЪЙРСА╩, ╚бХЙРНП ыЖЦН ЦХРЪЯХ╩, ╚хРКЪП╩, ╚чГЩЪ ЛЮЬШМШМДЮ╩, ╚йЪЫЪП ЮР╩, ╚ьЧЫПЪРЪ ЮРШКЮМ ЩЖККЪ╩, ╚аЪГХ ЬЮХПКЪПЪ╩ БЪ Я. ЩЧЯРЪПЛЪЙ НКЮП.

л.юПЮГ ЯНМ ДЪПЪЗЪ ЗХДДХ, РПХАСМ ПСЫКС, ЙЪЯЙХМ ЛЖЫЮЙХЛЪКЪП ЬЮХПХ ЙХЛХ, АС ЪЯЪПКЪПХМДЪ ДЪ, ЪЯЮЯЪМ, ЧГ ЬЕХП ПЖАЮАШМЮ ЯЮДХЦ ЦЮКЮПЮЦ, ЫЕВ ДЪ ЩЖКДЖПЛЪЙ, ЙНЛХЙ ЯХ╜РСЮЯХИЮКЮП ИЮПЮРЛЮЦ ИНКС ХКЪ ЩЕРЛЪЛХЬ, ИЮКМШГ ЩЧПДЖЙКЪПХМХ, ДСИДСЦКЮПШМШ АС ЯХК╜╜ЯХКЪДЪМ НКЮМ ЪЯЪПКЪПХМДЪ АХП ЦЪДЪП ДЮЫЮ ЯЪПР БЪ ХТЬЮВШ ЬЪЙХКДЪ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛШЬДШП. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ ЬЮХП ЯЮМЙХ АС ЛЪМТХ РХОКЪПХМ, ╚ЮПРШЦ ЮДЮЛКЮПШМ╩ АЪЫПЪКЪМДХИХ, ИЕРХЬДХИХ ЛЖМАХР РНПОЮЭШМ ЧГЖМЖ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛШЬ, ╚йЧКЩЪКЪП╩, ╚аХЩЮМЪКЪП ХЦКХЛХМДЪ╩ ЮДКШ ОПН╜КНЦ, СБЕПРЖПЮ, ЩХПХЬ ПСЫСМДЮ ИЮГШКЛШЬ ЪЯЪПКЪПХМДЪ АС ОПНАКЕЛХ ХЬШЦКЮМДШПЛЮЭЮ ВЮКШЬЛШЬДШП:

лЪМ ЮПЮАХП

цЮИЭШКЮПШМ

цЮИЭШЯШМДЮМ АЕГХПЪЛ.

цЮВША ЦЪЯДЪМ

аХЩЮМЪКЪП ХЦКХЛХМЪ ЩЕДХПЪЛ┘

ьЮХП ╚яЮКИЕПХ╩ ЮДКШ ЪЯЪПХМДЪ яЮКИЕПХМХМ ОЮУШККШЦ, ЬЧЫПЪР ЛЖЗЪЛЛЪЯХ ЙХЛХ ХМЯЮМКЮПШМ ЫЪИЮРШМДЮ НИМЮДШЭШ ЛЪМТХ ПНКДЮМ ДЮМШЬШП. ьЕХПХМ ЛЖУРЪКХТ ЛХЯПЮКЮПШМДЮ яЮКИЕПХ ЖПЪЙ ЮЭПШЯШ, ТХРМЪ-ТЪЯЮД ИСБЮЯШ, ОХЯ УЪАЪПКЪП ЗЮПВШЯШ ЙХЛХ ЩЧЯРЪПХКХП, АЪГЪМ ДЧПДЗЪ ЛХЯПЮДЮМ НМСМ УЪАХЯ ОНПРПЕРХ ИЮПЮДШКШП. ьЮХП АС УЪАЪПХМ НМС ХМЗХРЛЪЯХМДЪМ ДЪ ЩХКЕИКЪМЛХП БЪ ДЕИХП ЙХ, МЪ ИЮУЬШ НМСМ АЮЬШ ЛЪМХЛКЪ ЦЮПШЬЛШЬДШП, ИЪЦХМ ХМДХ ЫЮПДЮЯЮ ╚ИЮПЮДШП АХП ЪК, АХП ЦЪКЪЛ, МЪ ИЮУЬШ АХКЛХП ЙХ, лНРЯЮПР ДЕИХКЪЛ╩.

╚цНКРСЦ ЮЭЮЗШ╩ ЬЕХПХМДЪ ХРРХЫЮЛ БЪ ХТЬЮЯШ ДЮЫЮ ЙЪЯЙХМДХП. цНКРСЦ ЮЭЮЗШМДЮМ ВНУ ЬЕИ ДЖГЪРКЛЪЙ ЛЖЛЙЖМ ХДХ. н, ГНПАЮ АХП ДХПЪЙ, ЛЪЭПСП АХП ВНАЮМШМ ВХИХМКЪПХМДЪ ЦСПДАЮЬШ ЪГЪМ АХП ДЪИЪМЪЙ, ЫЪРРЮ РЖТЪМЩ ЦСМДЮЭШ ДЮ НКЮ АХКЪПДХ. кЮЙХМ НМСМ РЮКЕИХ ЕКЪ ЩЪРХПДХ ЙХ, БЖЦЮПШ ЦШПШКДШ, ЪГЛХ ЦШПШКДШ.

цНКРСЦ ЮЭЮЗШМДЮМ ЮЗШЭШЛ ЩЪКХП;

вЖМЙХ:

н АЖРЖМ ИНККЮПЮ ЦНКРСЦДЮМ АЮУШП,

хРХПДХИХ ЦНККЮПЮ ЦНКРСЦДЮМ АЮУШП

╚щЖМЪЬХ ХРРХЫЮЛ ЕДЪМКЪП╩ ЬЕХПХМДЪ ХЯЪ ЬЮХП ЩЧЯРЪПХП ЙХ, МЮПЮГШКШЦ ОКЮМЕРКЪПХ, ЩХКЕИ ЙНЛЕРКЪПХ, ЯЧМЛЖЬ √ ЯЧМДЖПЖКЛЖЬ ЛЕРЕНПХРКЪП, ЯЖПЖМЪМ ЦСИПСЦКС ЮЯРЕПНХДКЪП ИЮМЮ-ИЮМЮ ЯЧИКЪИХПКЪП ЙХ, ЩСИЮ щЖМЪЬ СГСМ ХККЪПДЪМ АЪПХ АСМКЮПШМ ЫЮЦЦШМШ РЮОДЮКЮИШП, АЕКЪ ЬЕИ НКЮПЛШ:

ЛХКИНМ ХК, ЛХКИЮПД ХК

АХП ИНК, АХП ЗШЭШП

МЪ ЩЕПХИЪ ДЧМЖП,

МЪ ЯНМЮ ВШУШП.

ыЪПЪЙЪР ЪДЪАХ, ЯСПЪР ЪАЪДХ.

ьЕХПДЪМ ЮКШМЮМ РЪЯЪППЖТЮРШ ЗЪЛХИИЪР ЫЪИЮРШМЮ РЪРАХЦ ЕРДХИХЛХГ ГЮЛЮМ ДЪПЫЮК ЮИДШМ НКСП ЙХ, АЖРЖМ ЙЮХМЮРШ ХЬШЦКЮМДШПЮМ щЖМЪЬ ИЕМЪ═ ДЪ ЧГ ХЬХМДЪ, ДЪПДХ-ЯЪПХМДЪДХП, ГЪППЪКЪПХМДЪМ ИЕМХ ЮИ, СКДСГ ИЮПЮРЛЮЦ ЖВЖМ ВЮКШЬШП. ьЕХПХМ ЯНМ ЛХЯПЮКЮПШ ХАПЪРКХ РЪЛЯХК ЯНМКСЭСМСМ ИЕЙСМСМС УЮРШПКЮДШП.

аС РХОКХ ОПНЦПЮЛ ЯЪЗХИИЪКХ ЬЕХПКЪПХМДЪМ АХПХ ДЪ ╚йЧКЩЪКЪП╩ ЮДКЮМШП. аСПЮДЮ ЬЮХП ЙЧКЩЪМХМ ЧГЖМЖ ЛЪМЮКЮМДШПЮПЮЦ, НМСМ АХП МЧБ ТЪКЯЪТЪЯХМХ БЕПЛХЬДХП:

йЧКЩЪКЪП ЩЪГДХПХП ЙЧКЩЪГХГ РНПОЮЦ,

аЪЬЪП ИЕП ЖГЖМДЪМ АЪЬЪП НКЮМДЮМ,

дЮЫХ БЮП ЩЧКЩЪКЪП АХП УЮКЦЮ ЯШЭЮЦ,

тЮРЕЫ БЮП ЙЧКЩЪЯХ АХП МЪЛКХ ГХМДЮМ.

ыЪП ИЕПДЪ ХЙХДХП, ЙЧКЩЪКЪП ХЙХ:

яЪЮДЪР ДНМСМДЮ, ЧКЖЛ ДНМСМДЮ.

йЧКЩЪМХМ ХЙХКХ УЮЯХИИЪРХМДЪМ ЯЧЫАЪР ЮВЮМ ЬЮХП ЩЧЯРЪПХП ЙХ, ЙЧКЩЪ ЫЕВ ДЪ ЫЪЛХЬЪ ИЮУЬШ НКЛСП, Н АХПХМЪ ЙЧКЩЪ ЯЮКША ЯЪПХМКЪРДХИХ ЙХЛХ, АХП АЮЬЦЮЯШМШ ХЬШЦДЮМ, ЫЪИЮРДЮМ ЛЪЫПСЛ ЕДЪ АХКХП:

аЪКХ, ЙЧКЩЪКЪПХМ ХЙХКХИХ БЮП,

нМКЮПШМ АЧИЖЙКЖЙ, ЙХВХЙКХИХ БЮП.

цНПУЛЮИШМ НМКЮПШМ ХЙХКХИХМДЪМ.

цНПУЛЮИШМ АЧИЖЙКЖЙ, ЙХВХЙКХИХМДЪМ.

ъЯЮЯ ТХЙХП, ЛЪРКЪА √ ЛЪМЮ ХЯЪ АСМКЮПДШП:

цНПУСМ ЙХ, ИЮМЮЬШ ИЮЬЮИШП НМКЮП.

йЧКЩЪЯХ НКЮМКЮП!

йЧКЩЪ НКЮМКЮП!

л.юПЮГШМ ЬЮХП ДНЯРКЮПШ ЫЪЯП ЕРДХЙКЪПХ ЬЕХПКЪПХМ ВНУСМДЮ ЧГ ЯЪМЪР ИНКДЮЬШМДЮМ ЩХКЕИКЪМЪПЪЙ ВНУ ЫЮЦКШ ЯЧИКЪИХПКЪП ЙХ, Н ЫЪП ЬЕИДЪМ ИЮГЛШЬДШП. ыЪИЮРШЛШГШМ АЖРЖМ ЯЮЫЪКЪПХМДЪМ ЛЧБГСКЮП ЮКЮПЮЦ АХП МЧБ ╚ЛЧБГС ЦЮРКШЭШ╩ ИЮПЮРЛШЬДШ БЪ АХГ АС ТХЙПХ РЮЛЮЛХКЪ РЪЯДХЦ БЪ ЫЪРРЮ ЙНМЙПЕР ЛХЯЮККЮПКЮ РЪЯАХР ЕДЪ АХКЪПХЙ. кЮЙХМ МЪДЪМ ИЮГШПЯЮ ИЮГЯШМ, АС ЯЧГ ЯЪППЮТШ ЫЪЛХЬЪ ОНЕРХЙ ЯЧГЖМ ЫЖЯМЖМЖ, ЩЧГЪККХИХМХ ЦНПСИСП, НМСМ ЖКБХИИЪРХМХ ЫЪЛХЬЪ СЗЮ РСРСП. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ Н, ЯШПТ ДЮУХКХ, ЧГ ЫЪИЮРШЛШГШМ, ЫЪРРЮ ЛЪХЬЪРХЛХГ, АХГХ ЪЫЮРЪ ЕДЪМ ЮДЮЛЮКЮП ЫЮЦЦШМ ДЮ ИЮГЮМДЮ ДЮ АЧИЖЙ ЖЛСЛХКЪЬДХПЛЪКЪП ЩЕДХА ВШУШП. ╚цНМЬС ВЪОЪПХ╩ ДЪ ЛЪЫГ АЕКЪКЪПДЪМДХП. аСПЮДЮ ЦНМЬС ЦЮПДЮЬЮ ЛЖПЮЗХЪРКЪ ДЕИХКХП ЙХ, ЦНМЬС ОЮУШК НКЛЮЯЮ АЮЭ ВЪОЪПХ МЕИКЪИЪП, АС АЧКЩЖКЪП, АС АЧКЪМКЪП ЙХЛЪ КЮГШЛДШП. аС УШПДЮКШЦКЮП БЪ УШПДЮКЮЛЮКЮП МЕИЪ КЮГШЛДШП? юУШ, ЩЧГЖЛЖГЖ ЩЧГЖЛЖГДЪМ ЦНПСЯЮЦ АЕКЪ, ХРКЪПХЛХГ ЛЮЗЮК РЮОША ЫЧБЖПКЪЬЪЗЪЙ. яШПТ ХЦРХЯЮДХ, ЩЖМДЪКХЙ ЦЮИЭШКЮПДЮМ ЩЕДЪМ ЯЧЫАЪРХМ ЛЪЗПЮЯШ ДЮ, ЛЪМЮЯШ ДЮ ЩЧГКЪМХКЛЪДЪМ ДЪИХЬХП БЪ ИЕМХ, ЦКНАЮК АХП ЛЪМЮ ЙЪЯА ЕДХП:

лЪМ РЪАПХГКХ, мЮУВШБЮМКШ, ЛЪМ

щЪМЗЪКХИЪЛ,

вНУ ЩЧПЛЖЬЪЛ ЫЮЯЮП ЖЯРДЪ ЧКЪМКЪПХ ДЪ.

лЪМ РНПОЮЭШ АЧКЖМЛЪИЪ ЧИПЪМЗЪКХИЪЛ,

ыЕВ ЦЮГЮМЮМ ЩЧПЛЪЛХЬЪЛ АЧКЪМКЪПХ ДЪ.

яШПТ ЮХКЪ-ЛЪХЬЪР ЛЮЫХИИЪРХ БЪ ЛЪГЛСМС ДЮЬШИЮМ ДХЩЪП ЪЯЪПКЪПКЪ ДЪ РЮМШЬ НКСПСЦ ЙХ, АСМКЮПШ АС ЮДДЮ ЖЛСЛХКЪЬДХПЛЪЙ ИЮКМШГ ЬЪПРХ ЛЪМЮДЮ ЛЖЛЙЖМДЖП. дХЯЯЕПРЮЯХИЮ ХЬХМДЪ ЬЮХПХМ АС ЛЧБГСДЮ ИЮГДШЭШ ЬЕХПКЪПХМ ДЮЫЮ ЩЕМХЬ, ДЮЫЮ ЪРПЮТКШ РЪЫКХКХ БЕПХКХП.

лЪКСЛДСП ЙХ, ЬЕХПХ ЬЕХП ЕДЪМ ЪЯЮЯ ЙНЛОНМЕМРКЪПДЪМ АХПХ ДЪ ЬХПХМ ЯЧГЪ ЛЖМЮЯХАЪРХ ЛЪЯЪКЪЯХДХП. яЪМЪРЙЮПШМ ЯЧГ ЕЫРХИЮРШ МЪ ЦЪДЪП ГЪМЩХМ НКЯЮ, КЖЭЪР РЪПЙХАХ МЪ ЦЪДЪП ЪКБЮМ БЪ ЗЖПАЪЗЖП НКЯЮ, ЛЖЪККХТ ЧГ ХЯРЪИХМЪ ДЮЫЮ РЕГ ВЮРЮ АХКЪП. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ, КХПХЙ ЬЕХПДЪ БЪ ОНЕГХИЮДЮ НАПЮГКШКШЦ, АЪДХХКХЙ ВНУ БЮЗХА АХП ЙЕИТХИИЪРДХП. жЛСЛХИИЪРКЪ, ЛЕРНТЮПХЙКХЙДЪМ, АЪДХХ РЪЯБХП БЮЯХРЪКЪПХМДЪМ ИЮПЮДШЗШ ЬЪЙХКДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДЪМ ЛЖЪККХТКЪП ЧГ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЯЮДЪКХИХ, УЪКЦХКХИЪ, ЯЧГЖМ ЛЧЗЖГЪ БЪ ЯЕЫПХМЪ ЩЕМХЬ ЛЕИДЮМ БЕПЛХЬ НКСПКЮП. аС АЮУШЛДЮМ ЛЪЗЮГКЮП, ЕОХРЕРКЪП, РЪГЮДКЮП, УЮКЦ ДЕИХЛЪПХ ОНЕРХЙ ЪЯЪПХМ РЪЯХПКХИХМХ АЮПХГ ЬЪЙКХМДЪ ДНКЭСМКЮЬДШПЮМ ЮЛХККЪПДЪМ ЯЮИШКЮ АХКЪП. еКЪ РЪЙЗЪ ЕОХРЕР ЛЪЯЪКЪЯХМХ ЩЧРЖПЪЙ. нАПЮГ, ЫЮДХЯЪ БЪ ЪЫБЮКЮР ЕОХРЕРКЪ ЯЪЗХИИЪКЪМДХПХКХП, ЕОХРЕР ТХЙХП, ЮПГС, ЫЪБЪЯ БЪ ЪЫБЮКХ-ПСЫХИИЪ НИЮДШП. еОХРЕР БЮПКШЭШМ АЖРЖМ ЙЕИТХИИЪРКЪПХМХ ИНУ, НМСМ АХП ГЪПСПХ ЗЪЫЪРХМХ ЩЧЯРЪПХП.

л.юПЮГШМ ЯНМ ХККЪП ЪПГХМДЪ ЦЪКЪЛЪ ЮКДШЭШ ЪЯЪПКЪПХ ЯЮМЙХ тЖГСКХ ЬЕХПХМХМ ОНЕРХЙ ЛЪЯСКХИИЪРХМХ ДЪПХМДЪМ ДЪПЙ ЕДЪМ, АС ЯЮЫЪДЪ ЗХДДХ ЯЪМЪР ХЛРЮЫЮМШМЮ ВШУЮМ КЮИХЦКХ АХП УЪКЪТХМ РЪЛЪММЮЯШГ, ЫЪРРЮ АХП ЦЪДЪП ДЪ РЪБЪГЧЙЮПЗЮЯШМЮ ДЕИХКЛХЬ МЮДХП ЯЧГ ХМЗХКЪПХДХП. нАПЮГКШ ДХКЪ ЛЮКХЙ НКЮМ ЬЮХП ОНЕРХЙ ДЖЬЖМЗЪКЪПХМ, АЧИЖЙ ЮПГСКЮПШ АЪДХХ ХТЮДЪЯХ ЖВЖМ ДЮХЛЮ ЛЖМЮЯХА, ЪКБЕПХЬКХ ТНПЛЮКЮП ЮУРЮПША РЮОЛЮЭЮ ЯЪИ ЩЧЯРЪПХП, ЯЧГЖ ЛЪЫЮПЪРКЪ ИЕПХМДЪ ХЬКЪРЛЪИХ АЮЗЮПШП. ╚л.юПЮГШМ АЪДХХ ДХКХ АЖРЖМ ЪГЪКЪКЪПХ ХКЪ ЛЖЮЯХПДХП. нМСМ ОНЕРХЙ МХРЦХМДЪ МНБЮРНПКСЦ √ ЛЖЮЯХПКХЙ 60-ЗШ ХККЪПХМ НПРЮКЮПШМДЮ АЮЬКЮМШП. цЪПХАЪДХП ЙХ, ЙЪМДДЪМ ЮИПШКДШЭШ ХКЙ ДЧБПКЪПДЪ НМСМ ДХКХМДЪ ЗЮМКШ ДЮМШЬШЦ ЕКЕЛЕМРКЪПХ, ЙЪМД ТПЮГЕНКНЩХИЮЯШ ВНУ ЯЕИПЪЙ ЩЧПЖМЖП. ъЯКХМДЪ, АС ╚ЦЪПХАЪКХЙДЪ╩ АХП РЪАХХКХЙ БЮП: ЬЮХП ЗЮБЮМКШЭШМДЮМ ЦНПУСА ЯШПТ ЪАЪДХ ДХКДЪ ИЮГЛЮЭЮ ВЮКШЬШП: ДЖМЪМ ЙЪМДДЪ ДЮМШЬШЭШ ДХКХ АЪЯХР, КНПС ЯЮИША, ЗХДДХ √ЗЪЫДКЪ НМДЮМ СГЮЦКЮЬЛЮЭЮ, ╚ЛЪДЪМХ ДХКЪ ИХИЪКЪМЛЪИЪ ЗЪЫД ЕДХП╩. л.юПЮГШМ АС ДЧБП ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЯЪКХЯ ДХК, ЮИДШМ ХТЮДЪ БЮП, ЮМЗЮЦ ЕЛНЯЯХНМЮК ИЕМХКХЙ МХЯАЪРЪМ ГЪХТДХП.

л.юПЮГШМ ╚юРЮЛШМ ЙХРЮАШ╩ ОНЕЛЮЯШ ДЪ ЛЪГЛСМ БЪ ОПНАКЕЛЮРХЙЮЯШМШМ ГЪМЩХМКХИХМЪ, ДХКХМХМ АЪДХХКХИХМЪ, РЪАХХКХИХМЪ ЩЧПЪ Н ГЮЛЮМКЮП ЛЖЪИИЪМ ЪДЪАХ ЫЮДХЯЪИЪ ВЕБПХКЪ АХКДХ. нМСМ ОНЕЛЮ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ АХП ОНЕРХЙКЪЬДХПЛЪ ЛЕИКХ БЮПДШП. лЖЪККХТХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ АЪМГЪРЛЪКЪПЪ, АХ НАИЕЙРХМ МЪ ХКЪЯЪ ЛЖЦЮИХЯЪ ЕДХКЛЪЯХМЪ РЕГ-РЕГ ПЮЯР ЩЪКХПХЙ. аС ЪЯЪПКЪПДЪ АЪМГЪРЛЪКЪП АХП ЬЪЙХКДЪ ИНУ, ЧГЖМЖМ ЛЖУРЪКХТ ВЮКЮПКЮПШМДЮ РЪГЮЫСП ЕДХП. ьЮХПХМ ╚ЙХЛХ╩, ╚РЪЙ╩ ЦНЬЛЮКЮП, ╚ЕКЪ АХК ЙХ╩, ╚АЪМГЪЛЪЙ╩ ЯЧГКЪПХ БЮЯХРЪЯХКЪ АЪМГЪРЛЪМХ ЯЮДКЪЬДХПКХИХМХ ЩЧПЖПЖЙ. вНУ БЮУР ЬЮХП АЪМГЪРЛЪКЪПХМ ДЮЫЮ ЛЖЙЪЛЛЪК МЧБЖМЖ ИЮПЮДШП.═ аСПЮДЮ ЮПРШЦ АЪМГЪРЛЪ ЦНЬЛЮКЮПШМЮ, ЪКЮБЪ ЯЧГЪ ЕЫРХИЮЗ ЦЮКЛШП. аЪМГЪИЪМКЪ АЪМГЪДХКЪМ АХПАЮЬЮ ЪКЮЦЪИЪ ЩХПЪПЪЙ, АЪМГЪИЪМХМ ЖЯРЖМКЖЙКЪПХМХ ДЮЫЮ ЦЮАЮПШЦ МЪГЪПЪ ВЮПОДШПШП. н, ЕЛНЯХНМЮККШЭШ ЦЖББЪРКЪМДХПЛЪЙ ЖВЖМ ХЯРХПЮКЪПДЪМ ВНУ ЛЪЫЮПЪРКЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДХП:

нЗЮЦ ЗШПРШКДЮИШП, ЩЧГЖ ДЪПХМДЪ┘

юУШДШП ЩЧГЖМЖМ ИЮЬШМШ ВШПОШ.

аСГ АСКЮЦДЮ ЪК-ЖГ ИСИСП ЦНМЮЦКЮП,

аЖ ЩЖМ ЯЮМЙХ ЩЖКЖЛЯЪИХП АСКЮЦ ДЮ.

дХЩЪП ЛХЯПЮКЮПДЮ ХЯЪ АЪДХХ РЪИХМКЪП РЪАХЪРХ БЪЯТ ЕДХП:

аС ДЮЭКЮПДЮ ЫЪП ВЮИ ХЩХД

ыЪП АСКЮЦ ЩЪКХМ.

иЮУСД: лЪКЪИЪ-ЛЪКЪИЪ ЦСГС АСКЮЦКЮП,

дЮЬКЮПШМ ДХАХМДЪ ИЕРХЛ ЦЮКДШКЮП.

дХЩЪП ЖЛСЛХ ОПНАКЕЛКЪПЪ ЛЖМЮЯХАЪРДЪ ДЪ л.юПЮГШМ ЯЪМЪР ДХЮКЕЙРХЙЮЯШМШ ЩЧПЛЪЛЪЙ ЛЖЛЙЖМ ДЕИХКДХП. н, ЪМЪМЪВХ ЬЮХПДХП, ЮМЗЮЦ АС ТХЙПХ ЪМЪМЪИЪ ЦЮОЮКША ЦЮКЛЮЦ, НМСМ ДЮП, ЛЖЫЮТХГЪЙЮП НПАХРХМЪ ЯШЭШМЛЮЦ ЙХЛХ АЮЬЮ ДЖЬЛЪЙ НКЛЮГ. ъМЪМЪВХ ДЕИЪМДЪ, АХГ АС ЪМЪМЪКЪПХ ИЮЬЮПШ ЛЕИККЪПХМЪ ЖГ РСРСА ЛЖЮЯХП ОНЕРХЙ ТХЙПХМ ХЬШЭШМДЮ НМКЮПШ ╚ДХПХКРЛЪЙДЪМ╩ ЯЧГ ЮВЮ АХКЪПХЙ:

- юМЮ ЙЪДЪПХМХ ИЮЬЛШДШП ЧКВЪМ?

юМЮ ХРХПЛХЬЪЛ ЮМЮ ИЮЬШМДЮ.

щЧПЖМДЖИЖ ЙХЛХ, ЪМЪМЪИЪ ЮПУЮКЮМЮПЮЦ ЩЧГЪК, НПХФХМЮК, РЪЙПЮПЯШГ ЪЯЪПКЪП ИЮПЮРЛЮЦ НКЮП. дНЭПСДЮМ ДЮ, ЮМЮ, ЮРЮ, ЪМ ИЮУШМ ЮДЮЛКЮПШМ ХРХЙХЯХ ЫЕВ ДЪ ИЮЬКЮ, ЗЮБЮМКШЦКЮ, ЦНЗЮКШЦКЮ ЧКВЖКЛЖП.

дЕЛЪКХ, КХПХЙ ЬЕХПКЪПХМДЪ НКДСЭС ЙХЛХ, л.юЮПЮГШМ ЦЪГЪАКХ, РЪМЦХДХ ЬЕХПКЪПХМДЪ ДЪ ЫЖЛЮМХГЛ БЪ АЪЬЪПХ ЛНРХБКЪП УЖЯСЯХ ИЕП РСРСП.

хЯРХТЮДЪ НКСМЛСЬ ЪДЪАХИИЮР

1. л.юПЮГ. ЯЕВХКЛХЬ ЪЯЪПКЪПХ. ш-шб З.а., 2003.

2. л.юПЮГ. ЯЕБЩХ МЪЭЛЪЯХ. а., 1959.

3. л.юПЮГ. жВ НЭСК ЮМЮЯШ. а., 1961.

4. л.юПЮГ. чЛЖП═ ЙЮПБЮМШ. а., 1967.

5. л.юПЮГ. ЦЮМДЮКШ ЦЮИЮКЮП. а., 1978.

6. л.юПЮГ. дЖМИЮ═ ЯЪМХМ, ДЖМИЮ ЛЪМХЛ. а., 1983.

7. л.юПЮГ. цЮИЮКЮПЮ ИЮГШКЮМ ЯЪЫ. рЪАПХГ, 2001.

8. хЯЮ ыЪАХААЪИКХ. лЪЛЛЪД юПЮГ.а., 1993.

9. бЮЦХТ иСЯХТКХ. лЪЛЛЪД юПЮГ ДЖМИЮЯШ. а., 1994.

10. ыХЙЛЪР лЕЫДХ. вЮЭДЮЬ ОНЕЛЮ БЪ ЩЪПВЪЙКХЙ. а., 2000.

11. ъЛХПУЮМ уЪКХКНБ, лЪЛЛЪД юПЮГ ДЖМИЮЯШ. а., 2002.

12. яЕБХМЗ ъАЖКТЪГ ЦШГШ. лЪЛЛЪД юПЮГ ЮТНПХГЛКЪПХ. а., 2004.

пЕГЧЛЕ

яРЮРЭЪ ДЮЕР ОНДПНАМШИ Х ЯХЯРЕЛМШИ ЮМЮКХГ ЯРЮРХВЕЯЙХУ ОПНХГБЕДЕ╜МХИ МЮПНДМНЦН ОНЩРЮ. б МЕИ ПЮЯЯЙЮГШБЮЕРЯЪ Н КНФМНИ, МЮЯШЫЕММНИ ФХГМХ ОНЩРЮ Х Н ЕЦН НПХЦХМЮКЭМНИ ОНЩГХХ. б ГЮЙКЧВЕММНИ ЯРЮРЭХ НАНАЫЕМШ МЮСВМШЕ БШБНДШ.

яСЛЛЮПИ

мНwЮДЮИЯ ОНЕЯИ НТ л.юПЮГ ХЯ wХДЕКИ ЯРСДХЕД. рЫХЯ ЮПРХЗКЕ ЮМЮКИГЕЯ ЫХЯ КИПХЗ-ЯЮРХПХЗЮК ОНЕРПИ. рЫЕ ЗПЕЮРХБЕ ТЕЮРСПЕЯ НТ РЫЕ ОНЕР ЮПЕ ЯЫНwМ АИ ЗНМЗПЕРЕ ЕУЮЛОКЕЯ.

рЫХЯ ЮПРХЗКЕ ПЕБХЕwЯРЫЕ ЯЮРХПХЗЮК ЮМД ЕРЫХЗЮК ОПНАКЕЛЯ ПЕТКЕЗРЕД ХМ РЫЕ ОНЕРПИ НТ лЮЛЛЮД юПЮГ. шР ЩХБЕЯ РЫЕ РЫНПНСЩЫ ЮМД ЯИЯРЕЛЮРХЗ ЮМЮКИЯХЯ НТ МЮРХНМЮК ОНЕРЯ wНПЙЯ ЮМД ОПНЗКЮХЛЯ РЫЕ ОНЕРЯ ДХТТХЗСКР ЮМД ОПНТНСМД КХТЕ ЮМД НПХЩХМЮК ОНЕЯИ. шМ ЗНМЗКСЯХНМ ЯЗЕХЕМРТХЗ ТХМДХМЩЯ ЮПЕ ЯСЛЛЮПХГЕД.

Nakamın yaradıcılığı klassik şerin mühüm ədəbi janrlarını əhatə etsə də onun yaradıcılığında lirika aparıcı yer tutur. Onun lirikasının əsasını qəzəllər təşkil etsə də, lirik şeirləri sırasında müxəmməs, müsəddəs, təxmis, tərkibbənd, tərcibənd, müləmmə, qəsidə, müsəmmən, qitə kimi klassik şer janrları da vardır.═════ Divanlarının əvvəlində təxminən bir çap vərəqi həcmində olan müqəddiməyə diqqətlə nəzər yetirdikdə şairin dünyagörüşünü, sənətə, şerə, yaşadığı mühitə münasibətini aydınlaşdırmaq o qədər də çətin deyildir. Müqəddimədə Füzuli təsiri görünməkdədir. Xüsusilə, divanlarındakı ⌠dibaçə■ formaca Füzulini xatırlatsa da, məzmun═ tamamilə yeni və orjinaldır. Şairin aşağıda nümunə kimi gətirdiyimiz parçada şerə, sənətə, onun ictimai təsir gücünə, gözəl sənət əsərinin sənətkarın baqi övladı olmasına münasibəti, həqiqi sənətkara verdiyi qiymət böyükdür:

Vəh nə xoş, baqi xələfdir bu, nə mövzuni - səlim,

═══════════ Əhli təbi ta əbəd aləmdə məznur eləyir,

═ ══════════Olsada bir üftadə, bir həqiqü xar əgər,

══════════ Məclisi ərbab √ rüfət içrə mənzur eyləyir.^═

Şair, sənətkarın tərif və hörmətə layiq olmasını şerlərində göstərməyə çalışaraq, fikrini belə mənalandırır:

═════════════════════════ Kim ki təbi pak şair olsa söylər şer kim,

═════════════════════════ Şairi əşarı eylər aləm içrə sərbülənd.

════════════════════════ Təbi kim andan cahanda bəhrə yox na pakdır,

════════════════════════ Təbi pak oldur ki, ondan aləm olsun bəhrəmənd (4,═ 35)

Şair şeirin dəyərini onun xalqa fayda verməsi dərəcəsinə görə təyin etmişdir. Tədqiqatçı Sədi Əfəndiyev Nakamın əsərlərinin bu xüsusiyyətini qiymətləndirərək yazırdı: ⌠Nakam sözün qüdrətinə, yerində və məqamında deyimiş sözün kəsərliyinə, məna dolğunluğuna məftuniyyətlə yüksək qiymət vermişdir. Nümunə kimi gətirdiyimiz═ aşağıdakı şier tədqiqatçının fikrinin dəqiqliyini sübut edir:

═══════════════════════════════ Bəhr məanidə suxən nurdur.

═══════════════════════════════ Cümlə sevai √ cisim suxən ruhdur

═════════════════ ══════════════Gövhər √ dəryayi √ nəhandır suxən,

═══════════════════════════════ Qamətini qılmasa mövzun suxən.

═══════════════════════════════ Tələtini etməsə gülgün suxən,

═══════════════════════════════ Dəhirdə dana ilə nadan, haman,

═════════════════ ══════════════Fəsl olunub, fərqi olunmaz əyam

═══════════════════════════════ Olmasa gər vəsf suxənlə suxəm.

═══════════════════════════════ Vəsf edə bilməz suxəni əhli √ ifənn

Məlumdur ki, klassik ədəbiyyatımızda sözün tərifi mühüm yer tutub. Dahi Xaqani, Nizami, Füzuli və digər sənətkarlarımız sözü həmişə müqəddəs və uca tutublar. Füzuli sənətkarın qədir qiymətini onun sözü ilə ölçərək:

════════════════════════ Artıran söz qədrini sidq ilə qədrin artırar,

════════════════════════ Kim nə miqdar olsa, əhlin eylər ol miqdar söz.-

deyərək sənətkarı sözü ucuz tutmamağa çağırmışdır.Əlbəttə, Nakamın söz haqqındakı fikirləri klassiklərimizdən, xüsusilə Füzulidən gələn təsirdir. Ancaq təqlid yox, orjinal yaradılışdır. Şairin lirikasından danışarkən Əliabbas Müznib doğru olaraq aşağıdakıları yazır: ⌠Qəzəllərini Füzuli üslubunda yazmış, ələlxüsus, divanlarının müqəddiməsini Füzuliyə bənzər tərzdə tərtib etmişdir. Hətta əhli həsəddən və katibdən şikayət etməkdə daha irəli getmişdir. Əlavə olaraq şeiri düz oxumayanı və məzmun oğrusunu məzəmmət etmiş, ata oğlunun qatilini qarğış etdiyi kimi, məzmun oğrusunu qarğamışdır. Bu xüsusda aşağıdakı qitəni söyləyir:

════════════════════════════ Qələtxanın, xudavənda, vücudu

════════════════════════════ Cahanda ta cahan var, dur olsun.

════════════════════════════ Zəbani √ günyu göftarı tutulsun,

═══════════════════════════ Qulağı kər, gözü binur olsun.

════════════════════════════ Ki ta ərbabi √ danış nəzmü nəsri

════════════════════════════ Haman nəfəhmdən məstur olsun═

═══ ═══════════════════════Ol nevişdə ki, nəqşi √ qələmindən gahi

═════════════════════════ Oxunur ⌠ərz■ -⌠gərz■, gah olur babət √ bəd

═════════════════════════ Olub əngəşti qələm taəbəd aləmdə anın

═════════════════════════ Bəsti əngəştini edə nabud Allahu əhəd

═════════════════════════ Taki tiği qələmi etməyəsin əlfazi dəxi-

════════════════════════ Gahi mənada, gahi ləfzidə məqhuhi əlid═ (1 ,8)

⌠Katibi naqabili■ və ⌠mümliyi - cahili■ tənqid edən Füzuli qitəsi isə aşağıdakı kimidir:

═══════════════════════ ════════Təbbət yəda katibin lövlahü ma xəribət

═══════════════════════════════ Məmurətun üssisət bil elmi vəl - ədəbi

═══════════════════════════════ Ərda minəl √ xəmri fi üfsadi √ nüsxətihi

═══════════════════════════════ Təstəzhir ül √ eylə təqyivən min əl √inəbi

═══════════════════════════ Qələm olsun əli ol katibi √ bəd təhririn.

═══════════════════════════ Ki fəsadı √rəqəmi sözümüzü şur eylər.

═══════════════════════════ Gah bir hərf süqutilə qılır nadir nar.

═══════════════════════════ Gah bir nüqtə qüsurilə gözü nur eylər (6, 46)

Hər iki sənətkarın zaЛanının savadsız katiblərinə münasibəti göz qabağındadır. İnsafən deməliyik ki, sənətkarlıq və dil═ baxımından Nakam öz═ ustadından heç═ də══ geri═ qalmır. Əbəs deyil ki, görkəmli ədəbiyyatşünas Firidun bəy Köçərli Füzuli təsirilə yazan şairlər sırasında birinci yerdə İsmayıl bəy Nakamı göstərərək yazmışdı: ... o ki qaldı Azərbaycan şairlərinə onlardan çoxu Füzuliyə peyrövlük edib, xüsusən, qəzəliyyat və müxəmməsat qismi əsərlərində ustadi √ kiramiləri getdiyi təriqi ixtiyar edib, onunla getmişlər və bəziləri bu müqəllidlikdə övc √ məqamə yetişib, fünuni √ şerdə böyük bir məharət kəsb etmişlər. Məsəla: Nuxa şairlərindən məşhur İsmayıl bəy Nakam... Qasım bəy Zakir, Abdullabəy Asi, Mehdiquluxan Vəfa, Hacı Seyid Əzim Şirvani, Bixud, Mustafa Ağa Nasir, Qövsi, Molla Qadir Naci və Azərbaycanın müəzzər və məşhur digər şairləri Molla Məhəmməd Bağdadiyə peyrövlük edib, fünuni şerdə özləri üçün şənü-şövkət kəsb etmişlər■(3, 91-92)═Görkəmli alim Nakamın ayrı √ ayrı şerlərinə də çox yüksək qiymət vermişdir ki, biz yeri gəldikcə bəhs edəcəyik.

═══════════════ Şairin lirikasında XIX əsrin zülmət dünyasının acı həqiqətləri lirik boyalarla əks etdirilmişdir.Nakamın onlarla şikayət və ictimai narazılıq ifadə edən romantik səpgili əsərləri vardır ki, burada bədbin ruh, ictimai kədər hakimdir. Aşağıda nümunə kimi gətirəcəyimiz ⌠fəryad■ rədifli qəzəldə XIX əsrin zülmət dünyasının acı həqiqətləri tam çılpaqlığı ilə əks olunmuşdur:

══════════════════ Dili √ qəmdidə qılıb dideyi √ tərdən fəryad,

═════════════════ Dideyi √ tər də qılır xuni √ cigərdən fəryad.

═════════════════ Düşsə gər mən yaxılan atəşə tab etməz guh

═════════════════ Çak olub zahir olur qəlb həcərdən fəryad

════════════════ Sinəsində əsəl tişəsini gördükcə,

════════════════ Guh edər guh kəni tişə - becərdən fəryad

═════════════════ Bihünərlərdən edər dəhirdə fəryad hünər

═════════════════ Eyləyər əhli √ hünər dəxi hünərdən fəryad.

═════════════════ Bir kəsi görmədim övzai √ fələkdən xoşnud

═════════════════ Şamdan sübh qılır, şam səhərdən fəryad

═════════════════ Gecə-gündüz mənə müzlim keçir,aya nə edim

═════════════════ Şamdən şəkvə qılım, yoxsa qəmərdən fəryad

═════════════════ Cümlə fəryad ilə məşğuldu aləm, Nakam,

═════════════════ Kimi bəxtindən edər, kimi qədərdən fəryad (5, 20)

həmçinin;════════════════

════════════════════════ Şadü fariğ qoymayıb aləmdə dövran bir kəsi.

════════════════════════ Hər kəsi bir dərd ilə məhzuni nalan eyləmiş √

kimi beytində şair zəmanəsindən narazılığını tam şəkildə ifadə etmişdir.

Nakamın türk şairi İbrahim Həqqiyə nəzirə olaraq yazdığı ⌠Dəmlər o dəmlər idi, zaman ol zaman idi■ tərcibəndindən gətirəcəyimiz nümunə şairin sənətkarlığını başa düşmək baxımından çox qiymətlidir:

═════════════════════════════════ Nə intizam bilmiş idi nəzmi kainat,

═════════════════════════════════ Nə olmuş idi zatə əta kişveyi √ sifat

═════════════════════════════════ Nə gəlmiş idi zahirə eyni təəyyünat,

═════════════════════════════════ Nə kambəxş vəsl idi abayə ümməhat

═════════════════════════════════ Nə kəşf idi nükati√müəmmayi √ haalisat,

═════════════════════════════════ Nə əql idi məşvəşi √ rəmzi √ təəllügat

═════════════════════════════════ Nə dil səqimi √ keşməkeşi √ inü an idi

════════════════════════════════ Dəmlər o dəmlər idi, zaman ol zaman idi.

Tədqiqatçi S.Əfəndiyev və Firidun bəy Köçərli Nakamın bu tərcibəndini yüksək qiymətləndirərək əsərin məzmun və mahiyyət etibarilə Füzulinin:

═══════════════════════════════════════════════ ⌠Əlqissə, vücud √ dam qəmdir

═════════════════════════════════════ ══════════Azadələrin yeri ədəmdir■ √

beytinə daha yaxın olduğu qənaətinə gəlmişlər.

═══════════════ Nakamın lirikasının dini və təriqət xarakterini XIX əsrin mürtəce √ feodal ruhani şairləri ilə müqayisə edərək düzgün təhlil edən S. Əfəndiyev yazır:.. Nakam XIX əsrin mürtəce feodal √ ruhani şairləri kimi mərsiyə, növhə və başqa bu kimi dini √mistik əsərlər yazmamışdır.Onun əsərlərindəki bu məhdudluğun bir səbəbi onun izlədiyi klassik poeziyanın köhnəlmiş ənənələrini qeyd √ şərtsiz və qeyri √ tənqidi şəkildə qəbul etməsi, xüsusilə XIX əsr realist maarifçi ədəbi məktəbdən kənarda qalmasıdır. Əlbəttə, bu ⌠kənarda qalmaq■ məfhumu yeni mütərəqqi ədəbi məktəbə qarşı düşmən mövqeyində dayanmaq kimi deyil, klassik ədəbiyyatın romantik poeziya yolundan yeni dövrdə yaradıcı surətdə istifadə edə bilməmək kimi anlaşılmalıdır. Daha doğrusu, Nakamın lirikası S.Ə. Şirvani sənəti zirvəsinə yüksələ bilməsə də, Həsən Qara Hadi, Seyid Nigari, Qumri, Didə kimi şairlərin cərgəsinə də enməmişdir. Çünki Nakamın romantik lirikasından həyatilik, ictimai məna və sənətkarlıq cəhətindən müəyyən bir üstünlük aydın görünməkdədir ( 2, 97).

═══════════════ İdeya, məzmun və forma etibarilə zəngin və rəngarəng olan Nakam lirikasında məhəbbətin tərənnümü mühüm yer tutur. Nakamın şəxsində məhəbbət insanın gözəlliyi və kamalına pərəstiş, vəfa və sədaqət deməkdir. Şair eşqi məhəbbətin şiddət dərəcəsi hesab etmişdir. O, eşq məsələsinə iki mənada: ilahi və məcazi mənada yanaşmışdır. Məcazi eşqi şair ilahi məhəbbət, müqəddəs eşq adlandırmışdır. ⌠Hübb, xüda qabili məndudur■ fikrini söyləməklə═ bərabər, şair:══

Eşqi √ səva hübb cahandır haman,

Hübb cahan isə ziyandır, ziyan.-

deyərək, Füzulinin ⌠Can vermə qəmi eşqə ki, eşq afəti √ candır■ misrasındakı məzmuna gəlib çıxmışdır. Lakin Nakamın eşq fəlsəfəsində bəşəri eşq yüksək tərənnüm olunmuşdur. Nakam poeziyasında hakim mövzu yüksək eşq əsasında qurulan həyat və sədaqət həsrətidir. Lakin bu məhəbbət zəngin mənəviyyata malik olan, gözəlliyə heyran olan böyük bir insanın romantik məhəbbətidir. Şair dünyəvi eşqə həyatın mənəvi tələbi, bəşəri zərurət kimi qiymət verərək yazırdı:

Olmasa aləmdə məhəbbət əgər,

Cümleyi √ mövcuddan olmaz əsər.

Şair məhəbbətin sədaqət və təmizliyini, kamil və saflığını aşağıdakı misralarda tərənnüm etmişdir:

════════════════════════════════════════════ Xah həqiqi ola eşqin sənin,

════════════════════════════════════════════ Xah məcazi ola məşqin sənin.

════════════════════════════════════════════ Hansı birində olasan eşqibaz,

════════════════════════════════════════════ Sabitü sadiq olub ol sərəfraz.

Şair saf, təmiz məhəbbətə qarşı çıxan din xadimlərinə qarşı çıxaraq yazırdı:

Olardın sən dəxi Nakam √ vəş bir aşiqi şeyda,

Əgər məhbub olsaydı sənəm məhbub, ey vaiz!

Nakamın lirikasında məşuqə gözəllik rəmzi kimi tərənnüm və təsvir edilmişdir. Bu gözəlliyə aşiq olanları kamil insan səviyyəsinə qaldırmış, eşq yolundakı fədakarlığı aşiq üçün iftixar hesab etmişdir.

Gənci əsli bulmaq olmaz, çəkmədən firqətdə rənc

Bulmaq olmaz aləm içrə, kim yəqin birənc gənc.

Şairin fikrincə, dünyada xəzinə zəhmətsiz tapılmadığı kimi, eşqin vüsal xəzinəsi də əziyyətsiz mümkün deyildir.

═══════════════ Nakamın qəzəllərində nəşə, zövq, dünya nemətlərindən faydalanmaq məsələləri də məcazilikdən uzaqdır. Onun lirikasında şərab, musiqi, qədəh, saqi, meyxana, müğənni, rəqs kimi bədii surətlər əsl mənasında, real varlıq, dünyəvi zövq vasitələri kimi canlandırılmışdır. Onun:

Müğlə qıldım nuş rahi √ rühpərvər bir qədəh,

Guyiya nuş eylədim cənnətdə kövsər bir qədəh.

mətləli qəzəlində şərabın rəngi, dadı, meyxoşluğu, məstetmə keyfiyyəti , sultanla gədanı bir √birinə ülfət etməyə sövq etməsi, dərd - qəmi dağıdıb nəşə yaratması kimi əlamətlərindən bəhs edilmişdir.Şair bu qəzəlində:

İki aləmdən küzidə mətləbi aşiqlərin,

Bir çəməndi, bir büti √ surşid √ peykər, bir qədəh. √

deyərək aşiqlərin dünyəvi zövqünün həyati məzmununu bildirməyə çalışmışdır.

═══════════════ ⌠Nakamın romantik lirikasında gözəlliyin vəsfi və təsviri də əsasən klassik poeziyamızın ənənlərinə əsaslanmışdır. Gözəlliyin həm daxili, həm də xarici əlamət və xüsusiyyətləri bəzən qeyri═ - real, mücərrəd, əfsanəvi, əsatiri adlara və ya məfhumlara müraciət edilərək yaradılmış,═ bəzən də həyatın özünə, real gözəlliyin bəşəri mahiyyətinə daha çox əhəmiyyət vermək sayəsində═ gözəlliyin məziyyətləri vüsəti bir səviyyəyə qaldırılmışdır. Birinci halda gözəllik ⌠Yusif■, ⌠Züleyxa■, ⌠hüri■, ⌠pəri■, ⌠Yəqub■, ⌠səbir■, ⌠Əyyub■, ⌠ayəti √ Quran■, ⌠lahuti √məqam■, ⌠nuri Mustafa■və.s timsalında təsvir və tərənnüm edildiyi kimi, ikinci halda ⌠bülbül■, ⌠şeyda■, ⌠əndəlib■, ⌠Məcnun■, ⌠Leyli■, ⌠Fərhad■, ⌠Şirin■, ⌠rind■, ⌠saqi■, ⌠sərf■, ⌠qönçə■, ⌠ay■, ⌠qəmər■, ⌠kövkəb■, ⌠tər sünbül■, ⌠tiğ■, ⌠xəncər■, ⌠arami √ can■, ⌠türfə - canan■, ⌠nəsimi -bahar■ və. s həyatın özündə mövcud olan və klassik şerdə dönə -dönə bu və ya digər şəkildə işlədilmiş bədii sürətlər silsiləsi daxilində gah təkrarlama, gah da yeniləşmə yolu ilə canlandırılmışdır■. √ deyərək tədqiqatçı Sədi Əfəndiyev şairin poeziyasını dil və üslubi baxımdan dəyərləndirmişdir. Ancaq diqqətlə nəzər yetirdikdə görürük ki, Nakam qəzəllərində digər şairlərin işlətmədiyi ⌠türk qəmzə■, ⌠türk naz■, ⌠ərzə■ kimi sözlər də işlətmişdir.

Təəşşüqdə budur Məcnundan fərqim mənim , Nakam,

Ona Məcnun ad olmuş, mənə Nakam olmuş ad. √

deyərkən şair, Məcnun surəti ilə öz eşqi arasındakı oxşarlığı nəzərə çatdırmaq istəmişdir. Ona görə də Məcnunla yaratdığı bədii surəti arasında yalnız formal ad fərqi olduğu qənaətinə gəlmişdir.

═══════════════ Nakam Füzulidən əlavə Nabi və Hafizi də lazımınca mütaliə etmişdir və bunların hər üçünün təsiri onun əsərlərində görünməkdədir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, nəzirəçilik etmək, kiminsə əsərlərinin forma əsiri olmaq kimi düşünülməməlidir. Şübhəsiz ki, ədəbiyyat tariximizdə belələri olmuş, lakin parlaya bilməmişlər. Dahi Füzuli də sanki belə yazarlara xəbərdarlıq edərək yazmışdı:

Müddəi eylər mənə təqlid nəzmü nəsrdə,

Leyk namərbud əlfazü, mükəddər zatı var.

Pəhləvanlar badpalər sərgidəndə hər yana,

Tifl həm cövlan edər, əmma ağacdan atı var.(6,═ 383)

Nakamın Hafiz və Nabi şerlərinə nə dərəcədə orjinallıqla yanaşdığını aşağıdakı nümunələrdən açıq √ aydın görürük. Şair onları daha çox qafiyə və rədiflərdə, ələlxüsus, ⌠sad■, ⌠zad■və ⌠qaf■ qafiyə və rədifli qəzəllərində daha çox təqlid edərək orjinallıq yaratmışdır. Məsələn

════ Hafizin:═ Kəsir məbadi çomən xəstə mütəlayi firaq,

═════ Ki ömru mən həmi bəkzəsti dərbəlayi firaq. mətləli qəzəlini;

════════════ Nakam:═ Məni ki, böylə zəbun etmiş ibtida firaq,

══════════════════════════════════ Nə halə muncir olur yarəbb intəhayi firaq.

Hafizin: Dilbəri canan, mən bərdi √ dil və cani mən,

═ Bərdi dil və cani mən, dilbəri canani mən mətləli qəzəlini də.

═════════════════════ Nakam:═ Təndi nəzari sənsiz mən biqərari sənsiz,

═════════════════════════════════════ Mən biqərari sənsiz təndir nəzari sənsiz.

Nakamın lirikasındakı üstünlüyü janr etibarı ilə qiymətləndirən Əliabbas Müznib yazırdı ki, ⌠Nakam təsir altında qalsa da, bununla ⌠əl - əks■ və ⌠əl √təbdil■ ölçüsündə iki qəzəl yazmışdır ki, başqa şairlərdə çox az görünmüşdür■ (1, 8-9)

Nakam Nabinin yaradıcılığından da lazımınca istifadə etmişdir. ⌠Kişvan■, ⌠İrəvan■, ⌠təşmir■kimi Nabiyə məxsus olan kəlmələr Nakamın da qəzəllərində görünür. Nabiyə yazdığı nəzirələr daha çoxdur. Misal üçün bütün Nabiliyi andıran bir vəzndə, bir rədif, bir qafiyədə yazılan bir neçə qəzəlindən mətlələri nümunə kimi göstərək:

═════════════ Nabi:════ Payi √ yarə düşməgə əğyaridən növbətmi var?

══════════════════════════════ Sayəsində nəxl əmdik məgər rahətmi var?.

═════════ Nakam:═════ Afəti çeşmin könüldə olmayan halətmi var?

═════════════════════════════ Çeşmi fəttanın kimi aləmdə bir afətmi var?

═════════════ Nabi:═════ Dəmi sərdi ahim zülfi ənbəri sayə ğalibdir,

═════════════════════════════ Ümidi vəslilə dildə həva sevdayə ğalibdir.

═ Nakam: ══Sənin rüxsari halın kim gül hərmayə ğalibdir,

═════════════ Mənim naləm də, ey gül, bülbüli √ şeydayə═ ğalibdir.

Şairin lirik şerlərinin dili qəzəl nəzirəçilərinin dilinə nisbətən qəlizdir. Onun şer dilində ərəb və fars sözlərinə çox yer verilmişdir. Şair hətta şerlərinin birində bu hərəkətlərini doğruldaraq yazmışdır ki,

Lisani əcnəbi olmuşdu məşhur,

Bəli, farsü ərəb qalmışdı məstur,

Zəbani √ türkiyi əzb - əlbiyani

Unutdurmuşdu xaricilər zəbani

Belə səhv düşündüyü üçündür ki, şair ⌠məstur■ √ qapalı qalmış fars və ərəb dilinə meydan verməyə çalışmış, Azərbaycan dilini fars və ərəb dillərindən aldığı sözlərlə ⌠zənginləşdirmək■ istəmişdi. XIX əsrdə artıq dəbdən düşmüş ⌠oldur■, ⌠qılmaq■, ⌠bulmaq■kimi feli sözlərini işlətmiş, ⌠onun■ əvəzinə ⌠anın■, ⌠ey■ əvəzinə ⌠ya■ kimi sözlərə üstünlük vermişdir. Şairin dilindəki bu qəlizliyi o dövrdə nəinki Şəkidə,bütövlükdə Azərbaycanda mövcud olan mollaxana, mədrəsə təhsili ilə bağlamaq lazım gəlir ki, burada dərs deyən müəllimlərin tədris üsulu ərəb və fars dillərinin qəlizliklərinə əsaslanırdı. Nakam da oz dövrünün övladı kimi, təhsilini əvvəl mədrəsədə aldığından onun əsərlərinin dilində də bu qəlizlik özünü göstərmişdi. Şairin yaşayıb √yaratdığı XIX əsr cəmiyyətdə bir tərəfdən rus istilası ilə bağlı olaraq

⌠yeniləşmə■ ilə bərabər, ölgünləşməkdə olan dini √ fanatizmin ğzünü xilas etmək

məqsədilə geniş əl √ qol açdığı bir dövr idi. Zehniyyatın köhnə olması ilə bağlı, islam dininin yalançı daşıyıcıları olan din xadimləri tərəfindən ana dilimizin incəliklərinin təbliğinə geniş meydan verilmirdi. Molla √ müdərrislər özləri şagirdləri qəliz ərəb √ fars sözləri ilə yüklənmiş ağır danışıq tərzinə alışdırırdılar. Bir dəfə mollaxanaların birində belə bir hadisə də baş vermişdi: ⌠Təsadüfən dərs zamanı mollanın əmmaməsinə çil düşərək yanmağa başlamışdı. Bunu görən şagirdlərdən biri:═══ ═ ⌠Molla əmi, əmmamən yanır■ demək əvəzinə mollanın öyrətdiyi kimi bu fikri qəliz ifadə etmiş, o, fikrini mollaya çatdırınca əmmamə yanıb sıradan çıxmışdı■

═══════════════ Nakamın qəzəllərinin dili nə qədər qəliz və çətin olsa da, süni və saxta ifadələr onun qəzəllərində yox dərəcəsindədir. Onun lirik şerlərində dərin hiss və fikirlər tərənnüm edilmişdir.

══════════ ƏDƏBİYYAT

1. Əliabbas═ Müznib. Nakam═ Seçmə═ parçalar.- B.: Azərnəşr, 1928.

2. Əfəndiyev═ S.═ Nakam═ və═ onun═ lirikası // V.İ.Lenin═ adına APİ-nin═ Elmi═ əsərləri.- Cild═ XIX.-═ 1961.

3. Köçərli═ F. Azərbaycan═ ədəbiyyatı:═ 2═ cilddə.═ Cild═ 1.- B.: Elm,═ 1981.

4. Nakam.═ Divan═ əlyazması. M-58 ╧ 11561.- vərəq 36.

5. Nakam . Divan═ əlyazması. A- 217╧ 7770,═ vərəq═ 20.

6. Fizuli═ M. Əsərləri.═ 5═ cilddə.- cild═ 1. -═ B., 1958.

пЕГЧЛЕ

═══════════════ б ЯРЮРЭЕ═ юДХЬХПХМНБЮ═ й.т═ ⌠кХПХЙЮ═ хЯЛЮХК═ АЕЙЮ═ мЮЙЮЛЮ■ОНЙЮГЮМН═ ВРН, ЙЮЙ═ ОНЕР-КХПХЙ═ хЯЛЮХК-АЕЙ═ ОПХБКЕЙЮЕР═ МЮХАНКЭЬЕЕ══ БМХЛЮМХЕ .

═══════════════════════ уНРЪ═ ОНЕР══ Х═ ОНКЭГСЕРЯЪ═ НЯМНБМШЛХ═ ТНПЛЮЛХ═ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНЦН═ ЯРХУЮ,══ МН ЦКЮБМШЛ═ ФЮМПНЛ═ ЕЦН═ КХПХЙХ═ ЪБКЪЕРЯЪ═ ЦЮГЕКЭ.═ бЕДСЫЕИ═ РЕЛНИ═ Б═ ЦЮГЕКЭЪУ══ ОНЕРЮ═ ГЮМХЛЮЕР═ РЕЛЮ═ КЧАБХ,═ МН══ БЛЕЯРЕ═ Я═ РЕЛ═ С═ ОНЕРЮ═ ЕЯРЭ═ ЦЮГЕКХ═ Я══ НАЫЕЯРБЕММШЛ═ ГМЮВЕМХЕЛ,══ Б══ ЯНДЕПФЮМХЪУ═ ЙНРНПШУ═ ВСБЯРБСЕРЯЪ═ МЕДНБНКЭЯРБН═ ОНЕРЮ═ ЯБНХЛ═ БПЕЛЕМЕЛ.

═══════════════════════ б═ ЯБНИ═ КХПХЙЕ═ ОНЕР═ ОХЯЮК═ Н═ РБНПВЕЯРБЕ═ РЧПЙЯЙНЦН═ ОНЕРЮ═ хАПЮЦХЛЮ═ уЮЦЦХ,═ Н══ БЕКХЙНЛ═ ОНЕРЮ═ БНЯРНВМНИ══ КХРЕПЮРСПШ═ уЮТХГЕ═ Х,═ НОХПЮЪЯЭ═ МЮ═ РБНПВЕЯРБН═ мЮАХ,═ ЯНГДЮК═ Н═ МХУ══ НПХЦХМЮКЭМШЕ═ РЕНПХХ.

═══════════════════════ цЮГЕКХ═ ОНЕЛЮ═ УНРЪ═ Х══ МЮЦПСФЕМШ═ ЮПЮАЕЙН √ ТЮПЯХДЯЙХЛ═ ЯНЯРЮБНЛ══ ЪГШЙЮ,═ НДМЮЙН═ Х═ ЩРН═ РНФЕ══ ОНЙЮГШБЮЕР══ ОПХВХМС═ ПЕЮКЭМНЯРХ══ РНЦН══ БПЕЛЕМХ.

═══════════════════════════════════════════════════════════════════════

════ Summary

═══════════════════════ As═ a═ lyric═ poet═ he═ attract═ the═ attention═ very═ much. Though═ he═ used═ the═ forms═ of═ classical═ poem,═ the═ bases═ of═ his═ poems══ counsist═ of══ gazals. Love═ plays═ main═ role═ in═ his═ gazals═ but═ he═ has══ alsosocial═ bases═ of═ gazals═ that═ we═ can═ see═ the═══ dissatis═ faction of═ his═ period.═ In═ his═ lyrics═ he═══ benofits═ the═ Turkish═ poet Ibrahim═ Haqı,═ the═ greatest═ poet═ of═ Eastern══ literarure═ Hafiz, Nabi═ and═ he═ wrote═ an═ original══ imitative═ poems═ for═ them.═ The═ reason═ of═ writting═ his══ gazals═ in══ Arabic-persian══ languages═ comes═ from═ the══ demand═ of═ his══ period.

═════════════════════════════════════════════════════════════════════════════════

хГБЕЯРМН, ВРН ОЕПБШЛ Б ПСЯЯЙСЧ КХРЕПЮРСПС ЩРНР ФЮМП РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ ББЕК ю.ю. аЕЯРСФЕБ-лЮПКХМЯЙХИ, БЙКЧВХБЬХИ ХУ Б ОНБЕЯРЭ ╚юЛЛЮКЮР-АЕЙ╩ (1831). хГБЕЯРМН, ВРН Б ПЮММХИ ОЕПХНД ЯБНЕЦН РБНПВЕЯРБЮ═ лЮПКХМЯЙХИ ОХЯЮК ЯРХУХ Х ОНЩЛШ, ОНЩРНЛС МЕСДХБХРЕКЕМ РНР ТЮЙР, ВРН ЩРНР ЙПСОМШИ ГМЮРНЙ РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ═ ОЕПЕДЮК ЯЛЕПРМШЕ ОЕЯМХ ЯРХУЮЛХ. дБЕ ╚яЛЕПРМШЕ ОЕЯМХ╩ ГЮМХЛЮЧР ДНЯРЮРНВМН ЛМНЦН ЛЕЯРЮ Б ЯЧФЕРМНИ ЯРПСЙРСПЕ ╚юЛЛЮКЮР-АЕЙЮ╩. оЕПБЮЪ ХГ МХУ ЯНДЕПФХР ДБЮДЖЮРЭ БНЯЕЛЭ ЯРПНЙ, ПЮГАХРШУ МЮ ВЕРШПЕ ЯЕЛХЯРХЬХЪ, БРНПЮЪ БЙКЧВЮЕР ОЮПРХХ УНПЮ (БНЯЕЛЭ ЯРПНЙ), ОЕПБНЦН ОНКСУНПЮ (ДБЮДЖЮРЭ ДБЕ ЯРПНЙХ) Х БРНПНЦН ОНКСУНПЮ (БНЯЕЛМЮДЖЮРЭ ЯРПНЙ). б ОЕПБНИ ОЕЯМЕ ОЕПЕДЮМШ ОЕПХОЕРХХ ОНЯКЕДМЕИ, ЯЛЕПРНМНЯМНИ АХРБШ, НОХЯЮМН ДСЬЕБМНЕ ЯНЯРНЪМХЕ НАПЕВЕММШУ МЮ ЯЛЕПРЭ ЧМНЬЕИ.

щРЮ ОЕПБЮЪ ╚ЯЛЕПРМЮЪ ОЕЯМЪ╩ ХГ ОНБЕЯРХ ╚юЛЛЮКЮР-АЕЙ╩ ГЮБЕПЬЮЕРЯЪ МЮ НОРХЛХЯРХВЕЯЙНИ МНРЕ, ОНЯЙНКЭЙС, ЙЮЙ НРЛЕВЮЕРЯЪ Б Е╦ ЙНМЖНБЙЕ, АКЮЦНДЮПЪ юККЮУС ╚ЛСЯСКЭЛЮМЕ ЯОЮЯЕМШ╩.═ хМЮВЕ ОНЯРПНЕМЮ БРНПЮЪ ЯЛЕПРМЮЪ ОЕЯМЪ. яЛШЯК Е╦ Б РНЛ, ВРН, НРОПЮБКЪЪЯЭ Б ОНЯКЕДМХИ ЯБНИ АНИ, Е╦ ХЯОНКМХРЕКХ ОПНЫЮЧРЯЪ Я ДЕБСЬЙЮЛХ-ЙПЮЯЮБХЖЮЛХ,═ ЯЕЯРПЮЛХ,═ АПЮРЭЪЛХ, ЛЮРЕПЪЛХ Х ДЕРЭЛХ, ГЮБЕЫЮЪ ХЛ МЕ ОКЮЙЮРЭ, Ю ЯРПЕЛХРЭЯЪ Й ЛЕЯРХ Х ЯКЮБЕ. оПХБКЕЙЮЕР БМХЛЮМХЕ ГЮЙКЧВХРЕКЭМЮЪ ОЮПРХЪ УНПЮ, ОПЕДЯРЮБКЪЧЫЮЪ, МЮ МЮЬ БГЦКЪД, ЕЕ НЯМНБМСЧ ЯСРЭ.═ оНЛХЛН ЯБНЕЦН УСДНФЕЯРБЕММНЦН ЯБНЕНАПЮГХЪ ЖХРХПНБЮММШЕ ЯЛЕПРМШЕ ОЕМЯХХ ОПХБКЕЙЮЧР НЯНАНЕ БМХЛЮМХЕ ЙЮЙ ТЮЙР НРПЮФЕМХЪ ОНГХЖХХ ПСЯЯЙНЦН ОХЯЮРЕКЪ ОН НРМНЬЕМХЧ═ Й АНЕБШЛ ДЕИЯРБХЪЛ МЮ йЮБЙЮГЕ,═ СВЮЯРМХЙНЛ ЙНРНПШУ═ ОН ДНКЦС ЯКСФАШ АШК Х НМ ЯЮЛ, Х ЕЦН РНБЮПХЫХ ОН БНЕММНИ ЯКСФАЕ. б ЯНБЕРЯЙНЕ БПЕЛЪ, ЙНЦДЮ АШКН ОПХМЪРН ХДЕЮКХГХПНБЮРЭ ДЕЙЮАПХЯРНБ, ЩРНР ТЮЙР ПЮГЗЪЯМЪКЯЪ═ РЕЛ, ВРН ЮБРНП ╚юЛЛЮКЮР-АЕЙЮ╩ АШК СВЮЯРМХЙНЛ ПЮГЦПНЛКЕММНЦН ДЕЙЮАПХЯРЯЙНЦН ДБХФЕМХЪ, ОПЕДЯРЮБХРЕКЕЛ ╚ОЕПБНЦН ЩРЮОЮ ПСЯЯЙНЦН НЯБНАНДХРЕКЭМНЦН ДБХФЕМХЪ╩, Х, НЯРЮБЮЪЯЭ ДН ЙНМЖЮ ФХГМХ Б НООНГХЖХХ Й РНЦДЮЬМЕЛС ОПЮБЪЫЕЛС ПЕФХЛС Х Й ЕЦН БМЕЬМЕИ Х БМСРПЕММЕИ ОНКХРХЙЕ, ОЕПЕМНЯХК ДЕЙЮАПХЯРЯЙХЕ БГЦКЪДШ Х МЮ ОНКХРХЙС ЖЮПХГЛЮ МЮ йЮБЙЮГЕ. нДМЮЙН ЯЕЦНДМЪ ЯН БЯЕИ НВЕБХДМНЯРЭЧ ХГБЕЯРМН, ВРН Х ДБНПЪМЯЙХЕ ПЕБНКЧЖХНМЕПШ, ДЕЙЮАПХЯРШ, МЕ ЯНАХПЮКХЯЭ ОПЕДНЯРЮБКЪРЭ РЧПЙЯЙХЛ (ЙЮЙ, БОПНВЕЛ, Х ДПСЦХЛ) МЮПНДЮЛ йЮБЙЮГЮ Х гЮЙЮБЙЮГЭЪ. пЕЬЮЧЫСЧ ПНКЭ Б ОНДНАМНЛ КНЪКЭМНЛ НРМНЬЕМХХ лЮПКХМЯЙНЦН Х (ЙЮЙ ЩРН АСДЕР ОНЙЮГЮМН МХФЕ) ДПСЦХУ ПСЯЯЙХУ ОХЯЮРЕКЕИ Й БНЕММШЛ ЯНАШРХЪЛ МЮ йЮБЙЮГЕ НЯМНБШБЮКНЯЭ МЮ МЕЯЙНКЭЙН ХМШУ ОНЯРСКЮРЮУ √ МЮ ЯБНИЯРБЕММШУ БЕДСЫХЛ ПСЯЯЙХЛ КХРЕПЮРНПЮЛ ЦСЛЮМХЯРХВЕЯЙХУ ХДЕЮКЮУ Х МЮ ЯРПЕЛКЕМХХ ЮБРНПНБ ╚яЛЕПРМШУ ОЕЯЕМ╩ ОНЯРХЦМСРЭ ДСУНБМШИ ЛХП, ЯНГДЮБЬЕЦН ХУ МЮПНДЮ Х МЮ НЯНАНЛ, ДПСФЕЯРБЕММНЛ ХУ НРМНЬЕМХХ Й БНЯРНВМШЛ (Б ВЮЯРМНЯРХ, Й РЧПЙЯЙХЛ) МЮПНДЮЛ.

рНКЯРНИ УНРЪ Х АШК ГМЮЙНЛ Я РБНПВЕЯРБНЛ═ лЮПКХМЯЙНЦН,═ МН МЮ ПЮЯЯЛНРПЕММШУ ЯЛЕПРМШУ ОЕЯМЪУ НМ ЯБНЕЦН БМХЛЮМХЪ МЕ ГЮНЯРПХК. рЕЛ МЕ ЛЕМЕЕ, ЙНЦДЮ Б 1875 ЦНДС Б ПСЙХ рНКЯРНЦН ОНОЮКЮ ЯРЮРЭЪ ю. о. хООНКХРНБЮ ╚щРМНЦПЮТХВЕЯЙХЕ НВЕПЙХ юПЦСМЯЙНЦН НЙПСЦЮ╩, ЯНДЕПФЮЫЮЪ НАПЮГЖШ ЯЛЕПРМШУ ОЕЯЕМ, НМ, ГЮВХРЮБЬХЯЭ ОНЯКЕДМХЛХ Х═ МЕ ФЕКЮЪ ПЮЯЯРЮБЮРЭЯЪ Я ЙМХЦНИ, ЦДЕ АШКЮ НОСАКХЙНБЮМЮ МЮГБЮММЮЪ ЯРЮРЭЪ, БШОХЯШБЮЕР ОНКЧАХБЬХЕЯЪ ЕЛС РЕЙЯРШ Х ОНЯШКЮЕР ХУ═ ю. ю. тЕРС Б ОХЯЭЛЕ НР 26 НЙРЪАПЪ 1875 ЦНДЮ: ╚вХРЮК Ъ ЩРН БПЕЛЪ ЙМХЦХ, Н ЙНРНПШУ МХЙРН ОНМЪРХЪ МЕ ХЛЕЕР, МН ЙНРНПШЛХ Ъ СОХБЮКЯЪ. щРН ЯАНПМХЙ ЯБЕДЕМХИ Н ЙЮБЙЮГЯЙХУ ЦНПЖЮУ, ХГДЮММШИ Б рХТКХЯЕ. рЮЛ ОПЕДЮМХЪ Х ОНЩГХЪ ЦНПЖЕБ Х ЯНЙПНБХЫЮ ОНЩРХВЕЯЙХЕ МЕНАШВМШЕ. уНРЕКНЯЭ АШ БЮЛ ОНЯКЮРЭ. лМЕ, ВХРЮЪ, АЕЯОПЕЯРЮММН БЯОНЛХМЮКХЯЭ БШ. мН МЕ ОНЯШКЮЧ, ОНРНЛС ВРН ФЮКЙН ПЮЯЯРЮРЭЯЪ. мЕР, МЕР, Х ОЕПЕВХРШБЮЧ. бНР БЮЛ НАПЮГВХЙ╩. дЮКЕЕ Б РЕЙЯРЕ ОХЯЭЛЮ ДЮЧРЯЪ БШОХЯЮММШЕ рНКЯРШЛ МЮХАНКЕЕ ОНМПЮБХБЬХЕЯЪ ЕЛС НРПШБЙХ ОЕЯЕМ. тЕР ЙЮЙ ХЯРХММШИ ОНЩР РБНПВЕЯЙХ ОНДНЬЕК Й ОНКСВЕММШЛ РЕЙЯРЮЛ Х СФЕ 29 НЙРЪАПЪ 1875 ЦНДЮ, РН ЕЯРЭ ЯПЮГС ОН ОНКСВЕМХЧ ОХЯЭЛЮ, ЯДЕКЮК ХУ═ ОЕПЕКНФЕМХЪ ОНД НАЫХЛ МЮГБЮМХЕЛ ╚оЕЯМХ ЙЮБЙЮГЯЙХУ ЦНПЖЕБ╩, НОСАКХЙНБЮБ ХУ Б ОЕПБНЛ МНЛЕПЕ ФСПМЮКЮ ╚пСЯЯЙХИ БЕЯРМХЙ╩ ГЮ 1876 ЦНД БЛЕЯРЕ ЯН ЯРХУНРБНПМШЛ ОНЯБЪЫЕМХЕЛ к.м. рНКЯРНЛС.═ оСАКХЙЮЖХЪ ЩРЮ БЙКЧВЮКЮ РПХ ОЕЯМХ, ОЕПБЮЪ ХГ ЙНРНПШУ БЙКЧВЮЕР ЬЕЯРЭ ЯРПНЙ, Ю ДБЕ ДПСЦХЕ √ ОН БНЯЕЛЭ ЯРПНЙ.

══════════════════════ рНКЯРНЛС, НАПЮРХБЬЕЛСЯЪ Й ЯЛЕПРМШЛ ОЕЯМЪЛ Б ЙНМЖЕ у1у БЕЙЮ, АШКН МЮ ВРН НОХПЮРЭЯЪ Б ХУ НЯБНЕМХХ. пЮГКХВХЕ Б РБНПВЕЯЙНЛ НЯБНЕМХХ ЯЛЕПРМШУ ОХЯЮРЕКЕИ═ ГЮЙКЧВЮКНЯЭ, БН-ОЕПБШУ, Б РНЛ, ВРН ХУ РБНПВЕЯЙХЕ ЛЕРНДШ ПЮГМХКХЯЭ, Ю, БН-БРНПШУ, Б РНЛ, ВРН АНКЭЬХМЯРБН ЦЕПНЕБ ОНБЕЯРХ рНКЯРНЦН ╚уЮДФХ-лСПЮР╩ (1896)√ ЩРН═ КЧДХ, ЯСЫЕЯРБНБЮБЬХЕ Б ПЕЮКЭМНИ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРХ,═ Х Б ЩРНИ ЯБЪГХ БЯЕ, ЯБЪГЮММНЕ Я ЩРХЛ ОПНХГБЕДЕМХЕЛ ОПЕДЯРЮБКЪЕР ОНЛХЛН УСДНФЕЯРБЕММНЦН ЕЫ╦ Х ХЯРНПХВЕЯЙХИ ХМРЕПЕЯ. дКЪ БНЯЯНГДЮМХЪ ЙНКНПХРМНЦН НАПЮГЮ уЮДФХ-лСПЮРЮ рНКЯРНИ ХЯОНКЭГСЕР ПЮГКХВМШЕ ОПХЕЛШ, БЮФМЕИЬХИ ХГ ЙНРНПШУ, ОН МЮЬЕЛС ЛМЕМХЧ,═ ГЮЙКЧВЮЕРЯЪ Б ОЕПЕДЮВЕ ОЕПЕФХБЮМХИ ЩРНЦН ОЕПЯНМЮФЮ НР ОПНЯКСЬХБЮМХЪ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ Б ХЯОНКМЕМХХ ЯБНХУ ЯОНДБХФМХЙНБ. оПХДЮБЮЪ НЯНАНЕ ГМЮВЕМХЕ ЩРХЛ ОЕЯМЪЛ Б ПЮЯЙПШРХХ ДСЛ Х ОЕПЕФХБЮМХИ ЯБНЕЦН ЦКЮБМНЦН ЦЕПНЪ, рНКЯРНИ Б ЙЮФДНЛ НРДЕКЭМНЛ ЯКСВЮЕ ЯМЮВЮКЮ ОЕПЕЯЙЮГШБЮЕР ЯНДЕПФЮМХЕ ОПНЯКСЬЮММНИ ХЛ ОЕЯМХ, Ю ГЮРЕЛ НОХЯШБЮЕР МЮЯРПНЕМХЕ, Я ЙНРНПШЛ НМ ЕЕ ЯКСЬЮЕР. рЮЙ, Б ЦКЮБЕ уу ВХРЮЕЛ: ╚оЕЯМЪ АШКЮ РЮЙЮЪ: ╚бШЯНУМЕР ГЕЛКЪ МЮ ЛНЦХКЕ ЛНЕИ √ Х ГЮАСДЕЬЭ РШ ЛЕМЪ, ПНДМЮЪ ЛЮРЭ! оПНПЮЯРЕР ЙКЮДАХЫЕ ЛНЦХКЭМНИ РПЮБНИ √ ГЮЦКСЬХР РПЮБЮ РБНЕ ЦНПЕ, ЛНИ ЯРЮПШИ НРЕЖ. яКЕГШ БШЯНУМСР МЮ ЦКЮГЮУ ЯЕЯРПШ ЛНЕИ, СКЕРХР Х ЦНПЕ ХГ ЯЕПДЖЮ Е╦. мН МЕ ГЮАСДЕЬЭ ЛЕМЪ РШ, ЛНИ ЯРЮПЬХИ АПЮР, ОНЙЮ МЕ НРНЛЯРХЬЭ ЛНЕИ ЯЛЕПРХ. мЕ ГЮАСДЕЬЭ РШ ЛЕМЪ, Х БРНПНИ ЛНИ АПЮР, ОНЙЮ МЕ КЪФЕЬЭ ПЪДНЛ ЯН ЛМНИ. цНПЪВЮ РШ, ОСКЪ, Х МЕЯЕЬЭ РШ ЯЛЕПРЭ, МН МЕ РШ КХ АШКЮ ЛНЕИ БЕПМНИ ПЮАНИ? гЕЛКЪ ВЕПМЮЪ, РШ ОНЙПНЕЬЭ ЛЕМЪ, МН МЕ Ъ КХ РЕАЪ ЙНМЕЛ РНОРЮК? уНКНДМЮ РШ, ЯЛЕПРЭ, МН Ъ АШК РБНХЛ ЦНЯОНДХМНЛ. лН╦ РЕКН БНГЭЛЕР ГЕЛКЪ, ЛНЧ ДСЬС ОПХЛЕР МЕАН╩. оНДПНАМН ОЕПЕДЮБ ЯНДЕПФЮМХЕ ЩРНИ ЯОЕРНИ уЮМЕТХ ОЕЯМХ, рНКЯРНИ НРЛЕВЮЕР, ВРН ╚уЮДФХ-лСПЮР БЯЕЦДЮ ЯКСЬЮК ЩРС ОЕЯМЧ Я ГЮЙПШРШЛХ ЦКЮГЮЛХ Х, ЙНЦДЮ НМЮ ЙНМВЮКЮЯЭ ОПНРЪФМНИ, ГЮЛХПЮЧЫЕИ МНРНИ, БЯЕЦДЮ ОН-ПСЯЯЙХ ЦНБНПХК: ╚уНПНЬ ОЕЯМЪ, СЛМШИ ОЕЯМЪ╩. мЕКЭГЪ МЕ НРЛЕРХРЭ СДХБХРЕКЭМСЧ ЯУНФЕЯРЭ ОПХБЕДЕММНЦН РНКЯРНБЯЙНЦН РЕЙЯРЮ Я БШЬЕЖХРХПНБЮММНИ ЯРХУНРБНПМНИ ЕЦН ОЕПЕПЮАНРЙНИ тЕРЮ. б ╚уЮДФХ-лСПЮРЕ╩ ОЕЯМЪ ЩРЮ, МЮ МЮЬ БГЦКЪД, МЕЯЕР БЮФМСЧ ЙНЛОНГХЖХНММСЧ ТСМЙЖХЧ. дСЛЮЕРЯЪ, СФЕ Б ЩРНЛ НРПШБЙЕ, НОХЯШБЮЪ БНЯОПХЪРХЕ уЮДФХ-лСПЮРНЛ МЮПНДМНИ ОЕЯМХ, ОНЯБЪЫЕММНИ ЙПНБНЛЫЕМХЧ, рНКЯРНИ ОПЮЙРХВЕЯЙХ═ ОПЕДЯЙЮГЮК АСДСЫСЧ РПЮЦХВЕЯЙСЧ ЙНМЖНБЙС ОНБЕЯРХ, ГЮБЕПЬЮЧЫСЧЯЪ, ЙЮЙ ХГБЕЯРМН, ЦХАЕКЭЧ Х ЯЮЛНЦН уЮДФХ-лСПЮРЮ, Х БЯЕУ ЕЦН ЯНПЮРМХЙНБ. оН рНКЯРНЛС, ВЕКНБЕЙ ЯРНКЭ МЕПЮБМНДСЬМШИ Й ЙПНБМНИ ЛЕЯРХ, МЕ ЛНЦ ЯОНЙНИМН ЯХДЕРЭ Х ФДЮРЭ ХГБЕЯРХИ Н ЯСДЭАЕ ЯБНХУ ПНДМШУ, МЮУНДЪЫХУЯЪ Б ОКЕМС═ С ьЮЛХКЪ. нОПЕДЕКЕММНЕ ГМЮВЕМХЕ ДКЪ ПЮЯЙПШРХЪ НАПЮГЮ ЦКЮБМНЦН ЦЕПНЪ, ХЛЕЕР Х БЙКЧВЕММЮЪ Б уу111 ЦКЮБС ДПСЦЮЪ ХЯОНКМЕММЮЪ уЮМЕТНИ ОЕЯМЪ.═ рЧПЙЯЙЮЪ МЮПНДМЮЪ КЕЙЯХЙЮ═ Х ТПЮГЕНКНЦХЪ МЮХАНКЕЕ СДЮВМН БЙКЧВЕМШ═ рНКЯРШЛ Б ЯЧФЕРМН-ЯЛШЯКНБНИ ЯРПНИ═ ОНБЕЯРХ ╚уЮДФХ-лСПЮР╩, ЦДЕ НМХ ЯКСФЮР═ Х═ ПЮЯЙПШРХЧ ЯЧФЕРЮ Х ТНПЛХПНБЮМХЧ ЙНЛОНГХЖХХ ОПНХГБЕДЕМХЪ.

════════ лЮРЕПХЮК ЩРНР рНКЯРНИ ББНДХР Б ОНБЕЯРЭ ОНЯПЕДЯРБНЛ ОПНГЮХВЕЯЙНЦН ЖХРХПНБЮМХЪ ЯНДЕПФЮМХЪ РПЕУ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ: ╚оЕЯМЪ Н цЮЛГЮРЕ╩, ╚бШЯНУМЕР ГЕЛКЪ МЮ ЛНЦХКЕ ЛНЕИ╩ Х ╚оЕЯМЪ оЮРХЛЮР╩.═ оЕПБЮЪ ХГ МЮГБЮММШУ ОЕЯЕМ ОПХБКЕЙЮЕР БМХЛЮМХЕ АНЦЮРНИ ОЮКХРПНИ УСДНФЕЯРБЕММШУ НЯНАЕММНЯРЕИ Х ЪГШЙНБШЛ ЯБНЕНАПЮГХЕЛ.══ яКЕДСЕР НРЛЕРХРЭ, ВРН РЕЙЯР ЩРНИ═ ОЕЯМХ, ЙЮЙ ОНЙЮГШБЮЕР ЮМЮКХГ══ ПЮГМШУ ПЕДЮЙЖХИ ОНБЕЯРХ ОНДБЕПЦЮКЯЪ═ ЮБРНПНЛ ЛМНЦНВХЯКЕММШЛ ОПЮБЙЮЛ. рНКЯРНИ, ЙЮЙ АКЕЯРЪЫХИ ЯРХКХЯР, ЬКХТНБЮК ЙЮФДНЕ ЯКНБН, Х Б НЙНМВЮРЕКЭМНИ ПЕДЮЙЖХХ ОЕЯМЪ ОПЕДЯРЮКЮ Б ЯКЕДСЧЫЕЛ БХДЕ: ╚┘ЙЮЙ ДФХЦХР цЮЛГЮР СЦМЮК Я ЯБНХЛХ ЛНКНДЖЮЛХ Я ПСЯЯЙНИ ЯРНПНМШ РЮАСМ АЕКШУ═══════════════ ЙНМЕИ. йЮЙ ОНРНЛ ЕЦН МЮЯРХЦ ГЮ рЕПЕЙНЛ ПСЯЯЙХИ ЙМЪГЭ Х ЙЮЙ НМ НЙПСФХК ЕЦН ЯБНХЛ, ЙЮЙ КЕЯ, АНКЭЬХЛ БНИЯЙНЛ. оНРНЛ, ОЕКНЯЭ Н РНЛ, ЙЮЙ цЮЛГЮР ОНПЕГЮК КНЬЮДЕИ Х Я ЛНКНДЖЮЛХ ЯБНХЛХ ГЮЯЕК ГЮ ЙПНБЮБШЛ ГЮБЮКНЛ САХРШУ ЙНМЕИ Х АХКЯЪ Я ПСЯЯЙХЛХ ДН РЕУ ОНП, ОНЙЮ АШКХ ОСКХ Б ПСФЭЪУ Х ЙХМФЮКШ МЮ ОНЪЯЮУ, Х ЙПНБЭ Б ФХКЮУ. мН ОПЕФДЕ ВЕЛ СЛЕПЕРЭ, цЮЛГЮР СБХДЮК ОРХЖ МЮ МЕАЕ Х ГЮЙПХВЮК ХЛ: ╚бШ, ОЕПЕК╦РМШЕ ОРХЖШ КЕРХРЕ Б МЮЬХ ДНЛЮ Х ЯЙЮФХРЕ БШ МЮЬХЛ ЯЕЯРПЮЛ, ЛЮРЕПЪЛ Х АЕКШЛ ДЕБСЬЙЮЛ, ВРН СЛЕПКХ ЛШ БЯЕ ГЮ УЮГЮБЮР. яЙЮФХРЕ ХЛ, ВРН МЕ АСДСР МЮЬХ РЕКЮ КЕФЮРЭ Б ЛНЦХКЮУ, Ю ПЮЯРЮЯЙЮЧР Х НЦНКНДЮЧР МЮЬХ ЙНЯРХ ФЮДМШЕ БНКЙХ Х БШЙКЧЧР ЦКЮГЮ МЮЛ ВЕПМШЕ БНПНМШ╩ .

бЮФМН НРЛЕРХРЭ РНР ТЮЙР, ВРН БН БЯЕУ ПЕДЮЙЖХЪУ рНКЯРНИ ЯНУПЮМЪЕР ЯРХУНРБНПМН-ОЕЯЕММСЧ, Ю МЕ ЙМХФМН-ПХТЛНБЮММСЧ ТНПЛС═ ОНДКХММХЙЮ. оХЯЮРЕКЭ ОПХ ЩРНЛ НПХЕМРХПСЕРЯЪ МЮ ОНЩРХЙС РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ, МЮ РЕЛЮРХЙС ЮМЮКНЦХВМШУ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ. йЮЙ ПЕГСКЭРЮР,═ рНКЯРНИ Я ЛЮЙЯХЛЮКЭМН БНГЛНФМНИ═ РНВМНЯРЭЧ ЯНУПЮМЪЕР═ ЯЛШЯКНБНЕ Х ХДЕИМНЕ ЯНДЕПФЮМХЕ ОЕЯМХ, РЮЙХЕ УЮПЮЙРЕПМШЕ ДКЪ РЧПЙЯЙХУ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ ЯРХКХЯРХВЕЯЙХЕ ОПХЕЛШ, ЙЮЙ ОЮПЮККЕКХГЛ, ЯПЮБМЕМХЪ НАПЮГМН-ЩЛНЖХНМЮКЭМНЦН УЮПЮЙРЕПЮ, ЩОХРЕРШ, ДХЮКНЦХВЕЯЙЮЪ ТНПЛЮ═ Х Р.Д.

════════ гЮЛЕРХЛ, ВРН Б ПЮММХУ БЮПХЮМРЮУ ОПЕНАКЮДЮЧР МЕОНМЪРМШУ ДКЪ ПСЯЯЙНЦН ВХРЮРЕКЪ ЯКНБ, Х ЯНДЕПФЮМХЕ ОЕЯМХ АШКН СБЕДЕМН НР ЯНАЯРБЕММН РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ. рНКЯРНИ ЯНЙПЮЫЮЕР РЕЙЯР ОЕЯМХ, ДНЯРХЦЮЪ ЩРХЛ, ЙЮЙ МЮЛ ЙЮФЕРЯЪ, БН-ОЕПБШУ, СЛЕМЭЬЕМХЕ НАЗ╦ЛЮ ЯКХЬЙНЛ ПЮЯРЪМСРНИ ОЕЯМХ (Б ОЕПБНМЮВЮКЭМШУ ПЕДЮЙЖХЪУ НМЮ ГЮМХЛЮКЮ РПХ ОЕВЮРМШЕ ЯРПЮМХЖШ). б ПЕГСКЭРЮРЕ ЩРНЦН РЮЙНЕ ЛЮКЕМЭЙНЕ, МН БЮФМНЕ Б ЙНЛОНГХЖХНММНЛ ЙКЧВЕ БЙПЮОКЕМХЕ ЩКЕЛЕМРНБ РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ ЯРЮМНБХРЯЪ АНКЕЕ ЙНЛОЮЙРМШЛ. бН-БРНПШУ, ЯНБЕПЬЕММН ЦПЮЛНРМН ОНЯРСОЮЕР рНКЯРНИ, ЙНЦДЮ БШВЕПЙХБЮЕР ЯСЦСАН ЛЕЯРМСЧ Х МЕОНМЪРМСЧ ТПЮГЕНКНЦХЧ ОНДКХММХЙЮ, ГЮЦПНЛНФДЮЧЫСЧ БШПЮГХРЕКЭМНЯРЭ Х ОНЩРХВМНЯРЭ ОЕЯМХ. рЮЙ, рНКЯРНИ БШВЕПЙМСК БШПЮФЕМХЕ - ╚нОЪРЭ ЯРЮК ЦНБНПХРЭ уЮЛГЮР ЯБНХЛ РНБЮПХЫЮЛ: ╚ЦХУХМЯЙХИ МЮХА юУ-бЕПДШ-лЮЦНЛЮ, БЕПМН, РЮЙФЕ ЯРНХР МЮ ЦНПЕ Я ЯБНЕИ ОЮПРХЕИ. сЯКШУЮБЬХ ЬСЛ МЮЬЕИ ДПЮЙХ┘╩, ХКХ ПЕКХЦХНГМН-ЛХЯРХВЕЯЙНЕ √ ╚б ЩРНР ДЕМЭ ЦСПХХ ПЮИЯЙХЕ ЯЛНРПЪР ХГ НЙНМ Я МЕАЮ МЮ МЮЯ Х КЧАСЧРЯЪ; НМХ ЯЯНПЪРЯЪ, БШАХПЮЪ ХГ МЮЯ ЯЕАЕ ЛСФЮ Х РЕЛ ХГ МЮЯ, ЙРН АСДЕР УПЮАПЕИ √ ЙЮФДЮЪ ОПЕД ОНДПСЦНИ ЯБНЕИ АСДЕР УБЮЯРЮРЭЯЪ┘ йРН ХГ БЮЯ АСДЕР РПСЯ АСДЕР ЯРШДМН ЕЛС ОЕПЕД АНЦНЛ╩ Х Р. Д. бН БЯЕУ ОНЯКЕДСЧЫХУ БЮПХЮМРЮУ ОЕЯМХ Н цЮЛГЮРЕ ЯРПЕЛКЕМХЪ рНКЯРНЦН Й ЯНЙПЮЫЕМХЧ Х УСДНФЕЯРБЕММНЛС СКСВЬЕМХЧ ОНДКХММХЙЮ, НЯБНАНФДЕМХЪ ОЕЯЕММНЦН РЕЙЯРЮ НР КХЬМХУ ОНДПНАМНЯРЕИ ЕЫЕ АНКЕЕ БНГПЮЯРЮЕР.════ с.а. дЮКЦЮР Б ЙМХЦЕ ╚тНКЭЙКНП Х КХРЕПЮРСПЮ дЮЦЕЯРЮМЮ╩══ СЙЮГШБЮЕР: ╚рНКЯРНЛС НВЕМЭ МПЮБХКЮЯЭ ┘ ОЕЯМЪ Н уЮЛГЮРЕ Х НМ, КЧАСЪЯЭ ЙПЮЯНРНЧ ОНДКХММХЙЮ, ОНЛЕЫЮЕР Е╦ Б ЯБНЧ ОЕПБСЧ ПЕДЮЙЖХЧ ОНБЕЯРХ ОНКМНЯРЭЧ. мН Б ОПНЖЕЯЯЕ РБНПВЕЯЙНИ НАПЮАНРЙХ ВЕПМНБШУ ПСЙНОХЯЕИ ОНБЕЯРХ ОЕЯМЪ ЩРЮ Б НГМЮВЕММНЛ ОЕПБНМЮВЮКЭМНЛ БХДЕ, БЕПНЪРМН, ОНЙЮГЮКЮЯЭ рНКЯРНЛС ЯКХЬЙНЛ ПЮЯРЪМСРНИ, Я ЛЮЯЯНИ ХГКХЬМХУ ОНДПНАМНЯРЕИ, ГЮЦПНЛНФДЮЧЫХУ ЕЦН ОНБЕЯРБНБЮРЕКЭМШИ РЕЙЯР, Х НМ, ОНДВХМЪЪЯЭ УСДНФЕЯРБЕММШЛ РПЕАНБЮМХЕЛ БЯЕИ ОНБЕЯРХ, ОПНДНКФЮЕР ЕЫ╦ АНКЕЕ ЯНЙПЮЫЮРЭ ЩРС ОЕЯМЧ. оПХ ЩРНЛ ОНКМНЯРЭЧ ЯНУПЮМЪЪ МЮХАНКЕЕ БЮФМШЕ Б ЯЛШЯКНБНЛ Х ОНЩРХВЕЯЙНЛ НРМНЬЕМХЪУ ВЮЯРХ ОЕЯМХ╩ (2, Я. 13).

════════ яНЦКЮЬЮЪЯЭ Я ХЯЯКЕДНБЮРЕКЭМХЖЕИ, НРЛЕРХЛ РНР ТЮЙР, ВРН═ МЮЯЙНКЭЙН АНЦЮРШЛ Х ПЮГМННАПЮГМШЛ ОНЙЮГЮКЯЪ БЕКХЙНЛС ОХЯЮРЕКЧ РЧПЙЯЙХИ ТНКЭЙКНП, ВРН НМ ХЛ АСЙБЮКЭМН ОПНМХГЮК РЕЙЯР ОНБЕЯРХ ╚уЮДФХ-лСПЮР╩.

════════ б УНДЕ ЕЦН ОЕПЕПЮАНРЙХ ГЮЛЕРМЮ РЮЙЮЪ РЕМДЕМЖХЪ: рНКЯРНИ ВЮЯРХВМН ЖХРХПСЕР, Ю ЩОХГНДЮЛХ ОЕПЕЯЙЮГШБЮЕР ОЕЯМЧ ЯБНХЛХ ЯКНБЮЛХ. мН ХДЕИМНЕ Х ЯЛШЯКНБНЕ ЯНДЕПФЮМХЕ ЦНПЯЙХУ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ ОНКМНЯРЭЧ ЯНУПЮМЪЕРЯЪ Х НР ГЮЛЕЫЕМХЪ ОПХ╦ЛНБ ЖХРЮЖХХ БНКЭМШЛ ОЕПЕЯЙЮГНЛ МЕ ЯРПЮДЮЕР. яРНХР НАПЮРХРЭ БМХЛЮМХЕ, МЮ ЙЮЙХЕ ФЕПРБШ ЬЕК ЦНПДШИ ЦЕПНИ, ОНБЕКХРЕКЭ ЙЮБЙЮГЯЙХУ ЦНП. аШРЭ ОКЕМЕММШЛ ДКЪ МЕЦН √ ЩРН ОЕВЮРЭ ОНГНПЮ, Ю ОНЦХАМСРЭ, ХЯРПЮРХБ ОНЯКЕДМЧЧ ОСКЧ √ ЩРН ВЕЯРЭ Х ЯКЮБЮ ДФХЦХРЮ. пЕЬЕМХЕ цЮЛГЮРЮ ГЮ БШАНПНЛ ОНЯКЕДМЕЦН. оПЕДВСБЯРБСЪ ЦХАЕКЭ, НМ НАПЮЫЮЕРЯЪ Й ЯЮЛШЛ АКХГЙХЛ Х ДНПНЦХЛ ЕЦН ЯЕПДЖС КЧДЪЛ, Ю РЮЙФЕ Й ОПХПНДЕ. х БЯ╦ ЩРН, ЙНМЕВМН ФЕ, ЯБНИЯРБЕММН ЙЮБЙЮГЯЙНЛС МЮПНДС ЯНЦКЮЯМН ЕЦН ЛЕМРЮКХРЕРС, РНВМЕЕ, МЮХАНКЕЕ НРБЮФМНИ ВЮЯРХ ФХРЕКЕИ ЦНП. б ХГБЕЯРМНЛ ЯЛШЯКЕ ЯКНБЮ ЦХАЕКЭ ФХБНРМШУ НР ПСЙХ ЦЕПНЪ √ БШМСФДЕММЮЪ ФЕЯРНЙНЯРЭ Б ЖЕКЪУ ЯЮЛННАНПНМШ. ю Я ДПСЦНИ ЯРНПНМШ √ ЩРН БШПЮФЕМХЕ НРБЮЦХ Х МЮОНПХЯРНЯРХ. хМРЕПЕЯМН, ВРН рНКЯРНЛС НВЕМЭ МПЮБХКНЯЭ ╚БЯРСОКЕМХЕ╩ Й ЩРНИ ОЕЯМЕ √═ ╚┘ДНЦНМЪЕР МЮ АШЯРПШУ ЙПШКЭЪУ Х КНБХР НЯРПШЛХ ЙНЦРЪЛХ┘╩ ЯБНЕИ ОНЩРХВМНЯРЭЧ. б НЙНМВЮРЕКЭМШИ РЕЙЯР уЮДФХ-лСПЮРЮ ЩРХ МЮВЮКЭМШЕ ЯРПНЙХ МЕ БНЬКХ, МН рНКЯРНИ ОНДВЕПЙМСК Х БШДЕКХК ХУ Б ВЕПМНБШУ ГЮОХЯЪУ. гЮЙНМНЛЕПМН, Х РН, ВРН ЩРЮ ЯРПНЙЮ БШДЕКЕМЮ ОХЯЮРЕКЕЛ ЕЫЕ Б ОХЯЭЛЕ, ЮДПЕЯНБЮММНЛ═ тЕРС ОХЯЭЛН, МЮОХЯЮММНЛ ГЮДНКЦН ДН МЮВЮКЮ ПЮАНРШ МЮД ╚уЮДФХ-лСПЮРНЛ╩, Х РН, ВРН ЮДПЕЯЮР ОНЯВХРЮК ХЯОНКЭГНБЮМХЕ рНКЯРШЛ ЩКЕЛЕМРНБ РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ МЕЯНЛМЕММНИ СДЮВЕИ, НУЮПЮЙРЕПХГНБЮБ ЕЦН ЙЮЙ ВСДМШИ НАПЮГЕЖ БНЯРНВМНИ ОНЩГХХ. рЮЙ ПНДХКНЯЭ═ ТЕРНБЯЙНЕ ЯРХУНРБНПМНЕ ОНЯБЪЫЕМХЕ рНКЯРНЛС, ОНЛЕЫЕММНЕ ХЛ Б ФСПМЮКЭМНИ ОСАКХЙЮЖХХ БЛЕЯРЕ Я РПЕЛЪ ОЕПЕКНФЕМХЪЛХ ЯЛЕПРМШУ ОЕЯЕМ. аСДСВХ ГМЮРНЙНЛ Х РНМЙХЛ ЖЕМХРЕКЕЛ ОНЩГХХ бНЯРНЙЮ, ЯБНИЯРБЕММШЛ ЕИ ЛЕРЮТНПЮЛ Х ЩОХРЕРЮЛ, ю.ю. тЕР, ПЮГСЛЕЕРЯЪ, РНВМН ГМЮК, ВРН, ВРН ЯЛЕКЭВЮЙНБ РЧПЙХ ОПХБШЙКХ ЯПЮБМХБЮРЭ ХЛЕММН Я ЪЯРПЕАНЛ, РНЦДЮ, ЙЮЙ ДКЪ ПСЯЯЙНЦН ВЕКНБЕЙЮ АНКЕЕ ОПХБШВМН ЯПЮБМЕМХЕ═ Я ╚ЯНЙНКНЛ ЪЯМШЛ╩, ЙЮЙ ЩРН ОНБЯЕЛЕЯРМН БЯРПЕВЮЕРЯЪ Б ПСЯЯЙНЛ ТНКЭЙКНПЕ. б ЯКНБЕ ╚ЯНЙНК╩ ЛЕФДС ЯРПНЙ ВХРЮЕРЯЪ СЛЕМЭЬХРЕКЭМН-КЮЯЙЮРЕКЭМНЕ МЮГБЮМХЕ, Ю ЪЯРПЕА НКХЖЕРБНПЪЕР НРВЮЪММНЯРЭ, АШЯРПНРС Х ЯРПЕЛХРЕКЭМНЯРЭ.

════════ тЕР МЕ ЯКСВЮИМН ОПХАЕЦЮЕР Й РЮЙХЛ ЯЛЕКШЛ ЯПЮБМЕМХЪЛ. нМ МЕ ЛНЦ МЕ НЯНГМЮБЮРЭ, ВРН ЯЛШЯК ЛЮКЕМЭЙНИ ОЕЯМХ ЦНПЮГДН ЬХПЕ Е╦ ЯСАЗЕЙРХБМНЦН ЯНДЕПФЮМХЪ. бЕДЭ Х рНКЯРНИ, УЮПЮЙРЕПХГСЪ АЕЯЯРПЮЬМСЧ Х ЩМЕПЦХВМСЧ МЮРСПС уЮДФХ-лСПЮРЮ, БЯЙПШБЮЕР НРРЕМЙХ ВСБЯРБ МЮЯРПНЕМХИ Х ОЕПЕФХБЮМХИ ЯБНЕЦН ЦЕПНЪ; Б РН ФЕ ЯЮЛНЕ БПЕЛЪ ОЕЯМЪ Н цЮЛГЮРЕ Б НОПЕДЕК╦ММНИ ЯРЕОЕМХ ЪБКЪЕРЯЪ ДБХЦЮРЕКЕЛ ОНБЕЯРБНБЮМХЪ рНКЯРНЦН Н уЮДФХ-лСПЮРЕ, ОНЛНЦЮЕР Б НОПЕДЕКЕМХХ СВЮЯРХ ЩРНЦН ВЕКНБЕЙЮ.

════════ оЕЯМЧ ╚бШЯНУМЕР ГЕЛКЪ МЮ ЛНЦХКЕ ЛНЕИ╩ рНКЯРНИ РЮЙФЕ НРМНЯХР Б ОНБЕЯРХ Й ╚ОНЩГХХ НЯНАЕММНИ ЩМЕПЦХВЕЯЙНИ ФХГМХ╩. х ГДЕЯЭ ГБСВЮР ФХГМЕСРБЕПФДЮЧЫХЕ ЛНРХБШ, БНЯОЕБЮЕРЯЪ ЯХКЮ Х МЕОПЕЙКНММНЯРЭ ВЕКНБЕЙЮ Б АНПЭАЕ, ОПХВЕЛ, МЕ РНКЭЙН Я РЕЛХ БПЮЦЮЛХ, Я ЙНРНПШЛХ НМ МЕОНЯПЕДЯРБЕММН ЯРЮКЙХБЮЕРЯЪ МЮ БНИМЕ, МН ДЮФЕ Х Б АНПЭАЕ ЯН ЯЛЕПРЭЧ. рНКЯРНИ ОПХБНДХР Е╦ Б ЯКЕДСЧЫЕЛ БХДЕ: ╚бШЯНУМЕР ГЕЛКЪ МЮ ЛНЦХКЕ ЛНЕИ - Х ГЮАСДЕЬЭ РШ ЛЕМЪ ЛНЪ ПНДМЮЪ ЛЮРЭ, ОНЯКЕ ЛЕМЪ! оНПЮЯРЕР ЙКЮДАХЫЕ ЛНЦХКЭМНИ РПЮБНИ √ ГЮЦКСЬХР РПЮБЮ РБН╦ ЦНПЕ ЛНИ ЯРЮПШИ НРЕЖ. яК╦ГШ БШЯНУМСР МЮ ЦКЮГЮУ ЯЕЯРПШ ЛНЕИ, СКЕРХР Х ЦНПЕ ХГ ЯЕПДЖЮ Е╦. мН МЕ ГЮАСДЕЬЭ ЛЕМЪ РШ, ЛНИ ЯРЮПЬХИ АПЮР, ОНЙЮ МЕ НРНЛЯРХЬЭ ЛНЕИ ЯЛЕПРХ. мЕ ГЮАСДЕЬЭ РШ ЛЕМЪ, Х БРНПНИ ЛНИ АПЮР, ОНЙЮ МЕ КЪФЕЬЭ ПЪДНЛ ЯН ЛМНИ. цНПЪВЮ РШ, ОСКЪ, Х МЕЯЕЬЭ РШ ЯЛЕПРЭ, МН МЕ РШ КХ АШКЮ ЛНЕИ БЕПМНИ ПЮАНИ? гЕЛКЪ ВЕПМЮЪ, РШ ОНЙПНЕЬЭ ЛЕМЪ, МН МХ Ъ КХ РЕАЪ ЙНМЕЛ РНОРЮК? уНКНДМЮ РШ, ЯЛЕПРЭ, МН Ъ АШК РБНХЛ ЦНЯОНДХМНЛ. лН╦ РЕКН БНГЭЛЕР ГЕЛКЪ, ЛНЧ ДСЬС ОПХЛЕР МЕАН╩.

════════ цНБНПХРЭ Н ГМЮВЕМХХ ЩКЕЛЕМРНБ РЧПЙЯЙНЦН ТНКЭЙКНПЮ Б ОНБЕЯРХ √ ЩРН, ОН МЮЬЕЛС ЛМЕМХЧ, НОПЕДЕКХРЭ МЮПНДМШИ ЯЛШЯК РЧПЙЯЙНИ ОЕЯМХ. гДЕЯЭ БНЯОЕБЮЕРЯЪ ЛСФЕЯРБЕММШИ БКЮЯРЕКХМ ОПХПНДШ, ДКЪ ЙНРНПНЦН МЕ ЯРПЮЬМЮ БПЮФЕЯЙЮЪ ОСКЪ. дЮ, НМЮ МЕЯЕР ОНЦХАЕКЭ, МН БЯ╦-РЮЙХ ЪБКЪЕРЯЪ ПЮАНИ ВЕКНБЕЙЮ. цЕПНЪ-ДФХЦХРЮ МЕ ЯРПЮЬХР Х ГЕЛКЪ, ЙНРНПЮЪ ОНЙПНЕР ЕЦН ОНЯКЕ ЯЛЕПРХ, ОНРНЛС ВРН НМ НЯНГМЮ╦Р: ГЕЛКЧ ВЕПМСЧ НМ БЯ╦-РЮЙХ ╚ЙНМ╦Л РНОРЮК╩.

═════════ рНКЯРНИ═ ОПНМХЖЮРЕКЭМН БНЯЯРЮМНБХК РЕЙЯР ЦНПЯЙНИ ОЕЯМХ, ОНДВХМ╦ММШИ НАЫЕЛС УСДНФЕЯРБЕММНЛС ГЮЛШЯКС, МН ОПХБЕДЕММШИ НРПШБНЙ ББНДХРЯЪ Б РЙЮМЭ ОНБЕЯРХ МЕ РНКЭЙН ЙЮЙ ОПЕЙПЮЯМШИ НАПЮГЕЖ ЦНПЯЙНИ ОНЩГХХ, МН Х ЙЮЙ ДНОНКМХРЕКЭМЮЪ УЮПЮЙРЕПХЯРХЙЮ уЮДФХ-лСПЮРЮ, ОНЛНЦЮЧЫЮЪ Б ПЮЯЙПШРХХ ЕЦН БМСРПЕММХУ ВСБЯРБ, ОЕПЕФХБЮМХИ Х НЫСЫЕМХИ.═ лЕФДС ЯРПНЙ МЮДН ОНМХЛЮРЭ, ВРН ЦЕПНИ МЕ АНХРЯЪ ЯЛЕПРХ, ЯОНЙНИМН ЛНФЕР БЯРПЕРХРЭ Е╦ Б КХЖН, ХАН Х МЮД МЕИ ЙЮБЙЮГЯЙХИ ДФХЦХР БЯЕЦДЮ АШК ЦНЯОНДХМНЛ. гДЕЯЭ ФЕ ХМРЕПЕЯМН НРЛЕРХРЭ, ВРН ОНЛХЛН ЯЛШЯКНБНЦН ЯНДЕПФЮМХЪ, рНКЯРНИ СВХРШБЮЕР Х Е╦ ЛСГШЙЮКЭМНЕ НТНПЛКЕМХЕ. хГБЕЯРМН, ВРН Б ВЕПМНБШУ МЮАПНЯЙЮУ НМ ЦНБНПХК Н ╚РНПФЕЯРБЕММН ЦПСЯРМНЛ МЮОЕБЕ ОЕЯМХ ╚бШЯНУМЕР ГЕЛКЪ┘╩ Х Н РНЛ, ВРН ЩРЮ ОЕЯМЪ ╚ЙНМВЮКЮЯЭ ОПНРЪФМНИ ГЮЛХПЮЧЫЕИ МНРНИ╩. щРЮ ДЕРЮКЭ ЦНБНПХР Н ЛМНЦНЛ. рНКЯРНИ, АСДСВХ МЮ йЮБЙЮГЕ, ЯЮЛ МЕНДМНЙПЮРМН ЯКСЬЮК ХЯОНКМЕМХЕ═ МЮПНДМШУ ОЕЯЕМ Х ОПХ ЩРНЛ НМ МЕ РНКЭЙН ХМРЕПЕЯНБЮКЯЪ ХУ ЯКНБЕЯМШЛ ЯНДЕПФЮМХЕЛ, БНЯРНВМШЛ ЙНКНПХРНЛ, МН Х ЛСГШЙЮКЭМШЛ ЯНОПНБНФДЕМХЕЛ.═

════════ яБНЕИ ОНБЕЯРЭЧ ╚уЮДФХ-лСПЮР╩ рНКЯРНИ ОНДБЕК ЯБНЕНАПЮГМШИ ХРНЦ РБНПВЕЯЙНЦН БНЯОПХЪРХЪ Х ХЯОНКЭГНБЮМХЪ Б ПСЯЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ у1у БЕЙЮ ЯЛЕПРМШУ ОЕЯЕМ РЧПЙНБ.

═══════════════════════════════════ кх р е п ю р с п ю

1. ю.ю. аЕЯРСФЕБ-лЮПКХМЯЙХИ. яНВХМЕМХЪ Б 2-У РНЛЮУ. лНЯЙБЮ, 1958.

2. с.а. дЮКЦЮР. тНКЭЙКНП Х КХРЕПЮРСПЮ дЮЦЕЯРЮМЮ. лНЯЙБЮ, 1961.

3. к.м. рНКЯРНИ. яНАПЮМХЕ ЯНВХМЕМХИ Б 22 РНЛЮУ. лНЯЙБЮ, 1984.

4. ю.ю. тЕР. яНВХМЕМХЪ Б 2-У РНЛЮУ. лНЯЙБЮ, 1989.

═════════════════════════════════════ у ж к ю я ъ

═══════ лЪЦЮКЪДЪ ПСЯ ИЮГШВШКЮПШ ю.ю. аЕЯРСФЕБ-лЮПКХМЯЙХ, ю.ю. тЕР БЪ к.м. рНКЯРНИСМ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЪЙЯ НКСМЮМ РЖПЙ УЮКЦК ЮПШМШМ ЧКЖЛ ЛЮЫМШКЮПШ ЮПЮЬДШПШКШП.

AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatЬЖnaslШЭШnШn yaradШcШsШ, ЪdЪbХyyat tarХxХmХzХn sХstemlХ tЪdqХqatВШsШ, tЪblХЭatВШsШ, publХsХst, ЪdЪbХ ЪlaqЪlЪr mЖtЪxЪssХsХ F.KЧВЪrlХ mЖasХr fХlologХya elmХmХzХn sХmasШnШ, orХyentasХyasШnШ, gЪlЪcЪk ХnkХЬaf perspektХvlЪrХnХ, ЪdЪbХ meyar vЪ prХnslЪrХnХ mЖЪyyЪnlЪЬdХrЪn ЪdЪbХ ЬЪxsХyyЪtdХr. MХllХ ЪdЪbХyyat tarХxХ ХlЪ baЭlШ sХstemlХ tЪdqХqatШn, ЪdЪbХ-tarХxХ materХallarШn mЧvcud olmadШЭШ bХr dЧvrdЪ o ЪdЪbХyyatШmШzШn ВoxЪsrlХk, zЪngХn tarХxХnХ yaratmaq mХssХyasШnШ Чz ЖzЪrХnЪ gЧtЖrdЖ; mЖasХrlЪrХnХn, ЪdХb dostlarШnШn, maarХfpЪrvЪr zХyalШlarШmШzШn yaxШndan kЧmЪyХ, mЪnЪvХ yardШmШ vЪ dЪstЪyХ nЪtХcЪsХndЪ o qЪdЪr dЪ bЧyЖk olmayan zaman kЪsХyХndЪ klassХk vЪ mЖasХr ЪdЪbХyyat tarХxВХlХyХmХzХn bХr Вox ЪdЪbХ sХmalarШnШn hЪyat vЪ yaradШcШlШЭШ, dЧvrЖ, ХctХmaХ vЪ ЪdЪbХ mЖhХtХ haqqШnda zЪngХn materХal topladШ, onlarШ sХstemlЪЬdХrdХ, XX ЪsrХn ЪvvЪllЪrХndЪkХ ВaЭdaЬ ЪdЪbХyyat elmХnХn mЖЪyyЪn prХnsХp vЪ meyarlarШ ХlЪ elmХ tЪsnХfatШnШ verdХ.

Bu yЧndЪ aparШlan bЧyЖk mЖcadХlЪdЪ F.KЧВЪrlХ tЪk deyХldХ; dЧvrЖn tanШnmШЬ zХyalШlarШ vЪ ЪdХblЪrХ хsmayШl bЪy KaЬpХrХnskХ, EynЪlХ bЪy Sultanov, чmЪr FaХq NemanzadЪ, ъlХmЪrdan bЪy TopВubaЬov, YusХf VЪzХr вЪmЪnzЪmХnlХ, Abdulla ьaХq, Soltan MЪcХd QЪnХzadЪ, CЪlХl MЪmmЪdquluzadЪ, жzeyХr bЪy HacШbЪyov vЪ baЬqalarШ mЖntЪzЪm ЪlaqЪ saxlayШr, ЪldЪ etdХklЪrХ ЪdЪbХyyat tarХxХ materХallarmШ ona gЧndЪrХr, sЧhbЪtlЪrХndЪ ЪdЪbХ ХrsХmХzХn mЖxtЪlХf problemlЪrХ ХlЪ baЭlШ mЖbahХsЪ vЪ aparШrdШlar. O ХsЪ taleyХn, tanШdШЭШ zХyalШlarШn yaratdШЭШ ЬЪraХtdЪn maksХm sЪvХyyЪdЪ yararlanaraq mХnХllХk tarХxХ olan ЪdЪbХyyatШmШzШn sХstemlХ elmХ tarХxХnХ yaratmaq zЪrurЪtХnХ reallaЬdШrШrdШ. ъdХbХn gЧrdЖyЖ ХЬlЪrХn mХqyasШnШ, gЪrЪklХyХnХ dЪyЪrlЪndХrЪn Y.B.вЪmЪnzЪmХnlХ qЪdХrЬЖnaslarШ xatШrla╜yШr╜dШ: ╚BЖtЖn AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatmШ tЪsdХq edЪn tЪkcЪ bХr ad varsa, o da FХrХdunbЪy KЧВЪrlХdХr kХ, ЖВ cХld ╚AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШ tarХxХ╩ meydana gЪtХ╜rХb. Bu kХtab, ЬЪrqЬЖnas bХr ЪcnЪbХ yazsa ХdХ Avropada elmХ ХlЪ bЧyЖk ad qaza╜nardШ. GЧrЪsЪn bЪs bХzХm aramШzda FХrudХnbЪy KЧВЪrlХ cЪnablarШ kХmХ adamlarШn ЪmЪlЪ gЪlmЪsХnХ nХyЪ Ьux vЪ hЪvЪslЪ qarЬШlamШrШq╩.(l)

35 ХldЪn Вox davam edЪn elmХ-ЪdЪbХ, pedaqojХ fЪalХyyЪtХ dЧvrЖndЪ F.KЧВЪrlХ AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШ tarХxХnХn bХr sШra mЪrhЪlЪlЪrХ ХlЪ yanaЬШ, XшX Ъsr ЪdЪbХ ХrsХmХzХn dЪ Хlk elmХ tarХxХnХ yaradШb. Bu da dХqqЪtЪlayХqdХr kХ, ЪdХb mХllХ ЪdЪbХyyat tarХxХ ХlЪ baЭlШ Хlk tЪdqХqatlarШna M.F.Axundovla baЬlayШb. хlk ЪdЪ╜bХyyat tarХxВХmХzХn tЪdqХqatВШlШq fЪalХyyЪtХnЪ XшX Ъsr AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШn╜dan, hЪmХn dЧvrЖn ayrШ-ayrШ ЪdЪbХ ЬЪxsХyyЪtlЪrХnХn hЪyat vЪ yaradШcШlШЭШndan, o cЖmlЪdЪn dЪ M.F.Axundovun ХrsХndЪn baЬlamasШ obyektХv-tarХxХ faktorlarla, ЪdЪbХ-ХctХmaХ zЪmХnlЪ baЭlШ ХdХ. O, hЪr ЬeydЪn ЪvvЪl, ХkХ ЪsrХn qovЬaЭШnda M.F.Axundovun maarХfВХ realХst sЪnЪt konsepsХyasШnШn davamВШsШ vЪ layХqlХ varХsХ kХmХ meydana ВШxmШЬdШ. BЪdХХ yaradШcШlШqda mЖasХrlХyЪ, yenХ tЪfЪkkЖr tХpХnЪ bЧyЖk qХymЪt verdХyХ kХmХ, ЪdЪbХ tЪnqХd vЪ ЪdЪbХyyatЬЖnaslШЭШmШzШn da bu nЧqteyХ-nЪzЪrХ mЖdafХЪ etmЪsХnХ, hЪmХn sahЪdЪ varХslХk ЪlaqЪlЪrХnХn, davamlШ ЪnЪnЪlЪrХn yaranmasШnШ ХstЪyХrdХ.

DХgЪr tЪrЪfdЪn, ЪdХb ЖВЖn dЧvr, zaman kontekstХndЪ XшX Ъsr daha yaxШn, daha maraqlШ vЪ cЪlbedХcХ ХdХ. HЪmХn dЧvrЖn ЪdЪbХ ЬЪxsХyyЪtlЪrХnХn bХr qХsmХ hЪlЪ dЪ yaradШcШlШЭШm davam etdХrХrdХ. EynХ zamanda XшX Ъsr sЪnЪtkarlarШmШzШn qohumlarШ, dostlarШ, yaxШn ЖnsХyyЪtdЪ olanlar onunla ЪlaqЪ saxlayШr, Чz xatХrЪlЪrХnХ sЧylЪyХr, ЪllЪrХndЪ olan ЪdЪbХ-tarХxХ faktlarШ, materХallarШ, bЧyЖk hЪvЪslЪ tЪqdХm edХrdХlЪr kХ, bu da F.KЧВЪrlХnХn faktХkХ olaraq XшX Ъsr AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШm genХЬ mХqyasda tЪdqХq etmЪsХnХ ЬЪrtlЪndХrХrdХ.

TЪnqХdВХ ЪdЪbХyyatЬЖnas F.KЧВЪrlХ ХrsХnХn layХqlХ tЪdqХqatВШsШ, akademХk B.NЪbХyevХn sЧzlЪrХ ХlЪ desЪk, ╚KЧВЪrlХnХn ЪdЪbХyyatШmШzШn FЖzulХ, VaqХf, M.F.Axundov, ZakХr, S.ъ.ьХrvanХ kХmХ gЧrkЪmlХ sХmalarШnШn yaradШcШlШЭШna hЪsr edХlmХЬ tЪdqХqatШ onun AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШna Вox gЧzЪl aЬХna olduЭunu gЧstЪrХr. VaqХf, VХdadХ, NЪbatХ, ZakХr vЪ bХr sШra baЬqa AzЪrbaycan ЬaХrlЪrХnХn tЪrcЖmeyХ-hallarШna daХr Хlk genХЬ mЪlumat, ЪdЪbХyyatШmШzШn vЪ mЪdЪnХyyЪtХmХzХn fЪxrХ olan bЧyЖk M.F.Axundov haqqШnda bХrХncХ kХtab KЧВЪrlХ qЪlЪmХnЪ mЪxsusdur╩.(2, s.4)

ъdЪbХyyatda realХst sЪnЪt tХpХnЪ ЖstЖnlЖk verЪn ЪdЪbХyyat tarХxВХmХz bЪdХХ tЪcrЖbЪdЪ dЪ realХst yaradШcШlШq yolu seВЪn ЪdХblЪrЪ, realХzmХn ЪdЪbХ cЪrЪyan kХmХ yarandШЭШ vЪ tЪЬЪkkЖl etdХyХ XшX Ъsr ЪdЪbХyyatШna daha Вox yer verХrdХ. MЖЪllХfХn ╚Tatar komedХyalarШ╩ (1895) sХlsХlЪ mЪqalЪlЪrХ dЪ bunu bХr daha tЪsdХq edХr. O hЪmХn ЪsЪrХndЪ mХllХ dramaturgХyada realХst ЪnЪnЪnХn yaranmasШnШ, XшX ЪsrХn ХkХncХ yarШsШna ъ.HaqverdХyev, N.VЪzХrov, N.NЪrХmanov tЪrЪfХndЪn davam etdХrХlmЪsХnХ dХqqЪtlЪ ХzlЪyХr, realХst ЪdЪbХyyatШn yaranmasШnda baЬlШca maneЪyЪ ВevrХlЪn epХqonВu ЬerХ kЪskХn tЪnqХd edХr vЪ yazШrdШ kХ, bu ЪsЪr qЪhrЪmanlarШ deyХl, uzun mЖddЪt yaxШndan tanШdШЭШn, ХllЪrcЪ bХr yerdЪ oturub-durduЭun adamlar vЪ hЪr gЖn gЧz ЧnЖndЪ cЪrЪyan edЪn hadХsЪlЪrdХr.

M.F.Axundovun ╚HacШ qara╩ komedХyasШ 1903-cЖ ХldЪ ьuЬada hЪvЪskar cavanlar tЪrЪfХndЪn tamaЬaya qoyulub. TamaЬam dХqqЪtlЪ ХzlЪyЪ vЪ ЪsЪrdЪn dЪrХn zЧvq alan F.KЧВЪrlХ yazШrdШ: ╚HacШ qara╩ bХr sayaq doЭru vЪ dЖzgЖn yazШlШbdШr kХ, bu mЪrdХ xЪsХsХn ЪxlaqХ-ЪtvarШ, xЪsasЪt vЪ laХmХlХyХ cХfeyХ dЖnya ЖВЖn ХmanШ vЪ hЪtta ЪzХz canШnШ fЪna vermЪsХ, dЖnya malШ ЖВЖn yalan sЧylЪmЪyХ, and ХВmЪyХ bХr tЧvr tЪhlХl olunubdur kХ, guya mЪrhum MХrzЪ bЖtЖn ЧmrЖnЖ mЪzkur HacШ ХlЪ bХr yerdЪ keВХrХbdХr╩. (3)

╚Tatar komedХyalarШ╩nda F.KЧВЪrlХ M.F.Axundovun realХzmХn Ъsas prХnsХplЪrХndЪn olan tХpХk ЬЪraХtdЪ tХpХk obrazlar yaratmasШnШ tЪdqХq etmХЬ, bunu ЪdЪbХyyatШmШzda mЖsbЪt tendensХya kХmХ xЖsusХ gЧstЪrmХЬdХr. чz bЧyЖk sЪlЪfЪ M.F.Axundov kХmХ o da yenХ ЪsrХn astanasШnda ЪhalХnХn bЧyЖk bХr qХsmХnХn savadsШz olduЭu bХr ЧlkЪdЪ teatra, dramaturgХyaya, teatr estetХkasШna bЧyЖk ЪhЪmХyyЪt verХrdХ. SХlsХlЪyЪ daxХl olan ayrШ-ayn mЪqalЪlЪrdЪ realХst ЪdЪbХ ЪnЪnЪ vЪ onun prХnsХplЪrХ, ЪdЪbХ nЪzЪrХ meyarlarШ obyektХv mЧvqedЪn tЪhlХl olunur, son 30 ХldЪ AzЪrbaycan dramaturgХyasШnШn mЧvcud vЪzХyyЪtХ, yenХ janrlarШn yaranmasШ ЪhЪmХyyЪtlХ ЪdЪbХ hadХsЪ hesab edХlХrdХ. EpХqonВu xarakter daЬШyan, daha Вox erotХk hХsslЪrХn ХfadЪВХsХnЪ ВevrХlЪn ЬerlЪr ╚ХbarЪpЪrddazlШЭШna╩, ╚forma vЪ mЪz╜mun yeknЪsЪqlХyХnЪ╩ gЧrЪ tЪnqХd olunurdu. GЖnЖn tЪlЪblЪrХ ХlЪ ayaqlaЬmayan ЬerlЪr yazanlar ╚eЬq dЖЬkЖnlЪrХ╩ hesab edХlХrdХ. вox doЭru olaraq gЧstЪrХlХrdХ kХ, bu cЖr ЬaХrlЪrХn ala-bЪzЪk yazШlan forma vЪ mЪzmunca yeknЪsЪq olduЭundan camaatШ bezdХrХb.

Bununla yanaЬШ, ╚Tatar komedХyalarШ╩nda XшX ЪsrХn ortalarШnda xalqШ╜mШzШn hЪyatШm, psХxolojХ ovqatШm olduЭu kХmХ, bЪzЪk-dЖzЪksХz teatr estetХkasШna gЪtХrЪn Axundov komedХyalarШ AzЪrbaycan hЪyatmШ Ъks etdХrЪn reflektora bЪnzЪdХlХrdХ. Burada M.F.Axundovdan sonrakШ ЪdЪbХ mЪrhЪlЪdЪ dramaturgХya╜mШzШn ХnkХЬaf tendensХyasШ, yaradШcШlШq ВЪtХnlХklЪrХ ardШcШl vЪ dХqqЪtlЪ ХzlЪnХlХb. N.VЪzХrovun ╚SonrakШ peЬmanВШlШq fayda vermЪz╩, N.NЪrХmanovun ╚NadanlШq╩, V.MЪdЪtovun ╚QШrt-qШrt╩, H.VЪzХrovun ╚EvlЪnmЪk bХr ХВХm su deyХl╩ pyeslЪrХ haqqШnda maraqlШ mЖlahХzЪlЪr vЪ tЪnqХdХ fХkХrlЪr ХrЪlХ sЖrЖlЖb.

MaraqlШdШr kХ, ╚Tatar komedХyalarШ╩nda N.NЪrХmanovun ╚NadanlШq╩ dramШ kЪskХn tЪnqХd olunub. ъdЪbХyyatЬЖnaslШqda bu mЪsЪlЪ ЪtrafШnda kХfayЪt qЪdЪr yazШlsa da, yenХ tarХxХ ЬЪraХtdЪ ЪdЪdХ fХkrХmХzХn bugЖnkЖ tarХxХ-nЪzЪrХ meyarlarШ kontekstХndЪ ╚NadanlШЭ╩a olan hЪmХn mЖnasХbЪtХn kЧkЖndЪ, mayasШnda hansШ ХdeolojХ-ЪdЪbХ prХnsХplЪrХn, ЪdЪbХ konsepsХyasШnШn dayandШЭШm Хzah etmЪyЪ xЖsusХ ehtХya duyulur. F.KЧВЪrlХ M.F.Axundovun maarХfВХ realХst tЪnqХd konsepsХyasШnШn qШzЭШn mЖdafХЪВХsХ vЪ davamВШsШ ХdХ. хstЪr ЪdЪbХ tЪnqХd vЪ ЪdЪbХyyatЬЖnaslШq, ХstЪrsЪ dЪ publХsХst fЪalХyyЪtХndЪ hЪyatla sЪnЪtХn ЪlaqЪsХ, dХalektХv vЪhdЪtХ maarХfВХ realХst sЪnЪt konsepsХyasШnШn nЪzЪrХ mЖddЪalarШ baxШ╜mШndan tЪhlХlЪ cЪlb olunurdu. MХllХ maarХfВХ fХkrХn, realХst sЪnЪt tХpХnХn struktu╜runda, daxХlХ dХnamХkasШnda vЪ elmХ-tarХxХ problematХkasmda ХsЪ maarХfm, aЭlШn, Хnsan zЪkasmm kЧmЪyХ ХlЪ cЪmХyyЪtХ nadanlШqdan, gerХlХkdЪn, savadsШzlШqdan xХ╜las etmЪyХn mЖmkЖnlЖyЖ ХdeyasШ xЖsusХ yer tuturdu; maarХfВХ bЪdХХ dЖЬЖncЪdЪ cЪ╜mХyyЪt ХntellektХn, maarХfВХ zХyanШn ХЬШЭШ, zХyasШ fonunda oxuculara vЪ tama╜Ьa╜ВШlara tЪqdХm edХlХrdХ. N.NЪrХmanov ХsЪ gЪnc bХr dramaturq kХmХ ╚Nadan╜lШq╩da maarХfВХ sЪnЪtХn ХЬШq, aЭШl kultuna mЖnasХbЪtdЪ bХr qЪdЪr pessХmХzmЪ qapШlmШЬ, real hЪyat hadХsЪlЪrХnХn tЪsvХrХndЪ qara boyalardan daha Вox ХstХfadЪ etmХЬdХ.

N.NЪrХmanov bХr qЪdЪr sonralar yazdШЭШ ╚HХfz-sЪhhЪt╩ sЪrlЧvhЪlХ mЪqalЪsХndЪ hЪmХn hadХsЪnХ belЪ xatШrlayШrdШ: ╚DЖz 20 Хl bundan mЖqЪddЪm mЪn ╚NadanlШЭ╩Ш yazШb meydana buraxdШm. MЪЬhur mЖhЪrrХrlЪrdЪn bХrХ, rЪfХqХmХz FХrudХn bЪy KЧВЪrlХ ╚NadanlШЭ╩Ш rus dХlХndЪ tЪnqХd etdХ, yaramaz bХr Ьey hesab edХb yazanШm, yЪnХ mЪnХ lazШmmca qamВШladШ. Oxuyan deyХrdХ: ╚NadanlШЭ╩Ш yazan daha ЪlХnЪ qЪlЪm gЪrЪk gЧtЖrmЪsХn. FЪqЪt onun ВubuqlamasШ ╚NadanlШЭ╩Шn, ╚NadХr Ьah╩Шn meydana gЪlmЪsХnЪ sЪbЪb oldu╩.(4)

F.KЧВЪrlХ ╚Tatar komedХyalarШ╩ ЪsЪrХndЪ N.B.VЪzХrov, H.B.VЪzХrov, N.NЪrХ╜ma╜nov, V.MЪdЪtovun Вap olunan Хlk pyeslЪrХ haqqШnda da peЬЪkar tЪnqХdВХ sЧzЖ deyХb, ЪdЪbХ ХnkХЬafШn yenХ meyl vЪ ХstХqamЪtlЪrХnХ mЖЪyyЪn╜lЪЬdХrmЪyЪ ВalШЬШb.

HЪlЪ XшX ЪsrХn 90-cШ ХllЪrХndЪ хrЪvan gХmnazХyasШnda mЖЪllХmlХk etdХyХ ХllЪrdЪ F.KЧВЪrlХ mХllХ ЪdЪbХyyat tarХxХnХ yaratmaЭШ qarЬШsШna mЪqsЪd qoymuЬ, ЪldЪ etdХyХ materХallarШ ╚AzЪrbaycan tatarlarШnШn ЪdЪbХyyatШ╩ (1903) adШ altШnda TХflХsdЪ rus dХlХndЪ nЪЬr etdХrmЪyЪ naХl olmuЬdu. ъsЪr nЪЬr olunduqdan sonra AzЪrbaycan zХyalШlarШnШn maraЭШna sЪbЪb olmuЬ, dЖnyanШn mЖxtЪlХf ЧlkЪlЪrХndЪ tЪhsХl alan hЪmvЪtЪnlЪrХmХz mЖЪllХfЪ mЪktublar gЧndЪrЪrЪk, bu bЧyЖk, fundamental ХЬХ davam etdХrmЪyХ, ЪdЪbХyyat tarХxХmХzХn bu Хlk nЖmunЪsХnХn AzЪrbaycan varХantШnШn hazШrlanmasШnШ arzulayШrdШlar. BelЪ kХ, bu ЪsЪr mХllХ ehtХyacШ tam ЧdЪmХrdХ.

╚AzЪrbaycan tatarlarШnШn ЪdЪbХyyat╩Шnda mХllХ ЪdЪbХyyatШmШzШn tarХxХ M.P.VaqХflЪ baЬlayШrdШ. KlassХk ЪdЪbХ ХrsdЪ ana dХlХnЪ, realХst yaradШcШlШq metoduna ЖstЖnlЖk verЪn mЖЪllХf rusdХllХ Хlk ЪdЪbХyyat tarХxХmХzdЪ bu meyarlara vЪ prХnsХplЪrЪ sЧykЪnЪn XшX Ъsr AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШna - bu dЧvrЖn realХst sЪnЪtkarlarШ olan Q.ZakХr, M.F.Axundov, S.ъ.ьХrvanХ, NЪbatХ, yaradШcШlШЭШm - bЖtЧv bХr ЪdЪbХ mЪrhЪlЪnХn Хlk dЪfЪ olaraq mЖasХr ЪdЪbХyyat tarХxХ anlayШЬШ baxШmШndan tЪhlХl etmХЬdХr.

╚ъsЪrХn tarХxХ ЪhЪmХyyЪtХ ondan ХbarЪtdХr kХ, bu kХВХk kХtabВa mХllХ ЪdЪbХyyatШn varlШЭШna ЪyanХ ЬЪkХldЪ gЧstЪrХr, onu daha genХЬ tЪdqХq etmЪyЪ yol aВШrdШ, mЖasХr ЪdЪbХ prosesХn tarХxХ kЧklЪrХnХ, ЪnЪnЪlЪrХnХ aЬkara ВШxarШrdШ╩.(5)

M.F.Axundovun anadan olmasШnШn 100 ХllХyХ mЖnasХbЪtХlЪ 1911-cХ ХldЪ yazdШЭШ ╚MХrzЪ FЪtЪlХ Axundov╩ ЪsЪrХndЪ F.KЧВЪrlХ ╚Tatar komedХyalarШ╩nda ЪsasШnШ qoyduЭu ЪdЪbХ problematХkanШ, mХllХ dramaturgХyanШn yaranmasШ, tЪЬЪkkЖl vЪ ХnkХЬaf mЪrhЪlЪlЪrХnХ tarХxХ-xronolojХ meyarlarla qХymЪtlЪndХrmЪyЪ ВalШЬmШЬ, M.F.Axundov realХzmХndЪn bЪhs edЪrkЪn real hadХsЪ, real obraz, hЪmВХnХn dХl-Жslub vЪ sЪnЪtkarlШq mЪsЪlЪlЪrХ ЪtrafШnda maraqlШ fХkХrlЪr ХrЪlХ sЖrmЖЬdЖr.

Rus dХlХndЪ yazШlan Хlk ЪdЪbХyyat tarХxХmХzdЪ F.KЧВЪrlХ XшX Ъsr AzЪrbaycan satХrХk ХrsХnЪ dЪ xЖsusХ dХqqЪt yetХrmХЬ, Q.ZakХr, S.ъ.ьХrvanХ yaradШ╜cШlШ╜ЭШm poezХyamШzda yenХ realХst ХstХqamЪt kХmХ fЪrqlЪndХrmХЬdХr. O ЪsЪrdЪ yalnШz ayrШ-ayrШ ЪdЪbХ ЬЪxsХyyЪtlЪrХn hЪyat vЪ yaradШcШlШЭШndan bЪhs etmЪklЪ kХfayЪtlЪn╜mЪmХЬ, mЖxtЪlХf coЭrafХ ЪrazХdЪ yerlЪЬЪn, mХllХ bЪdХХ tЪcrЖbЪnХ ЖmumХlЪЬdХrЪn ЪdЪbХ mЪclХslЪrХn fЪalХyyЪtХnЪ dЪ kХfayЪt qЪdЪr yer ayШrmШЬdШr. GЪncЪdЪ nЖfuz qazanan ╚DХvanХ hХkmЪt╩, Quba ЬaХrlЪrХnХ bХr araya gЪtХrЪn ╚GЖlЖstanХ-хrЪm╩ mЪcmuЪlЪrХnХn ЪdЪbХ mЖhХtdЪkХ yerХ vЪ mЧvqeyХndЪn bЪhs edЪn mЖЪllХf realХst AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШnШn ХkХ bЧyЖk sЪnЪtkarШ M.P.VaqХf vЪ Q.ZakХrХn ХrsХnЪ toxunarkЪn, daha Вox Y.QarabaЭnШn vЪ A.BerjenХn mЪclХslЪrХnЪ ХstХnad etmХЬdХr.

╚AzЪrbaycan tatarlarШnШn ЪdЪbХyyatШ╩ F.KЧВЪrlХnХn nЪХnkХ AzЪrbaycanda╜kШ, hЪtta AvropadakШ, RusХyadakШ vЪ elЪcЪ dЪ dЖnyanШn ВeЬХdlХ bЧlgЪlЪrХndЪkХ tЖrk ЪdХblЪrХ, yazarlarШ ХlЪ ЪlaqЪlЪrХnХ genХЬlЪndХrdХ. DЖnyanШn mЖxtЪlХf regХon╜la╜rШn╜dan onunla ЪlaqЪ saxlayan ЪdЪbХyyat hЪvЪskarlarШ, folklor toplayШcШ╜larШ mЖЪl╜lХfЪ yenХ materХallar gЧndЪrХr vЪ xahХЬ edХrdХlЪr kХ, baЬladШЭШ bЧyЖk elmХ-funda╜mental, fХlolojХ araЬdШrmalarШnШ davam etdХrsХn.

AzЪrbaycan mЪtbuatШ F.KЧВЪrlХnХn ЪdЪbХyyat tarХxХ ХlЪ baЭlШ mЖxtЪlХf sЪpgХlХ mЪqalЪlЪr dЪrc edХrdХ. DЧvrЖn gЧrkЪmlХ zХyalШlarШndan olan ъ.TopВuba╜Ьov Хlk ЪdЪbХyyat tarХxВХmХzХn gЧrdЖyЖ ХЬЪ yЖksЪk qХymЪt verХr vЪ yazШrdШ kХ, ╚...ЪdЪ╜bХy-yatШmШzШn tam ХcmalmШ ХndХkХ ЬЪraХtdЪ tЪrtХb etmЪk - son dЪrЪcЪ ВЪtХn vЪzХfЪdХr vЪ bХr adamШn ХЬХ deyХl╩.(6)

BЖtЖn bunlar F.KЧВЪrlХdЪ qЖrur hХssХ oyadШr, xalq ЖВЖn gЧrdЖyЖ ХЬlЪrХn mЖqabХlХndЪ kХfayЪt qЪdЪr qХymЪtlЪndХrХlmЪsХ ХnamШnШ artШrШr vЪ yenХ ЪdЪbХ axtarШЬlara sЧvq edХrdХ. NЪhayЪt kХ, genХЬ dЪstЪk gЧrЪn F.KЧВЪrlХ 1911-cХ ХldЪ mХllХ ЪdЪbХ ХrsХn elmХ tarХxХnХ genХЬlЪndХrЪn, ЪlavЪ materХallarla zЪngХnlЪЬdХrЪn, mЖstЪqХl AzЪrbaycan dЧvlЪtХnХn ЪdЪbХyyat tarХxВХlХyХ F.KЧВЪrlХnХn elmХ-ЪdЪbХ ХrsХndЪn, ХctХmaХ-mЪdЪnХ fЪalХyyЪtХndЪn hЪlЪ Вox Ьey ЧyrЪnmЪlХ, ЪdЪbХ-tarХxХ ЪnЪnЪlЪr arasШndakШ fasХlЪsХzlХyХ, ЪlaqЪ vЪ baЭlarШ ЖzЪ ВШxarmaq ЖВЖn klassХk ХrsdЪn lazШmШnca faydalanmalШdШr.

ъDъBхYYAT

1. Y.B.вЪmЪnzЪmХnlХ. Qulluq vЪ ЪsХrlХk, 1917, S.MЖmtaz adШna ъlyazmalar fondu, ArxХv, 26, Q-3(71).

2. BЪkХr NЪbХyev. ╚FХrХdunbЪy KЧВЪrlХ╩, BakШ, 1963, s.4.

3. F.KЧВЪrlХ. MЖsЪlman mЖЪllХmlЪrХnХn hЖmmЪtХ, ╚ьЪrqХ Rus╩ qЪzetХ, 1903, 3 avqust, ╧52

4. ╚YenХ Хqbal╩ qЪzetХ, 4 yanvar, 1916.

5. ElВХn. ьamХl Salmanov. хlk AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШ tarХxХ, ╚ъdЪbХyyat vЪ ХncЪsЪnЪt╩ qЪzetХ, 9 sentyabr, 1978.

6. ю.л.рНОВСАЮЬЕБ. кХРЕПЮРСПЮ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙХУ РЮРЮП, KacОХИ, 1903, 31 НЙРЪАПЪ.

7. ъ.NazХm. TЖrk ЪdЪbХyyatЬЖnaslШЭШnda pantЖrkХzm vЪ kЪmalХzm ЪleyhХnЪ, ╚хnqХlab vЪ mЪdЪnХyyЪt╩ jurnalШ, 1931, ╧3-4, s.59

8. Bu barЪdЪ bax: ╚YenХ mЪktЪb╩ jurnalШ, 1926, ╧6.

9. YaЬar Qarayev. TarХx: YaxШndan vЪ uzaqdan. BakШ, ╚Sabah╩ nЪЬrХyyatШ, 1996, s.4.

10. ═ьamХl Salmanov. хlk AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШ tarХxХ, ╚ъdЪbХyyat vЪ ХncЪsЪnЪt╩ qЪzetХ, 9 sentyabr, 1978.

11. ═F.KЧВЪrlХ. MehrХbanlШ BababЪy. AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШ, BakШ, ╚Elm╩, 1978, sЪh.293.

SUMMARY

F.KocharlХ, the expert Хn lХterature relatХons, publХcХst, propagandХst, system researcher of the hХstory of our lХterature, renderХng exclusХve servХces Хn creatХon and development of our natХonal lХterature study, Хs the lХterary fХgure whХch determХnes prХncХples of lХterary crХterХa, future perspectХve of development, orХentatХon, Хmage of our natХonal phХlologХcal scХence. DurХng scХentХfХc-lХterary actХvХty whХch was lastХng more than 35 years he created the fХrst scХentХfХc-lХterary hХstory of our lХterary herХtage of XшX century.

пегчле

т йНВЮПКХ, ЯОЕЖХЮКХЯР КХРЕПЮРСПМШУ ЯБЪГЕИ, ОСАКХЖХЯР, ОПНОЮЦЮМДХЯР, ЯХЯРЕЛМШИ ХЯЯКЕДНБЮРЕКЭ ХЯРНПХХ МЮЬЕИ КХРЕПЮРСПШ, НЙЮГШБЮЧЫХИ ХЯЙКЧВХРЕКЭМШЕ СЯКСЦХ Б ЯНГДЮМХХ Х ПЮГБХРХХ МЮЬЕЦН МЮЖХНМЮКЭМНЦН═ КХРЕПЮРСПНБЕДЕМХЪ ЪБКЪЕРЯЪ КХРЕПЮРСПМШЛ ДЕЪРЕКЕЛ, НОПЕДЕКЪЧЫХЛ ОПХМЖХОШ КХРЕПЮРСПМШУ ЙПХРЕПХИ, АСДСЫХЕ ОЕПЯОЕЙРХБШ ПЮГБХРХЪ, НПХЕМРЮЖХЧ, НАПЮГ МЮЬЕИ МЮЖХНМЮКЭМНИ ТХКНКНЦХВЕЯЙНИ МЮСЙХ. б РЕВЕМХЕ МЮСВМН-КХРЕПЮРСПМНИ ДЕЪРЕКЭМНЯРХ, ОПНДНКФЮЧЫЕИЯЪ АНКЕЕ 35 КЕР, НМ МЮПЪДС Я МЕЙНРНПШЛХ ОЕПХНДЮЛХ ХЯРНПХХ юГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ, ЯНГДЮК ОЕПБСЧ МЮСВМН-КХРЕПЮРСПМСЧ ХЯРНПХЧ МЮЬЕЦН КХРЕПЮРСПМНЦН МЮЯКЕДХЪ XшX БЕЙЮ.══

20-30-cu ХllЪrdЪ mЖasХr AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatШnШn yaranmasШ, tЪЬЪkkЖlЖ vЪ metodolojХ baxШmdan ХstХqamЪtlЪndХrХlmЪsХ Вox mЖrЪkkЪb, aЭrШlШ, ЪzablШ, hЪm dЪ bЧyЖk bХr yol keВdХyХ kХmХ, onun mЖstЪqХl bХr qolu sayШlan, daha Вox gЪnclХyХn, yenХ nЪslХn tЪrbХyЪsХ, tЪhsХlХ, cЪmХyyЪtdЪ tutduЭu mЧvqeyХ ХlЪ baЭlШ olan mХllХ uЬaq ЪdЪbХyyatШ da sХyasХ-ХdeolojХ baxШmdan yenХdЪn qurulma prosesХndЪ ЪdЪbХ stereotХplЪrdЪn, yasaqlardan, vulqar sosХolojХ basqШlardan, mЖxtЪlХf baxШЬlardan keВmЪlХ olur, eynХ zamanda ВЪtХnlХklЪ dЪ olsa Чz tarХxХ ЪnЪnЪsХnХ yaradШrdШ. A.ьaХq, S.S.Axundov, ъ.HaqverdХyev, C.CabbarlШ kХmХ qocaman vЪ nХsbЪtЪn yaЬlШ yazШ-ВШlarla yanaЬШ, S.VurЭun, M.MЖЬfХq, S.RЖstЪm, M.SeyХdzadЪ kХmХ cavan ЬaХrlЪr dЪ bu ЪdЪbХ-tarХxХ prosesdЪ fЪal ХЬtХrak edХr, ХnqХlabХ estetХkanШn sЪrt meyarlarШ vЪ ЪdЪbХ prХnsХplЪrХ ЬЪraХtХndЪ mХllХ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШ yaratmaq, ona mЖstЪqХl bХr yaradШcШlШq sahЪsХ statusu vermЪk ЖВЖn ЬЪraХtХn, dЧvrЖn, ЪdЪbХ yasaqlarШn mЧvcud ХmkanlarШ ВЪrВХvЪsХndЪ ЪllЪrХndЪn gЪlЪnХ ЪsХrgЪmХrdХlЪr.

BЪllХdХr kХ, Oktyabr ХnqХlabШnШn ХdeoloqlarШ mЖttЪfХq respublХkalara yenХ orta vЪ alХ mЪktЪblЪr, elmХ tЪdqХqat ХnstХtutlarШ aВmaqla vЪ onlarШn tЪdrХs-tЪlХm, elmХ-tЪЬkХlatВШlШq bazalarШnШ genХЬlЪndХrmЪklЪ yenХ nЪslХn tЪrbХyЪsХnХ marksХst-lenХnВХ prХnsХplЪrЪ, ХnqХlabХ estetХkanШn tЪlЪblЪrХnЪ tЪrЪf yЧnЪldХrdХlЪr. Bu cЖr ХdeolojХ tЪblХЭat tЪkcЪ alХ vЪ orta mЪktЪblЪrdЪ, klub vЪ kХtabxanalarda, fЪhlЪ, kЪndlХ yШЭШncaqlarШnda aparШlmaqla kХfayЪtlЪnХlmХr, ЧlkЪdЪ ЬЪrХksХz ХdeolojХ hЧkmranlШЭШ ЪlЪ keВХrЪn partХyanШn yenХ qЪrar vЪ qЪtnamЪlЪrХndЪ dЪ Чz ЪksХnХ tapШrdШ. 1928-cХ ХldЪ qЪbul edХlЪn жхK (b) P MK-nШn ╚UЬaqlar vЪ gЪnclЪr mЪtbuatШnШ yaxЬШlaЬdШrmaq tЪdbХrlЪrХ haqqШnda╩ yenХ qЪtnamЪsХ dЪ eynХ mЪqsЪdlЪ qЪbul edХlmХЬdХ. QЪrarda AzЪrbaycan uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn ХnqХlabХ estetХkanШn tЪlЪblЪrХ ХlЪ ayaqlaЬmadШЭШ, yenХ, mЖasХr mЧvzulara az toxunulduЭu, uЬaqlar ЖВЖn yazШlan Ьer vЪ hekayЪlЪrdЪ hadХsЪ vЪ ЪhvalatlarШn yЖksЪk bЪdХХlХklЪ ХЬlЪnХlmЪmЪsХ xЖsusХ vurЭulanШrdШ.

UЬaq ЪdЪbХyyatШnШn yenХ ХdeolojХ prХnsХplЪrlЪ sХlahlanmasШna ХttХfaq mХqyasШnda xЖsusХ dХqqЪt yetХrХlХrdХ. PartХyanШn yenХ qЪrar vЪ tЪlЪblЪrХnЪ Хlk reaksХya V. MayakovskХdЪn gЪldХ. ьaХr ╚YaxЬШ nЪdХr, pХs nЪdХr?╩, ╚HansШ sЪnЪt yaxЬШdШr?╩, ╚Ulas adlШ sЪrsЪrХ╩ vЪ s. ЬerlЪrХ ХlЪ ХnqХlabХ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn Хlk ЧrnЪklЪrХnХ yaratdШ. N.Aseyev ╚KrasnaЬeyka╩, ╚BezprХzornШy╩, ╚KonnХtsa Budyonnova╩, adlШ Ьer vЪ poemalarШnШ yazdШ. EynХ zamanda AzЪrbaycan sovet ЪdЪbХyyatШnda da uЬaqlarШn bЪdХХ zЧvqЖnЖ formalaЬdШran, onlarШ vЪtЪnpЪrvЪrlХk ruhunda tЪrbХyЪ edЪn A.ьaХqХn ╚ъmЪk pЪrХsХnЪ╩, ╚SЪnЪt nЪЭmЪsХ╩, ╚DЪmХrВХ nЪЭmЪsХ╩, S.RЖstЪmХn ╚SЪnЪtЪ╩, ╚PХoner qardaЬlarШma╩, S.VurЭunun ╚SЪnЪt╩, R.RzanШn ╚Bahar╩ vЪ s. ЬerlЪrХ meydana ВШxdШ.

Sovet ЪdЪbХyyatШnШn ЖmumХ ХnqХlabШ pafosu, ruh yЖksЪklХyХ, gЪlЪcЪyЪ olan ЖmХd vЪ Хnam hХssХ, romantХk duyЭu vЪ hЪyЪcan, bu poezХyanШn ЪsasШnШ tЪЬkХl edХrdХ. UЬaq ЪdЪbХyyatШnШn nЖmayЪndЪlЪrХ proletar ЪdЪbХyyatШnШn ХnqХlabХ Ъhval-ruhХyyЪsХ, ВШlpaq vЪ tendensХyalШ ХdeolojХ - sХyasХ mЖhХtХ ХlЪ ayaqlaЬmaЭa, dЧvrЖn tЪlЪblЪrХ ХlЪ sЪslЪЬЪn uЬaq ЪdЪbХyyatШ yaratmaЭa ВalШЬШrdШlar.

20-cХ ХllЪrdЪ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn Хdeya-sХyasХ, metodolojХ bazasШnШ formalaЬdШrmaq, marksХst mЪfkurЪsХnХ sЪnЪt vЪ ЪdЪbХyyat meyarШ kХmХ tЪtbХq etmЪk ЖВЖn yenХ yaranan rus uЬaq ЪdЪbХyyatШ nЖmunЪlЪrХnХ mЖttЪfХq respublХkalarda tЪrcЖmЪ edЪrЪk uЬaqlarШn vЪ yenХyetmЪlЪrХn ХstХfadЪsХnЪ verХrdХlЪr. BelЪ kХ, respublХkamШzda da hЪmХn ХstХqamЪtdЪ sХstemlХ ХЬlЪr aparШlШr, rus ЪdХblЪrХnХn uЬaqlar ЖВЖn yazШlan ЪsЪrlЪrХ Ъn yaxЬШ tЪrcЖmЪВХlЪr vasХtЪsХ ХlЪ kХВХk yaЬlШ oxucularШmШza ВatdШrШlШrdШ kХ, bu cХddХ, mЪsulХyyЪtlХ ЪdЪbХ-tarХxХ mХssХyanШ o vaxt AzЪrnЪЬr ЬЪrЪflЪ yerХnЪ yetХrХrdХ. HЪmХn nЪЬrХyyat cЪmХ bХr ХldЪ - 1926-cШ ХldЪ M.N. Boqdanovun ╚QaranquЬlar╩ (1926), VerЬХnХnХn ╚DЪvЪquЬunun xatХratШ╩ (1926), DudorevХn ╚BХr dovЬanШn macЪrasШ╩, ZХlХnanШn ╚ьagХrdlЪrХn tЪtХlХ vЪ dustaqxanada ЧlЖm╩ (1926) ЪsЪrlЪrХnХ, ╚TЖlkЖ vЪ qurd╩ rus naЭШlШnШ vЪ baЬqa neВЪ-neВЪ ЪsЪrlЪrХ nЪЬr etmЪyЪ mЖvЪffЪq olmuЬdu.

MarksХst estetХkanШn tЪlЪblЪrХ baxШmШndan yazШlan hЪmХn ЪsЪrlЪrdЪ yenХ yaranan sovet uЬaq ЪdЪbХyyatШnШ ХnqХlabХ ЪdЪbХyyatШn ВЪrВХvЪsХnЪ salmaq, ona ХdeolojХ don geyХndХrmЪk meyllЪrХ gЧrЖnsЪ dЪ, hХss olunur kХ, marksХst estetХkaya tam keВХd hЪlЪ baЬ vermЪyХb. жmumХyyЪtlЪ, 20-cХ ХllЪrХn bХrХncХ yarШsШnda, daha konkret desЪk, 1928-1929-cu ХllЪrЪ qЪdЪr marksХst estetХklЪr cЪmХyyЪtХn sХnfХ mЖbarХzЪ metodunu ЪdЪbХyyata vЪ sЪnЪtЪ tЪtbХq etmЪkdЪ ВЪtХnlХk ВЪkХrdХlЪr. вЖnkХ mЖttЪfХq respublХkalarda, elЪcЪ dЪ RusХyanШn ЧzЖndЪ bu ХЬ cХddХ mЖqavХmЪtlЪ rastlaЬШrdШ. Sovet ХdeoloqlarШnШn ХnqХlabХ ЪdЪbХyyat-yaratmaq vЪ bunu bЪЬЪrХyyЪtХn mХn ХllЪr boyu yaratdШЭШ mЪnЪvХ dЪyЪrlЪrЪ, ЪdЪbХ ЪnЪnЪlЪrЪ qarЬШ qoymaq ХstЪyХ nЪХnkХ xarХcdЪ, elЪcЪ dЪ daxХldЪ kЪskХn mЖqavХmЪtlЪ qarЬШlanШrdШ. KlassХk ХrsХ tЪftХЬ etmЪk, sovet ХdeologХyasШna uyЭun gЪlЪnХ gЧtЖrЖb, yad gЧrЖnЪnlЪrХ bХr kЪnara qoymaq, hЪm keВmХЬ mЪdЪnХ ХrsЪ, hЪm dЪ mЖasХr ЪdЪbХ-tarХxХ prosesЪ vulqar sosХolojХ vЪ nХhХlХst mЧvqedЪn yanaЬmaq bХr Вox sovet ЪdЪbХyyat nЪzЪrХyyЪВХlЪrХnХn narazШlШЭШna sЪbЪb olurdu. TrotskХ, Plexanov, U.Pereverzyev, A.VoronskХ, U.FrХВe, PХksakov, KubХkov kХmХ tanШnmШЬ vЪ ЪdЪbХ ХctХmaХyyЪt arasШnda nЖfuza malХk olan bЧyЖk estetХka nЪzЪrХyyЪВХlЪrХ vЪ oxucular ЖmumХ ЪdЪbХyyatШn, hЪm dЪ proletar ЪdЪbХyyatШnШn bЧhran keВХrdХyХnХ Хzah edХr, hЪmХn ЪdЪbХyyatШn gЪlЪcЪyХnХ ЬЖbhЪ altШna alШrdШlar. TrotskХ deyХrdХ: Burjua mЪdЪnХyyЪtХ vЪ burjua sЪnЪtХnХ proletar mЪdЪnХyyЪtХnЪ qarЬШ qoymaq kЧkЖndЪn doЭru deyХldХr. жmumЪn bu sonuncular olmayacaq, ВЖnkХ proletar rejХmХ mЖvЪqqЪtХdХr, keВХcХdХr (1.s.22).

жmumХyyЪtlЪ, proletar ЪdЪbХyyatШnШn gЪlЪcЪkdЪ mЧvcud olmayacaЭШ, ЧzЖnЖ doЭrultmayacaЭШ ХdeyasШnШ Хlk dЪfЪ TrotskХ sЧylЪmХЬdХr. ъdЪbХ yaradШcШlШЭa bu cЖr sХyasХ baxШЬlar sХstemХnХ daha da genХЬlЪndХrЪn Pereverzyev qeyd edХrdХ kХ, yazШВШnШn bЪdХХ ЪsЪrХnХ sХnfХ vЪ fХrqЪВХlХk nЧqteyХ nЪzЪrХndЪn qХymЪtlЪndХrmЪk dЖzgЖn deyХl. Loyal vЪ fХrqЪsХz bХr nЪzЪrlЪ gЧzdЪn keВХrХlmЪlХdХr. ProletarХat ЪdЪbХyyatda tЪЬkХlatВШlШq vЪzХfЪsХnХ ЧhdЪsХnЪ gЧtЖrmЪyЪ qadХr deyХl. O, hakХm sХnХf olduЭu ЖВЖn vЪzХfЪsХ ХctХmaХ tЪrbХyЪВХ olmaq hesabШ ХlЪ ЪdЪbХyyatШn qХymЪtХnХ nЪzЪrЪ almaqdШr (2).

Rus ЪdЪbХyyat tarХxВХsХ A.VoronskХ dЪ proletar ЪdЪbХyyatШnШn gЪlЪcЪyХnЪ ХnanmШr, klassХklЪrХn yaradШcШlШЭШnШ tЪftХЬ vЪ tЪnqХdsХz ЧyrЪnmЪyХ vЪ nЪЬr etmЪyХ tЪklХf edХr, klassХklЪrlЪ larШ fЪrqlЪndХrmЪyХ vacХb hesab edХrdХ. O, ВШЭШrdaЬlarШ klassХklЪrlЪ proletarХatШ ЪlaqЪlЪndХrЪn bХr vasХtЪ kХmХ gЧstЪrХrdХ.

AzЪrbaycan ЪdЪbХyyatЬЖnaslШЭШ vЪ ЪdЪbХ tЪnqХdХndЪ klassХk ЪdЪbХyyata vЪ marksХst estetХklЪrХn ⌠ВШЭШrdaЬ■ hesab etdХyХ ъ.HaqverdХyev, S.S Axundov, A.ьa╜Хq, C.CabbarlШ kХmХ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn maraqlШ vЪ mЪzmunlu nЖmunЪlЪrХnХ yaradan ЪdХblЪrЪ mЖnasХbЪt bХrmЪnalШ deyХldХ. HЪlЪ 1929-cu Хl oktyabr ayШnШn 22-dЪ proletar yazШВШlarШnШn шш qurultayШnda ╚AzЪrbaycan proletar ЪdЪbХyyatШnШn keВХrdХyХ tarХxХ dЧvrlЪr vЪ onun Ъsas vЪzХfЪlЪrХ╩ mЧvzusundakШ ВШxШЬШnda Mustafa QulХyev ╚klassХklЪrХn vЪ ВШЭШrdaЬlarШn ЪsХl qХymЪtХ dЪ orasШndadШr kХ, onlar ЪsЪr╜lЪ╜rХndЪkХ tХplЪrХ mЖЪyyЪn dЧvrlЪrlЪ ЪlaqЪdar etmХЬ, canlШ nЖmunЪlЪr vermХЬlЪr. On╜la╜rШn sХntezlЪrХ Вox mahХranЪ verХlmХЬdХr╩ (3.15) - deyЪrЪk mХllХ-mЪdЪnХ ХrsЪ bЧyЖk dЪyЪr vermХЬ, ЪdЪbХ fХkrХ bu ХrsХn obyektХv-tarХxХ qХymЪtХnХ, bЪdХХ-estetХk qanuna╜uy╜╜ЭunluЭunu ЖzЪ ВШxarmaЭa, mЪnЪvХ-ЪxlaqХ-bЪdХХ ЪnЪnЪlЪrЪ sЧykЪnmЪyЪ ВaЭШrШrdШ.

M. HЖseyn ХsЪ mЖasХr ЪdЪbХ prosesХn Ъsas nЧqsanlarШndan, dЧvrЖn tЪlЪbЪlЪrХ ХlЪ ayaqlaЬa bХlmЪmЪsХndЪn bЪhs edЪrkЪn bunun sЪbЪblЪrХnХ ╚ЪskХ texnХkada╩ (klassХk ЪnЪnЪdЪ - M.X) gЧrЖr, gЪnc ЪdЪbХ qЖvvЪlЪrЪ zamanШn nЪbzХnХ tutmaЭШ mЪslЪhЪt bХlХrdХ: ╚MarksХst tЪnqХdХmХz hЪlЪ ╚konkret tЪnqХd╩ ЬЖarШnШ konkret hЪyata keВХrmЪdХyХ kХmХ, ХstЪr proletar yazШВШlarШ, ХstЪrsЪ dЪ bХzХm mЖttЪfХqХmХz olmaЭa ВalШЬan ВШЭШrdaЬlarШn yaradШcШlШЭШ ЖzЪrХndЪ proletar ЪdЪbХyyatШnШn yaradШcШlШq metodu mЪsЪlЪlЪrХnХ aydШnlaЬdШrmaq mЪsЪlЪlЪrХnЪ lazШmХ qЪdЪr ЪhЪmХyyЪt vermЪmХЬdХr (3.15) Proletar ЬaХrlЪrlЪ mЖqayХsЪdЪ hЪmХЬЪ ЪdЪbХ tЪnqХd tЪrЪfХndЪn sШxШЬdШrШlan A.ьaХq, ъ.HaqverdХyev, S.S.Axundov, C.CabbarlШ, C.MЪmmЪdquluzadЪ vЪ baЬqalarШ 20-30-cu ХllЪrdЪ dЪ qЪlЪmХ yerЪ qoymur, ВЪtХn, mЖrЪkkЪb ЬЪraХtdЪ uЬaqlarШmШz ЖВЖn maraqlШ, mЪzmunlu hekayЪ vЪ ЬerlЪr yazШr, bЪdХХ yaradШcШlШqla yanaЬШ, pedaqojХ fЪalХyyЪtlЪrХnХ dЪ davam etdХrХr, ХbtХdaХ vЪ orta mЪktЪblЪr ЖВЖn yenХ dЪrslХklЪr hazШrlayШr, teatr tamaЬalarШ qoyurdular. A.ьaХqХn bХr neВЪ mЖЪllХf ХlЪ bХrlХkdЪ hazШrladШЭШ ╚ъdЪbХyyatdan ХЬ kХtabШ╩ da mЪhz bu mХllХ-mЪnЪvХ ehtХyacdan yaranmШЬdШr. ъ.HaqverdХyev TЪnqХd-TЪblХЭ TeatrШnda uЬaqlarШn vЪ yenХyetmЪlЪrХn maraЭШna sЪbЪb olan ╚ьahШn mЪhЪbbЪtХ╩, ╚ъdalЪt qapШlarШ╩, ╚MХЬka qХraЪt ЧyrЪnХr╩, ╚Umleyla╩ vЪ s. kХmХ sЪhnЪ ЪsЪrlЪrХnХ tamaЬaya qoymuЬdu. C.MЪmmЪdquluzadЪ bЧyЖk ВЪtХnlХklЪr hesabШna da olsa, ╚Molla NЪsrЪddХn╩ jurnalШnШn nЪЬrХnХ davam etdХrХr, uЬaqlarШnШ mЪktЪblЪrЪ buraxmayan valХdeynlЪrХ, dЪrsЪ davamХyyЪtХ zЪХf olan ЬagХrdlЪrХ ХncЪ yumorla tЪnqХd edХr, eynХ zamanda ╚BЪlkЪ dЪ qaytardШlar╩, S.SAxundov kХВХk hЪcmlХ ╚CЪhalЪt qurbanШ╩, ╚жmХd ВШraЭШ╩, ╚Qan bulaЭШ╩, ╚NЪ ЖВЖn?╩, ╚QatХl uЬaq╩, ╚Sona xala╩ pyeslЪrХnХ yazШr vЪ ╚TЪnqХd-TЪblХЭ TeatrШ╩nda dЪfЪlЪrlЪ tamaЬasШnШ tЪЬkХl edХr, BakШ pХonerlЪrХnХn xahХЬХ ХlЪ ╚UЬaqlШq haqqШnda xatХrЪlЪr╩ memuarШnШ kХВХk yaЬlШ oxucularШn ХstХfadЪsХnЪ verХb. ъdХbХn ╚Qorxulu naЭШllar╩, ╚жmХd ВШraЭШ╩ kХtabШndakШ hekayЪlЪrХ 20-30-cu ХllЪrdЪ AzЪrbaycan uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn Ъn yaxЬШ nЖmunЪlЪrХ hesab olunurdu. ╚Molla FЪrzЪlХ╩, ╚Yuxu╩ hekayЪlЪrХ, ╚DЪlХ yШЭШncaЭШ╩ (1927) kХmХ komedХyasШ ХlЪ nЪХnkХ bЧyЖklЪrХn, hЪtta uЬaq vЪ yenХyetmЪlЪrХn dЪ dХqqЪtХnХ cЪlb edХrdХ.

BХr qЪdЪr yaЬlШ nЪslХn nЖmayЪndЪlЪrХ ХlЪ bХrlХkdЪ ЪdЪbХyyat alЪmХnЪ yenХcЪ qЪdЪm qoyan gЪnc ЬaХr vЪ yazШВШlar marksХst tЪnqХdХn ╚proletar ЬaХrlЪr╩ adlandШrdШЭШ yazarlar da yenХ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn yaranmasШnda yaxШndan ХЬtХrak edХrdХlЪr. QЪrХbЪdХr kХ, sovet hakХmХyyЪtХnХn Хlk onХllХklЪrХndЪ ХЬШq ЖzЖ gЧrЪn pyeslЪrХn zЪХf meydana ВШxmasШnШn Ъsas sЪbЪbХ mЪfkurЪnХn, ВШlpaq tЪblХЭatШn ЧnЪ ВЪkХlmЪsХ olsa da, sЪnЪt nЪzЪrХyyЪВХlЪrХ, teatr mЪmurlarШ dХqqЪtХ yenЪ baЬqa ХstХqamЪtЪ yЧnЪldХr, tamaЬaya qoyulan uЬaq pyeslЪrХnХn mЪfkurЪsХzlХyХndЪn danШЬШrdШlar. AzЪrbaycan proletar yazШВШlarШnШn шш qurultayШndakШ ВШxШЬШnda Tatulov deyХrdХ: ╚Teatro mЪsЪlЪlЪrХ ЖzЪrХndЪn sЪthХ keВmЪk olmaz, zХra AzЪrbaycan sЪhnЪlЪrХndЪ tamaЬaya qoyulan mЪsЪlЪlЪr mЪfkurЪcЪ bЪrbaddШr (4).

ьЖbhЪsХz kХ, rus ЪdХbХ tЪnqХdХndЪ olduЭu kХmХ, mХllХ tЪnqХd vЪ ЪdЪbХyyatЬЖnaslШqda da mЪfkurЪnХn ЧnЪ ВЪkХlmЪsХ, bu prosesdЪ mЪzmuna, bЪddХ keyfХyyЪtЪ ЪhЪmХyyЪt verХlmЪmЪsХ az narahatВШlШq doЭurmurdu. Cabbar ъfЪndХzadЪ, ъmХn AbХd, BЪkХr вobanzadЪ, Atababa MusaxanlШ kХmХ ЪdЪbХ fХkХr nЖmayЪndЪlЪrХmХz ЪdЪbХ prosesdЪ mЪzmun vЪ forma mЖnasХbЪtlЪrХnХn pozulmasШ hallarШna qarЬШ ВШxШr, yerХ gЪldХkdЪ Чz fХkХrlЪrХnХ aВШq ЬЪkХldЪ sЧylЪmЪkdЪn belЪ ВЪkХnmХrdХlЪr: ╚HalbukХ mЪfkurЪnХn bЪdХХlЪЬmЪsХndЪ dЖzgЖn ХfadЪnХn bЧyЖk rolu vardШr. TЪrtХblХ boyalarla yapШlmШЬ bХr tablo, daha cazХbЪdar olur, mЪfkurЪ nЪ qЪdЪr yЖksЪk olarsa olsun, ЬЪkХlsХzlХk onun qХymЪtХnХ alВaldar (5).

20-30-cu ХllЪrdЪ yaranan ЪdЪbХ nЖmunЪlЪrdЪn gЧrЖrЖk kХ, ХnqХlabХ estetХkanШn Хfrat tЪlЪbkarlШЭШ, vulqar sosХolojХ mЧvqeyХ ЬЖarВШlШЭa, sxematХzmЪ vЪ sЪrt kommunХst tЪblХЭatШ ХstХqamЪtХnЪ yЧnЪlЪn dХqqЪtХ ЬЪraХtХndЪ yaranan hekayЪ vЪ kХВХk hЪcmlХ pyeslЪrdЪ bХr natamamlШq, sЖjet xЪttХndЪ bЪsХtlХk, yersХz dХdaktХka vЪ s. cЪhЪtlЪr ЧzЖnЖ daha Вox gЧstЪrХr. MaraqlШdШr kХ, bu vЪzХyyЪtdЪ dЪ marksХst tЪnqХdВХlЪr uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn mЧvcud vЪzХyyЪtХndЪn narahat olur, bu ЪdЪbХyyatШn mЪdЪnХ ХnqХlabШn, proletar ЪdЪbХyyatШnШn ХnkХЬaf tempХndЪn gerХdЪ qaldШЭШnШ sЧylЪyХrdХlЪr.

BХr mЪsЪlЪnХ dЪ qeyd edЪk kХ, ЪdЪbХyyatШn sosХalХst cЪmХyyЪtХnХn, mЪdЪnХ ХnqХlabШn ХnkХЬaf sЪvХyyЪsХ ХlЪ ayaqlaЬa bХlmЪmЪsХ haqqШnda 20-30-cu ХllЪrdЪ daha tez-tez danШЬШlШrdШ. Bu da sЪbЪbsХz deyХldХ. х. StalХnХn 30-cu ХllЪrХn ЪvvЪlХndЪ жmumХttХfaq marksХst aЭsaqqallar konfransШnda sЧylЪdХyХ ╚nЪzЪrХyyЪ, tЪnqХd sosХalХzm quruluЬunun praktХk mЖvЪffЪqХyyЪtlЪrХndЪn gerХdЪ qalШr╩ fХkrХndЪn sonra paytaxtda olduЭu kХmХ, mЖttЪfХq respublХkalarda da ЪdЪbХ-tЪnqХd vЪ ЪdЪbХyyatЬЖnaslШq ЖzЪrХnЪ total hЖcumlar baЬlandШ. SosХalХst mЖndЪrХcЪlХ yenХ ЪdЪbХyyatШn yaradШlmasШnda ЪdЪbХ tЪnqХdХn zЪХf ХЬtХrak etmЪsХ tЪsЪvvЖrЖ formalaЬdШrШldШ. х. StalХnХn mЪlum ВШxШЬШndan sonra AK (b) P MK-nШn katХbХ M.C.BaЭШrov AK (B) P Xшш qurultayШndakШ mЪruzЪsХndЪ qЪtХ ЬЪkХldЪ bХldХrdХ kХ, ЪdЪbХyyat cЪbhЪsХndЪ zЪХf cЪhЪtlЪrdЪn bХrХ bu vaxtadЪk marksХst tЪnqХdХn bЪdХХ ЪdЪbХyyatШn ХnkХЬaf tempХndЪn gerХdЪ qalmasШndan ХbarЪtdХr.

MarksХst ХdeologХyanШn ЪdЪbХyyatШn, ХctХmaХ hЪyatШn, sХnfХ mЖbarХzЪnХn ХnkХЬaf surЪtХ ХlЪ ayaqlaЬa bХlmЪmЪsХ haqqШndakШ qЪnaЪtlЪrХ eynХ dЪrЪcЪdЪ uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn mЧvcud vЪzХyyЪtХnЪ vЪ elmХ-nЪzЪrХ fХkХrdЪ onun ЧyrЪnХlmЪsХnЪ dЪ ЬamХl olunurdu. жх K (b) P MK-nХn ╚UЬaqlar vЪ gЪnclЪr mЪtbuatШnШ yaxЬШlaЬdШrmaq tЪdbХrlЪrХ╩ haqqШnda 1928-cХ Хl tarХxlХ qЪrarШnda uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn hЪyatdan gerХdЪ qaldШЭШ, ЪdЪbХ prosesdЪ mЖasХr mЧvzularШn zЪХf ХЬШqlandШrШldШЭШ, bununla yanaЬШ, proletar uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn nЪzЪrХ problemlЪrХnХn kХfayЪt qЪdЪr ЧyrЪnХlmЪsХ kЪskХn tЪnqХd olunmuЬ kommunХst tЪrbХyЪsХ ХlЪ baЭlШ olan problemХn tezlХklЪ aradan qaldШrШlmasШ prХorХtet bХr vЪzХfЪ kХmХ qarЬШya qoyulmuЬdu. ъslХndЪ, bura-da sЧhbЪt uЬaq ЪdЪbХyyatШnШn "hЪyatdan gerХdЪ qalmasШndan" Вox, ХdeolojХ-sХyasХ mЖbarХzЪnХn, sХnfХ dЧyЖЬlЪrХn ЧnЖndЪ dayana bХlmЪmЪsХndЪn gedХrdХ.

ъDъBшYYAT

1. Mustafa QulХyev. ъdЪbХyyat cЪbhЪsХndЪ mЖbarХzЪ, ⌠хnqХlab vЪ mЪdЪnХyyЪt■ jurnalШ, 1930, ╧ 1.

2. HХdayЪt ъfЪndХyev. PereverzХyev vЪ onun ЪdЪbХyyat sХstemХ haqqШnda, ⌠HЖcum■ jurnalШ, 1931, ╧ 1.

3. M.HЖseyn. BЧyЖk bolЬevХzm sЪnЪtХ uЭrunda, ⌠хnqХlab vЪ mЪdЪnХyyЪt■ jurnalШ, 1931, ╧ 6.

4. ⌠KommunХst■ qЪzetХ, 1929, 25 oktyabr, ╧ 251.

5. ъmХn AbХd. GЪnc yazШВШlarШmШza nЪsХhЪtХmХz. ⌠хnqХlab vЪ mЪdЪnХyyЪt■ jurnalШ, 1930, 2 noyabr, ╧ 777.

Problems of chХldren▓s lХterature Хn the 20^th -30^th years of the last century

MarxХst aesthetХcs wanted to Хnnovate, reform the chХldren▓s lХterature and theoretХcal Хdea by ⌠revolutХon■ and consequently create a lХterature new Хn form, Хncomparable both Хn content and Хn form Хn comparХson wХth prevХous perХods. Haste Хn thХs path, more preference of ХdeologХcal propagatХon than lХterary style and form affected the chХldren▓s lХterature, as well.═

оПНАКЕЛШ ДЕРЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ Б 20-30 ЦНДШ ОПНЬКНЦН БЕЙЮ

яНБПЕЛЕММШЕ ЩЯРЕРХЙХ УНРЕКХ ГЮМНБН ЯРПНХРЭ, НАМНБХРЭ ╚ПЕБНКЧЖХНММШЛ ОСРЕЛ╩ ДЕРЯЙСЧ КХРЕПЮРСПС Х РЕНПЕРХВЕЯЙХЕ ЛШЯКХ Х Б ПЕГСКЭРЮРЕ ОН ЯПЮБМЕМХЧ Я ОПЕФМХЛХ ОЕПХНДЮЛХ ЯНГДЮБЮРЭ МЕОПЕБГНИДЕММСЧ КХРЕПЮРСПС МНБСЧ Х ОН ТНПЛЕ Х ОН ЯНДЕПФЮМХЧ. мЮ ДЮММНЛ ОСРХ ДКЪ КХРЕПЮРСПШ, МЮОХЯЮММНИ ДКЪ ДЕРЕИ МЕ ОПНЬКХ АЕЯЯКЕДМН ЯОЕЬЙЮ Х ОПЕДОНВРЕМХЕ НРДЮБЮЕЛЮЪ АНКЭЬЕ ХДЕНКНЦХВЕЯЙНИ ОПНОЮЦЮМДЕ, ВЕЛ УСДНФЕЯРБЕММНЛС ЛЕРНДС Х ТНПЛЕ.

пНЛЮМРХГЛ ЙЮЙ НАЫЕЯРБЕММН-ОНКХРХВЕЯЙНЕ Х ХЯРНПХЙН-КХРЕПЮРСПМНЕ ЪБ╜КЕМХЕ НАНЦЮРХК ДСУНБМСЧ ЙСКЭРСПС ЕБПНОЕИЯЙХУ МЮПНДНБ, ХЛЕК АНКЭЬНЕ ХЯРН╜ПХЙН-КХРЕПЮРСПМНЕ ГМЮВЕМХЕ. нМ МНЯХК ЯКНФМШИ УЮПЮЙРЕП, НРКХВЮЪЯЭ ЯБНЕНА╜ПЮГМНИ РПЮЙРНБЙНИ ФХГМЕММШУ ЪБКЕМХИ, МЕНАШВМНИ ТНПЛНИ ОПНХГБЕДЕМХИ Х НПХЦХМЮКЭМШЛ УСДНФЕЯРБЕММШЛ ЯНДЕПФЮМХЕЛ, ВРН ЯКСФХКН НЯМНБНИ БНГМХЙМН╜БЕМХЪ Х ДКХРЕКЭМШУ ЯОНПНБ БНЙПСЦ ЩРНЦН МЮОПЮБКЕМХЪ, ЙНРНПШЕ МЕ ОПЕЙПЮРХКХЯЭ Х Б МЮЬЕ БПЕЛЪ.

рБНПВЕЯРБН ОПНЦПЕЯЯХБМШУ ПНЛЮМРХЙНБ (ьЕККХ, цЕКЭДЕПКХМ, аЮИПНМ) ОПНМХЙМСРН ЛЕВРНИ Н КСВЬЕИ ФХГМХ. нМХ ОПНРХБНОНЯРЮБКЪЧР ДЕИЯРБХРЕКЭМН╜ЯРХ ОПНЦПЕЯЯХБМСЧ ЛЕВРС. оПНРХБНПЕВХЕ ЛЕФДС ЛЕВРНИ Х ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРЭЧ С ОПНЦПЕЯЯХБМШУ ПНЛЮМРХЙНБ НАМЮПСФХБЮЕРЯЪ Б ЯРПЕЛКЕМХХ ОПЕДБНЯУХРХРЭ РН, ВРН АСДЕР, МН ВЕЦН ЕЫЕ МЕР ЯЕЦНДМЪ.

═яЮЛШЛ ЛНЫМШЛ МЮ гЮОЮДЕ НЙЮГШБЮЕРЯЪ ОПНЦПЕЯЯХБМШИ ПНЛЮМРХГЛ Б юМЦ╜КХХ, ЯРПЮМЕ МЮХАНКЕЕ ПЮГБХРШУ ЙЮОХРЮКХЯРХВЕЯЙХУ НРМНЬЕМХИ. нРКХВХРЕКЭМЮЪ ВЕПРЮ ЮМЦКХИЯЙНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ - ЯНЯПЕДНРНВЕММНЯРЭ МЮ ОПНАКЕЛЮУ ПЮГБХРХЪ НАЫЕЯРБЮ Х ВЕКНБЕВЕЯРБЮ Б ЖЕКНЛ, Б НЯРПНЛ НЫСЫЕМХХ ОПНЖЕЯЯЮ.

мЕОПХЪРХЕ МНБНЦН "ОПНЛШЬКЕММНЦН" НАЫЕЯРБЮ, ХДЕЮКХГЮЖХЪ ЯРЮПХМШ, ДНАСПФСЮГМШУ, ОЮРПХЮПУЮКЭМШУ НРМНЬЕМХИ, БНЯОЕБЮМХЕ ОПХПНДШ, ОПНЯРШУ ЕЯ╜РЕЯРБЕММШУ ВСБЯРБ - НЯМНБМШЕ ЛНРХБШ С бНПДЯБНПРЮ, я.р.йНКЭПХДФЮ, х.п.яЮСРХ, ОНЩРНБ РЮЙ МЮГШБЮЕЛНИ "НГ╦ПМНИ ЬЙНКШ.═

яРХУХ бНПДЯБНПРЮ, ОНЯБЪЫЕММШЕ ХГНАПЮФЕМХЧ ОПХПНДШ, НРЛЕВЕМШ МЕЯН╜ЛМЕММШЛ ОНЩРХВЕЯЙХЛ ЛЮЯРЕПЯРБНЛ. бШЯРСОЮЪ ФХБНОХЯЖЕЛ ЮМЦКХИЯЙНЦН ОЕИГЮФЮ, Б ФХБШУ Х ЙПЮЯНВМШУ НАПЮГЮУ ЯНГДЮБЮЪ САЕДХРЕКЭМШЕ Х ЪПЙХЕ ЙЮПРХМШ.

б НРКХВХЕ НР бНПДЯБНПРЮ, йНКЭПХДФ ЯРПЕЛХРЯЪ ХГНАПЮФЮРЭ РЮХМЯРБЕММНЕ Х ЯБЕПУЗЕЯРЕЯРБЕММНЕ, ПЮЯЙПШРЭ РЮИМС бЯЕКЕММНИ, НРШЯЙЮРЭ ЙКЧВ Й ЯЙПШРНИ ЪЙНАШ НР КЧДЕИ "ЯЙЮГЙЕ ОПХПНДШ".

хМРЕПЕЯ Й МЮЖХНМЮКЭМНИ ЯРЮПХМЕ, Й СЯРМНИ МЮПНДМНИ ОНЩГХХ НРКХВЮЕР РБНПВЕЯРБН бЮКЭРЕПЮ яЙНРРЮ - ЮБРНПЮ ПНЛЮМРХВЕЯЙХУ ОНЩЛ Х НЯМНБНОНКНФМХЙЮ ФЮМПЮ ХЯРНПХВЕЯЙНЦН ПНЛЮМЮ Б ЕБПНОЕИЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ.

пНЛЮМРХГЛ ОПНЪБКЪЕРЯЪ Б РБНПВЕЯРБЕ б.яЙНРРЮ ОПЕФДЕ БЯЕЦН Б ОНЩРХГЮЖХХ ОНКНФХРЕКЭМШУ ЦЕПНЕБ, ВЮЯРН ГЮЫХЫЮЧ╜ЫХУ НРФХБЬХЕ ТНПЛШ НАЫЕЯРБЕММШУ НРМНЬЕМХИ ("бСДЯРНЙ"). я ДПСЦНИ ЯРНПН╜МШ, б.яЙНРР ОХЬЕР Я ОЕВЮКЭЧ Х ЯНФЮКЕМХЕЛ НА СУНДЪЫХУ Б ОПНЬКНЕ БПЕЛЕМЮУ, УНРЪ Х МЕ ХДЕЮКХГХПСЕР ОПНЬКНЕ.

нДМХЛ ХГ ГМЮВХРЕКЭМШУ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕИ ЮМЦКХИЯЙНЦН ПН╜ЛЮМРХГЛЮ АШК рНЛЮЯ лСП. мН НМ ОН ЯХКЕ УСДНФЕЯРБЕММНЦН ДЮПНБЮМХЪ Х ГМЮВХ╜РЕКЭМНЯРХ ЯНГДЮММШУ ХЛ НАПЮГНБ лСП МЕ ЛНФЕР АШРЭ ОНЯРЮБКЕМ Б НДХМ ПЪД Я РЮ╜ЙХЛХ ЙПСОМЕИЬХЛХ ОНЩРЮЛХ ЕЦН БПЕЛЕМХ, ЙЮЙ аЮИПНМ Х ьЕККХ.

б 1817 Ц. рНЛЮЯ лСП НОСАКХЙНБЮК "кЮККЮ пСЙ", ОПЕДЯРЮБКЪЧЫСЧ ПЮГЛШЬКЕМХЪ ОНЩРЮ МЮД ЯНАШРХЪЛХ ЮМЦКХИЯЙНИ ЯНБПЕЛЕММНЯРХ, БШПЮФЕММШЕ Б ТНПЛЕ ЩЙГНРХВЕЯЙНИ БНЯРНВМНИ ОНЩЛШ.

мЮЯРПНЕМХЪЛХ АНПЭАШ Х ОПНРЕЯРЮ ОПНМХЙМСРН РБНПВЕЯРБН оЕПЯХ аХЬХ ьЕККХ, ЙНРНПШУ НАЗЕДХМЪЕР ОНКХРХВЕЯЙХИ ОЮТНЯ, ПЕГЙН НРПХЖЮРЕКЭМНЕ НРМНЬЕМХЕ Й ЯСЫЕЯРБСЧЫЕЛС НАЫЕЯРБЕММНЛС ЯРПНЧ, ЯНВСБЯРБХЕ Й СЦМЕР╦ММШЛ Х НАЕГДНКЕММШЛ.

оНВРХ Я ОЕПБШУ ДМЕИ ЯБНЕИ РБНПВЕЯЙНИ ДЕЪРЕКЭМНЯРХ аЮИПНМ БШЯРСОХК ЙЮЙ НАКХВХРЕКЭ ДЕЯОНРХГЛЮ Х МЮЖХНМЮКЭМНЦН СЦМЕРЕМХЪ, ГЮУБЮРМХВЕЯЙХУ Х ЦПЮ╜АХРЕКЭЯЙХУ БНИМ Х ОНПЮАНЫЕМХЪ МЮПНДНБ. б ЦНДШ, МЮГБЮММШЕ ьЕККХ "ЩОНУНИ НРВЮЪМХЪ", аЮИПНМ ОПХГШБЮК МЮПНДШ еБПНОШ МЮ АНПЭАС ГЮ НЯБНАНФДЕМХЕ.

х МЕ ЯКСВЮИМН БГНПШ ЛМНЦХУ ОНЩРНБ-ПНЛЮМРХЙНБ СЯРПЕЛХКХЯЭ МЮ бНЯРНЙ. мЕНАУНДХЛН НРЛЕРХРЭ, ВРН БНЯРНВМЮЪ РЕЛЮРХЙЮ Х ОПНАКЕЛЮРХЙЮ ЙЮЙ ЩЯРЕРХЙН-КХРЕПЮРСПМЮЪ ЙНМЖЕОЖХЪ, БОЕПБШЕ БНГМХЙКЮ Б ГЮОЮДМНЕБПНОЕИЯЙНЛ ПНЛЮМРХВЕ╜ЯЙНЛ ХЯЙСЯЯРБЕ, ЦДЕ НМЮ ОНКСВХКЮ АНКЭЬСЧ ОНОСКЪПМНЯРЭ. йЮЙ ЯВХРЮЕР ХЯЯКЕ╜ДНБЮРЕКЭ ЯЕПАЯЙНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ ОПНТЕЯЯНП дФ.мЮЦХЕБ "йНМЖЕОЖХЪ бНЯРНЙЮ Б ГЮОЮДМНЕБПНОЕИЯЙНЛ ПНЛЮМРХГЛЕ ЯКНФХКЮЯЭ МЮ НОПЕДЕКЕММНИ ОНВБЕ Х Б ЯХКС ДЕИЯРБХЪ НОПЕДЕКЕММШУ ТЮЙРНПНБ.

б РБНПВЕЯРБЕ ПНЛЮМРХЙНБ бНЯРНЙ ОНДБЕПЦЯЪ АНКЕЕ ЦКСАНЙНЛС ХГСВЕМХЧ Х НЯБЕЫЕМХЧ. нМХ МЕ РНКЭЙН ОПНЪБКЪКХ АНКЭЬНИ ХМРЕПЕЯ Й бНЯРНЙС, МН Х ГЮМХ╜ЛЮКХЯЭ ХГСВЕМХЕЛ МПЮБНБ, АШРЮ Х ЙСКЭРСПШ БНЯРНВМШУ МЮПНДНБ.

оН ЛМЕМХЧ дФ.мЮЦХЕБЮ "нДМНИ ХГ НЯМНБМШУ ОПХВХМ НАПЮЫЕМХЪ Й РЕЛЕ бНЯРНЙЮ Б ПНЛЮМРХВЕЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ ЕБПНОЕИЯЙХУ ЯРПЮМ АШКХ НАЫЕЯРБЕММН-ОНКХРХВЕЯЙХЕ ОПЕДОНЯШКЙХ. мЕДНБНКЭЯРБН НОПЕДЕК╦ММШУ ОНКХРХВЕЯЙХУ ЙПСЦНБ ПЕГСКЭРЮРЮЛХ ОЕПБНИ ТПЮМЖСГЯЙНИ АСПФСЮГМНИ ПЕБНКЧЖХХ Х БНГМХЙЬЕЕ МЮ ЩРНИ ОНВБЕ НРПХ╜ЖЮМХЕ ЯСЫЕЯРБСЧЫХУ ОНПЪДЙНБ Х МПЮБНБ СЯРЮМЮБКХБЮЧЫЕЦНЯЪ═ ЙЮОХРЮКХЯРХВЕЯЙНЦН ЯРПНЪ ОПХБНДХКХ Й РНЛС, ВРН "ПЕБНКЧЖХЪ ЕБПНОЕИЯЙНЦН ЛЮЯЬРЮАЮ" МЕ ОПХМЕЯКЮ НФХДЮЕЛНИ ДСУНБМНИ ЯБНАНДШ Х ОНПНДХКЮ ПЮГНВЮПНБЮМХЕ Б Е╦ ХРНЦЮУ"

хМРЕПЕЯ Й РЕЛЕ бНЯРНЙЮ аЮИПНМ ЯНУПЮМХК ДН ЙНМЖЮ ФХГМХ. ъПЙХЛ ДНЙЮГЮРЕКЭЯРБНЛ ЩРНЦН ЪБКЪЕРЯЪ НДМН ХГ ЕЦН ОНЯКЕДМХУ ОПНХГБЕДЕМХИ - ОЪРХЮЙРНБЮЪ РПЮЦЕДХЪ "яЮПДЮМЮОЮК", МЮОХЯЮММЮЪ Б РЕВЕМХЕ ОЕПБШУ ОЪРХ ЛЕЯЪЖЕБ 1821 ЦНДЮ. нМЮ АШКЮ МЮВЮРЮ аЮИПНМНЛ 13 ЪМБЮПЪ 1821 ЦНДЮ Б пЮБЕММЕ Х ГЮБЕПЬЕМЮ РЮЛ ФЕ 27 ЛЮЪ 1821 ЦНДЮ.

н БНЯРНВМНИ ОЕПБННЯМНБЕ РПЮЦЕДХХ "яЮПДЮМЮОЮК" ЦНБНПХР Х РНР ТЮЙР, ВРН ОПНХГБЕДЕМХЕ ЩРН, ОН ЯБХДЕРЕКЭЯРБС ЯНБПЕЛЕММХЙНБ, ДНКФМН АШКН АШРЭ ОНЯБЪ╜ЫЕМН х.б.цЕРЕ, БЕКХЙНЛС МЕЛЕЖЙНЛС ОНЩРС, ЮБРНПС ГМЮЛЕМХРНЦН "гЮОЮДМН-БНЯРНВМНЦН дХБЮМЮ", Б ЙНРНПНЛ БОЕПБШЕ АШК НЯСЫЕЯРБКЕМ ГЮОЮДМН-БНЯРНВМШИ КХРЕПЮРСПМШИ ЯХМРЕГ, ЯАКХФЮЧЫХИ КХРЕПЮРСПШ бНЯРНЙЮ Х гЮОЮДЮ.

юГЕПАЮИДФЮМЯЙН-ЮМЦКХИЯЙХЕ КХРЕПЮРСПМШЕ ЯБЪГХ МЮХАНКЕЕ АСПМН ЯРЮКХ ПЮГБХБЮРЭЯЪ Б XIX БЕЙЕ - ОНБНПНРМНЛ ОЕПХНДЕ Б ХЯРНПХХ БГЮХЛНДЕИЯРБХЪ гЮОЮДЮ Х бНЯРНЙЮ.

оНЩРХВЕЯЙНЕ ЛЮЯРЕПЯРБН Х ТХКНЯНТЯЙЮЪ ЛСДПНЯРЭ мХГЮЛХ цЪМДФЕБХ ОПХ╜БКЕЙКХ БМХЛЮМХЕ ЮМЦКХИЯЙХУ ХЯЯКЕДНБЮРЕКЕИ Й ОПЕДЯРЮБХРЕКЪЛ ЮГЕПАЮИДФЮМ╜ЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ ЕЦН БПЕЛЕМХ, XII БЕЙЮ, Ю РЮЙФЕ, МЕОНЯПЕДЯРБЕММН ЯБЪГЮММШУ Я ЕЦН РБНПВЕЯРБНЛ КХРЕПЮРНПНБ ОНЯКЕДСЧЫХУ БЕЙНБ.

хЯРНПХЪ НЯБНЕМХЪ ЮМЦКХИЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ Б юГЕПАЮИДФЮМЕ - ПЮГПЮАЮРШБЮКЯЪ С МЮЯ ХМРЕМЯХБМН.

хЯЯКЕДНБЮРЕКЭ РБНПВЕЯЙХУ ЛЕРНДНБ ОПНТЕЯЯНП ю.ю.цЮДФХЕБ Б ЯБНЕИ ЛНМНЦПЮТХХ "пНЛЮМРХГЛ Х ПЕЮКХГЛ. рЕНПХЪ КХРЕПЮРСПМН-УСДНФЕЯРБЕММШУ РХОНБ РБНПВЕЯРБЮ" - ПЮЯЯЛЮРПХБЮЕР МЮЯКЕДХЕ ЮМЦКХИЯЙНЦН ОНЩРЮ аЮИПНМЮ Б НАЫЕ╜РЕНПЕРХВЕЯЙНЛ ЮЯОЕЙРЕ, Я РНВЙХ ГПЕМХЪ НРПЮФЕМХЪ Б МЕЛ ПНЛЮМРХВЕЯЙНЦН РХОЮ РБНПВЕЯРБЮ.

оНЯКЕДНБЮРЕКХ аЮИПНМЮ Б юГЕПАЮИДФЮМЕ, ЙЮЙ Х БН БЯЕЛ ЛХПЕ, АШКХ ПЕБНКЧЖХНММШЛХ ПНЛЮМРХЙЮЛХ, ДЕИЯРБХЪЛХ Х ОНЯРСОЙЮЛХ ЯБНХУ ОНКНФХРЕКЭМШУ ЦЕПНЕБ ОШРЮБ╜ЬХЛХЯЪ ОЕПЕЯРПНХРЭ ФХГМЭ, ЯДЕКЮРЭ ЕЕ КСВЬЕ. й аЮИПНМС ХУ ОПХРЪЦХБЮК УЮПЮЙ╜РЕПМШИ ДКЪ ЮМЦКХИЯЙНЦН ОНЩРЮ ОПНРЕЯРЮМРЯЙХИ ДСУ ЮЙРХБМНЦН БЛЕЬЮРЕКЭЯРБЮ Б ФХГМЭ, ЯРПЕЛКЕМХЕ ПЮГПСЬХРЭ ОПХБШВМШЕ ЩЯРЕРХВЕЯЙХЕ МНПЛШ. пЕВЭ ХДЕР Н цСЯЕИМ дФЮБХДЕ (1884-1944), юААЮЯ яХУУЮРЕ (1874-1918) Х дФЮТЮПЕ дФЮААЮПКШ (1899-1934), ЙНРНПШУ ЛНФМН ОПХВХЯКХРЭ Й АЮИПНМХЯРЮЛ.

рЮЙХЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ, ЙЮЙ "хАКХЯ", "ьЕИУ яЮМЮМ", "лЮРЭ" цСЯЕИМЮ дФЮБХДЮ, "мЮЯПЕДДХМ ЬЮУ", "юИДШМ", "оНДЮПНЙ ЛСЯСКЭЛЮМЮЛ, ЦНРН╜БЪЫХЛЯЪ ОПЮГДМНБЮРЭ мНБПСГ аЮИПЮЛ" дФЮТЮПЮ дФЮААЮПКШ, "кЕРМЪЪ МНВЭ", "пНДХМЮ", "оНЩР, ЛСГЮ Х ЦНПНФЮМХМ" юААЮЯЮ яХУУЮРЮ ЛНЦСР АШРЭ ОПХВХЯКЕМШ Й КСВЬХЛ ДНЯРХФЕМХЪЛ ЛХПНБНЦН ОПНЦПЕЯЯХБМНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ.

мЮПНДМШЕ ОНЩРШ юГЕПАЮИДФЮМЮ пЮЯСК пГЮ (ОЕПЕБНДВХЙ "ьХКЭНМЯЙНЦН СГМХЙЮ") Х аЮУРХЪП бЮЦЮА-ГЮДЕ (ОЕПЕБНДВХЙ "юАХДНЯЯЙНИ МЕБЕЯ╜РШ"), ЮЙЮДЕЛХЙ юЯКЮМ юЯКЮМНБ (ОЕПЕБНДВХЙ "нЯЮДШ йНПХМТЮ") Х мНБПСГ цЪМДФЕКХ (ОЕПЕБНДВХЙ "цЪСПЮ") ХГБЕЯРМШ ДЮКЕЙН ГЮ ОПЕДЕКЮЛХ юГЕПАЮИДФЮМЮ.

лМНЦНЕ ПНДМХР АЮИПНМНБЯЙНЦН ЦЕПНЪ вЮИКЭД-цЮПНКЭДЮ Я ХГКЧАКЕММШЛХ ОЕПЯНМЮФЮЛХ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ. бН БЯЪЙНЛ ЯКСВЮЕ РНР ТЮЙР, ВРН ХЛЕММН Й ЩРНЛС АЮИПНМНБЯЙНЛС ЦЕПНЧ ЮОЕККХПСЕР Б ЯБНХУ НПХЦХМЮКЭМШУ ОПНХГБЕДЕМХЪУ Х пЮЯСК пГЮ, Х яЮЛЕД бСПЦСМ, Х нЯЛЮМ яЮПШБЕККХ √ ХМШЛХ ЯКНБЮЛХ, ЙПСОМЕИЬХЕ ОПЕДЯРЮБХРЕКХ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНИ ОНЩГХХ ДБЮДЖЮРНЦН ЯРНКЕРХЪ, БЕЯЭЛЮ ГЮЙНМНЛЕПЕМ Х КЧАНОШРЕМ.

нЯНАШИ ХМРЕПЕЯ ОПЕДЯРЮБКЪЕР ЯРХУНРБНПЕМХЕ нЯЛЮМЮ яЮПШБЕККХ (1905-1990) ╚оЮПСЯ цЮПНКЭДЮ╩ (1937).

оНЩРХВЕЯЙХЕ БНЯОНЛХМЮМХЪ пЮЯСКЮ пГШ Н "АЮИПНМНБЯЙХУ" ЯБНХУ АЕЯЕДЮУ Я ДПСЦНЛ ЧМНЯРХ лХЙЮХКНЛ лСЬТХЙНЛ ЪБКЪЧРЯЪ МЕ УСДНФЕЯРБЕММШЛ БШЛШЯКНЛ, Ю АХНЦПЮТХВЕЯЙХЛ ТЮЙРНЛ. пЮММЪЪ РПЮЦХВЕЯЙЮЪ ЦХАЕКЭ МЕ ОНГБНКХКЮ лХЙЮХКС лСЬТХЙС ОПНДНКФХРЭ НЯБНЕМХЕ АЮИПНМНБЯЙНЦН РБНПВЕЯРБЮ, ВРН ФЕ ЙЮЯЮЕРЯЪ пЮЯСКЮ пГШ, РН НМ Х Б ДЮКЭМЕИЬЕЛ НАПЮЫЮКЯЪ Й МЮЯКЕДХЧ ЮМЦКХИЯЙНЦН ПНЛЮМРХЙЮ

яРХУНРБНПЕМХЕ юКХЮЦХ йЧПВЮИКШ "бРНПНИ ПЮГЦНБНП Я йХОКХМЦНЛ" ОПЕДЯРЮБКЪЕР ЯНАНИ БЮФМСЧ ЯРСОЕМЭ Б ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙНЛ ОНЩРХВЕ╜ЯЙНЛ АЮИПНМНБЕДЕМХХ, ОНЯЙНКЭЙС ГДЕЯЭ МЕ РНКЭЙН СОНЛЪМСР ТЮЙР ХГ АХНЦПЮТХХ ЮМЦКХИЯЙНЦН ОНЩРЮ, МН Х БШЯЙЮГЮМЮ БШЯНЙЮЪ НЖЕМЙЮ ЕЦН НАЫЕЯРБЕММН-ОНКХРХВЕЯЙНИ ОНГХЖХХ. бЯЕ ЩРН ОНГБНКЪЕР БШЯЙЮГЮРЭ ОПЕДОНКНФЕМХЕ Н ЦКСАНЙНЛ ГМЮМХХ юКХЮЦНИ йЧПВЮИКШ АЮИПНМНБЯЙНЦН МЮЯКЕДХЪ.

бЯЕЯРНПНММХИ ЮМЮКХГ ХЯРНПХХ НЯБНЕМХЪ КХРЕПЮРСПМНЦН МЮЯКЕДХЪ ЮМЦКХИЯЙНЦН ОНЩРЮ-ПНЛЮМРХЙЮ аЮИПНМЮ Б юГЕПАЮИДФЮМЕ МЕ РНКЭЙН ЪБКЪЕР ЪПЙХИ ОПХЛЕП ОНЯКЕДНБЮРЕКЭМНЦН ПЮГБХРХЪ ЮГЕПАЮИДФЮМЯЙН-ЮМЦКХИЯЙХУ КХРЕПЮРСПМШУ БГЮХ╜ЛННРМНЬЕМХИ, МН Х ЛНФЕР ЯРЮРЭ ЯБНЕНАПЮГМШЛ ЛЕПХКНЛ ДКЪ ДЮКЭМЕИЬХУ ХГШ╜ЯЙЮМХИ Б ЩРНЛ МЮОПЮБКЕМХХ, ЯБЪГЮММНЛ Я РБНПВЕЯРБНЛ ДПСЦХУ ЙНПХТЕЕБ ЛХПНБНИ КХРЕПЮРСПШ.

ужкюяъ

лЪЦЪКЮДЪ ХМЩХКХЯ ПНЛЮМРХГЛХ БЪ ьЪПЦ ЮПЮЯШМДЮ НКЮМ ЪЦЮЦЪДЪМ ЩЕМХЬ АЪЫЯ НКСМСП БЪ НМСМ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХИИЮРШМЮ РЪЯХПДЪМ ДЮМШЬШКШП. еИМХ ГЮЛЮМДЮ ЪДЪАХ ЪКЮЦЪКЪПХМ РЮЛ ЧИПЪМХКЪЛЪЯХМХМ БЮЗХАКХИХ ЩЧЯРЪПХКХП.

кхрепюрспю:

1. цЮДФХЕБ ю.ю. ╚пНЛЮМРХГЛ Х ПЕЮКХГЛ╩. рЕНПХЪ КХРЕПЮРСПМН-УСДНФЕЯРБЕММШУ РХОНБ РБНПВЕЯРБЮ. аЮЙС, ╚щКЛ╩, 1972, 347 Я.

2. мЮЦХЕБ дФ.ц. ╚яЕПАЯЙХИ ПНЛЮМРХГЛ Х бНЯРНЙ╩. аЮЙС, ╚ъГШВХ╩, 1987,══ 135 Я.

3. ╚оНЩГХЪ ЮМЦКХИЯЙНЦН ПНЛЮМРХГЛЮ╩. л., ╚уСДНФЕЯРБЕММЮЪ КХРЕПЮРСПЮ╩, 1975,═ 670 Я.

4. пЮЦХЛНБ х.л. ╚аЮИПНМ Х бНЯРНЙ╩, ╚сВЕМШЕ ГЮОХЯЙХ юцс╩, 1959, ╧2, Я.83-94.

б ОНЯКЕДМЕИ ВЕРБЕПРХ уIу БЕЙЮ ЙЮГЮУЯЙЮЪ ЯЮРХПЮ ОЕПЕФХБЮЕР МНБШИ ОНДЗ╦Л. нАНЦЮЫЮЕРЯЪ Х Б ТНПЛЕ, Х Б ЯНДЕПФЮМХХ. щРЮ НАЗЪЯМЪЕРЯЪ НОПЕДЕК╦ММШЛХ ХЯРНПХВЕЯЙХЛХ, НАЗЕЙРХБМШЛХ НАЯРНЪРЕКЭЯРБЮЛХ.

бН-ОЕПБШУ, Б ЩРНР ОЕПХНД Б ЩЙНМНЛХВЕЯЙНИ, ДСУНБМНИ ФХГМХ ЙЮГЮУЯЙНЦН МЮПНДЮ ОПНХГНЬКХ АНКЭЬХЕ ХГЛЕМЕМХЪ. бКХЪМХЕ ОЕПЕДНБНИ ПСЯЯЙНИ ЙСКЭРСПШ МЮ ЙЮГЮУЯЙСЧ КХРЕПЮРСПС ЯРЮКН АНКЕЕ НЫСРХЛШЛ. вЕПЕГ ЯЯШКЭМШУ ПСЯЯЙХУ ПЕБНКЧЖХНМЕПНБ, ВЕПЕГ НРДЕКЭМШУ ЯБНХУ ХМРЕККХЦЕМРНБ, НАСВЮБЬХУЯЪ Б ПСЯЯЙХУ ЬЙНКЮУ, ДНЬКХ ОПНХГБЕ╜ДЕМХЪ х.ю.йПШКНБЮ, ю.я.оСЬЙХМЮ, л.ч.кЕПЛНМРНБЮ, м.б.цНЦНКЪ, к.м.рНКЯРНЦН, яЮКРШЙНБЮ-ыЕДПХМЮ.

щРН ПЮГАСДХКН, НАНЦЮРХКН ЯНГМЮМХЕ ОЕПЕДНБШУ ЯРЕОМШУ ЛШЯКХРЕКЕИ. мЮСВХКН ХУ ЙПХРХВЕЯЙХ НРМНЯХРЯЪ Й НЙПСФЮЧЫЕИ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРХ, АХВЕБЮРЭ БЯЪЙХЕ ОНПНЙХ, ЙНРНПШЕ ХЛЕКХЯЭ Б ФХГМХ ЙЮГЮУЯЙНЦН НАЫЕЯРБЮ. б КХРЕПЮРСПЕ БНГМХЙКН ОПНЦПЕЯЯХБМНЕ, ОПНЯБЕРХРЕКЭЯЙН-ДЕЛНЙПЮРХВЕЯЙНЕ МЮОПЮБКЕМХЕ.

бН-БРНПШУ, Б ЩРНР ОЕПХНД ОПЕДЯРЮБХРЕКХ ПЕЮЙЖХНММН-ПНЛЮМРХВЕЯЙНЦН МЮОПЮБ╜КЕ╜МХЪ ЯЙБНГЭ ЯК╦ГШ БНЯОЕБЮКХ ЯРЮПНЕ, ЩОНУС УЮМНБ, АНЪКХЯЭ БЯЪЙНЦН МНБНЦН. оПЕД╜ЯРЮБХРЕКЪЛ ОПНЦПЕЯЯХБМНЦН МЮОПЮБКЕМХЪ МЕНАУНДХЛН АШКН ДЮРЭ ХЛ НРОНП, ПЮЯЙПШРЭ ХУ ГЮАКСФДЕМХЕ. х, ЛЕФДС ЩРХЛХ ДБСЛЪ РЕВЕМХЪЛХ БНГМХЙКЮ НЯРПЮЪ ХДЕИМЮЪ АНПЭАЮ. оНКЕЛХЙЮ ЯОНЯНАЯРБНБЮКЮ ПЮГБХРХЧ ЙЮГЮУЯЙНИ ЯЮРХПШ.

б-РПЕРЭХУ, МЮ МЮЖХНМЮКЭМНЛ ЪГШЙЕ ОНЪБХКЮЯЭ ОЕПХНДХВЕЯЙЮЪ ОЕВЮРЭ: ╚рСПЙЯРЮМ СЮКЮЪРШМШМ ЦЮГЕРХ╩ - ╚рСПЙЕЯРЮМЯЙЮЪ РСГЕЛМЮЪ ЦЮГЕРЮ╩══ (1870-1882), ╚дЮКЮ СЮКЮЪРШМШМ ЦЮГЕРХ╩- ╚йХПЦХГЯЙЮЪ ЯРЕОМЮЪ ЦЮГЕРЮ╩ (1888-1902). б ЩРХУ ЦЮГЕРЮУ ЯРЮКХ ОСАКХЙНБЮРЭЯЪ КХРЕПЮРСПМШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ, Б ВЮЯРМНЯРХ, ЯЮРХПЮ.

б НДМНЛ ЯЮРХПХВЕЯЙНЛ ДХЮКНЦЕ рСПЙЕЯРЮМЯЙНИ ЦЮГЕРШ ДБЮ ЯСДЭХ ЙЮДХЪ БЯРСОЮЧР Б ОПЕПЕЙЮМХЪ, НАБХМЪЧР ДПСЦ ДПСЦЮ Б ЛНЬЕММХВЕЯРБЕ. б ЙНМЖЕ ЙНМЖНБ НМХ НЙНМВЮ╜РЕКЭМН ПЮГНАКЮВЮЧР ЯЮЛХУ ЯЕАЪ. оЕВЮРЮКХЯЭ Б ЦЮГЕРЕ Х ДПСЦХЕ ПЮЯЯЙЮГШ, ЯРХУХ РЮЙНЦН УЮПЮЙРЕПЮ.

аНКЭЬНЕ БМХЛЮМХЕ СДЕКЪКЮ ЯЮРХПХВЕЯЙХЛ ЛЮРЕПХЮКЮЛ ╚дЮКЮ СЮКЮЪРШМШМ ЦЮГЕРХ╩. мН РЮЙ ЙЮЙ АШКЮ НТХЖХЮКЭМНИ ЦЮГЕРНИ, ВРНАШ ЖЮПЯЙЮЪ ЖЕМГСПЮ МЕ СДЮБКХБЮКЮ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЛШЯКХ, НМЮ БШЯЙЮГШБЮКЮЯЭ, Б НЯМНБМНЛ, Б ЮККЕЦНПХВЕЯЙНИ ТНПЛЕ.

б ОЕПЕБНДЕ юЯШКУНФШ йСПЛЮМАЮЕБЮ Х хАПЮЪ юКРШМЯЮПХМЮ ЦЮГЕРЮ НОСАКХЙНБЮКЮ АЮЯМХ йПШКНБЮ ╚яРПЕЙНГЮ Х ЛСПЮБЕИ╩, ╚оСЯРШММХЙ Х ЛЕДБЕДЭ╩, ╚бНПНМЮ Х КХЯХЖЮ╩. б МЕИ ОЕВЮРЮКХЯЭ НПХЦХМЮКЭМШЕ АЮЯМХ ЛЕЯРМШУ ЮБРНПНБ фСЯХОЮ йНАЕЕБЮ, рЮЬЛСУЮЛЕДЮ яЕИТСККХМЮ, нРШМЬХ юКЭФЮМНБЮ, аНДЮСАЕЙЮ пЮИШЛАЕЙНБЮ, АЮЯМХ-ЯЙЮГЙХ фЮЦХОЮПЮ юИЛЮМНБЮ, пЮУХЛФЮМЮ дСИЯЕМАЮЕБЮ.

цЮГЕРЮ ХЛЕКЮ ЯОЕЖХЮКЭМСЧ ПСАПХЙС ╚яЛЕЯЭ╩, ОНД ЙНРНПНИ ОЕВЮРЮКХЯЭ ПЮГМШЕ ЙПХРХВЕЯЙХЕ ЛЮРЕПХЮКШ. б ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ПЮЯЯЙЮГЮУ ╚пЮЯВ╦РКХБШИ БНКНЯРМНИ╩,══ ╚нА╜ФН╜ПЮ══ БНКНЯРМНИ╩,══ НОСАКХЙНБЮММШУ══ ОНД═ ЩРНИ═ ПСАПХЙНИ,══ ХГНАКХВЮКХЯЭ РЫЕЯКЮБХЕ БНКНЯРМШУ СОПЮБХРЕКЕИ, ЯЮЛНДСПЯРБН АЮЕБ. оН ХДЕЕ Х ЯНДЕПФЮМХЧ БХДМН, ВРН ЩРХ ПЮЯЯЙЮГШ МЮОХЯЮМШ ОНД МЕОНЯПЕДЯРБЕММШЛ БКХЪМХЕЛ ХГБЕЯРМНЦН ЯЮРХПХВЕЯЙНЦН ЯРХУНРБНПЕМХЪ юАЮЪ ╚мЮЙНМЕЖ, БНКНЯРМШЛ Ъ ЯРЮК!╩, НОСАКХЙНБЮММШЛ Б ЯБН╦ БПЕЛЪ Б ЩРНИ ФЕ ЦЮГЕРЕ.

╚рСПЙЯРЮМ СЮКЮЪРШ╩ Х ╚дЮКЮ СЮКЮЪРШ╩ ЯОНЯНАЯРБНБЮКХ ПЮГБХРХЧ ЙЮГЮУЯЙНИ ЯЮРХПШ ЕЫЕ РЕЛ, ВРН НМХ Б ЯБНХУ ЛЮРЕПХЮКЮУ ОНДЯЙЮГШБЮКХ ЯЮРХПХЙЮЛ БНОХЧЫХЕ ТЮЙРШ, НПХЕМРХПНБЮКХ ХУ, МЮ ВРН НАПЮРХРЭ БМХЛЮМХЕ. мЮОПХЛЕП, БН ЛМНЦХУ ЯРЮРЭЪУ ЦЮГЕРЮ ╚дЮКЮ СЮКЮЪРШ╩ НЯРПН ЙПХРХЙНБЮКЮ ЯДЕКЙХ ЙЮГЮУЯЙХУ ПНЯРНБЫХЙНБ. мЮ ЩРС РЕЛС, ОНДЯЙЮГЮММСЧ ЦЮГЕРНИ, АШКХ ЯНГДЮМШ ЛМНЦХЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ.

оПЕДЯРЮБХРЕКХ ОПНЦПЕЯЯХБМНЦН МЮОПЮБКЕМХЪ ЩРНЦН ОЕПХНДЮ, ПЮГБХБЮБЬХЕ ЙЮГЮУЯЙСЧ ЯЮРХПС, ЯЮЛХ АШКХ МЮ ПЮГМШУ СПНБМЪУ. оНЩРШ лЮДЕКШЙНФЮ, лЮИКШЙНФЮ Х ДП. НАСВЮКХЯЭ Б ЛСЯСКЭЛЮМЯЙХУ ЬЙНКЮУ, ЛЕДПЕЯЮУ. вЕПЕГ ЙКЮЯЯХЙНБ ВЮЦЮРЮИЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ НЯБНХКХ ХМДХИЯЙСЧ, ЮПЮАЯЙСЧ Х ОЕПЯХДЯЙСЧ ОНЩРХВЕЯЙСЧ ЙСКЭРСПС, Р.Е. НПХЕМРХПНБЮКХЯЭ МЮ КХРЕПЮРСПС бНЯРНЙЮ. оНЩРНЛС НМХ МЕ ЛНЦКХ НРНПБЮРЭЯЪ НР ЙЮМНМНБ СЯРМНИ МЮПНДМНИ ОНЩГХХ. оХЯЮКХ МЮЯРЮБХРЕКЭМШЕ ОЕЯМХ, ОНЩРХВЕЯЙХЕ ПЮГЛШЬКЕМХЪ, ОЕЯЕММШЕ ГЮБЕРШ, ЙХЯЯШ, ДЮЯРЮМШ.══

ю ОПНЯБЕРХРЕКХ-ДЕЛНЙПЮРШ (БРНПЮЪ ОНКНБХМЮ уIу БЕЙЮ) вНЙЮМ, хАПЮИ, юАЮИ Х ДП., МЕ НЦПЮМХВХБЮЪЯЭ БНЯРНВМНИ ЙСКЭРСПНИ, ОНКСВХКХ ЕБПНОЕИЯЙНЕ НАПЮГНБЮМХЕ, НПХЕМРХПНБЮКХЯЭ, Б НЯМНБМНЛ, МЮ ОЕПЕДНБСЧ ПСЯЯЙСЧ КХРЕПЮРСПС. аКЮЦНДЮПЪ ЩРНЛС, НМХ ОНДМЪКХЯЭ МЮ АНКЕЕ БШЯНЙХИ СПНБЕМЭ.

х РЕ, Х ДПСЦХЕ БХДЕКХ НРПХЖЮРЕКЭМШЕ ЯРНПНМШ ФХГМХ ЯБНЕЦН МЮПНДЮ Х ЛНЦКХ НЯСФДЮРЭ ХУ Я АНКЭЬХЛ БНГЛСЫЕМХЕЛ. йЮФДШИ ХГ МХУ, ХЯОНКЭГСЪ ЛЕРНД ЙПХРХВЕЯЙНЦН ПЕЮКХГЛЮ, НЯРЮБХК ЯЮРХПХВЕЯЙНЕ МЮЯКЕДХЕ.

оПНЯБЕРХРЕКХ-ДЕЛНЙПЮРШ НАНЦЮРХКХ ЙЮГЮУЯЙСЧ ЯЮРХПС МНБШЛХ ФЮМПНБШЛХ ПЮГМН╜БХД╜МНЯРЪЛХ. хАПЮИ юКРШМЯЮПХМ БОЕПБШЕ Б ХЯРНПХХ ЙЮГЮУЯЙНИ ОХЯЭЛЕММНИ КХРЕПЮ╜РСПШ ЯНГДЮК ОПНГЮХВЕЯЙСЧ ЯЮРХПС. б ЖХЙКЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ПЮЯЯЙЮГНБ ╚мЕБЕФЕЯРБН╩ НМ МЮМЕЯ ЯЕПЭ╦ГМШИ СДЮП ОН ПЕКХЦХХ ХЯКЮЛЮ, ЯКСФХРЕКЪЛ ЙСКЭРЮ. яНГДЮК ЯЮРХПХВЕЯЙХИ НАПЮГ ОКСРЮ, ЯРЮБЬЕЦН ЛСККНИ ОПНЯРНДСЬМШЛ КЧДЪЛ.

оЕДЮЦНЦС √ ОПНЯБЕРХРЕКЧ х.юКРШМЯЮПХМС ТНПЛЮ ХМНЯЙЮГЮМХЪ КСВЬЕ ОНДУНДХКЮ ДКЪ НЯСЫЕЯРБКЕМХЪ ЦКЮБМНИ ЯБНЕИ ГЮДЮВХ √ БНЯОХРЮРЭ ЛНКНД╦ФЭ, ДЮРЭ ЕИ МЮЯРЮБКЕМХЕ. оНЩРНЛС НМ НАПЮЫЮКЯЪ Й РБНПВЕЯРБС ПСЯЯЙХУ АЮЯМНОХЯЖЕБ. х.ю.йПШКНБЮ МЕ РНКЭЙН ОЕПЕБНДХК, МЮ НЯМНБЕ ЯЧФЕРЮ ЕЦН АЮЯМХ ╚оСЯРШММХЙ Х ЛЕДБЕДЭ╩ МЮОХЯЮК ЯЮРХПХ╜ВЕЯЙХИ ПЮЯЯЙЮГ ╚дПСЦ-ДСПЮЙ╩. еЦН ЛНФМН ЯВХРЮРЭ НПХЦХМЮКЭМШЛ ОПНХГБЕДЕМХЕЛ ОХЯЮРЕКЪ, РЮЙ ЙЮЙ МЮОХЯЮМН НМН ОПХЛЕМХРЕКЭМН Й ЙЮГЮУЯЙНИ ФХГМХ, Я МЮЖХНМЮКЭМНИ НЙПЮЯЙНИ.

яЮРХПХВЕЯЙХЕ ПЮЯЯЙЮГШ хАПЮЪ ╚оКНУНИ РНБЮПХЫ╩, ╚вХЯРШИ ПНДМХЙ╩ РЮЙФЕ ЯНГДЮМШ Б ХМНЯЙЮГЮРЕКЭМНИ ТНПЛЕ. б МХУ ЮККЕЦНПХВЕЯЙХ БШЯЛЕХБЮЧРЯЪ ХГЛЕМЮ, МЕВХЯРНОКНРМНЯРЭ НРДЕКЭМШУ КХЖ Б НРМНЬЕМХХ ДПСГЕИ, РНБЮПХЫЕИ.

оН НАЗ╦ЛС, ЙНЛОНГХЖХНММНЛС ОНЯРПНЕМХЧ ПЮЯЯЙЮГШ хАПЮЪ ЛНЦСР ЯВХРЮРЭЯЪ══ МНБЕККЮЛХ,═ ЩРЧДЮЛХ.═ нМХ═ НРКХВЮЧРЯЪ═ ЙПЮРЙНЯРЭЧ,═ К╦ЦЙНЯРЭЧ,═ ДХДЮЙРХВМНЯРЭЧ, ДНЯРСОМНЯРЭЧ.

б ОНЩРХВЕЯЙНЛ МЮЯКЕДХХ х.юКРШМЯЮПХМЮ ХЛЕЕРЯЪ РНКЭЙН НДМН ЯЮРХПХВЕЯЙНЕ НАНГПЕМХЕ, ЦДЕ ДЮ╦РЯЪ ЕДЙЮЪ УЮПЮЙРЕПХЯРХЙЮ УЮМЮЛ, АХЪЛ, ЛСККЮЛ, УНДФЮЛ НРЯРЮКНЦН, ╚ХЯОНПВЕММНЦН╩ МЮПНДЮ. яЮРХПХВЕЯЙХЕ НАНГПЕМХЪ, МЮОХЯЮММШЕ ДН МЕЦН, МНЯХКХ НАЫХИ УЮПЮЙРЕП, Ю НАНГПЕМХЕ хАПЮЪ ОПХЛЕВЮРЕКЭМН ЙНМЙПЕРМНЯРЭЧ. б МЕЛ ЙЮФДШИ ХГ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕИ БЕПУСЬЙХ МЮУНДХР ЯБН╦ КХЖН.

б НАЫЕИ ЯКНФМНЯРХ РБНПВЕЯРБН х.юКРШМЯЮПХМЮ МЕ АНЦЮРН ЯЮРХПНИ. щРН НАЗЪЯМЪЕРЯЪ РПЕАНБЮМХЕЛ РНЦН БПЕЛЕМХ Х НЯМНБМШЛ ОЮТНЯНЛ РБНПВЕЯРБЮ ОХЯЮРЕКЪ. рНЦДЮ ФХГМЭ ОПЕФДЕ БЯЕЦН РПЕАНБЮКЮ ОПНЯБЕЫЕМХЪ КЧДЕИ. х НЯМНБМЮЪ ЖЕКЭ РБНПВЕЯРБЮ хАПЮЪ ГЮЙКЧВЮКЮЯЭ МЕ Б ЙПХРХЙЕ, Ю Б НАСВЕМХХ, БНЯОХРЮМХХ МЮПНДЮ.

й 80-Л ЦНДЮЛ ОНКНФЕМХЕ ХГЛЕМХКНЯЭ. еЫ╦ ЪПВЕ БШПХЯНБШБЮКНЯЭ ЙКЮЯЯНБНЕ МЕПЮБЕМЯРБН. дБНИМЮЪ, АЕЯОНЫЮДМЮЪ ЩЙЯОКСЮРЮЖХЪ СЯХКХКЮ БНГЛСЫЕМХЕ МЮПНДЮ. рЕОЕПЭ БПЕЛЪ БШДБХМСКН МЮ ОЕПБШИ ОКЮМ ЙПХРХВЕЯЙНЕ НРМНЬЕМХЕ Й НЙПСФЮЧЫХЛ ЪБКЕМХЪЛ, ПЮГНАКЮВЕМХЕ СЦМЕРЮРЕКЕИ. щРН НАЯРНЪРЕКЭЯРБН НАНЦЮРХКН РБНПВЕЯРБН юАЮЪ ЯЮРХПХВЕЯЙХЛХ ЛНРХБЮЛХ. бЕКХЙХИ ОНЩР Я ╚МЕХЯРНБШЛ ЯЕПДЖЕЛ, ЯЛЕКНИ ПСЙНИ, ЕДЙХЛ ЪГШЙНЛ, ЪДНБХРШЛХ ВЕПМХКЮЛХ╩ ПЮГНАКЮВЮК БЯЪЙХЕ ОНПНЙХ ЯБНЕЦН БПЕЛЕМХ.

ю.йСМЮМАЮЕБ Я ЛНКНДНЯРХ ХЛЕК ЯЙКНММНЯРЭ Й ЧЛНПС. яКСЬЮЪ аХПФЮМЮ, дСКЮРЮ, ьНФЕ Х ЯБНХУ ДЪДЕИ √ МЮЯЛЕЬМХЙНБ йЮМРЮЪ Х рНМРЮЪ, ╚ЕЫ╦ Б ЧМНЬЕЯЙНЛ БНГПЮЯРЕ НМ ГЮЯКСФЕММН ЯРЪФЮК ЯЕАЕ ЯКЮБС ЙПЮЯМНПЕВХБНЦН, НЯРПНСЛМНЦН НПЮРНПЮ, ЯСЛЕБ ЯРЮРЭ ЛЮЯРЕПНЛ БХПРСНГМНИ НПЮРНПЯЙНИ ПЕВХ, Х МЮСВХКЯЪ БШЯНЙН ЖЕМХРЭ ГМЮВЕМХЕ ОНКМНБЕЯМНЦН ОНЩРХВЕЯЙНЦН ЯКНБЮ╩¹.

я ДБЕМЮДЖЮРХКЕРМЕЦН БНГПЮЯРЮ юАЮИ МЮВЮК ЯНВХМЪРЭ ЩОХЦПЮЛЛШ Б БХДЕ ЩЙЯОПНЛРЮ Х ОХЯЕЛ-ОНЯКЮМХИ. оНД БКХЪМХЕЛ НАПЮГНБЮМХЪ ЩРЮ ЯЙКНММНЯРЭ ОНЩРЮ ОНКСВХКЮ ПЮЯЖБЕР Х НМ ЯРЮК ЙПСОМШЛ ЯЮРХПХЙНЛ ЯБНЕЦН БПЕЛЕМХ.

яЮРХПХВЕЯЙНЕ МЮЯКЕДХЕ ю.йСМЮМАЮЕБЮ ОН ТНПЛЕ Х ЯНДЕПФЮМХЧ ЛНФМН СЯКНБМН ПЮГДЕКХРЭ МЮ РПХ БХДЮ. нДХМ ХГ МХУ ЯНЯРЮБКЪЧР АШРНБШЕ ЩОХЦПЮЛЛШ √ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЙСОКЕРШ, ОНЯБЪЫЕММШЕ ЯБНХЛ ДПСГЭЪЛ, ЯБЕПЯРМХЙЮЛ, ДЕБСЬЙЮЛ-ЯНБПЕЛЕММХЖЮЛ, ЦДЕ БШЯЛЕХБЮКХЯЭ ХУ ОЯХУНКНЦХВЕЯЙХЕ Х ЛНПЮКЭМШЕ ХГЗЪМШ. мЮОПХЛЕП, Б НДМНИ ХГ МХУ ЙПХРХЙСЕРЯЪ йНФЕЙ ГЮ РН, ВРН ╚НМ ЯОКЕРМХ ПЮГМНЯХР, БЯЕУ ОНМНЯХР╩. б ДПСЦХУ (╚ьЮПХО╩, ╚фЕМЫХМЮ-АПЧМЕРЙЮ╩) НЯСФДЮЕРЯЪ ЛНПЮКЭМНЕ ОЮДЕМХЕ НРДЕКЭМШУ ЯНБПЕЛЕММХЖ ОНЩРЮ.

мЕЙНРНПШЕ ЩОХЦПЮЛЛШ юАЮЪ (╚йХЪЯАЮЧ╩, ╚мЮГЮПС╩ Х ДП.) МНЯЪР УЮПЮЙРЕП ДПСФЕЯЙНЦН ЬЮПФЮ. б МХУ ОНКНФХРЕКЭМШЕ ВЕПРШ НАЗЕЙРНБ ОНДВЕПЙХБЮЧРЯЪ Я ЯХЛОЮРХЕИ, К╦ЦЙХЛ ЧЛНПНЛ.

с юАЮЪ йСМЮМАЮЕБЮ ОПХЕЛШ ЯНГДЮМХЪ ЩОХЦПЮЛЛШ ПЮГКХВМШ. б НДМХУ ЯКСВЮЪУ НРПХЖЮРЕКЭМНЕ ОНБЕДЕМХЕ ЦЕПНЪ ЯНОНЯРЮБКЪЕРЯЪ Я ДПСЦХЛ ЪБКЕМХЕЛ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРХ. нЯМНБМЮЪ ЛШЯКЭ ЩОХЦПЮЛЛШ ДНБНДХРЯЪ ЮККЕЦНПХВЕЯЙХЛ ОПХ╦ЛНЛ, МЮЛ╦ЙНЛ (╚цЮАХДСККЕ╩).

б ДПСЦХУ ЯКСВЮЪУ Б ОЕПБШУ ЯРПНЙЮУ ОНЩР ЯННРБЕРЯРБЕММН НЯМНБМНИ ЛШЯКХ ЩОХЦПЮЛЛШ БШЯЙЮГШБЮЕР ЯБНХ ПЮГЛШЬКЕМХЪ:

яЖКС ЮРРШМ ЙЧПЙi ЗЮК,═══════════════════════════════ ════════цПХБНИ ЯКЮБХКЯЪ ЙНМЭ БНБЕЙ,

юДЮЛГЮРРШМ ЙЧПЙi ЛЮК.══════════════════════════════════════ йПЮЯНРНИ ДСЬХ √ ВЕКНБЕЙ.

чЛiП ЯЖПЦЕМ Йicire═══════════════════════════════════════════════ вЕКНБЕЙС ПЮДНЯРЭ √ АНЦЮРЯРБН,

дЪСКЕР √ ЙШГШЙ, АЮКЮ-АЮК.═════════════ ═══════════════════мН НРЖНБЯРБН ЯКЮЫЕ БЯЕУ МЕЦ.

════════ ══════════════════(оЕПЕБНД цЮРНБЮ)

оНРНЛ, ХЯУНДЪ ХГ РЮЙНЦН ФХГМЕММНЦН НАНАЫЕМХЪ, ГЮДЕБЮЕР ЙПХРХЙСЕЛШИ НАЗЕЙР (╚пЮУХЛЬЮКС╩). хМНИ ПЮГ НМ ОХЬЕР ЩОХЦПЮЛЛШ НР ХЛЕМХ ╚ЦЕПНЪ╩. гЮЯРЮБКЪЕР ЕЦН ЯЮЛНЦН ЦНБНПХРЭ ГЮ ЯЕАЪ (╚лСЙЮЛЛЮПЮГС╩).

бРНПНИ БХД ЯЮРХПХВЕЯЙНЦН МЮЯКЕДХЪ юАЮЪ √ НАКХВХРЕКЭМШЕ ЯРХУХ. оНД БКХЪМХЕЛ РБНПВЕЯРБЮ л.е.яЮКРШЙНБЮ-ыЕДПХМЮ, Б 80-У ЦНДЮУ ю.йСМЮМАЮЕБ ЯНГДЮК НЯРПСЧ ЯНЖХЮКЭМСЧ ЯЮРХПС. й ЩРНЛС БПЕЛЕМХ НМ УНПНЬН ОНМХЛЮК, ВРН ╚ПЕЮКХЯРХВЕЯЙЮЪ ЯЮРХПЮ ДНКФМЮ ДНЙЮОШБЮРЭЯЪ ДН ЯНЖХЮКЭМНЦН ЙНПМЪ, ДНКФМЮ СЛЕРЭ НАЗЪЯМХРЭ, ЙЮЙНИ ФХГМЕММНИ НАЯРЮМНБЙНИ Х ЙЮЙ ХЛЕММН НАСЯКНБКХБЮЧРЯЪ ДЕИЯРБХЪ, ОНМЪРХЪ, ЛНПЮКЭ РЕУ, ЙНЦН НМЮ ЙКЕИЛХР ЙЮЙ МНЯХРЕКЕИ ГКЮ Х ОНПНЙНБ╩¹.

оНЩРНЛС юАЮИ БН ЛМНЦХУ ПЮГНАКЮВХРЕКЭМШУ ЯРХУЮУ НЦНМЭ ЯЮРХПШ МЮОПЮБКЪК МЕ МЮ НРДЕКЭМШЕ КХВМНЯРХ, Ю МЮ ЯХЯРЕЛС СОПЮБКЕМХЪ ЖЮПХГЛЮ, МЮ ОНПНВМСЧ ЯНЖХЮКЭМСЧ ЯПЕДС. нМХ ОПНМХЙМСРШ ОЮТНЯНЛ ЮМЮКХГЮ МЕБЕФЕЯРБЮ, РЫЕЯКЮБХЪ, БГЪРНВМХВЕЯРБЮ БНКНЯРМШУ СОПЮБХРЕКЕИ, АХЕБ, АЮЕБ, ЖЮПЯЙХУ ВХМНБМХЙНБ. щРХ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ НРКХВЮЕР РПЕГБШИ ХЯРНПХВЕЯЙХИ ПЕЮКХГЛ.

нАЫЕЯРБЕММЮЪ ЯЮРХПЮ юАЮЪ МЮОХЯЮМЮ ПЮГМШЛХ ОПХ╦ЛЮЛХ. яРХУНРБНПЕМХЕ ╚мЮЙНМЕЖ, БНКНЯРМШЛ Ъ ЯРЮК!╩ ДЮМН Б БХДЕ ЛНМНКНЦЮ ╚ЦЕПНЪ╩. нР МЮВЮКЮ ДН ЙНМЖЮ БНКНЯРМНИ ЯЮЛ ПЮЯЯЙЮГШБЮЕР Н ЯБНХУ ЦПЕУЮУ, ОПЕЯРСОМШУ ДЕЪМХЪУ. ╚йСКЕЛАЮЧ╩ МЮОХЯЮМН Б ТНПЛЕ НАПЮЫЕМХЪ Й СОПЮБХРЕКЧ, ПЮГЦНБНПЮ Я МХЛ. нМН МЮВХМЮЕРЯЪ ОН ТНКЭЙКНПМНЛС √ ЯН ЯКНБЮ ╚сЮЦЮКЮИЙСЯЯЮКЮЛ╩ -гДПЮБЯРБСИРЕ! яЮРХПЮ ╚сОПЮБХРЕКЭ МЮВЮКЭЯРБС ПЮД╩ ЯНГДЮМЮ ОН ОНБЕЯРБНБЮМХЧ, НОХЯЮМХЧ ЯЮЛНЦН ОНЩРЮ.

б ЩРНР ОЕПХНД юАЮИ ОХЬЕР ЯЮРХПС Х МЮ НРПХЖЮРЕКЭМШЕ ЯБНИЯРБЮ НРДЕКЭМШУ КЧДЕИ. оПХЛЕМЪЪ ПЮГКХВМШЕ ЯОНЯНАШ, ЯНГДЮ╦Р ХУ ЛНПЮКЭМШИ НАПЮГ. мЮОПХЛЕП, Б ЯЮРХПЕ ╚рНР, ЙРН ГЮАКСДХКЯЪ, БХДХР БОЕПЕДХ ОПНЯРНП ОСЯРНИ╩ ХЛЕЧРЯЪ РЮЙХЕ ЯРПНЙХ:

══ йС ЬЮКАЮП ЙСКШЭШМЮ АНКЭЮМ ЮИЭЮЙ,

═ рiГЕЯiМ ЯНГЭШКЮ ЯНГЭШКЮИДШ ЙЮКРЮКЮМЯЮ-ЮЙ.

═════════ аЕР-ЮСГШМ ЯЧГ ЯЧИКЪПДЪ ЗЖГ ЙЖАШКРШО,

═════════ йЮЯЯ ЙЕПЛЕЙ, ЛНИШМ АЖПЛЮЙ, ЙНПЮГДЮМАЮЙ.

б ОЕПЕБНДЕ МЮ ПСЯЯЙХИ ЪГШЙ ЩРН ГБСВХР РЮЙ:

оН ЬРЮМЮЛ ОНРЕПРШЛ ДСПМЪ РШ ОПХГМЮЕЬЭ √ АСДЭ НМ КХУ!

═мЮ ЙНКЕМЪУ ЯЙКЮДЙХ, - РЫХРЯЪ ОЮКЭЖЕЛ НМ ПЮГЦКЮДХРЭ ХУ.

═ вСРЭ ГЮЦНБНПХРЭ √ СФХЛНЙ НРБПЮРХРЕКЭМШУ МЕ ЯВЕЯРЭ,

═уЛСПХР АПНБЭ, ЦКЪДХР МЮДЛЕММН, - ДН ВЕЦН Б ЯЕАЪ БКЧАКЕМ!

(ОЕПЕБНД д.аПНДЯЙНЦН)

гДЕЯЭ НРБПЮРХРЕКЭМШИ НАПЮГ МЮВЕПРЮМ Х ДЕИЯРБХЕЛ, Х НОХЯЮМХЕЛ БМЕЬМНЯРХ, Х ОЯХУНКНЦХВЕЯЙХЛХ ДЕРЮКЪЛХ.

бЯЕ ЩРХ РБНПЕМХЪ Х ОНЯБЪЫЕМХЪ рЮЙЕФЮМС, дСРАЮЧ юАЮЪ ОН ТНПЛЕ ЪБКЪЧРЯЪ ЯЮРХПХВЕЯЙХЛХ ОНПРПЕРМШЛХ ГЮПХЯНБЙЮЛХ. б МХУ ПЮЯЙПШБЮЧРЯЪ АШР, ДЕКЮ, ДСЬЮ, ОЯХУНКНЦХЪ, БМЕЬМНЯРЭ ОЕПЯНМЮФЕИ, ДЮЕРЯЪ ХЛ УЮПЮЙРЕПХЯРХЙЮ.

яЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ ОНЩРЮ ╚бНР Х ЯРЮПНЯРЭ┘ ЯБЕПЬХРЭЯЪ ЛЕВРЮЛ МЕ ДЮМН╩,═ ╚бНЯЭЛХЯРХЬХЪ╩, ╚пЮГНИДСРЯЪ ЙКЪРБНИ╩, ╚уБЮЯРСМ, МЮЦКЕЖ╩ Х ДП. МЮОХЯЮМШ Б БХДЕ НАНГПЕМХЪ.

рПЕРХИ БХД ЮАЮЕБЯЙНИ ЯЮРХПШ √ АЮЯМХ. оПЮБДЮ, АНКЭЬЮЪ ВЮЯРЭ АЮЯЕМ юАЮЪ ОЕПЕБНДМЮЪ. мН НМХ ОЕПЕБЕДЕМШ ОПХЛЕМХРЕКЭМН Й ДСУНБМШЛ ГЮОПНЯЮЛ ЯРЕОМНЦН МЮЯЕКЕМХЪ. б ЖЕКЪУ ДНЯРСОМНЯРХ ДКЪ ЙЮГЮУНБ Б МХУ ДНОСЫЕМЮ ЯБНАНДЮ Б ЙНЛОНГХЖХНММНЛ ОНЯРПНЕМХХ, БШАНПЕ НАПЮГНБ Х ОНМЪРХИ.

б ЯБНЕИ НПХЦХМЮКЭМНИ АЮЯМЕ ╚нЯ╦К╩ ОНЩР НЯСФДЮЕР ОПХБШВЙС ЙЮГЮУНБ НЖЕМХБЮРЭ ВЕКНБЕЙЮ ОН ЕЦН АНЦЮРЯРБС. бШЯЙЮГШБЮЕР ЛШЯКЭ, ВРН ЯПЕДХ ХЛСЫХУ НВЕМЭ ЛМНЦН ЦКСОЖНБ, ЙНРНПШЕ АЕГ ЯБНХУ ЛЮРЕПХЮКЭМШУ ЖЕММНЯРЕИ НЙЮГЮКХЯЭ АШ УСФЕ НЯКЮ. аЮЯМЪ НРКХВЮЕРЯЪ СДЮВМШЛ ОЕПЯНМЮФЕЛ, ХМРЕПЕЯМШЛ, ДНЯРСОМШЛ БНЯРНВМШЛ ЯЧФЕРНЛ.═══

юАЮИ Б ЩОХЦПЮЛЛЕ цЮАХДСККЕ Х Б ЙСОКЕРЕ ╚ъ БШПЮЯРХК ОЯЮ ХГ ЫЕМЙЮ╩ ОНКЭГНБЮКЯЪ ОПХ╦ЛНЛ ЮККЕЦНПХХ. аНКЭЬЕ АЮЯЕМ МЕ ОХЯЮК. оПХВХМС ЩРНЦН ЮЙЮДЕЛХЙ л.юСЩГНБ НАЗЪЯМЪК РЮЙ: ╚юАЮИ ОПЕДОНВХРЮЕР ЦНБНПХРЭ Н ДСПМНЛ ЯЛЕКН, МЮЯРСОЮРЕКЭМН, ЙЮЙ ЩРН ОПНОЮЦЮМДХПНБЮК дНАПНКЧАНБ, ВЕЛ НАУНДМШЛХ ОПХ╦ЛЮЛХ. оНЩРНЛС ЯБНХ ЦМЕБМШЕ, БГБНКМНБЮММШЕ ЛШЯКХ, ОНКМШЕ ЧЛНПЮ Х ЯЮРХПШ, БШПЮФЮЕР АЕГ ЮККЕЦНПХХ, НРЙПШРШЛХ, ЪЯМШЛХ ЯРХУЮЛХ╩╩.═

хГ ОНЩРНБ, БНЯОХРЮММШУ МЮ РПЮДХЖХХ ВЮЦРЮИЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ, ЙПСОМШЛ ЯЮРХПХЙНЛ АШК лЮИКШУНФЮ яСКРЮМУНФЮСКШ (1835-1898). еЦН ЯЮРХПХВЕЯЙНЕ МЮЯКЕДХЕ ЯНЯРНХР ХГ ВЕРШП╦У НЯМНБМШУ БХДНБ: ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ, АЮЯМХ, ЬСРНВМШЕ ЙСОКЕРШ-ПЕОКХЙХ, ЯЮРХПЮ-ДХДЮЙРХЙЮ.

нЯРПХЕ ЙПХРХЙХ ЩРНЦН ОНЩРЮ МЮОПЮБКЕМН ОПНРХБ БНПНРХК ЯРЕОМШЛХ ДЕКЮЛХ, ОПНРХБ ХУ НРПХЖЮРЕКЭМШУ МПЮБНБ, ОПНРХБ АЕЯЖБЕРМНИ ФХГМХ НРДЕКЭМШУ КХВМНЯРЕИ.

оН МЮПНДМНЛС ОПЕДЮМХЧ, НДМЮФДШ ХГБЕЯРМШИ ТЕНДЮК, ЯШМ ЙПНБНФЮДМНЦН йЕМЕЯЮПШ-УЮМЮ, ЦНЯОНДЯРБНБЮБЬХИ Б вХЛЙЕМРЯЙНЛ СЕГДЕ, ДПСЦНИ ПЮГ БНКНЯРМНИ йЮЯШЛАЕЙ, ГЮАЮБКЪЪЯЭ, ОНРПЕАНБЮКХ НР лЮИКШУНФШ СЪГБХРЭ ХУ ЯЮЛХУ. оНЩР МЮ ЛЕЯРЕ ЯКНФХК ЯРХУХ-ОНЯЕЫЕМХЪ ╚юУЛЕРС-РНПЕ╩, ╚йЮЯШЛАЕЙС╩, ЦДЕ НАКХВЮК ХУ ЯРЪФЮРЕКЭЯРБН, ОЮПЮГХРХГЛ.

═ хГБЕЯРМШИ АЮИ юИЙШМАЮИ РПЮЦХВЕЯЙХ ОНЦХА ОПХ ОНХЯЙЕ══ ЯБНЕЦН═ ОПНОЮБЬЕЦН═ ЯЙНРЮ. пНДЯРБЕММХЙХ ЕЦН ОПХЦКЮЯХКХ лЮИКШУНФШ, ВРНАШ════

ЯНВХМХРЭ ХЛ ОПХВХРЮМХЕ. нАШВМН Б ОПХВХРЮМХЪУ БНЯОЕБЮЧРЯЪ ДНЯРНХМЯРБН, ГЮЯКСЦХ ОНЙНИМХЙНБ. ю лЮИКШУНФЮ ОЕПЕВХЯКЪК НРПХЖЮРЕКЭМШЕ ВЕПРШ ЕЦН Х ЯНГДЮК НАПЮГ ФЮДМНЦН АЮЪ.

оНЩР Б ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ЛХМХЮРЧПЮУ ╚яБЪРНЬЮЛ╩, ╚аЕДМШИ ВЕКНБЕЙ╩, ╚мЕЙНРНПШЕ ЯБЪРШЕ╩ ЕДЙН БШЯЛЕХБЮК УХЫМХВЕЯРБН, ДБНЕДСЬХЕ УНДФ Х ЛСКК.

щРХ ЯРХУХ-ОНПРПЕРШ лЮИКШУНФШ ОН ДСУС, ХДЕЕ ЯУНДМШ Я ЯЮРХПХВЕЯЙХЛХ ЯРХУЮЛХ юАЮЪ. мН ОН БШПЮФЕМХЧ Х РНМС ХЛЕЧР ПЮГКХВХЕ. яЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ юАЮЪ ЯОНЙНИМШ, РНМЙХ, Ю лЮИКШУНФШ √ ГЮОЮКЭВХБШ, МЕДЕКХЙЮРМШ. щРН НАЗЪЯМЪЕРЯЪ НАЯРНЪРЕКЭЯРБЮЛХ БНГМХЙМНБЕМХЪ ХУ ЯЮРХПШ. юАЮИ ЯНГДЮБЮК ЯБНХ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ, МЮАКЧДЮЪ ОНПНЙХ ЯН ЯРНПНМШ, Ю лЮИКШУНФЮ √ Б ХМРПХЦЕ, ЯОНПЕ, ОНКЕЛХЙЕ Я ОПЮГДМНИ ЮСКЭМНИ ЮПХЯРНЙПЮРХЕИ.

б ЯРХУЮУ-ОНПРПЕРЮУ лЮИКШУНФЮ ВЮЯРН ХЯОНКЭГНБЮК ОЯХУНКНЦХВЕЯЙХИ ОЮПЮККЕ╜КХГЛ, ПЮГБЕПМСРШЕ ЯПЮБМЕМХЪ. бЯЕ НМХ БГЪРШ ХГ АШРНБНИ ФХГМХ ЙЮГЮУЯЙНЦН МЮПНДЮ.

оНЯКЕ дСКЮРЮ-ФШПЮС ЙЮГЮУЯЙХИ АЮЯЕММШИ ЯРХУ ПЮГБХБЮК л.яСКРЮМУНФЮСКШ. мЮ НЯМНБЕ БНЯРНВМШУ ЯЧФЕРНБ ХЛ МЮОХЯЮМШ АЮЯМХ ╚оНОСЦЮИ╩, ╚бНКЙ╩, ╚оПНЯРЮЙ Х ОНДКЕЖ╩, ╚рПХ АПЮРЮ╩, ╚яНКНБЕИ╩, ЦДЕ НАКХВЮЧРЯЪ ЯЮЛНДСПЯРБН, ФЮДМНЯРЭ, КНФЭ, ЩЦНХГЛ, АЕЯОЕВМНЯРЭ.

аЮЯМХ ОНЩРЮ НРКХВЮЧРЯЪ К╦ЦЙХЛ, ГЮМХЛЮРЕКЭМШЛ ЯЧФЕРНЛ, ЛНПЮКХГЮЖХЕИ, НДХММЮДЖЮРХЯКНФМШЛ ПЮГЛЕПНЛ, АНЦЮРЯРБНЛ ЩЛНЖХНМЮКЭМШУ ЙПЮЯНЙ. мЕЙНРНПШЕ ХГ МХУ НАЗ╦ЛХЯРШ, ЛНЦСР ЯВХРЮРЭЯЪ ЯЮРХПХВЕЯЙХЛ ДЮЯРЮМНЛ.

бПЮЫЮЪЯЭ Б ЙПСЦС ХГБЕЯРМШУ ЯРЕОМШУ НПЮРНПНБ, лЮИКШУНФЮ НАКЮДЮК ╚РНМВЮИЬХЛХ ОПХ╦ЛЮЛХ ЯКНБЕЯМШУ РСПМХПНБ╩. аШК АНКЭЬХЛ ЬСРМХЙНЛ, НЯРПЪЙНЛ. оПХ БЯРПЕВЕ, АЕЯЕДЕ Я АКХГЙХЛХ, ЯНВСБЯРБЕММШЛХ КЧДЭЛХ МЮУНДХК ЪПЙХЕ, СДЮВМШЕ, ЯЛЕЬМШЕ ЛШЯКХ, БШПЮФЕМХЪ. нЯРЮБХК АНКЭЬНЕ ЧЛНПХЯРХВЕЯЙНЕ МЮЯКЕДХЕ.

чЛНП ОНЩРЮ БШПЮФЮКЯЪ, Б НЯМНБМНЛ, Б БХДЕ ЬСРНВМШУ ЙСОКЕРНБ-ПЕОКХЙ, ЙНРНПШЕ НРКХВЮЧРЯЪ БЕЯЕКНЯРЭЧ, ГЮАЮБМНЯРЭЧ. хАН НМХ ЯНГДЮБЮКХЯЭ ПЮДХ ПЮГБКЕВЕМХЪ, БЕЯЕКЭЪ Б ЙНЛОЮМХХ. мЕЙНРНПШЕ ХГ МХУ МНЯЪР ГКНАМН-МЮЯЛЕЬКХБШИ УЮПЮЙРЕП, ЪГБЪР ОН ОНБНДС НРДЕКЭМШУ НРПХЖЮРЕКЭМШУ ЯБНИЯРБ СОПЮБХРЕКЕИ, ВХМНБМХЙНБ, ЛСКК, АЮЕБ.

б ДХДЮЙРХВЕЯЙНИ ЯЮРХПЕ лЮИКШУНФШ, ЙЮЙ Б ОНЯКНБХЖЮУ, ЯНВЕРЮЧРЯЪ ПЮГНАКЮВЕМХЕ Х МПЮБНСВЕМХЕ. мЮОПХЛЕП, Б ЯРПНЙЮУ ╚уНРЭ МЮДЕМЭ ГНКНРНИ НЬЕИМХЙ, ЯНАЮЙЮ НЯРЮ╦РЯЪ ЯНАЮЙНИ╩, ╚дСПМНИ МЕ ЯРЮМЕР УНПНЬХЛ ВЕКНБЕЙНЛ НР РНЦН, ВРН НМ АНЦЮРЕЕР╩ ЕЯРЭ Х ХГБХРЕКЭМЮЪ ЯЮРХПЮ ОПНРХБ ОКНУХУ КЧДЕИ, Х МЮЯРЮБКЕМХЕ.

дХДЮЙРХВЕЯЙЮЪ ЯЮРХПЮ БШПЮФЮЕР ЛШЯКЭ ЯЙКЮДМН, ЙПЮЯНВМН, ЮТНПХЯРХВМН. нАШВМН МЕ БШЦНБЮПХБЮЕР ХДЕЮК ╚ОПЪЛН Х ОНКНФХРЕКЭМН╩.

═ зЮЛЮМДЮПДШМ АЕКЦiЯi √

яЮПШЮКЮ ЙЮГДЮИ ЯЮМЭХДШ═════

═ вЕПРЮ ОКНУХУ √

═оЮМЮКЮЭЮМ ЙНЭЮМШ.════════════

ОНПНВХРЭ ЯБНХУ.

═ еЯЕПКiЙРiМ АЕКЦiЯi √════════ вЕПРЮ АЕГСЛЖЕБ -

═чРiПiЙ, ЧЯЕЙ- ЮЪМДШ═══

аЕЯЯРШДМН ЙКЕБЕЫЕР, ЯОКЕРМХВЮЕР.

══ IpkiКЛЕЯРЕМ ЯНЭЮДШ.

гДЕЯЭ ХДЕЮК ОНДПЮГСЛЕБЮЕРЯЪ ЙЮЙ МЕВРН ОПНРХБНОНКНФМНЕ РНЛС, ВРН ЦНБНПХРЯЪ.

йЮГЮУЯЙСЧ ЯЮРХПС НАНЦЮЫЮКХ Х ОНЩРШ-ОЕЯМНОЕБЖШ БРНПНИ ОНКНБХМШ уIу БЕЙЮ аХПФЮМ-ЯЮК йНФЮЦСКСКШ (1834-1897), юУЮМЯЕПХ йНПЮЛЯЮСКШ (1843-1913), юЯЕР мЮИЛЮМАЮИСКШ (1867-1923). хГ МХУ ЩРХЛ ФЮМПНЛ АНКЭЬЕ СБКЕЙЮКЯЪ юУЮМЯЕПХ.

цНБНПЪ, ВРН ╚Ъ АСДС ХЛЕРЭ ДЕКН Я АЮЪЛХ, ЛСККЮЛХ Х РНПЕ╩, юУЮМ СЙЮГШБЮК МЮ РЕУ, ЙНЦН НМ УНРЕК ЙКЕИЛХРЭ. ╚жЕКЭ ЛНЪ √ ПЮГНАКЮВЮРЭ МЮЯХКХЪ╩ - РЮЙ НМ ЯРЮБХК ЯБНЧ ГЮДЮВС. щРХ НАЗЕЙРШ, ЩРЮ ХДЕЪ НОПЕДЕКХКХ ТНПЛС ЯЮРХПШ═════ юУЮМЮ-ЯЕПХ. нМЮ ЯНГДЮМЮ Б БХДЕ ОНЯБЪЫЕМХЪ Х ЮИРШЯЮ. б ОНЯБЪЫЕМХЪУ ╚мСПРЮГЕ╩, ╚ьНЦХПЛЮЙС╩, ╚ьЮКЮАЮЧ╩, ╚сЕГДМНЛС-БГЪРНВМХЙС╩, ╚мЮСЮМС-ЯБЪРНЛС╩ юУЮМ НАМЮФЮЕР ГЮГМЮИЯРБН, БШЯНЙНЛЕПХЕ, РЫЕЯКЮБХЕ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕИ ПНДНБНИ ЮПХЯРНЙПЮРХХ. яНГДЮК РХОХВМШЕ НАПЮГШ ЯЮЛНДСПНБ, КХЖЕЛЕПНБ, УХЫМХЙНБ ЯБНЕЦН БПЕЛЕМХ.

юИРШЯШ юУЮМЮ МЕ ОНЩРХВЕЯЙХИ ЯОНП ЮЙШМНБ, Ю НЯРПНСЛМШИ НРБЕР, НРОНП МЮ МЕПЮГСЛМШЕ БШЯЙЮГШБЮМХЪ, ОНБЕДЕМХЕ НРДЕКЭМШУ ХДЕИМШУ ОПНРХБМХЙНБ. щРХ НРБЕРШ БШПЮФЮЧРЯЪ Б ТНПЛЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ЙСОКЕРНБ, ПЕОКХЙ.

с аХПФЮМЮ ЛЮКН ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ОПНХГБЕДЕМХИ, ЯОЕЖХЮКЭМН ЯНВХМ╦ММШУ ДКЪ ПЮГ╜НА╜КЮВЕМХЪ ЙКЮЯЯНБШУ БПЮЦНБ. мН Б ЯБНХУ ОЕЯЕММШУ РЕЙЯРЮУ НМ ПЕГЙН ЙПХРХЙНБЮК МЕЯ╜ОПЮБЕДКХБНЯРЭ, ФЮДМНЯРЭ, ОПНХГБНК АНЦЮРШУ фЮМАНРШ, юГМЮАЮЪ, йНКАЮЪ, фЮМАЮЪ Х ДП.

хМНЦДЮ ХЛ ЯКСВЮИМН, ЩЙЯОПНЛРНЛ ЯНГДЮБЮКХЯЭ НРДЕКЭМШЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЯРХУХ. хЯРНПХЪ ОНЪБКЕМХЪ НДМНЦН ХГ МХУ РЮЙНБЮ: аЮКУНФЮ йСДЮИАЕПЦЕМНБ, АПНЯХБ РПХ ПСАКЪ ОЕПЕД аХПФЮМНЛ, ОПНЯХК БНЯОЕРЭ, ЙЮЙ НМ ЯРЮК РНКЛЮВНЛ СЕГДМНЦН. щРН ГЮДЕКН ЯЮЛНКЧАХЕ ОЕБЖЮ Х НМ МЮ ЛЕЯРЕ ЯНГДЮК ОНЯБЪЫЕМХЕ аНКУНФЕ, ЦДЕ ЕДЙН БШЯЛЕЪК ЕЦН ЯЮЛНЛМЕМХЕ, АЕЯЖБЕРМСЧ ПНДНЯКНБМСЧ. рНКЛЮВЮ ЯПЮБМХБЮК Я ХЯРНЫЕММШЛ БНКНЛ, ЙНРНПШИ ЕДБЮ МНЦХ БНКНВХР.

оН ЯПЮБМЕМХЧ Я аХПФЮМНЛ, юЯЕР АНКЭЬЕ ЯНГДЮБЮК ЯЮРХПШ. бНГЛНФМН, ЩРНЛС ЯОНЯНАЯРБНБЮКН РН, ВРН НМ НАЫЮКЯЪ Я БЕКХЙХЛ ЯЮРХПХЙНЛ юАЮЕЛ, ОНДБЕПЦЯЪ ХЛ ПЕГЙНИ ЙПХРХЙЕ ГЮ ОКНУНИ УЮПЮЙРЕП. йЮЙ АШ РН МХ АШКН, юЯЕР БШЯНЙН ЖЕМХК ЯЮРХПС Х ЧЛНП. мЮЯЛЕЬМХЙНБ, ЬСРМХЙНБ ЯВХРЮК ЖБЕРЙНЛ ЙНЛОЮМХХ, КЧДЕИ, МЕ НАХФЮЧЫХУЯЪ МЮ ЙПХРХЙС, ЬСРЙХ, - РЕПОЕКХБШЛХ ЯКНМЮЛХ.

яНДЕПФЮМХЕ, ХДЕЪ ОНЯБЪЫЕМХИ ю.мЮИЛЮМАЮИСКШ ╚аЮЪЛ╩, ╚лСККЮЛ╩ ОЕПЕЙКХ╜ЙЮЧРЯЪ Я ЮАЮЕБЯЙХЛХ. х юЯЕР СОПЕЙЮЕР АЮЕБ ГЮ РН, ВРН НМХ ПЮДХ НАНЦЮЫЕМХЪ, ПЮДХ ЖЮПЯЙНИ МЮЦПЮДШ ╚ЯРЮКХ БНКНЯРМШЛХ, БЯ╦ ДНАПН МЮ БГЪРЙХ ЯОСЯРХБ╩. лСКК УЮПЮЙРЕПХГСЕР АЕЯВЕЯРМШЛХ, МЕКЧАЕГМШЛХ КЧДЭЛХ.

с юЯЕРЮ ЕЯРЭ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ЙСОКЕРШ, ЦДЕ ЛЕРЙХЛХ ЯПЮБМЕМХЪЛХ, СДЮВМШЛХ ЩОХРЕРЮЛХ НАПХЯНБЮМШ НАПЮГШ НРДЕКЭМШУ НРПХЖЮРЕКЭМШУ РХОНБ.

рЮЙХЛ НАПЮГНЛ, ЯЮРХПЮ ЯНОСРЯРБНБЮКЮ Х МЮЬХЛ ОЕБЖЮЛ. оПЮБДЮ, НМЮ С МХУ МЕ БШПЮФЮКЮЯЭ БН БЯЕУ АНЦЮРЯРБЮУ ТНПЛШ. щРН НАЗЪЯМЪЕРЯЪ РЕЛ, ВРН НЯМНБМЮЪ ГЮДЮВЮ ХУ АШКЮ √ МЕ ЙПХРХЙЮ ОНПНЙНБ, Ю ДНЯРЮБКЕМХЕ НРПЮДШ КЧДЪЛ ОЕЯМЪЛХ.

хРЮЙ, Й ЙНМЖС ушу БЕЙЮ ЙЮГЮУЯЙЮЪ ЯЮРХПЮ НАНЦЮРХКЮЯЭ Х ОН ЯНДЕПФЮМХЧ, Х ОН ТНПЛЕ. б МЕИ БЕПУ АПЮКХ ОПНРХБНОПЮБХРЕКЭЯРБЕММШЕ ЛНРХБШ, НЯМНБМШЛХ НАЗЕЙРЮЛХ ЯРЮКХ ЖЮПЯЙХЕ ВХМНБМХЙХ, ЯРЮПЬХЕ ЯСКРЮМШ, БНКНЯРМШЕ СОПЮБХРЕКХ. рЕОЕПЭ НМЮ ЯРПЕЛХКЮЯЭ ПЮГЗЪЯМХРЭ МЮПНДС ОНДКХММШЕ ОПХВХМШ БЯЕУ МЕДСЦНБ, ХЛЕЧЫХУЯЪ Б ЯРЕОМНИ ФХГМХ. яЮРХПЮ ОПХНАПЕРЮЕР НАЫЕЯРБЕММШИ УЮПЮЙРЕП.

мЮЖХНМЮКЭМЮЪ ЯЮРХПЮ ЯЛЕКЕЕ ЯРЮКЮ БШЯРСОЮРЭ Х ОПНРХБ ОЯХУНКНЦХВЕЯЙХУ, ЛНПЮКЭ╜МШУ ХГЗЪМНБ НРДЕКЭМШУ ВКЕМНБ ЙЮГЮУЯЙНЦН НАЫЕЯРБЮ. хАПЮИ, юАЮИ, лЮИКШУНФЮ, юУЮМ-ЯЕПХ, аХПФЮМ-ЯЮК, юЯЕР ОНЯРНЪММН ОНЙЮГШБЮКХ ПЕКХЦХНГМНЯРЭ, МЮЦКНЯРЭ, ЯЛСРЭЪМЯРБН, УХЫМХВЕЯРБН, ЯЮЛНДСПЯРБН, КХЖЕЛЕПХЕ, КНФЭ БЕПЬХРЕКЕИ ЯСДЕА ЙЮГЮУЯЙНЦН МЮПНДЮ. яПЕДЯРБЮЛХ ОЯХУНКНЦХВЕЯЙНЦН ЮМЮКХГЮ ЪПЙН НАМЮФЮКХ ЩБНКЧЖХЧ НОНДКЕМХЪ ХУ ДСЬХ.

б ЩРНР ОЕПХНД юАЮИ АШРНБШЛХ ЩОХЦПЮЛЛЮЛХ, ЯЮРХПХВЕЯЙХЛХ НАНГПЕМХЪЛХ, хАПЮИ ЯЮРХПХВЕЯЙХЛХ ПЮЯЯЙЮГЮЛХ, лЮИКШУНФЮ ЯЧФЕРМШЛХ ЯРХУЮЛХ, юУЮМ-ЯЕПХ, юЯЕР ОНЯБЪЫЕМХЪЛХ, ЮИРШЯЮЛХ ЯНБЕПЬЕМЯРБНБЮКХ ЙЮГЮУЯЙСЧ ЯЮРХПС.

яХКЭМН ПЮГБХБЮКЮЯЭ АЮЯМЪ. хАПЮИ, юАЮИ, лЮИКШУНФЮ, ЦЮГЕРШ ╚рСПЙЯРЮМ СЮКЮЪРШ╩, ╚дЮКЮ СЮКЮЪРШ╩ НАНЦЮРХКХ ЩРНР ФЮМП ОЕПЕБНДМШЛХ Х НПХЦХМЮКЭМШЛХ АЮЯМЪЛХ.

йЮГЮУЯЙЮЪ ЯЮРХПЮ ЮАЮЕБЯЙНЦН ОЕПХНДЮ СКСВЬХКЮЯЭ Х Б УСДНФЕЯРБЕММНЛ НРМНЬЕ╜МХХ. мЮАКЧДЮКНЯЭ Б МЕИ СЛЕКНЕ ХЯОНКЭГНБЮМХЕ ЪГШЙНБШУ ЯПЕДЯРБ, ОПЕСБЕКХВЕМХЪ, ГЮНЯРПЕМХЪ, РЕМДЕМЖХНГМНИ ДЕТНПЛЮЖХХ. нЯБЮХБЮКХЯЭ, ЙПНЛЕ ОНБЕЯРБНБЮМХЪ НР ХЛЕМХ ЮБРНПЮ, НОХЯЮМХЪ ДЕИЯРБХИ ОЕПЯНМЮФЕИ, ДПСЦХЕ ОПХ╦ЛШ ЯНГДЮМХЪ ЯЮРХПХВЕЯЙХУ НАПЮГНБ, ЙЮЙ ОПХЛЕМЕМХЕ ОНПРПЕРМШУ, ОЯХУНКНЦХВЕЯЙХУ ДЕРЮКЕИ, ЛНМНКНЦ, ДХЮКНЦ ЦЕПНЕБ. пЮГБХБЮКЮЯЭ ЙНМЙПЕРМЮЪ ЯЮРХПЮ √ ЯЮРХПЮ Я ЮДПЕЯНЛ. щРН БЯ╦ СЯХКХКН НЯРПНРС ЙЮГЮУЯЙНИ ЯЮРХПШ.

б ПЮГБХРХХ ЙЮГЮУЯЙНИ ЯЮРХПШ ЩРНЦН ОЕПХНДЮ НЯНАСЧ ПНКЭ ХЦПЮК юАЮИ йСМЮМАЮЕБ. нЯБНХБЮЪ КСВЬХЕ НАПЮГЖШ Х РПЮДХЖХХ ЙЮГЮУЯЙНИ ЯЮРХПШ ДН ЯБНЕЦН БПЕЛЕМХ Х ПСЯЯЙНИ ЙКЮЯЯХВЕЯЙНИ ЯЮРХПШ, НМ ЯРЮК ╚ЦНПЪВХЛ ОПНРЕЯРЮМРНЛ, ЯРПЮЯРМШЛ НАКХВХРЕКЕЛ, БЕКХЙХЛ ЙПХРХЙНЛ╩. яЛЕКН ЙКЕИЛХК Х ЯНГДЮК ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ НАПЮГШ ОПЕДЯРЮБХРЕКЕИ ОПЮГДМНИ ЮСКЭМНИ ЮПХЯРНЙПЮРХХ √ СОПЮБХРЕКЕИ, ВХМНБМХЙНБ, ЮДБНЙЮРНБ, РНКЛЮВЕИ, ЛСКК Х АЮЕБ.═

кХРЕПЮРСПЮ

1. л.юСЩГНБ. яНАП.ЯНВ. юАЮЪ йСМЮМАЮЕБЮ, л., 1954, ЯРП. 15.

2. е.оНЙСЯЮЕБ. пЕБНКЧЖХНММЮЪ ЯЮРХПЮ яЮКРШЙНБЮ-ыЕДПХМЮ, л., 1963, ЯРП.16

3. ═хЯРНПХЪ ЙЮГЮУЯЙНИ КХРЕПЮРСПШ, Р. II, ОЕПБЮЪ ЙМХЦЮ, 1961, ЯРП.466.

уЖКЮЯЪ

лЪЦЮКЪДЪ ЦЮГЮУ ЯЮРХПЮЯШМШМ ушу ЪЯПХМ ЮУШПШМЮ ЙХЛХ ЙЕВДХИХ ЛЪПЫЪКЪ ХГКЪМХКХП, НМСМ ЫЪЛ ЛЪГЛСМЗЮ, ЫЪЛ ТНПЛЮЗЮ ЙЮЛХККЪЬЛЪЯХ, ХЗРХЛЮХ УЮПЮЙРЕП, АЪДХХ ЗЪЫЪРДЪМ ДЪ ХПЪКХКЪЛЪЯХ ЦЕИД НКСМСП. аСМСМКЮ АЪПЮАЪП ЦЮГЮУ ЯЮРХПЮЯШМШМ АС ЛЪПЫЪКЪДЪЙХ ХМЙХЬЮТШМДЮ юАЮИ йСМЮМАЮИЕБХМ УЖЯСЯХ УХДЛЪРКЪПХ═ ЮВШЦКЮМЛШП.

╚аЮЙШДЮЙШ ПСЯ ЩХЛМЮГХИЮЯШМШМ ЖВЖМЗЖ ЯХМТХМДЪ АХГ ЦШПУ ЬЮЩХПД ХДХЙ: НРСГ МЪТЪП ЛЖЯЪКЛЮМ, ДЧПД МЪТЪП ЕПЛЪМХ, ХЙХ ОНКИЮЙ, ЖВ ЯЕЙРЮМР БЪ АХП МЪТЪП ПСЯ. еЫРХПЮЛКЮ, ЯЮЙХРЗЪ НРСПСА ОПНТЕЯЯНП яЮМХМХМ ЬЪЫЪПХЛХГХМ ЦЕИПХ-ЮДХ ЗНЭПЮТХИЮЯШ ЫЮЦЦШМДЮ ДЕДХЙКЪПХМЪ ЦСКЮЦ ЮЯШПДШЦ.

╚юБПНОЮ ЦХРЪЯХМХМ РЪАХХ ЯЪПЫЪДКЪПХ ЬХЛЮКДЮ ьХЛЮК аСГКС НЙЕЮМШМДЮМ,ЦЪПАДЪ юРКЮМРХЙ НЙЕЮМШМДЮМ БЪ ЗЪМСАДЮ юПЮКШЦ ДЪМХГХМДЪМ ЙЕВХП. юБПНОЮМШМ ЬЪПЦ ЫЖДСДКЮПШ ПСЯ ХЛОЕПХИЮЯШМШМ ХВЪПХЯХМДЪМ ЙЕВЪПЪЙ сПЮК АНИСМЗЮ ЮЬЮЭШ ЕМХП, уЪГЪП ДЪМХГХМХ ХЙХИЪ АЧКЖП БЪ гЮЦЮТЦЮГХИЮДЮМ ЙЕВХА ЩЕДХП. аЮУ, АС ЛЪЯЪКЪДЪ ЕКЛ ЫЪКЪ ЯНМ ЯЧГЖМЖ ДЕЛЪЛХЬДХП. лЪЯЪКЪМ АЪГХ ЮКХЛКЪП цЮТЦЮГ ДЮЭКЮПШМШМ ЗЪМСАСМДЮЙШ ЪПЮГХМХ юБПНОЮИЮ ДЮУХК ЕДХПКЪП, АЮЬЦЮКЮПШ ХЯЪ АЕКЪ ТХЙХПДЪДХКЪП ЙХ, АС ЪПЮГХ ДЪ, УЖЯСЯХКЪ ЛЪДЪМХ ЗЪЫЪРДЪМ ХМЙХЬЮТ ЕРДХИХ ЖВЖМ юБПНОЮИЮ ЮХД ЕДХКЛЪКХДХП. аЮКЮКЮПШЛ! ьЪЫЪПХЛХГХМ ЦЮАЮЦЗШК юБПНОЮИЮ, ИЮУСД ЩЕПХДЪ ЦЮКЛШЬ юЯХИЮИЮ ЮХД НКДСЭСМС ЛЖЪИИЪМ ЕРЛЪЙ ЯХГХМ ЛЧБЦЕИХМХГДЪМ ЮЯШКШДШП╩ (2;4)

лЕИДЮМЮ ВШУЛЮЯШ ХКЪ ДЖМИЮ ЪДЪАХ ХЗРХЛЮХИИЪРХМДЪ АЧИЖЙ ПЕГНМЮМЯ ДНЭСПЮМ, ЛЖЪККХТХМХМ ЙХЛКХИХ АЮПЪДЪ ЛЖУРЪКХТ ЛЖКЮЫХГЪКЪП ХПЪКХ ЯЖПЖКЪМ цСПАЮМ яЪХД ХЛГЮКШ ╚ъКХ БЪ мХМН╩ РЮПХУХ ПНЛЮМШ АЕКЪ АХП РЮКЕИЖЙКЖ ЯЪПКЧБЫЪ ХКЪ АЮЬКЮИШП. ъЯЪПХМ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШ, Н ЗЖЛКЪДЪМ НУСЗСКЮП ЦЮПЬШЯШМДЮ ЦНИСКЮМ АС ЦКНАЮК ЛХЦИЮЯКШ ЛЪЯЪКЪ ЪЯЪПХМ ЪЯЮЯ КЕИРЛНРХБХМХ РЪЬЙХК ЕДХП.

ъЗМЪАХ ОПНТЕЯЯНПСМ ╚цЮАЮЦЗШК юБПНОЮИЮ, ИНУЯЮ ЩЕПХДЪ ЦЮКЛШЬ юЯХИЮИЮ ЮХД НКЛЮКШ?- ЯСЮКШМШМ ЗЮБЮАШМДЮ АЖРЖМ юЯХИЮКШ РЪКЪАЪКЪП, ЫЪЛВХМХМ ЦЪЫПЪЛЮМШЛШГ ъКХ УЮМ ьХПБЮМЬХП ЮЯХИЮКШ НКЛЮЦ ХЯРЪДХЙКЪПХМХМ АЪИЮМ ЕДХПКЪП. яЪАЪАХМХ ЯНПСЬДСЦДЮ ХЯЪ, ъКХ УЮМ юЯХИЮДЮ ЧГЖМЖ ДЮЫЮ ИЮУЬШ ЫХЯЯ ЕРДХИХМХ ЯЧИКЪИХП. аЪКХ, ЮЯХИЮКШМШ юБПНОЮКШДЮМ ЮИШПЮМ ЪЯЮЯ ЛЪЦЮЛ ДЮ═ ЕКЪ АСДСП. аЖРЖМ БЮПКШЭШМДЮ ЮХД НКДСЭС ИЕПХМ ПСЫСМС ДЮЬШЛЮЯШ, ЛЪМЯСА НКДСЭС ЛХККЪРХМ ЛЪМЪБХ ДЪИЪП-ЧКВЖКЪПХМЪ ЯЮДХЦКХИХ БЪ ЖГЪПХМДЪ ИЮЬЮДШЭШ ЛЪЙЮМШМ ЛИДЮТХЪЯХ ЖВЖМ ЛЮДДХ БЪ ЛЪМЪБХ БЮПКШЭШМШМ ТЧБЦЖМЪ ИЖЙЯЪКЪПЪЙ ЦЪЫПЪЛЮМКШЦ ГХПБЪЯХМЪ ЦЪДЪП ИНК ЮКЮ АХКЛЪ ЗЪЯЮПЪРХ ДЮЫЮ ВНУ АХП ЬЪПЦКХИЪ УЮЯ НКЮМ УЖЯСЯХИИЪРДХП. аЪКЙЪ ДЪ, БЪРЪМ РЮПХУХМДЪМ АЪЫЯ ЕДЪМ АС ЪЯЪПХМ ДЖМИЮ ХЗРХЛЮХИИЪРХМХМ ДХЦЦЪРХМХ ЗЪКА ЕДЪ АХКЛЪЯХ, НМСМ ЮРПХАСЯХИЮЯШМДЮМ ДЮЫЮ ВНУ ОПНАКЕЛХМ АЕКЪ АХП ЦКНАЮК ЛХЦИЮЯДЮ ЦНИСКЛЮЯШ ХКЪ АЮЭКШ ХДХ. вЖМЙХ, ЛЖЪККХТ ЫЮДХЯЪКЪПХМ ЩЕДХЬЮРШМДЮ БЪ ЦЪЫПЪЛЮМШМ ДЮУХКХ ХМЙХЬЮТШМДЮЙШ ОПНЯЕЯКЪПХ ЦЪЫПЪЛЮМ БЪ ЬЪУЯХИИЪР, ЦЪЫПЪЛЮМ БЪ ГЮЛЮМ, ЦЪЫПЪЛЮМ БЪ ЛЖЫХР, ЦЪЫПЪЛЮМ БЪ ЛХККХ УЮПЮЙРЕП ХМРЕПБЮКШМДЮ ДЮЫЮ ДЪЦХЦ БЪ ДНКЭСМ═ ЪЙЯ ЕРДХПЪ АХКЛХЬДХП.

хКЙ ДЪТЪ 1937-ЗХ ХКДЪ бИЮМЮДЮ ЮКЛЮМ ДХКХМДЪ МЪЬП НКСМЮМ АС ПНЛЮМШМ ЛЖЪККХТХМХМ ЙХЛКХИХ ЛЪЯЪКЪЯХ РЪЙЗЪ юГЪПАЮИЗЮМДЮ ДЕИХК, АЖРЖМ ДЖМИЮДЮ, Н ЗЖЛКЪДЪМ ЦНМЬС ЧКЙЪКЪПДЪ ДЪ АЧИЖЙ ОНКЕЛХЙЮ ЛЪМАЪИХДХП. аХП ЦХЯХЛ═ РЪДЦХЦЮРВШ АС ЪЯЪПХМ РЮПХУХ ПНЛЮМКЮП СЯРЮЯШ иСЯХТ бЪГХП вЪЛЪМГЪЛХМКХИЪ, ДХЩЪП ЦХЯХЛ ХЯЪ лЪЫЪЛЛЪД ъЯЪД АЪИ БЪ цСПАЮМ яЪХД ХЛГЮЯШ ХКЪ ЪЯЪПКЪП ИЮГЮМ, 1920-ЗХ ХКДЪ аЮЙШМШ РЪПЙ ЕРЛХЬ, ЛХККЪРЗЪ ИЪЫСДХ НКЮМ кЕН мЕЯЯХЛАЮСЛЮ ЛЪУЯСЯ НКДСЭСМС ХДДХЮ ЕРЛЪЙДЪДХП.

аС ХЯРХЦЮЛЪРДЪ ЩЕДЪМ ЮПЮЬДШПЛЮКЮПДЮ ЩЪПЩХМ БЪ ДЮБЮЛКШ ЮУРЮПШЬКЮПШ ХКЪ ЯЕВХКЪМ ЪДЪАХИИЮРЬЖМЮЯ- ЮКХЛ оЪМЮЫ уЪКХКНБСМ ╚ъКХ БЪ мХМН ОПНАКЕЛКЪПХ╩ ЙХРЮАШ УЖЯСЯХ ЛЮПЮЦ ДНЭСПСП. аС ЙХРЮА ЛЖЪККХТХМ ╚ъКХ БЪ мХМН╩ ПНЛЮМШ ЫЮЦЦШМДЮ ЛЖУРЪКХТ ХККЪПДЪ ДЪПЗ НКСМЛСЬ ЛЪЦЮКЪКЪПХМХМ ЛЪЗЛСЯСДСП. аСПЮДЮ, оЪМЮЫ уЪКХКНБ ЪЯЪПХМ иСЯХТ бЪГХП ЦЪКЪЛХМХМ ЛЪЫЯСКС НКЛЮЯШ ТХЙПХМХ ЛЮПЮЦКШ ТЮЙРКЮПКЮ РЪЯДХЦ ЕРЛЪИЪ ВЮКШЬШП.

иСЯХТ бЪГХП вЪЛЪМГЪЛХМКХМХМ ЛЖЫЮЗХПЪР ЫЪИЮРШ ИЮЬЮЛЮЯШ, ПНЛЮМДЮ БЕПХКЪМ ЮБРНАХНЦПЮТХЙ ЗХГЩХКЪПКЪ НМСМ ЬЪУЯХ ЫЪИЮРШ ЮПЮЯШМДЮЙШ АЪМГЪПКХЙКЪП, ПНЛЮМШМ РЮПХУХ ХЯРХЦЮЛЪРДЪ ИЮГШКЛЮЯШ═ БЪ ИЮГШВШМШМ ДХЩЪП ЪЯЪПКЪПХ ХКЪ ДХК БЪ ЖЯКСА АЮУШЛШМДЮМ ЕИМХИИЪР РЪЬЙХК ЕРЛЪЯХ РЪДЦХЦЮРВШ-ЮКХЛХМ ХЯРХМЮД МЧЦРЪКЪПХМДЪМДХП. ыЪЛВХМХМ Н, ╚ъКХ БЪ мХМН╩МС ╚яРСДЕМРКЪП╩КЪ АЮЬКЮИЮМ РПХКНЩХИЮМШ РЮЛЮЛКЮИЮМ ЦШГШК ГЪМЗХПХМ ЯНМ ЫЮКЦЮЯШ ЫЕЯЮА ЕДХП. юКХЛХМ ПНЛЮМШМ ЮКЛЮМЗЮ, ХМЩХКХЯЗЪ, ЮГЪПАЮИЗЮМЗЮ БЮПХЮМРКЮПШМШ ЛЖЦЮИХЯЪ ЕДЪПЪЙ ЮЬЙЮПКЮДШЭШ ДХЩЪП ЛЮПЮЦКШ ТЮЙР ЪЯЪПХМ ЪББЪКЗЪ ЮГЪПАЮИЗЮМЗЮ ИЮГШКЮПЮЦ ЮКЛЮМЗЮИЮ РЪПЗЖЛЪ НКСМЛЮЯШДШП. нМС ДЮ ЦЕИД ЕДЪЙ ЙХ, мХГЮЛХ зЪТЪПНБ, рНТХЦ ыЮЗШИЕБ, ьЮЛХК зЪЛЬХДНБ, бЮЯХЛ лЪЛЛЪДЪКХИЕБ БЪ юМЮП ЙХЛХ МЖТСГКС ЮКХЛ БЪ ИЮГШВШКЮПШЛШГ ДЮ оЪМЮЫ уЪКХКНБСМ ЕКЛХ ЮПЮЬДШПЛЮКЮПШМШ ДЪЯРЪЙКЪИЪПЪЙ ╚ъКХ БЪ мХМН╩ ПНЛЮМШМШМ ЛЪЫГ иСЯХТ бЪГХП вЪЛЪМГЪЛХМКХИЪ ЛЪУЯСЯ НКДСЭСМС РЪЯДХЦКЪИХПКЪП.

ъЯЪП ЮРПХАСЯХИЮ АЮУШЛШМДЮМ ЛЧБГСЛСГКЮ АХП Н ЦЪДЪП АЮЭКШ НКЛЮЯЮ ДЮ, ХДЕИЮ ЛЪГЛСМ ЗЪЫЪРДЪМ РЪДЦХЦЮР ХЬХЛХГКЪ АХПАЮЬЮ ЪКЮЦЪКЪМХП. уЖЯСЯЪМ, ПНЛЮМДЮ АЮПХГ ЬЪЙХКДЪ ЛЕИДЮМЮ ВШУЮМ ЗЖЛЫСПХИИЪР ЫЪИЮРШМШМ РЪЯБХПХ, ХЙХ АХП-АХПХМЪ ГХДД ЛХККХ УЮПЮЙРЕПХМ ЦЮПЬШКЮЬДШПШКЛЮЯШ, юЯХИЮ БЪ юБПНОЮ═ ЛЪДЪМХИИЪРКЪПХМХМ ЛЖЦЮИХЯЪЯХ БЪ ЪЯЪПХМ═ ЖЛСЛХ ПСЫСМЮ ЫЮЙХЛ НКЮМ ЛХККХ-ЮГЮДКШЦ ВЮЭШПШЬКЮПШ ЙХЛХ ЮЙРСЮК ОПНАКЕЛКЪП МЪГЪП МЧЩЦРЪЯХМЪ ВЕБПХКЛХЬДХП.

╚ъКХ БЪ мХМН╩═ ОПНТ. оЪМЮЫ уЪКХКНБСМ ЮПЮЬДШПЛЮКЮПШМШМ МЪРХЗЪЯХ НКЮПЮЦ юГЪПАЮИЗЮМ ЪДЪАХ ХЗРХЛЮХИИЪРХМХМ ЪЙЯЪП МЖТСГКС МЖЛЮИЪМДЪКЪПХ РЪПЪТХМДЪМ ЮПРШЦ ЧГ ЫЪККХМХ РЮОЛШЬ ЛЪЯЪКЪ ЫЕЯЮА НКСМЯЮ ДЮ, АС ХЯРХЦЮЛЪРДЪЙХ ДЖЬЖМЗЪКЪПХМ ДЮЫЮ ДЮ ЮИДШМКЮМЛЮЯШ БЪ ЛЖЪИИЪМКХЙ ЦЮГЮМЛЮЯШ ЖВЖМ лЪЫЪЛЛЪД ъЯЪД АЪИ═ БЪ цСПАЮМ яЪХД ХЛГЮКШ ДХЩЪП 14 ЪЯЪПХМ ЩЕМХЬ РЪДЦХЦХМЪ АЧИЖЙ ЕЫРХИЮЗ БЮП.

╚ъКХ БЪ мХМН╩═ ПНЛЮМШМДЮ АХП ЕЬЦ ЛЮЗЪПЮЯШ ЪЯЮЯШМДЮ РЮПХУХЛХГХМ 1918-20-ЗХ ХККЪПХМХМ ХЗРХЛЮХ-ЯХИЮЯХ ЫЪИЮРШ, ЛЪМЪБХ-ХДЕНКНФХ ЛЖЫХРХ ЩЕМХЬ РЪЯБХП НКСМСП. аХГЗЪ, ъКХ УЮМ БЪ мХМН ЙЕВЛХЬКЪ ЩЪКЪЗЪИХМ ЖЛСЛХКЪЬДХПХКЛХЬ НАПЮГКЮПШДШП. ъКХ УЮМ ЛХЯРХЙ ЬЪПЦ ЛЖЫХРХМДЪ ИЕРХЬДХИХ ЖВЖМ НМСМ ПСЫС ДЮХЛ ЙЕВЛХЬЪ ЗЮМ ЮРШП. н, ДЮУХКЪМ ЪМЪМЪБХ АХП ЬЪПЦКХМХМ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХМЪ ЛЮКХЙДХП. ъКХ юБПНОЮ РЪЫЯХКХ ЮКЛЮЯШМЮ АЮУЛЮИЮПЮЦ, ЕРМХЙ ИЮДДЮЬШМШ ЦНПСИСА ЫХТГ ЕРЛЪИХ АЮЗЮПШП. мХМН ХЯЪ ЪЙЯХМЪ, ИЕМХКЪЬЪМ, ЦЪПАКЪЬЪМ, ЦКНАЮККЮЬЮМ ДЖМИЮМШМ ХМЯЮМШДШП. ъКХ УЮМШМ ЫХЯЯХИЮРШ РЮЛЮЛХКЪ ДНЭСКСА-АЧИЖДЖИЖ ИЕПКЪПКЪ АЮЭКШДШП БЪ Н, ЧГ ЯЪПЫЪДКЪПХ ХВЪПХЯХМДЪ ИЮЬЮЛЮЦ ХЯРЪИХП. юМЗЮЦ мХМНМСМ ПСЫС ИЮЬЮДШЭШ ЛЪЙЮМШМ ЯЪПЫЪДКЪПХМХ ЮЬЛЮЦ, юБПНОЮМШ ЩЪГЛЪЙ, РЪПЪЦЦХ БЪ ХРРХЫЮДШ ДЮЫЮ ДЪПХМДЪМ ДЮДЛШЬ ХМЯЮМКЮПШМ ЯШПЮЯШМДЮ НКЛЮЭЮ ЗЮМ ЮРШП. аХГ ЫЮДХЯЪКЪПХМ ЯНМПЮЙШ ХМЙХЬЮТШМДЮ ДЮ, АХП-АХПХМЪ ГХДД АС ХЙХ ДЖМИЮМШМ ЙЪЯХЬЛЪЯХМХМ ЬЮЫХДХ НКЮЗЮЭШЦ. ыЪКЪКХЙЯЪ, АХП ЦЪДЪП ъКХ УЮМ НАПЮГШ АЮПЪДЪ. ъКХ УЮМ ЮДКШ-ЯЮМКШ аЮЙШ УЮМКЮПШМДЮМ хАПЮЫХЛ УЮМШМ МЪРХЗЪЯХДХП.══

н, ВНУ ЯХТЪРКХКХЙДЪМ СГЮЦ ЯЮДЪКХИХ, ЦШКШМФДЮМ ЙЪЯЙХМ ЪЦХДЪЯХКЪ, ЪРПЮТЮ СИЛЮДЮМ ЦЮПЬШДЮЙШ ЫЪДЪТЪ ДНЭПС ЩЕДЪМ АХП ЯЪЫПЮ ХМЯЮМШДШП. яЪЫПЮ ХМЯЮМШ РЪЪЯЯЖТЙЕЬДХП, ЯНМ ДЮЛКЮ ЦЮМШМЮ ЦЪДЪП ЯХКДХЙКЪПХ БЪ ХМЮМДШЦКЮПШ СЭПСМДЮ ВЮПОШЬШП. н, АЖРЖМ БЮПКШЭШ ХКЪ ЧГ ЕРМХЙ ЯЪПЫЪДКЪПХМЪ АЮЭКШДШП. н, ЦШКШМФ ГЪПАЪЯХ ЙХЛХ ЯЮДЪ ЬЕИКЪПХ: ЯЪЫПЮМШ, ЙЖКЪИХ, ЦСЛ БЪ ДЮЬКЮПШ ЯЕБХП. ╚мЪИХЛЪ КЮГШЛДШП ЛЪМХЛ ИЮД ЬЪЫЪПКЪП, ЧГЩЪ ДЮЛКЮП БЪ ЧГЩЪ ЛЪМГЪПЪКЪП. лЪМ ДЖГ ДЪМХГХ БЪ ДЖГ ЯЪЫПЮМШ НМКЮПШМ ЮПЮЯШМДЮ ИЕПКЪЬЪМ АС ЦЪДХЛ ЬЪЫЪПХ ЯЕБХПДХЛ╩ (2;8)

лЕЬЪ ЮДЮЛКШЭШ ЯРХУХИЮЯШ ХЯЪ ЪЙЯХМЪ НМЮ НКДСЦФЮ ИЮДДШП. нПДЮ ЫЪП ЬЕИ ЦЮПШЬШЦ, ЦЕИПХ √ ПЕЮКДШП. лЕЬЪ ЛЖПЪЙЙЪАДХП, ЯСЮККЮПКЮ ДНКСДСП. аС ДЖМИЮ ъКХ УЮМШ ЦНПУСДСП. вЖМЙХ, АСПДЮ АЮУШЬ ЯЮЫЪЯХ ДЮПДШП, ЙЕВХКЛЪГ БЪ ЦЮПЮМКШЦДШП. лЕЬЪ ЯРХУХИЮЯШ АХП ЮГДЮ ХЛОЕПХЮКХЯР ДЧБКЪРКЪПХМ УЮПЮЙРЕПХЙ ФЪЫЪРКЪПХМХ ЧГЖМДЪ ЪЙЯ ЕРДХПХП. яЪЫПЮ ХЯЪ ФЖЛЫСПХИИЪРХМ ИЖЙЯЪЙ ОНЕРХЙЮЯШМШ ЮМДШПШП.

ьЪПЦ ТЪКЯЪТХ РЪТЪЙЙЖПЖМДЪ ЯЪЫПЮ ХКЪ АЮЭКШ ВНУ ЛЪЬЫСП АХП РНРЕЛ БЮП. аС ДЮ ЯЪЫПЮКЮПШМ БЮГЙЕВХКХЛЪГ ЯЮЙХМХ аНГ цСПДКЮ АЮЭКШДШП. рЖПЙЖМ ЪФДЮДШ ЯЮИШКЮМ аНГ цСПД АЮЬКЮМЭШФШ, ЩЕМХЬ ЯЪЫПЮ, ДЖГ ДЪМХГ, ЦШГЛЮП ЦСЛ БЪ ХЯРХ ЙЖКЪЙ ъКХ УЮМШ УЮПЮЙРЕПХЙ ФХГЩХКЪПХМХ РЮЛЮЛКЮИЮМ ЮРПХАСРКЮПДШП. нМС аНГ цСПДКЮ АЮЭКШ ЛЮПЮЦКШ АХП ЛЖЦЮИХЯЪЯХ БЮП: ╚хРКЪП ЯЪЫПЮ ЦСПДКЮПШМШМ ФХМЯХМДЪМ, МЪЯКХМДЪМДХПКЪП. пСЯХИЮ РЪАЪЪЯХ НКЮМ АХГКЪПКЪ ъМБЪП ОЮЬЮМШМ цЮТЦЮГЮ ИЖПЖРДЖИЖ ЦСПДКЮПШ ХКЪ ЦЮМ ЬЪПХЙХ НПРЮЭШ НКДСЭСЛСГ ЙХЛХ┘╩ (2;79) нМСМ АС ЛЖЦЮИХЯЪЯХМДЪ ВНУ ХМФЪ АХП ЛЪЦЮЛ БЮП. ыЪЦХЦЪРЪМ ДЪ, ХЯРХКЮВШ ДЧБКЪРКЪПХМ ЛЖЯРЪЛКЪЙЪЯХМЪ ВЕБПХКЪМ ЛХККЪРКЪП АХП ВНУ ЫЮККЮПДЮ, ЧГ ЪЯХК АЮЬКЮМЭШФКЮПШМЮ СГЮЦКЮЬШП БЪ ЧГКЪПХМЪ ИЮДКЮЬШПКЮП. вЮП пСЯХИЮЯШМШМ РЪАЪЪЯХМЪ ВЕБПХКЪМ УЮКЦШЛШГШМ ЪЯПХМ ЪББЪККЪПХМДЪ ЫЪКЪ ДЪ ЪЯЮПЪР АСУНБКЮПШМЮ ЯШИПШКША ЧГ ЛХККХ БЮПКШЭШ СЭПСМДЮ ЛЖАЮПХГЪИЪ ЦЮКУЛЮИЮПЮЦ ФШКШГКЮЬДШЭШ ЙХЛХ┘ аЕКЪ АХП ЛЪЦЮЛДЮ УЮКЦШЛШГШ ЧГ аНГ цСПД АЮЬКЮМЭШФШМЮ ЦЮИРЮПЮ АХКЪФЪЙ УЮКЦ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМЮ ЕЫРХИЮФШ БЮПДШ. бЪ ъКХ УЮМ ЙХЛХКЪП АС ИНКСМ ХКЙ ЛЖФЮЫХДКЪПХ ХДХ. дЮЫЮ ЯНМПЮКЮП АС ЫЪПЪЙЮР ЩЕМХЬКЪМЪФЪЙ, ЩЖФКЖ АХП ДЮКЭЮИЮ ВЕБПХКХА АЖРЖМ ЧКЙЪМХ ВСЭКЮИЮФЮЦ, АЧИЖЙ ЯХИЮЯХ ХДЕНКНЦКЮП ИЕРХПЪФЪЙ, ДЧБКЪР ЯЪПЫЪДКЪПХМХ ЛЖЪИИЪМКЪЬДХПЪФЪЙ БЪ юГЪПАЮИФЮМ фЖЛЫСПХИИЪРХ ЦСПСКЮФЮЦДШ. ыЪКЪКХЙЯЪ, ЦЪЫПЪЛЮМШЛШГ ДХЩЪП ЫЪЛИЮЬШДКЮ╜ПШМДЮМ ТЪПЦКХ НКЮПЮЦ ш дЖМИЮ ЛЖЫЮПХАЪЯХМДЪ вЮП НПДСЯС РЪПЙХАХМДЪ БСПСЬЛЮЦДЮМ ХЛРХМЮ ЕДЪПЪЙ АС ИНКДЮЙШ ХКЙ ЮДДШЛШМШ ЮРШП. нМСМ АС ЛЧБЦЕИХ ИЮЬЮДШЭШ ЛЖЫХРДЪ, ЫЪРРЮ ЮХКЪЯХ, ИЮУШМКЮПШ РЪПЪТХМДЪМ АХПЛЪМЮКШ ЦЮПЬШКЮМЛШП. нМС ЛЪГЪЛЛЪРКЪИЪМКЪП, ЦНПУЮЦ═ ЮДКЮМДШПЮМКЮП ДЮ РЮОШКШП. кЮЙХМ ъКХ УЮМ ЧГ ИНКСМС ЯЮБЮЬВШЯШ ХДХ БЪ АЕКЪ ЛЪЦЮЛКЮПДЮ БЕПХКЪФЪЙ ВНУ ЩЧГЪК АХП ФЮБЮАШ БЮПДШП. ╚┘ ЛЪМ ЧГ ЦШКШМФШЛШ ЧГЖЛ ХЯРЪДХИХЛ БЮУР ЯШИШПЮФЮЭЮЛ. лЪМ АХКХПЪЛ ЙХ, ЫЕВ БЮУР ЩЕФ НКЛЮИЮФЮЦ. яЖКЫ ЩЖМКЪПХ ЦСПРЮПША, ЧГЖДЪ СГСМ ГЮЛЮМ ЖВЖМ ЦСПРЮПША. аХГХЛ БЪРЪМХЛХГХМ ЛЪМХЛ ЦШКШМФШЛЮ ЫЪКЪ ЕЫРХИЮФШ НКЮФЮЦ.╩ (2;61)

нМСМ ЛЖЫХРХМДЪ ЛЖЫЮПХАЪ ЛЕИДЮМШ ФЪМЩ ЕДХА ЯЖФЮЪР ЩЧЯРЪПХКЪМ АХП ЛЪЙЮМ ЙХЛХ ЦЮБПЮМШКШПДШ. нМКЮП ЖВЖМ ЛЖЫЮПХАЪМХМ ЙХЛЪ ЦЮПЬШ БЪ МЪ ЖВЖМ НКЛЮЯШ Н ЦЪДЪП ДЪ ЛЖЫХЛ ДЕИХКДХП. ьЪПЦ ЦЮМХВЪПКХИХМДЪМ ЩЪКЪМ АХП ЫЪПХЯКХЙКЪ ДЧИЖЬ ЛЕИДЮМШМДЮ ХЩХДКХЙ БЪ ФЪЯЮПЪР ЧПМЪИХ ЩЧЯРЪПЛЪИЪ РЪКЪЯЪМ ИЮЬШККЮПШ ЛЖДПХЙ ДЖЬЖМФЪЯХ БЪ СГЮЦ ЩЧПЪМКХИХ ХКЪ НМКЮПДЮМ ТЪПЦКЪМЪМ ъКХ УЮМ ЙХЛХ ЛЖЫЮПХАЪМХМ ХДЕНКНЗХ МЖЮМЯШМШ ЯЕГХА ДЪПЙ ЕДЪ АХКЛЪГДХКЪП. н ДЕИХП: ╚лЪМДЪ ЛЖЫЮПХАЪИЪ ЩЕРЛЪЙ ХЯРЪИХПЪЛ: АЖРЖМ БЮПКШЭШЛШ ЦЮМКШ ДЧИЖЬЖМЖМЖМ ЮГЮД ЫЮБЮЯШМШМ ЫЪЯПЪРХМХ ВЪЙХП, МЪЫЪМЩ ДЧИЖЬ ЛЕИДЮМШМШМ ЩЕФЪ СФЮКЮМ РЖЯРЖЯЖМЖ ЩЧПЛЪЙ ЮПГСЯС ХКЪ ДНКСА. лЖЫЮПХАЪ √ МЪ ЩЧГЪК ЯЧГДЖП. нМДЮ ЙХЬХКХЙ БЪ ЦЖДПЪР ЫХЯЯ НКСМСП. юЛЛЮ, ЫЪП ЫЮКДЮ, ЛЪМ АСПЮДЮ ЦЮКЛЮКШИЮЛ. чГЖЛЖ ДЖЬЛЪМХМ БЪРЪМХЛХГЪ, ЬЪЫЪПХЛХГЪ, РНПОЮЭШЛШГЮ ЮИЮЦ АЮЯДШЭШ ЩЖМЪ ЫЮГШПКЮЬДШПЛЮКШИЮЛ.╩ (2;58)

аЪКХ ! юЯХИЮМШМ УЖКИЮВШ ПСЫСМС ЦНПСЛЮЦ ЪАЪДХ ЙЮПБЮМШМ ГШМЦШПНБСМСМ ЯЪЯХМДЪ ИЮД ЯЪЯКЪПХМ ЕЬХДХКЛЪЯХМЪ ХЛЙЮМ БЕПЛЪЛЪЙ ЖВЖМ ЮЬХЦ НКДСЭС ЦЮПЮ ЩЧГКЖ БЪРЪМХМ ИЮМЮМ ВШПЮЭШМШ ЦНПСЛЮЦ ЖВЖМ Н, БЪРЪМХМ ЯЪПЫЪДКЪПХ ХВЪПХЯХМДЪ ЦЮКЛЮКШ ХДХ. н, ДЪПХМДЪМ-ДЪПХМЪ ЫХЯЯ ЕДХПДХ ЙХ, ЫЮМЯШЯЮ ЩЧГЪ ЩЧПЖМЛЪГ ЦЖББЪ НМСМ БЪРЪМ ЙЮПБЮМШМШМ ЯЮПАЮМШМШ ИЮД ХЯРХЦЮЛЪРКЪПЪ ДНЭПЖ ДЧМДЪПЛЪЙ ХЯРЪИХП. АС ЮМФЮЦ цЪПАХМ ХЯРХЦЮЛЪРХ НКЮ АХКЪПДХ. ъКХ УЮМ ХЯЪ ьЪПЦ ПСЫСМСМ РЪЪЯЯЖАЙЕЬ ЛЖЫЮТХГЪВХЯХ ЙХЛХ ЪЙЯ ХЯРХЦЮЛЪРЪ ЦЪРХИИЪМ ЩЕРЛЪЙ ХЯРЪЛХПДХ. аС, ЫЪЛ ДЪ ПСЫС ЪГЮА ВЪЙЪМ ЮМЮ РНПОЮЭШМ ЩЧГЪ ЩЧПЖМЛЪГ ИЮДЕККХКЪПДЪМ ЦНПСМЛЮЦ ЖВЖМ ЧГ ДНЭЛЮ ЧБКЮДШМЮ НКЮМ ВЮЭШПШЬШ, МХДЮЯШ ХДХ.

ъКХ УЮМ АЮЬ БЕПЪМКЪПХМ ДЮЫЮ АЧИЖЙ АХП РЪЫКЖЙЪМХМ УЪАЪПВХЯХ НКДСЭСМС ХМРСХРХБ НКЮПЮЦ ДСИСПДС. вНУ ЦШЯЮ АХП ЛЖДДЪРДЪМ ЯНМПЮ ЛЖЫЮПХАЪМХМ УЮПЮЙРЕПХ ДЪИХЬХА ЛЖЯЪКЛЮМКЮП БЪ УХПХЯРХЮМКЮП ЮПЮЯШМДЮЙШ ЛЖЫЮПХАЪИЪ ВЕБПХКХП. аМКЪКХЙКЪ ДЪ ВЮП НПДСЯСМДЮ БСПСЬЮМ АЖРЖМ ЮГЪПАЮИФЮМКШКЮП АС ДЪТЪ ЯХКЮЫКЮПШМШ вЮПЮ ЦЮПЬШ ВЕБПХКХПКЪП. кЮЙХМ АС ДЪИХЬХЙКХЙ АЮЬ БЕПЪФЪЙ АЧИЖЙ ХМЦХКЮАШМ ИЮКМШГ ХКЙ ЛЪПЫЪКЪЯХ ХДХ.

вЮПШМ РЮУРЮМ ДЕБПХКЛЪЯХ ХКЪ ЧКЙЪДЪ ЫЪПФ-ЛЪПФКХЙ АЮЬКЮМШП. хДЮПЪЯХ РЮЛЮЛХКЪ ХРХПХКЛХЬ ЬЪЫЪПДЪ УЮКЦ ЫЪПЪЙЮРШМШМ МЖЛЮИЪМДЪКЪПХ ЧКЙЪ ЪПЮГХЯХМЪ ДЮУХК НКЛЮЭЮ ВЮКШЬЮМ ЕПЛЪМХКЪП БЪ ПСЯКЮПЮ ЛЖЦЮБХЛЪР ЩЧЯРЪПХПКЪП. кЮЙХМ ЦЮМКШ БСПСЬЛЮДЮМ ПСЯКЮП ЦЮКХА ВШУШП. бЪ юЯХИЮМШМ ЯЪПЫЪДКЪПХ АХПДЪТЪКХЙ ДЪИХЬХКХП.

дЧИЖЬ ЛЕИДЮМШМДЮ АЧИЖЙ ЬЖФЮЪР ЩЧЯРЪПЪМ ъКХ УЮМ ЛЪЭКСАХИИЪРХМ ДЪПХМ ХГРХПЮАШ ХВЪПХЯХМДЪ ЮХКЪЯХ АХПКХЙДЪ хПЮМЮ ЛЖЫЮФХПЪР ЕДХП.

хПЮМ ЫЪИЮРШ ъКХ УЮМ ЖВЖМ ЛЮПЮЦКШ ХДХ. ьЪПЦ ЙНКНПХРХМХМ БЪ юЯХИЮ ДСИЭСЯСМС ЧГЖМДЪ РЮЛЮЛХКЪ ЦНПСИСА ЯЮУКЮЛШЬ АС ЧКЙЪДЪ ЯЮМЙХ, НМСМ ПСЫС ДХМФЪКХПДХ. кЮЙХМ Н, ЩЧПЖПДЖ ЙХ, мХМН АС ЛЪЙЮМДЮ ЧГЖМЖХ ЦЪТЪЯДЪ ЫХЯЯ ЕДХП. нМЮ ЩЧПЪ, МЪ НКСПЯЮ-НКЯСМ Н, БЪРЪМЪ ДНЭПС ФЮМ ЮРШПДШ. мЪЫЮИЪР, ъКХ УЮМ хПЮМДЮМ БЪРЪМЪ ЦЮИШДШП.

рЖПЙ ЦНЬСМКЮПШМШМ ЩЪКХЬХИКЪ ЬЪЫЪПХМ ЮАХ-ЫЮБЮЯШ ДЮ ДЪИХЬХП. вНУ ЙЕВЛХП ЙХ, РЖПЙ ЦНЬСМКЮПШ ХМЩХКХЯ ЮКЮИКЮПШ РЪПЪТХМДЪМ ЛЪЭКСА ЕДХКХП БЪ аЮЙШМШМ ЙЖВЪКЪПХМДЪ рСПЮМ ХЛОЕПХИЮЯШ ЫЮЦЦШМДЮ ЛЮЫМШ ЯНМ ДЪТЪ ЯЪЯКЪМХП.

рНЛЯНМСМ АЮЬВШКШЭШ ХКЪ ЬЪЫЪПХ ГЪАР ЕДЪМ ХМЩХКХЯ ЮКЮИШ ЬЪЫЪПХ РЪПЙ ЕРДХЙДЪМ ЯНМПЮ ПСЯКЮПШМ аЮЙШИЮ ЩХПЛЪЯХ УЪАЪПХ ЩЪКХП. дЪПЫЮК ДЧИЖЬ ЛЕИДЮМШМЮ ИНККЮМЮМ ъКХ УЮМ щЪМФЪ ЙЧПОЖЯЖМДЪ, ОСКЕЛИНР ЮПУЮЯШМДЮ ЫЪКЮЙ НКСП. юГЮДКШЦ ЬЪПЦХЯХИКЪ ЯЖЯКЪМЪМ ЫЪЯПЪРКХ ПСЫ АЕКЪФЪ, ЧГЖМЖ РЪЯКХЛ ЕДХП.

ц ю и м ю ц к ю п :

1. уЪКХКНБ о. ъКХ БЪ мХМН ОПНАКЕЛКЪПХ, вЮЬШНЭКС, 2005

2. яЪХД ц. ъКХ БЪ мХМН, аЮЙШ, иЮГШВШ, 1993

леф дбслъ лхпюлх

пЕГЧЛЕ

б ЯРЮРЭЕ ╚лЕФ ДБСЛЪ ЛХПЮЛХ╩ НАЗЕЙРНЛ ХЯЯКЕДНБЮМХЪ ЪБКЪЕРЯЪ ПНЛЮМ ╚юКХ Х мХМН╩, ЙНРНПШИ АШК МЮОХЯЮМ Б ЙНМЖЕ ДБЮДЖЮРШУ ЦНДНБ. юБРНП ЩРНЦН ПНЛЮМЮ ОНДОХЯШБЮЕРЯЪ ОНД ОЯЕБДНМХЛНЛ йСПАЮМ яЮХД. мН ДН ЯХУ ОНП Н КХВМНЯРХ ЮБРНПЮ НВЕМЭ ЛМНЦН ПЮГМШУ ПЮЯЯСФДЕМХИ.

нЯМНБМШЕ БМХЛЮМХЕ Б ЯРЮРЭЕ АШКН СДЮКЕМН МЮ ХГНАПЮФЕМХХ ЯНЖХЮКЭМН-ОНКХРХВЕЯЙХУ ЯНАШРХИ Х МЮЖХНМЮКЭМН НЯБНАНДХРЕКЭМНЦН ДБХФЕМХЪ ОПНХЯУНДЪЫХУ Б ЯРПЮМЕ Б 1918-1920 ЦНДЮУ, ЙНРНПШЕ НОХЯШБЮЧРЯЪ Б ПНЛЮМЕ. бЯЕ ЩРХ ЯНАШРХЪ ОПНХЯУНДЪР МЮ ТНМЕ НДМНИ КЧАНБМНИ ХЯРНПХХ.

б ЯРЮРЭЕ НОХЯШБЮЧРЯЪ ХГЛЕМЕМХЪ, ЯНАШРХИ, БМСРПЕММХИ ПНЯР ЦЕПНЕБ. сДЕКЪЕРЯЪ НЯМНБМНЕ БМХЛЮМХЕ ЯНОНЯРЮБКЕМХЕ МЮЖХНМЮКЭМНЦН УЮПЮЙРЕПЮ, МЮЖХНМЮКЭМШУ ЙСКЭРСП юГХХ Х еБПНОШ НР ХЛЕМХ ЦЕПНЕБ. аШКХ ХЯОНКЭГНБЮМШ ЛНМНЦПЮТХВЕЯЙХЕ ХЯЯКЕДНБЮМХЕ ОН ЩРНИ РЕЛЕ.

BETWEEN TWO WORLDS

Summary

In the article titled ⌠Between two worlds■, the novel ⌠Ali and Nino■ written at the end of the 20^th years, being given various ideas of who the author was and finally presented to the readers with the signature Gurban Said turned into the object of analysis.

In the article the main attention was given to the facts of the illustrating dark pages of the 1918-1920 years of our history, the description of the social-political events and national liberation movements taken place in the country. And all those facts were based on a love adventure.

While analyzing the novel great attention was given to the following the courses of the events and inner improvement of the heroes to the ethnographic features, to the speech and manner of the heroes, to the problem of the opposition of Asia and Europe from both point if views National Character and National Culture. In the connection with the theme monographic researches were based on.

Başlangıçta doğal olarak Arap edebiyatına konu olan Kerbelâ vak▓ası zamanla itikadî, siyasî ve sosyo-kültürel sebeplerden dolayı Fars edebiyatında da mühim bir yer tutmuştur. Farsça literatüre ilk defa kim tarafından ve ne zaman dahil edildiği kesin olarak bilinmeyen bu konu hakkında özellikle Şiîliğin resmî mezhep kabul edildiği Büveyhîler (320/932-454/1062) ve Safevîler (905/1499-1164/1750) dönemi hükümdarlarının tasvip ve teşviki sonucunda manzum ve mensur çok sayıda eser telif edilmiştir.

Kerbelâ vak▓ası üzerine Farsça yazılmış eserler arasında, telifi Araplardaki kadar eskiye dayanmamakla birlikte makteller önemli yer işgal etmektedir. Yazılış tarihi bilinen Farsça maktellerden ilki ve en meşhuru Hüseyin Vâiz-i Kâşifî▓nin (ö. 910/1505) Ravzatu▓ş-şuhedâ isimli eseridir. Fars edebiyatının maktel nevinin adeta bir şaheseri telakki edilen bu eserin bazı Türkçe maktellere de tertibi bakımından büyük tesiri olmuştur. Ayrıca Gelibolulu Cami▓nin (X./XVI. Yy) Saâdetnâme, Fuzûlî▓nin (ö. 963/1556) de ünlü Hadîkatu▓s-suadâ isimli eseri bir bakıma Ravzatu▓ş-şuhedâ▓nın tercümesi mahiyetindedir (11, 8).

Zamanında beliğ bir vaiz ve edip olarak tanınan Hüseyin Vâiz-i Kâşifî, eserleri arasında en meşhuru olan Ravzatu▓ş-şuhedâ▓yı Ebulgani Sultan Hüseyin Baykara (842/1438-913/1507)▓nın torunu Seyyid Mirza Müşîrüddevle Abdullah▓ın isteği üzerine yazdığını ve daha önce yazılmış maktelleri eksik bulduğunu ifade ederek enbiyâ, asfiyâ, şühedâ, çeşitli belâ ve musibetlere maruz kalmış diğer şahısların ve Âl-i Abâ▓nın durumunu ayrıntıları ile anlatan bir esere ihtiyaç olduğu için bu kitabı kaleme aldığını belirtmiştir (11, 9). On bölüm ve bir hatimeden oluşan eserin diğer maktellerden farkı Resûl-i Ekrem dahil peygamberlerin çektikleri cefaların, Hz. Hamza ve Cafer b. Ebî Tâlib▓in şehâdetinin, Hz. Fâtıma, Hz. Ali ve Hz. Hasan▓ın hayat hikâyelerinin müstakil bablarda anlatılması, Hz. Hüseyin▓e ve onun şehadetine ise son dört bölümde yer verilmesidir.

Sahasının en meşhur eseri olan Ravzatu▓ş-şuhedâ (16, 106) sırf onu okudukları için ⌠Ravzahânî■ diye isimlendirilen şahıslar (8, 2705) tarafından Hz. Hüseyin▓in taziye meclislerinde okunmaktadır. Farsça maktellerin en mükemmeli olan bu eser kendi sahasındaki şöhreti sebebiyle Lahor (1287/1870, 1290/1873, 1331/1913), Lucknow (1290/1873), Bombay (1285/1868, 1301/1883), Cawnpore (1309/1891) ve Tahran▓da (1333/1914, 1334/1915, 1341/1922) defalarca basılmış, muhtasarları, şerhleri ve Türkçeye tercümesi yapılmıştır (20, I/1, 212-213).

Hüseyin Kâşifî▓den sonra Mirza Muhammed İbrahim, Mirza Muhammed Ali el-Muderris el-Çehardehî, Feth Ali ez-Zencânî, Muhammed Nasîr en-Nâinî, Mirza Hidâyetullah b. Sâdık el-Kazvînî gibi bir çok müellif Maktelu Ebî Abdillah el-Huseyn isimli eser yazmışsa (21, XVII, 290-291) da ekseriyeti basılmış olan bu kitaplar Ravzatu▓ş-şuhedâ seviyesine yükselememiş, onun kadar meşhur olamamışlardır.

Fars edebiyatında Maktel-i Hüseyin▓lerden başka Kerbelâ-i gam, Kerbelâ fi▓t-târih, Kerbelâ yâ kânûn inkılâb, (21, XVII, 290-291) Kerbelâ nâme, Kerbelâ-i ke min dîdem (8, IV, 4056) Destân-i Kerbelâ, Kerbelâ-i mu▒allâ (20, I/1, 229-230) gibi ismini doğrudan olaydan almış çok sayıda eser telif edilmiştir. Ayrıca Kerbelâ vakası üzerine yazılmış olup Envâru▓ş-şehâde, Esrârü▓ş-şehâde, Cenknâme-i Hüseyinî, Muhriku▓l-kulûb, Mecâlisu▓l-ahzân, Müheyyicu▓l-ahzân, Müsîrü▓l-ahzân, Tûfân-i bükâ, Destân-i gâm gibi farklı isimler altında kaleme alınmış eserler de vardır (20, I/1, 219-235). İster Kerbelâ adıyla, isterse farklı isimlerle anılsın bu eserlerin büyük çoğunluğunun yazılma sebebi, olayın tarihi rivayetler çerçevesinde anlatılmasından ziyâde duygusal öğelerin ön plana çıkarıldığı dramatik ve edebî eser telif etmek olduğu söylenebilir.

Kerbelâ konusu Fars edebiyatında XX. yüzyılın son çeyreğinde yeniden fakat farklı boyutta işlenmeğe başlanmıştır. Ekseriyetini taziye meclisleri için yazdıklarından dolayı Kerbelâ vak▓asını son derece duygusal ve romantik şekilde tasvir eden geleneksel maktel müelliflerine karşılık İran▓da devrim arafesinde konuyu ele alanlar daha çok Hz. Hüseyin▓in hareketinin inkilabî yönüne ağırlık vermişlerdir (22, XVIII, 524; 1, 113-125). Meselâ Seyyid Hâdî Müderrisî▓nin Kitâbu Âşûrâ (Beyrut 1985), Seyyid Atâullah▓ın İnkilâb-i Âşûrâ, (Tahran 1374), Esed Haydar▓ın Maa▓l-Huseyn fî nahdatihi (Beyrut ty.), Ali Şerifüddîn▓in Dirâsât fî sevrati▓l-İmamu▓l-Huseyn (ty.,1414), Muhammed Yezdî▓nin İmam Hüseyin▓in Misyonu (trc. Nihat Çaylak / Ankara 1991), Muhammed Müderrisî▓nin İmam Hüseyin Şehadet Zamanı (trc. Hasan Elnas / Diyarbakır 1991), Ayetullah Destğayb▓ın, Kerbelâ Katliamı ve Zeyneb▓in Mesajı (trc. Hasan Elmas / Ankara 1992), Murtaza Mutahharî▓nin, Hazreti Hüseyin▓in Emr-i Ma▓ruf ve Nehy-i Münker▓i (trc. Hasan Almaz / İstanbul 1995) ve Ali Şeriatî, Şehadet (trc. M. Şayir / Ankara 1995) isimli eserleri bu bağlamda zikredilebilir (5, 105).

Hakkında çok sayıda mensur eser telif edilmiş Kerbelâ vak▓ası şüphesiz ki şiir dili olarak bilinen Farsça▓da manzum eserlere de konu teşkil etmiştir. Fars edebiyatında ilk zamanlar nesirden çok nazım halinde ortaya çıkan bu konunun önemi, Şiîliğin İran▓da yaygınlık kazanması ile paralel şekilde artmıştır. Ayrıca Büveyhî hükümdarı Muizzüddevle▓nin (334/945-356/967) emri ile ilk defa 10 Muharrem 352/8 Şubat 963 tarihinde Bağdat▓ta Kerbelâ şehitlerinin resmi törenle anılması ile başlayan ve daha sonraları gelenek halinde düzenlenen meclislerde okunmak için konu üzerine manzum eser yazmaya ilgi artmıştır. Zamanla sadece Âşûre günü değil, yılda birkaç defa Hz. Hüseyin anma amacıyla düzenlenen taziye meclislerinde okunmak için yazılmış manzum parçalar dinî mersiye nevinin mühim bölümü haline gelmiştir.

Fars edebiyatında Kerbelâ vak▓asından bahseden manzum eserlerin geçmişi Gazneliler devrine kadar uzanmaktadır. Dandanakan savaşında (431/1040) Selçuklulara yenilmesinden sonra bir süre Gazne ve Hindistan▓da varlıklarını sürdüren Gazneli şairlerden kasideleriyle bilinen şair Mes▓ûd-i Sa▓d-i Selmân▓ın (ö. 515/1121) Dîvan▓ı Kerbelâ şehitlerinin işlendiği ilk eserlerdendir (14, 109). Aynı yüzyılda yaşamış Selçuklu şairlerinden Cemâleddîn İsfahânî (ö. 559/1164) Lağzâb isimli kasidesinde Kerbelâ vak▓ası ve şehitlerinden bahsetmiştir (17, II, 735). Bu dönemde Kerbelâ vak▓asını kasidelerinde konu eden şairlerden en meşhuru Senâ▓î (ö. 526/1131)▓dir. Dîvan▓ında Hz. Hüseyin▓i şehitlik makamına ulaşanların en yücesi olarak vasıflandıran (19, 571) şair, Hâdîkatu▓l-hakîka isimli eserinde de Kerbelâ vak▓ası üzerinde durmuştur. Ayrıca bu dönemde yaşamış Kıvâm-i Râzî▓nin (VI./XII. Yy.) Kerbelâ vak▓asını anlattığı manzum eseri bu konuda yazılmış ilk müstakil mersiye olarak bilinmektedir (10, 60, 186-189).

Şairlerin eserlerinde Kerbelâ vak▓asından bahsetmesi Selçuklular▓ın son dönemine kadar devam etmiştir. Nitekim VII/XIII. yüzyılda yaşamış Selçuklu şairleri arasında Ferîdüddîn Attâr (ö. 618/1221) (4, 323), Fahreddin Irâkî (ö. 688/1289) ve diğerlerinin şiirlerinde Hz. Hüseyin▓in Kerbelâ▓daki şehâdetine değindikleri bilinmektedir (16, 106).

VII./XIII. yüzyılın başlarında İran▓ın Moğol saldırısına uğraması diğer sahalarda olduğu gibi edebiyat sahasında da duraklamaya sebep olmuşsa da 695/1296 yılında bu bölgelerde kurulan İlhanlılar▓ın (654/1256-754/1353) şair, edip ve tarihçileri himayeleri altına almaları ile ilim ve edebiyat yeniden canlanmaya başlamıştır. Bu dönemde Hz. Peygamber ve Ehl-i beyt ile ilgili şiirlerinde Kerbelâ vak▓asını işleyen şairler arasında Hz. Hüseyin▓in şehadeti hakkında kaside yazan Selman Savecî (ö. 778/1376) (18, 423-426), Kerbelâ şehitlerini alemde en çok acı çekenler olarak tasvir eden Hâfız Şirâzî (ö. 791-92/1389) (7, 612), mersiyesinde Hz. Hüseyin▓in şehadetini konu edinen Hacu-yi Kirmânî (ö. 753/1357) (13, 616) ile Said-i Herevî (ö. 741/1340) ve diğerleri bilinmektedir (16, 106).

Bu yüzyılda Kerbelâ vak▓ası ile ilgili Farsça şiir yazanlardan çoğu Şiî olmakla birlikte aralarında Ehl-i Beyt sevgisini şiirlerine yansıtan Sünnî şairler de bulunmaktaydı. Örneğin Hanefî mezhebine mensup Seyfuddîn Muhammed Ferğânî (ö. 749/1348▓den sonra) Kerbelâ vak▓ası üzerine yazdığı kasidesinde ⌠Mustafâ▓nın kalbi■, ⌠Murtazâ▓nın cevheri■ olarak adlandırdığı Hz. Hüseyin ve diğer Kerbelâ şehitleri için halkı mateme ve ağlamaya davet etmiştir. (6, I, 176-177).

Konusunu Kerbelâ vak▓asından alan ve İslamî edebiyatta yaygın olan diğer eserler mersiyelerdir. Kerbelâ vak▓asından bahseden birçok eserde Hz. Hüseyin ve diğer şehitler üzerine yazılmış mersiyelere rastlanmakla birlikte Hüseyin için yazılmış müstakil mersiye kitapları da vardır. Genellikle manzum olan, bazan mensur parçalarla da süslenen mersiyelerde çoğu zaman kronolojik olarak Hüseyin▓in Kûfe▓ye yolculuğunun başlamasından Kerbelâ sonrasında şehitlerin başlarının ve esirlerin Dımaşk▓a götürülmesine kadar geçen olaylar son derece hüzünlü bir üslupla terennüm edilmiştir (22, 523). Önceleri ekseriyetle Ehl-i Beyt taraftarı şairlerce Arapça kaleme alınan bu eserlere daha sonra Farsça yazılanlar da ilave edilmiş ve böylece zengin bir edebiyat türü ortaya çıkmıştır. Şurası da belirtilmelidir ki, maktel ve mersiye türü eserlerin hemen tamamında Hz. Hüseyin▓in şehadetiyle ilgili tasvirler diğer tarih kaynaklarındaki rivayetleri aşmış, eserlerin daha tesirli olması için çok sayıda hayali sahneler eklenmiştir.

X./XVI. yüzyıldan itibaren Fars edebiyatında Kerbelâ konusunda yeni bir safha açılmıştır. Bu asrın başlarından itibaren Şiiliğin resmî mezhep kabul edildiği Safevîler▓de (905/1501-1164/1736) hükümdarların isteği üzerine, daha önce olduğu gibi sultanları öven ve sarayların azametinin göstergesi olan kasideler değil, Ehl-i beyt▓i, Hz. Ali başta olmak üzere on iki imamı ve özellikle Kerbelâ vak▓asını konu alan mersiyeler yazılmaya başlamıştır.

Safevîler döneminde Ehli-yi Şirâzî (ö. 942/1535), Bâbâ Fiğânî (ö. 925/1519), Damîrî İsfahânî (ö. 973/1565-67), Muhteşem Kâşânî (ö. 996/1588) ve Hayretî Tuni (ö. 941/1534) gibi şairler Kerbelâ vak▓asını ön plana çıkaran şiirleriyle şöhret kazanmışlardır (16, 106). Bu dönemde Kerbelâ vak▓asının şiire yansımasının en iyi örnekleri ise Muhteşem-i Kâşânî▓nin manzum eserlerinde görülmektedir (17, V/II, 794; 12, 18-19).

Kerbelâ olayının edebiyattaki yerinin giderek arttığı bu dönemde Kerbelâ şehitlerinin anıldığı ve genellikle taziye edebiyatının en meşhur eseri Ravzatu▓ş-şuhedâ▓nın okunduğu muharrem törenleri de düzenlenmeye başlamıştı. Bütün halk kitlelerinin iştirak ettiği bu meclislerde Kerbelâ vak▓ası üzerine yazılmış mersiyelerin okunması ile birlikte olayı tasvir eden taziye sahneleri de gösterilirdi (3, 1-38).

Fars edebiyatında Kerbelâ konusunun Safevîler döneminde gördüğü ilgi Kaçarlar zamanında (1170/1786-1310/1925) da devam etmiş, özellikle Nasırüddîn Şah▓ın (1264/1848-1313/1895) teşebbüsü ile Hz. Hüseyin▓in yas törenleri bu devirde en üst düzeye ulaşmıştır. Böylece doğal olarak bu meclislerde okunacak mersiyelerin yazılması revaç bulmuş ve Visal-i Şirâzî (ö. 1262/1846), Yağma-i Cendekî (ö. 1277/1860 ), Safi Ali Şah (ö. 1316/1898 ), Ceyhun-i Yezdî (XIII./XIX. Yy.), Surûş-i İsfahânî (ö. 1285/1868) ve Hâkim Kâ▓ânî (ö. 1270/1854) gibi mersiyecilikte ünlü olan şairler ravzahânî meclislerinde okunmak üzere çok sayıda şiir yazmışlardır (16, 106).

Bu dönemde Kerbelâ vak▓ası üzerine yazılmış manzum eserler sadece mersiyelerle sınırlı kalmamış, ekseriyeti dîvan ve tezkirelerde yer alan mesnevî, tecri-i bend, müstezad, kıt▓a ve rubâi gibi nazım şekillerinde de bu konu işlenmiştir. Örneğin bu sahada Muhteşem-i Kâşanî▓yi taklit eden Visâl-i Şirâzî, Kerbelâ vak▓asını son derece hüzünlü biçimde anlattığı terkib-i bendinde şehitler için ağlayanın Cehennem ateşine su döktüğünü ifade etmiştir. Aynı tavır Mirza Muhammed Ali Sürûş-i İsfahânî▓nin şiirlerinde de görülmektedir. Nitekim Kerbelâ vak▓ası üzerine yazdığı terkib-i bendinde:

⌠Ey göz! Kan akıt. Çünkü Muharrem ayıdır. Allah▓ın katında ağlayan göz saygıdeğerdir.

Peygamber▓in gözünün nuru için gözyaşınla bütün dünyayı denize çevirsen yine azdır■

diyen şair Ravzatü▓l-esrâr isimli mesnevisinde de:

⌠Ne mutlu o göze ki ağlamak onun içindir!

Kebap olan gönül de onun içindir■

beytiyle halkı ağlamaya davet etmiştir. Yağma-i Cendeki▓nin Zübdetü▓l-esrâr adlı mesnevîsi, Hâkim Kâ▓ânî▓nin soru cevap şeklindeki kıt▓ası da aynı bakış açısıyla yazılmış manzum eserlerin meşhurlarındandır. (15, 149 vd) Bu devrin mersiye şairlerinden olan Cûdî-i Horasanî ve Kuttab-ı Cevherî▓nin şiirleri halen İran▓da mersiyehanlar tarafından okunmaktadır (15, 37-38).

Son yüzyılda İran▓ın politik, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatında vuku bulan hadiselerle, bunların neticesinde meydana gelen değişiklikler Fars edebiyatını da büyük ölçüde etkilemiş, genelde siyasî maksatlar uğruna kullanılan klasik nazmın yerini şahsî duygu, düşünce ve ifadelerin yer aldığı çok geniş ve çeşitli mevzular içeren çağdaş nazım almıştır. (2, 29) Dolayısıyla önceleri hükümdarların isteği üzerine yazılan ve ekseriyetle mezhep bütünlüğüne hizmet eden mersiye türü şiirler Fars edebiyatında kendi mevkiini kaybettiği söylenebilir. (9, 188 vd). Böylece son dönemde Fars edebiyatında manzum eserlere nadiren konu teşkil eden Kerbelâ, zamanın talebine uygun olarak Hz. Hüseyin▓in inkılâbının ön plana çıkarıldığı mensur eserlerde canlılığını devam ettirmiştir.

EDEBİYAT

1. AKHTAR, Sayyid Wahid, ⌠Kerbelâ, an Enduring Paradigm of Islamic Revivalizm■, Al-Tawhîd, c. XIII, sy. 1, Qum 1996, s. 113-125

2. ANBARCIOĞLU, Meliha, ⌠Çağdaş İran Nazmında Surûd, Tasnif ve Tarâna Türleri■, DDL, II/1, Ankara 1971, s. 1-30.

3. AND, Metin, ⌠İslam Folklorunda Muharrem ve Taziye■, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı, III, Ankara 1977, s. 1-38

4. ATTÂR, Feridüddîn Muhammed b. İbrahim (ö. 618/1221), Dîvan (tsh. Said Nefisi), Tahran ty.

5. ъZхZOVA, ElnurЪ, Kerbela Vak▒ası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul 2001.

6. FERGÂNÎ, Seyfeddin Muhammed (VIII./XIV. Yy.), Dîvan (thk. ZEbîhullah Safa), I-II, Tahran 1962

7. HÂFIZ, Muhammed Şirâzî (ö. 792/1390), Dîvan (trc. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul 1944

8. HANBÂBÂ, Muşâr, Fihrist-i kitaphâ-yi çap-i Fârisî, I-IV, Tahran 1931

9. HÜSEYİN Mucîb el-Mısrî, Kerbelâ beyne şu▒arâ▓iş-şu▒ûbi▓l-İslâmiyye, Kahire 2000

10. İMÂMÎ, Nasrallah, Mersiye-i seray der edebiyat-ı Fârisî İran, Ahvaz 1990

11. KARAHAN, Abdülkâdir, Anadolu Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler, (Mezuniyet tezi İÜEF), İstanbul 1939

12. KÂŞÂNÎ, Muhteşem-i (ö. 996/1588), Muntehâbât ez eş▒âr, Tahran ty.

13. KİRMÂNÎ, Hacu-yi (ö. 753/1352), Dîvan-ı eş▒âr (tsh. Ahmed Süheylî Nansarî), Tahran 1957

14. MES▓ÛDÎ, Sa▓d-ı Süleyman (ö. 515/1121), Dîvan (tsh. Reşîd Yâsemî), Tahran 1983

15. NÜSRET, Banu Tecrubekar, İran Edebiyatında Şiir: Kaçarlar Dönemi (Trc. Mehmet Kanar), İstanbul 1995

16. REZMCU, Hüseyin, Envâ-ı edebî ve âsârân-ı der zebân-ı Fârisî, Meşhed 1372

17. SAFA, Zebîhullah, Tarih-i edebîyyât-ı der İran, I-VII, Tahran 1984

18. SAVECÎ, Cemaleddîn Muhammed b. Muhammed b. Selmân (ö. 774/1376), Dîvan (nşr. Mansur Müşfik), Tahran 1957

19. SENÂ▒Î, Hakim Hasan (ö. 525/1131), Dîvan (tsh. Muhammed Taki Radavî), Tahran 1976

20. STOREY, Charles Ambrose (ö. 1967), Persian Literature, I-II, London 1970-72

21. TAHRÂNÎ, Muhammed Muhsin (ö. 1970), ez-Zerî▒a ilâ tesânîfi▓ş-Şî▒a, I-XXVI, Beyrut 1983

22. ÜZÜM, İlyas, ⌠Hüseyin-Literatür-■, DİA, XVIII, s. 521-524.

RESUME

Taking into account the importance of sacrifice and suffering for the development of man, Islamic literature has given a central place to the death of the Prophet Muhammed▓s grandson Husayn on the battlefield Karbala. The development of the whole genre of maktal, marsiya and taziya poetry in the Persian literature is in this way. In this article we studied the influence of the tragedy of Karbala account Persian literature and classified this literature in three groups: religious texts, historic texts and tragedic poems.

пегчле

оПХМХЛЮЪ БН БМХЛЮМХЕ БЮФМНЯРЭ ФЕПРБШ Х ЯРПЮДЮМХЕ ДКЪ ПЮГБХРХЪ ВЕКНБЕЙЮ, хЯКЮЛЯЙЮЪ КХРЕПЮРСПЮ ДЮКЮ ЖЕМРПЮКЭМНЕ ЛЕЯРН ЯЛЕПРХ МЮ ОНКЕ АХРБШ йЕПАЕКШ БМСЙЮ оПНПНЙЮ лСУЮЛЛЕДЮ уСЯЩИМЮ. пЮГБХРХЕ ЖЕКНЦН ФЮМПЮ ЛaЙРЮК, ЛaПЯХa Х РaГХa Б ОЕПЯХДЯЙНЛ ЛХПЕ √ АШКН РЮЙХЛ НАПЮГНЛ. б ЩРНИ ЯРЮРЭЕ ЛШ ХГСВХКХ БКХЪМХЕ РПЮЦЕДХХ йЕПАЕКШ Б ОЕПЯХДЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ Х ЙКЮЯЯХТХЖХПНБЮКХ ЩРС КХРЕПЮРСПС Б РПЕУ ЦПСООЮУ: ПЕКХЦХНГМШЕ РЕЙЯРШ, ХЯРНПХВЕЯЙХЕ РЕЙЯРШ Х РПЮЦХВЕЯЙХЕ ОНЩЛШ.

яНЖХЮКЭМЮЪ МЕЯОПЮБЕДКХБНЯРЭ НЙПСФЮЧЫЕЦН ЛХПЮ БЯЕЦДЮ БШГШБЮКЮ С яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ НВЕМЭ НЯРПСЧ ПЕЮЙЖХЧ. оХЯЮРЕКЭ УНРЕК ХЯЙНПЕМХРЭ, СМХВРНФХРЭ, КХЬХРЭ БНГЛНФМНЯРХ Й ЯСЫЕЯРБНБЮМХЧ БЯЕ РН, ВРН ЛЕЬЮЕР КЧДЪЛ АШРЭ ВЕЯРМШЛХ, ХЯЙПЕММХЛХ, ВСРЙХЛХ ОН НРМНЬЕМХЧ ДПСЦ Й ДПСЦС, ФХРЭ Б ЛХПЕ Х ЯНЦКЮЯХХ. оПХМЖХОШ ЯОПЮБЕДКХБНЯРХ, СБЮФЕМХЪ Й ВЕКНБЕВЕЯЙНЛС ДНЯРНХМЯРБС, ЯНЖХЮКЭМНЦН ПЮБЕМЯРБЮ МЮЬКХ ЯБНЕ НРПЮФЕМХЕ Х Б УСДНФЕЯРБЕММНЛ РБНПВЕЯРБЕ ОХЯЮРЕКЪ.

цКЮБМЮЪ РЕЛЮ РБНПВЕЯРБЮ я.уЕДЮЪРЮ √ ЯНБПЕЛЕММШИ ВЕКНБЕЙ, Я ЕЦН ОПНАКЕЛЮЛХ, РПСДМНЯРЪЛХ, ЛЕВРЮЛХ Х МЮДЕФДЮЛХ. б ОПНХГБЕДЕМХЪУ уЕДЮЪРЮ ЛШ БЯРПЕВЮЕЛ ЛМНЦН НАЕГДНКЕММШУ Х ЯРПЮДЮЧЫХУ КЧДЕИ. яН БЯЕИ ОПЮБДХБНЯРЭЧ ОНЙЮГШБЮЕР ОХЯЮРЕКЭ КЧДЕИ ╚ДМЮ╩, КЧДЕИ, ЯРНЪЫХУ МЮ ЯЮЛШУ МХФМХУ ЯРСОЕМЪУ ЯНЖХЮКЭМНИ КЕЯРМХЖШ, ХГНАПЮФЮЕР НАЯРЮМНБЙС, Б ЙНРНПНИ ФХБСР ЩРХ КЧДХ. х БЯЕЦДЮ НМ МЮ ЯРНПНМЕ ЩРХУ НРБЕПФЕММШУ, БЯЕЦДЮ НРДЮЕР ХЛ ЯБНХ ЯХЛОЮРХХ.

аСДСВХ, ЙЮЙ БЯЪЙХИ ВЕЯРМШИ ВЕКНБЕЙ, ХЯРХММШЛ ОЮРПХНРНЛ, я.уЕДЮЪР ЯЛЕКН НЯСФДЮЕР ХЛОЕПХЮКХГЛ, ЙПХРХЙСЕР ЙНЛОПЮДНПЯЙСЧ АСПФСЮГХЧ, ЦНРНБСЧ МЮ БЯЕ ДКЪ ЯНУПЮМЕМХЪ ЯБНЕИ БКЮЯРХ. нМ ЯРПЕЛХРЯЪ ЯБНХЛ РБНПВЕЯРБНЛ ПЮЯЙПШРЭ ЦКЮГЮ ХПЮМЯЙНЛС МЮПНДС МЮ НАЗЕЙРХБМСЧ ХЯРНПХВЕЯЙСЧ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРЭ хПЮМЮ, МЮ ХЯРХММШЕ ОПХВХМШ АЕДЯРБЕММНЦН ОНКНФЕМХЪ НЦПНЛМНЦН АНКЭЬХМЯРБЮ ХПЮМЖЕБ, ОПХ ОПНЖБЕРЮМХХ МЕАНКЭЬНИ ЦПСООШ БКЮЯРЭ ХЛСЫХУ. с т.х.рЧРВЕБЮ ЕЯРЭ РЮЙХЕ ЯРПНЙХ:

яВЮЯРКХБ, ЙРН ЦКЮЯНЛ РБЕПДШЛ, ЯЛЕКШЛ,

гЮАШБ ХУ ЯЮМ, ГЮАШБ ХУ РПНМ,

бЕЫЮРЭ РХПЮМЮЛ ГЮЙНЯМЕКШЛ

яБЪРШЕ ХЯРХМШ ПНФДЕМ!

х РШ БЕКХЙХЛ ЯХЛ СДЕКНЛ,

н ЛСГ ОХРНЛЕЖ, МЮЦПЮФДЕМ! (10, ЯРП.26)

щРХ ЯКНБЮ ОНЩРЮ Я ОНКМШЛ ОПЮБНЛ ЛНФМН ОПХЛЕМХРЭ ДКЪ УЮПЮЙРЕПХЯРХЙХ я.уЕДЮЪРЮ.

оНВЕЛС ФЕ РБНПВЕЯРБН я.уЕДЮЪРЮ РЮЙ ЯХКЭМН БШДЕКЪЕРЯЪ Б ЯНБПЕЛЕММНИ ХПЮМЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ? оНМЪРЭ ЩРН ЛНФМН, ЯПЮБМХБ ЕЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ Я ОПНХГБЕДЕМХЪЛХ ЕЦН ЯНБПЕЛЕММХЙНБ, МЮХАНКЕЕ БШДЮЧЫХЛЯЪ ХГ ЙНРНПШУ АШК яЕХД лНУЮЛЛЕД юКХ дФЮЛЮК-ГЮДЕ.

б АНКЭЬХМЯРБЕ ЯБНХУ ОПНХГБЕДЕМХИ дФЮЛЮК-ГЮДЕ ЙПХРХЙСЕР НРЯРЮКНЯРЭ, МЕБЕФЕЯРБН, УЮМФЕЯРБН. оПХ ЩРНЛ НМ ВЮЯРН ОНКЭГСЕРЯЪ ЯЮРХПНИ Х ЧЛНПНЛ. мН, АСДСВХ РНМЙХЛ ЙПХРХЙНЛ, ФЕЯРНЙН БШЯЛЕХБЮЧЫХЛ ДПСМШЕ МПЮБШ КЧДЕИ, дФЮЛЮК-ГЮДЕ АХВСЕР ОНПНЙХ МЕ ЯНБПЕЛЕММНЦН ХПЮМЯЙНЦН НАЫЕЯРБЮ, ЦЕПНХ ЕЦН ОПНХГБЕДЕМХИ √ КЧДХ ОПНЬКНЦН. аНКЭЬХМЯРБН ЕЦН ОПНХГБЕДЕМХИ ОНБЕЯРБСЕР Н ЯНАШРХЪУ ОПНЬКНЦН.

яЮДЕЙ уЕДЮЪР, МЮОПНРХБ, ЯЛЕКН БРНПЦЮЕРЯЪ Б ЯНБПЕЛЕММСЧ ФХГМЭ, БШАХПЮЪ ЯЮЛШЕ ЮЙРСЮКЭМШЕ Х ГКНАНДМЕБМШЕ РЕЛШ. нМ МЕ НРПШБЮЕРЯЪ НР ЯНБПЕЛЕММНЯРХ ДЮФЕ Б ОПНХГБЕДЕМХЪУ МЮ ХЯРНПХВЕЯЙХЕ РЕЛШ, РЮЙХУ ЙЮЙ ПЮЯЯЙЮГ ╚ سايه مغول╩ (╚рЕМЭ ЛНМЦНКЮ╩), ХЯРНПХВЕЯЙХЕ ОЭЕЯШ. щРХ ОПНХГБЕДЕМХЪ, ПЮЯЯЙЮГШБЮЧЫХЕ Н ДЮКЕЙНЛ ОПНЬКНЛ, НЯРЮЧРЯЪ ОНКХРХВЕЯЙХ ГКНАНДМЕБМШЛХ. оЮРПХНРХГЛ ЦЕПНЕБ ХЯРНПХВЕЯЙХУ ОПНХГБЕДЕМХИ уЕДЮЪРЮ √ ЩРН НАПЮГЕЖ ЛСФЕЯРБЮ Х ЯРНИЙНЯРХ ДКЪ ЯНБПЕЛЕММХЙНБ ОХЯЮРЕКЪ, АНПЧЫХУЯЪ ГЮ МЕГЮБХЯХЛНЯРЭ Х ЯБНАНДС. лНФМН ЯЙЮГЮРЭ, ВРН ХЯРНПХГЛ ОХЯЮРЕКЪ СЯРПЕЛКЕМ Б МЮЯРНЪЫЕЕ.

н ЯБЪГХ РБНПВЕЯРБЮ я.уЕДЮЪРЮ Я ЯНБПЕЛЕММНЯРЭЧ ЯБХДЕРЕКЭЯРБСЧР Х ДПСЦХЕ ТЮЙРШ. нМ НОСАКХЙНБЮК ЯАНПМХЙ ХПЮМЯЙХУ НАПЪДНБ Х ОНБЕПХИ, ДН ЯХУ ОНП ПЮЯОПНЯРПЮМЕММШУ Б хПЮМЕ.

оНОСКЪПМШЕ Б МЮПНДЕ ФЮМПШ ЯЙЮГЙХ ХКХ ОСРЕБШУ ГЮЛЕРНЙ √ سفرنامه

(ЯЮТЮП-МЮЛЕ) ХЯОНКЭГНБЮКХЯЭ ДКЪ ПЮЯЙПШРХЪ ОПНАКЕЛ ЯЕЦНДМЪЬМЕЦН ДМЪ Б МЮХАНКЕЕ ДНЯРСОМНИ ДКЪ МЮПНДЮ ТНПЛЕ.

хРЮЙ, Б ОПНРХБНОНКНФМНЯРЭ РЕЛ, ЙРН БНЯУБЮКЪК АШКШЕ ДНЯРХФЕМХЪ хПЮМЮ, МЕ ЯБЪГШБЮЪ ХУ Я ЯНБПЕЛЕММНЯРЭЧ, БМСЬЮЪ ВХРЮРЕКЧ ЛШЯКЭ Н МЕХГАЕФМНЯРХ Х МЕНАУНДХЛНЯРХ ЯКЕОНЦН ОНБХМНБЕМХЪ ЯСДЭАЕ ХКХ БННАЫЕ НРБКЕЙЮЪ КЧДЕИ НР ЯНБПЕЛЕММШУ ЯНЖХЮКЭМШУ ОПНАКЕЛ, Б ОПНРХБНОНКНФМНЯРЭ БЯЕЛС ЩРНЛС, С яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ ХЯРНПХЪ √ ЯХКЭМНЕ ЯПЕДЯРБН БНГДЕИЯРБХЪ МЮ ЯНБПЕЛЕММНЕ ОНЙНКЕМХЕ, ЯПЕДЯРБН БНЯОХРЮМХЪ ВСБЯРБЮ СБЮФЕМХЪ Й МЮПНДС, БЕПШ Б ЕЦН ЯХКШ Х ЯОНЯНАМНЯРХ.

оПНХГБЕДЕМХЪЛ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ ОПХЯСЫЮ ЙНЛОНГХЖХНММЮЪ ЯНАПЮММНЯРЭ, ВРН ДЮЕР ОХЯЮРЕКЧ БНГЛНФМНЯРЭ ЯЙНМЖЕМРПХПНБЮРЭ БМХЛЮМХЕ МЮ НЯМНБМНИ ХДЕЕ. щРН Б ОНКМНИ ЛЕПЕ НРМНЯХРЯЪ Х Й ЕЦН ЯЮРХПХВЕЯЙХЛ ПЮЯЯЙЮГЮЛ. оПНДСЛЮММШИ ОНДАНП Х ЦПСООХПНБЙЮ НАПЮГНБ ЯННРБЕРЯРБСЧР ВЕРЙНЛС ЮБРНПЯЙНЛС ГЮЛШЯКС. мЮОПХЛЕП, Б МНБЕККЕ ╚ مرده خوارها ╩ (╚яРЕПБЪРМХЙХ╩) лЮМХФЕ, мЮПЦЕЯ, ьЕИУ юКХ √ КЧДХ ПЮГМШУ ГЮМЪРХИ, Х ЯЮЛХ НМХ НВЕМЭ ПЮГМШЕ. лЮМХФЕ √ ЯРЮПЮЪ ФЕМЮ лЕЬЮДХ, мЮПЦЕЯ √ ЕЦН ЛНКНДЮЪ ФЕМЮ, ьЕИУ юКХ √ ЛНЦХКЭЫХЙ, ЙНРНПШИ ДНКФЕМ ОНУНПНМХРЭ РЕКН ЛМХЛНЦН ОНЙНИМХЙЮ. нДМЮЙН БЯЕУ РПНХУ НАЗЕДХМЪЕР НАЫЮЪ ВЕПРЮ: БЯЕ НМХ √ КЧДХ МЕНАШЙМНБЕММН ЮКВМШЕ, ЙНПШЯРНКЧАХБШЕ. мЮДЕКЪЪ ЙЮФДНЦН ХГ ЦЕПНЕБ МНБЕККШ ХЛЕММН ЩРНИ ВЕПРНИ, ОХЯЮРЕКЭ ДНАХБЮЕРЯЪ ЯНЯПЕДНРНВЕМХЪ БМХЛЮМХЪ ВХРЮРЕКЪ МЮ НДМНЛ ХГ ЯЮЛШУ РЪФЕКШУ ОНПНЙНБ АСПФСЮГМНЦН НАЫЕЯРБЮ √ ЯРПЕЛКЕМХЕ Й МЮФХБЕ КЧАНИ ЖЕМНИ √ Х, РЮЙХЛ НАПЮГНЛ, ЯРПЕЛХРЯЪ ОПНАСДХРЭ МЕМЮБХЯРЭ Й МНЯХРЕКЪЛ ЩРНЦН ЯНЖХЮКЭМНЦН ОНПНЙЮ, НРБПЮЫЕМХЕ Й УХЫМХВЕЯРБС БННАЫЕ.

яБНХ ОПНХГБЕДЕМХЪ я.уЕДЮЪР ЮДПЕЯНБЮК ОПЕФДЕ БЯЕЦН ЬХПНЙХЛ МЮПНДМШЛ ЛЮЯЯЮЛ. уНПНЬН ГМЮЪ НЯНАЕММНЯРХ МЮПНДМНИ ОЕПЯХДЯЙНИ ПЕВХ, ДХЮКЕЙРШ Х НЯНАЕММНЯРХ ЪГШЙЮ ПЮГКХВМШУ ЯНЖХЮКЭМШУ ЦПСОО, ОХЯЮРЕКЭ ЯНГДЮБЮК НВЕМЭ РХОХВМШЕ МЮЖХНМЮКЭМШЕ НАПЮГШ. дКЪ ЩРНЦН НМ ЬХПНЙН ОНКЭГНБЮКЯЪ МЮПНДМШЛХ ОНЯКНБХЖЮЛХ, ОНЦНБНПЙЮЛХ, ХДХНЛЮЛХ, ЙНРНПШЕ ОНЯРНЪММН СОНРПЕАКЪЧРЯЪ Б ПЕВХ ХПЮМЖЕБ. бНР МЕЯЙНКЭЙН ОПХЛЕПНБ ЙПШКЮРШУ ТПЮГ ХГ ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ПЮЯЯЙЮГНБ ОХЯЮРЕКЪ:

(══ ازدهن سگ دريا نجس نميشه═ ) ╚яКЧМНИ ЯНАЮЙХ ЛНПЕ МЕ ЯОНЦЮМХЬЭ╩ (ПЮЯЯЙЮГ ╚علويه خانم ╩), ( نونش تو روغن بود ) ╚еЦН УКЕА АШК Б ЛЮЯКЕ╩ (ПЮЯЯЙЮГ═════════════════════════ ╚ علويه خانم ╩), ( در ديزی باز است، حيای گربه کجاست) ╚йПШЬЙЮ ЦНПЬЙЮ НРЙПШРЮ, МН ЛНФМН КХ ФДЮРЭ ЯРШДЮ НР ЙНЬЙХ╩ (ПЮЯЯЙЮГ ╚مرده خوارها ╩),( دندان روی جگر گذاشتن)═════════════════════════════════════════════════════════════════════ ╚оНКНФХРЭ ГСАШ МЮ ОЕВЕМЭ╩, Р.Е. ЯФЮРЭ ГСАШ Х ЛНКВЮРЭ (ПЮЯЯЙЮГ═══════════════════════════ ╚═ طلب آمرزش═ ╩).

мЮПНДМШЕ ОНЯКНБХЖШ Х ОНЦНБНПЙХ СОНРПЕАКЪЧРЯЪ я.уЕДЮЪРНЛ ДКЪ РНЦН, ВРНАШ ВХРЮРЕКЭ ЛНЦ КСВЬЕ ОПЕДЯРЮБХРЭ ЯЕАЕ НАПЮГ ОЕПЯНМЮФЮ, НОХЯШБЮЕЛШЕ ЪБКЕМХЪ. м.б.цНЦНКЭ ЯЙЮГЮК Н ПСЯЯЙНИ ОНЯКНБХЖЕ: ╚яБЕПУ ОНКМНРШ ЛШЯКЕИ, СФЕ Б ЯЮЛНЛ НАПЮГЕ БШПЮФЕМХЪ, Б МХУ НРПЮГХКНЯЭ ЛМНЦН МЮПНДМШУ ЯБНИЯРБ МЮЬХУ; Б МХУ БЯЕ ЕЯРЭ: ХГДЕБЙЮ, МЮЯЛЕЬЙЮ, ОНОПЕЙ √ ЯКНБНЛ, БЯЕ ЬЕБЕКЪЫЕЕ Х ГЮДХПЮЧЫЕЕ ГЮ ФХБНЕ; ЙЮЙ ЯРНЦКЮГШИ юПЦСЯ, ЦКЪДХР ЙЮФДЮЪ ХГ МХУ МЮ ВЕКНБЕЙЮ╩ (7, ЯРП.166). щРХ ЯБНИЯРБЮ МЮПНДМШУ ХГПЕВЕМХИ (Ю ЯКНБЮ цНЦНКЪ БОНКМЕ ОПХЛЕМХЛШ Й ОНЯКНБХЖЮЛ Х ОНЦНБНПЙЮЛ КЧАНЦН МЮПНДЮ) ЖЕМХК я.уЕДЮЪР АНКЭЬЕ БЯЕЦН.

яХКЭМШЛ ЯПЕДЯРБНЛ ЯЮРХПХВЕЯЙНЦН БНГДЕИЯРБХЪ Б РБНПВЕЯРБЕ уЕДЮЪРЮ АШКН Х ОПХЛЕМЕМХЕ ХЛЕМ, ЯНДЕПФЮЫХУ НОПЕДЕКЕММНЕ ГМЮВЕМХЕ. б ПЮЯЯЙЮГЕ ╚ميهن پرست ╩ (╚оЮРПХНР╩), БНЬЕДЬЕЛ Б ЯНЯРЮБ ЯАНПМХЙЮ ╚ ═سگ ولگرد╩ (╚аПНДЪВХИ ОЕЯ╩), НОСАКХЙНБЮММНЦН Б рЕЦЕПЮМЕ Б 1942 ЦНДС, ЛХМХЯРП ОПНЯБЕЫЕМХЪ, НДХМ ХГ ЦКЮБМШУ ЦЕПНЕБ ПЮЯЯЙЮГЮ, МЮГБЮМ, ╚ حکيم باشی پور ╩════ Р.Е. ╚ЦКЮБЮ ЛСДПШУ╩. б РН ФЕ БПЕЛЪ, НМ НУЮПЮЙРЕПХГНБЮМ ЙЮЙ ВЕКНБЕЙ МЕБЕФЕЯРБЕММШИ Х АЕГДЮПМШИ. цЕПНХМЪ ПЮЯЯЙЮГЮ ╚ علويه خانم═ ╩, МЮОХЯЮММНЦН Б 1933 Ц., РНФЕ МЮГБЮМЮ ЯН ГМЮВЕМХЕЛ.

пЮЯЯЛНРПЕБ МЕЙНРНПШЕ УСДНФЕЯРБЕММШЕ ОПХЕЛШ, ОПХЛЕМЪЕЛШЕ я.уЕДЮЪ╜РНЛ Б ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ПЮЯЯЙЮГЮУ, ЛНФМН ЯЛЕКН ОПХИРХ Й ЯКЕДСЧЫЕЛС БШБНДС, ЙНРНПШИ ХЛЕЕРЯЪ Б ОПЕДХЯКНБХХ Й ЙМХЦЕ ╚яЮДЕЙ уЕДЮЪР. хГАПЮММНЕ╩. оПЕДХЯКН╜БХЕ МЮОХЯЮМН д.я.йНЛХЯЯЮПНБШЛ Х ю.пНГЕМТЕКЭД, ОЕПЕБНДВХЙЮЛХ ОПНХГБЕДЕМХИ уЕДЮЪРЮ МЮ ПСЯЯЙХИ ЪГШЙ: ╚уЕДЮЪР √ БШДЮЧЫХИЯЪ ЛЮЯРЕП ЯЮРХПШ Б ЯНБПЕЛЕММНИ ОЕПЯХДЯЙНИ КХРЕПЮРСПЕ. мЕ РНКЭЙН Б ОЮЛТКЕРЮУ.., МН Х БН ЛМНЦХУ ДПСЦХУ ОПНХГБЕДЕМХЪУ ЯЮРХПЮ уЕДЮЪРЮ ДНУНДХР ДН ЯЮПЙЮГЛЮ┘╩.

яЮРХПЮ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ МЮОПЮБКЕМЮ МЮ ЯЮЛШЕ ПЮГМШЕ ЯРНПНМШ ФХГМХ хПЮМЮ. йЮФДШИ ПЮЯЯЙЮГ ОПХ ЩРНЛ МЕ ГЮЛЙМСР МЮ ЙЮЙНЛ-РН НДМНЛ ОПЕДЛЕРЕ ЙПХРХЙХ, Ю МЮНАНПНР, ГЮРПЮЦХБЮЕР ПЮГКХВМШЕ НАКЮЯРХ ПЕЮКЭМНИ ДЕИЯРБХРЕКЭМНЯРХ.

рЕЛЕ ЙНКНМХЮКХГЛЮ ОНЯБЪЫЕМН ОПНХГБЕДЕМХЕ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ════ ╚توپ مرواريد ══╩ (╚фЕЛВСФМЮЪ ОСЬЙЮ╩). рНВМЮЪ ДЮРЮ МЮОХЯЮМХЪ ПЮЯЯЙЮГЮ МЕ СЯРЮМНБКЕМЮ. мН БМЕ ЯНЛМЕМХЪ РН, ВРН НМ МЮОХЯЮМ БН БРНПНИ ОНКНБХМЕ 40-У ЦНДНБ. цЕПНИ ОПНХГБЕДЕМХЪ, ЙЮОХРЮМ йНКСЛА, ОПХ БЯЕИ ЯБНЕИ ОНУНФЕЯРХ МЮ ХЯРНПХВЕЯЙНЦН ЙЮОХРЮМЮ йНКСЛАЮ (РЕ ФЕ ЙНМЙХЯРЮДНПЯЙХЕ СЯРПЕЛКЕМХЪ), ЪБКЪЕРЯЪ, ЙНМЕВМН, ЯНАХПЮРЕКЭМШЛ НАПЮГНЛ. бЯЕ МЮХАНКЕЕ НРБПЮРХРЕКЭМШЕ ВЕПРШ ЙНКНМХЮКХЯРНБ ЯНАПЮК ОХЯЮРЕКЭ Б ЩРНЛ НАПЮГЕ.

бМЮВЮКЕ йНКСЛА, ХЯОСЦЮБЬХЯЭ ЦПНУНРЮ ╚ФЕЛВСФМНИ ОСЬЙХ╩, ЦНБНПХР РСГЕЛЖЮЛ Н ДПСФАЕ Х ДНАПНЯНЯЕДЯРБЕ, НМ, БШЯЮФХБЮЪЯЭ МЮ НЯРПНБ, ДЮФЕ АЕКШИ ТКЮЦ Я ЯНАНИ БГЪК. гЮРЕЛ, САЕДХБЬХЯЭ, ВРН РСГЕЛЖШ ДЕИЯРБХРЕКЭМН ДПСФЕКЧАМШИ, ЛХПНКЧАХБШИ МЮПНД, ЙЮОХРЮМ, √ БШПЮФЮЪЯЭ ОПЪЛН, √ МЮВХМЮЕР МЮЦКЕРЭ. ю ЙНЦДЮ ЕЛС БЛЕЯРЕ Я ТПСЙРЮЛХ ОПЕОНДМНЯЪР Б ОНДЮПНЙ ГНКНРН Х ЯЕПЕАПН, НМ ОНКМНЯРЭЧ ЛЕМЪЕР ЯБНЕ ОНБЕДЕМХЕ. мЮВХМЮЕРЯЪ АЕЯВЕКНБЕВМЮЪ ЙЮПРХМЮ ЙНКНМХГЮЖХХ. ╚бШ ДХЙХИ Х МЕОНМЪРКХБШИ МЮПНД, БШ МЕ ГМЮЕРЕ, ВРН РЮЙНЕ ЙСКЭРСПЮ Х ЯБНАНДЮ╩, - ЦНБНПХР ЙЮОХРЮМ РСГЕЛЖЮЛ. йНМЕВМН, ДКЪ йНКСЛАЮ ДХЙН Х МЕОНМЪРМН, ВРН ЛНФМН АЕЯЙНПШЯРМН ДЮПХРЭ ГНКНРН Х ЯЕПЕАПН. ╚┘ОНЙЮ ЯСЫЕЯРБСЕР ЛХП, БШ АСДЕРЕ ОКЮРХРЭ МЮЛ ДЮМЭ┘╩, - Ю ЩРН СФЕ ЦКЮБМЮЪ ЖЕКЭ ОПХУНДЮ йНКСЛАЮ Х ЕЦН ОПХЯОЕЬМХЙНБ МЮ ВСФСЧ ГЕЛКЧ.

йНКСЛА ДНЙКЮДШБЮЕР Б ОХЯЭЛЕ МЮ ПНДХМС, ВРН БЕДЕР РЪФЕКШЕ АНХ, ВРН ╚НРДЮК ОПХЙЮГ МЮВЮРЭ ЛЮЯЯНБНЕ ХЯРПЕАКЕМХЕ МЮЯЕКЕМХЪ┘ лШ ОНЯРПНХЛ ГДЕЯЭ РЧПЭЛШ МНБЕИЬХУ ЯХЯРЕЛ Я ЩКЕЙРПХВЕЯЙХЛХ ЯРСКЭЪЛХ┘╩. б ОНЯКЕДМХУ ЯКНБЮУ НРЙПШРШИ МЮЛЕЙ МЮ ЮЛЕПХЙЮМЯЙХИ ХЛОЕПХЮКХГЛ, ЙНРНПШИ ДЮФЕ ЯЛЕПРМСЧ ЙЮГМЭ РЕУМХВЕЯЙХ СЯНБЕПЬЕМЯРБНБЮК. щРЮ МЕМЮБХЯРЭ ОХЯЮРЕКЪ Й ЮЛЕПХЙЮМЯЙХЛ ЙНКНМХГЮРНПЮЛ НРПЮФЮЕРЯЪ Х Б ОПЪЛНЛ СОНЛХМЮМХХ Н ЯНКДЮРЮУ Я ЩЛАКЕЛНИ ╚сяю╩. б ЯКНБЮУ ╚ЛЮЯЯНБНЕ ХЯРПЕАКЕМХЕ КЧДЕИ╩ АЕГСЯКНБМН МЮДН БХДЕРЭ СЙЮГЮМХЕ МЮ ОНКХРХЙС ТЮЬХГЛЮ, ЙНРНПШИ БНГБЕК Б ПЮМЦ ГЮЙНМЮ НДМН ХГ УСДЬХУ ОПЕЯРСОКЕМХИ √ ЦЕМНЖХД.

б ПЮЯЯЙЮГЕ ╚ ميهن پرست ╩ (╚оЮРПХНР╩) ХГ ЯАНПМХЙЮ ╚ ═سگ ولگرد╩ (╚аПНДЪВХИ ОЕЯ╩), БШЬЕДЬЕЦН Б ОЕВЮРЭ Б 1942 Ц., БШБЕДЕМ НАПЮГ РПСЯЮ яЕХДЮ мЮЯ╜ПНККШ, ЙНРНПШИ ОПХВХЯКЕМ Й ОЮРПХНРЮЛ. щРНР МЕБЕФЕЯРБЕММШИ Х ОСЯРНИ ВЕКНБЕЙ, ЛМЪЫХИ ЯЕАЪ ЙПСОМШЛ СВЕМШЛ, ЪГШЙНБЕДНЛ, НРОПЮБКЪЕРЯЪ Б хМДХЧ. еЛС ДЮК НРБЕРЯРБЕММНЕ ОНПСВЕМХЕ ЛХМХЯРП ОПНЯБЕЫЕМХЪ уЮЙХЛ аЮЬХ оСП, ЕЫЕ АНКЕЕ МЕБЕФЕЯРБЕММШИ Х АЕГДЮПМШИ.

яЕХД мЮЯПНККЮ НВЕМЭ АНХРЯЪ ОСРЕЬЕЯРБНБЮРЭ Х РНКЭЙН ЛЮРЕПХЮКЭМШЕ БШЦНДШ ОНЕГДЙХ ГЮЯРЮБКЪЧР ЕЦН ЯНЦКЮЯХРЭЯЪ. нР ЯРПЮУЮ, ВРН ЙНПЮАКЭ СРНМЕР, НМ ДЮФЕ МНВЭЧ МЕ ЯМХЛЮЕР ЯОЮЯЮРЕКЭМНЦН ФХКЕРЮ. сРПНЛ ЕЦН МЮУНДЪР Б ЙЮЧРЕ ЛЕПРБШЛ, ГЮДНУМСБЬХЛЯЪ Б ЩРНЛ ФХКЕРЕ. еДХМЯРБЕММШЕ ОЮРПХНРХВЕЯЙХЕ ЯКНБЮ НМ МЮОХЯЮК Б ЙЮЧРЕ ЙНПЮАКЪ, ЯЮЛ МЕ ЯННАПЮФЮЪ НР ЯРПЮУЮ, ВРН ДЕКЮЕР. мН ЙЮЙ РНКЭЙН НМ ОПХЬЕК Б ЯЕАЪ, РСР ФЕ НР ЩРХУ ЯКНБ НРЙЮГЮКЯЪ.

яЮДЕЙ уЕДЮЪР РНМЙХЛ ОПХЕЛНЛ БКНФХК ЙПХРХЙС яЮХДЮ мЮЯПНККШ Х ЕЛС ОНДНАМШУ Б СЯРЮ ЯЮЛНЦН яЕХДЮ мЮЯПНККШ. мН ЯНБЕЯРЭ яЕХДЮ мЮЯПНККШ МЕ ОПНЯМСКЮЯЭ, ЙНЦДЮ НМ ОПНВЕК МЮОХЯЮММНЕ. бЯЕ ЙНМВХКНЯЭ РЕЛ, ВРН НМ ХГНПБЮК КХЯРНЙ Я ГЮОХЯЭЧ. нВЕМЭ УЮПЮЙРЕПМН Х ОПЕДКНФЕМХЕ уЮЙХЛ аЮЬХ оСПЮ ЙСОХРЭ Б ЙЮВЕЯРБЕ ЩЙЯОНМЮРЮ ДКЪ ЛСГЕЪ ОПНЯБЕЫЕМХЪ ЯСДМН, МЮ ЙНРНПНЛ ОНЦХА ╚ОЮРПХНР╩. бМЕЬМЪЪ МЮЯШЫЕММНЯРЭ ОПХ ЯНБЕПЬЕММЕИЬЕИ БМСРПЕММЕИ ОСЯРНРЕ √ НВЕМЭ ПЮЯОПНЯРПЮМЕММЮЪ ВЕПРЮ ХПЮМЯЙНИ ЮПХЯРНЙПЮРХХ РНЦН БПЕЛЕМХ. щРС ФЕ ВЕПРС ОНДВЕПЙХБЮЕР ЮБРНП Х ЙНЦДЮ ЦНБНПХР Н РНЛ, ЙЮЙ уЮЙХЛ аЮЬХ оСП ПЮГАПЮЯШБЮК Б РНКОЕ ТНРНЦПЮТХХ ЛМХЛНЦН ОЮРПХНРЮ.

нВЕМЭ ЯХКЭМН ЯНВСБЯРБСЪ РЪФЕКНИ ЯСДЭАЕ ФЕМЫХМШ Б хПЮМЕ, яЮДЕЙ уЕДЮЪР АЕЯОНЫЮДМН НАКХВЮК ЯРПЮЬМШЕ ОЕПЕФХРЙХ ТЕНДЮКХГЛЮ, ЙЮКЕВЮЫХЕ ФЕМЫХМС Я ДЕРЯРБЮ. пЮЯЯЙЮГ ╚ محلل ╩ (╚яБЪРНЬЮ╩) ХГ ЯАНПМХЙЮ ╚ سه قطره خون ╩ (╚рПХ ЙЮОКХ ЙПНБХ╩), МЮОЕВЮРЮММНЦН Б 1932 ЦНДС, НРМНЯХРЯЪ Й ЩРНИ РЕЛЕ. дБЮ ЯРЮПХЙЮ, АНПНДШ Х ОЮКЭЖШ ЙНРНПШУ БШЙПЮЬЕМШ УМНИ, ЯХДЪР МЮ ЙНБПЕ Х ОЭЧР ВЮИ. нДХМ ХГ МХУ, лХПГЮ ъДНККЮ, ПЮЯЯЙЮГШБЮЕР, ЙЮЙ АПНЯХБ ДБСУ ЯБНХУ ЯХЦЕ, НМ БГЪК Б ФЕМШ ДЕБНВЙС ДЕБЪРХ КЕР.

اين دختر تا سه روز مرا که ميديد مثل جوجه ميلرزيد. (18, ЯРП.158)

╚щРЮ ДЕБНВЙЮ РПХ ДМЪ, ЙЮЙ РНКЭЙН БХДЕКЮ ЛЕМЪ, РПЪЯКЮЯЭ, ЯКНБМН ЖШОКЕМНЙ╩.

щРН ОПХГМЮМХЕ ЯЮЛНЦН лХПГШ ъДНККШ. мН НМ ЯВХРЮЕР, ВРН АШК ДНЯРЮРНВМН ЛНКНД ДКЪ ДЕБЪРХКЕРМЕИ ДЕБНВЙХ.

حالا من که سی سالم بود، جوان و جاهل بودم. اما آن مردهای هفتاد ساله را بگو که با هزار جور ناخوشی دختر نه ساله ميگيرند. (18, ЯРП.158)

╚лМЕ АШКН БЯЕЦН РПХДЖЮРЭ КЕР, Ъ АШК ЛНКНД Х БШЦКЪДЕК ЛНКНДЖНЛ. ю ВРН ЯЙЮГЮРЭ Н РЕУ ЯЕЛХДЕЯЪРХКЕРМХУ, АНКЭМШУ РШЯЪВЮЛХ АНКЕГМЕИ, ЙНРНПШЕ АЕПСР Б ФЕМШ ДЕБЪРХКЕРМХУ?╩.

рЮЙ БЕКХЙЮ ЯХКЮ ОЕПЕФХРЙНБ, ВРН МХЙНЛС Х Б ЦНКНБС МЕ ОПХУНДХР ЛШЯКЭ Н МЕГПЕКНЯРХ ДЕБЪРХ- ДЕЯЪРХКЕРМХУ ДЕБНВЕЙ ДКЪ АПЮЙЮ. мХЙРН МЕ ДСЛЮЕР, ВРН НМХ ЯРЮМНБЪРЯЪ ЙЮКЕЙЮЛХ МЮ БЯЧ ФХГМЭ.

б ПЮЯЯЙЮГЕ ╚ علويه خانم ╩, НОСАКХЙНБЮММНЛ Б 1933 ЦНДС, ОНЙЮГЮМН, МЮЯ╜ЙНКЭЙН ЯХКЭМШ ЕЫЕ Б хПЮМЕ ПЕКХЦХНГМШЕ ОПЕДПЮЯЯСДЙХ Х ЙЮЙ НМХ ХЯОНКЭГСЧРЯЪ ОПНУНДХЛЖЮЛХ ДКЪ НЦПЮАКЕМХЪ МЮПНДЮ. бШЬЕ СФЕ ЖХРХПНБЮКХЯЭ НОХЯЮМХЪ ЦЕПНЕБ МНБЕККШ, ПЮЯЙПШБЮЧЫХЕ ХУ ХЯРХММШИ НАКХЙ. оПХБЕДЕЛ ЕЫЕ НДМС ЖХРЮРС, ОНЙЮГШБЮЧЫСЧ ХЯРХММСЧ ОНДНОКЕЙС ╚ПЕКХЦХНГМНЯРХ╩ юКЪБХИЕ-УЮМСЛ:

علويه رويش را به صاحب پرده کرد و گفت:

امروز چيزی دشت نکرديم. انگاری خير و برکت از همه چی رفته . دوريه آخر زمونه . . . (19, ЯРП. 6)

╚юКЪБХИЕ ОНБЕПМСКЮЯЭ Й ВЕКНБЕЙС Я ОНКНРМНЛ:

-яЕЦНДМЪ ЛШ МХВЕЦН МЕ ЯНАПЮКХ. мЕ ЯРЮКН АКЮЦНВЕЯРХЪ Х БЕПШ. мЮЯРСОХК ЙНМЕЖ ЯБЕРЮ┘╩.

йЮЙ БХДМН, ДКЪ РЮЙХУ, ЙЮЙ юКЪБХИЕ-УЮМСЛ, АКЮЦНВЕЯРХЕ Х БЕПЮ МЕОНЯПЕДЯРБЕММН ЯБЪГЮМШ Я ДНУНДЮЛХ, ЙНРНПШЕ НМХ НР ЩРНЦН ХЛЕЧР.

б ПЮЯЯЙЮГЕ ╚ طلب آمرزش═ ╩ (╚хЯОНБЕДЭ╩) ХГ ЯАНПМХЙЮ ╚ سه قطره خون ╩ (╚рПХ ЙЮОКХ ЙПНБХ╩) ОНЙЮГЮМН, ЙЮЙ НРОСЫЕМХЕ ЦПЕУНБ ГЮ ДЕМЭЦХ ПЮГПСЬЮЕР НАЫЕЯРБЕММСЧ ЛНПЮКЭ, ОНГБНКЪЕР ГЮ ЛГДС НОПЮБДЮРЭ КЧАНЕ ОПЕЯРСОКЕМХЕ. цЕПНХМЪ ПЮЯЯЙЮГЮ юГХГ-ЮЦЮ САХКЮ БПЕЛЕММСЧ ФЕМС (ЯХЦЮ) ЯБНЕЦН ЛСФЮ Х ДБСУ

ЕЕ ДЕРЕИ. бЯЕ РНКЭЙН ДКЪ РНЦН, ВРНАШ ЯНУПЮМХРЭ ГЮ ЯНАНИ НДМНИ ОПЮБН МЮ КЧАНБЭ Х ОНВХРЮМХЕ ЯН ЯРНПНМШ ЯБНЕЦН ЯСОПСЦЮ. мН НМЮ ПЮЯРХР РПЕРЭЕЦН ПЕАЕМЙЮ САХРНИ Х ЦКСАНЙН ОЕПЕФХБЮЕР ЯБНЕ ОПЕЯРСОКЕМХЕ.

من يک کاری کرده ام ميترسم سيدالشهدا مرا نبخشد. (18, ЯРП. 79)

╚ъ РЮЙНЕ ЯДЕКЮКЮ, ВРН АНЧЯЭ МЕ ОНКСВХРЭ ОПНЫЕМХЪ ЯБЪРНЦН╩.

мЮ ЦКЮГЮУ ВХРЮРЕКЕИ ЯНЯРНЪМХЕ ЕЕ ЛЕМЪЕРЯЪ ОНЯКЕ РНЦН, ЙЮЙ НМЮ СГМЮЕР, ВРН БХМНБМШЕ Б РЮЙХУ ФЕ РЪФЙХУ ОПЕЯРСОКЕМХЪУ ОНКСВХКХ НРОСЫЕМХЕ. оПХВХМНИ лЕЬЕДХ пЮЛЮГЮМ ОПЪЛН ЦНБНПХР:

خدا پدرت را بيامرزد، پس ما برای چی اينجا آمده ايم؟══ (18, ЯРП.87)

═╚дЮ СОНЙНХРЯЪ ДСЬЮ РБНЕЦН НРЖЮ, Ю ГЮВЕЛ ЛШ ОПХЕУЮКХ ЯЧДЮ?╩.

нМ ХЛЕЕР Б БХДС, ВРН Н ЦПЕУЮУ МЕ ЯРНХР ОЕПЕФХБЮРЭ, ХУ ЛНФМН ХЯЙСОЮРЭ ДЕМЭЦЮЛХ. рСР ФЕ НМ ПЮЯЯЙЮГШБЮЕР, ЙЮЙ ЯЮЛ ЯНБЕПЬХК ОПЕЯРСОКЕМХЕ, Ю ГЮРЕЛ ГЮ БГЪРЙС ОНКМНЯРЭЧ СЯОНЙНХК ЯБНЧ ЯНБЕЯРЭ.

سه سال پيش من در راه خراسان سورچی بودم . دو مسافر پولدار داشتم، ميان راه کالسکه چاپاری شکست، يکی از آنها مرد، آن يکی ديگر را هم خودم خفه کردم و هزار وپانصد تومان از جيبش درآوردم. چون پا بسن گذاشته ام، امسال بخيال افتادم که آن پول حرام بوده، آمدم بکربلا آنرا تطهير بکنم. همين امروز آنرا بخشيدم بيکی از علماء، هزار تومانی را بمن حلال کرد دوساعت بيشتر طول نکشيد، حالا اين پول از شير مادر بمن حلال تر است. (18, ЯРП.87)

╚рПХ ЦНДЮ МЮГЮД Ъ АШК ХГБНГВХЙНЛ МЮ УНПЮЯЮМЯЙНИ ДНПНЦЕ Х БЕГ ДБСУ АНЦЮРШУ ОЮЯЯЮФХПНБ. оНЯПЕДХ ДНПНЦХ ЙСПЭЕПЯЙЮЪ ЙНКЪЯЙЮ ОНКНЛЮКЮЯЭ, НДХМ ХГ ОЮЯЯЮФХПНБ СЛЕП, ДПСЦНЦН Ъ ГЮДСЬХК ЯЮЛ Х БГЪК С МЕЦН ХГ ЙЮПЛЮМЮ ОНКРНПШ РШЯЪВХ РСЛЮМНБ. оНБГПНЯКЕБ, Ъ ЯЕИВЮЯ ОНМЪК, ВРН ЩРХ ДЕМЭЦХ МЕВХЯРШЕ Х ОПХЕУЮК Б йЕПАЕКС НЯБЪРХРЭ ХУ. оПЪЛН ЯЕЦНДМЪ Ъ ХУ ОНДЮПХК НДМНЛС СКЕЛС Х НМ НЯБЪРХК ЛМЕ РШЯЪВС РСЛЮМНБ. щРН МЕ ГЮМЪКН Х ДБСУ ВЮЯНБ, РЕОЕПЭ ДКЪ ЛЕМЪ ЩРХ ДЕМЭЦХ ВХЫЕ ЛНКНЙЮ ЛЮРЕПХ.

сЯКШЬЮБ ЩРН Х ДПСЦНЕ ОПХГМЮМХЕ, юГХГ-ЮЦЮ СЯОНЙНХКЮЯЭ, ОПХДЪ Й БШБНДС, ВРН Х ЕЕ ОПЕЯРСОКЕМХЕ ОПНЯРЪР РЮЙ ФЕ КЕЦЙН, ЙЮЙ НЯРЮКЭМШЕ╩.

عزيز آقا از شادی اشک ميريخت و ميخنديد، بعد گفت: ـ پس . . .═ شما هم . . . (18, ЯРП.89)

╚юГХГ-ЮЦЮ НР ПЮДНЯРХ ОПНЯКЕГХКЮЯЭ, ГЮЯЛЕЪКЮЯЭ, Ю ОНРНЛ ЯЙЮГЮКЮ: ╚гМЮВХР┘ ГМЮВХР БШ РНФЕ┘╩.

вЕКНБЕВЕЯЙЮЪ ЮКВМНЯРЭ, ФЮДМНЯРЭ, ЯРПЕЛКЕМХЕ Й АНЦЮРЯРБС КЧАШЛ ЯОНЯНАНЛ ПЮЯЙПШБЮЧРЯЪ БН БЯЕИ ЯБНЕИ ВСДНБХЫМНЯРХ Б ПЮЯЯЙЮГЕ══ ╚مرده خوارها ═╩ (╚яРЕПБЪРМХЙХ╩) ХГ ЯАНПМХЙЮ ╚زنده بگور ═╩ (╚гЮФХБН ОНЦПЕАЕММШИ╩), ЙНРНПШИ АШК МЮОХЯЮМ Б 1929-1930 ЦНДШ. фЕМШ ЛМХЛНЦН ОНЙНИМХЙЮ лЕЬЕДХ пЮДФЮАЮ ЯРЮПЮЧРЯЪ СУБЮРХРЭ ОНАНКЭЬЕ ХГ ЕЦН МЮЯКЕДЯРБЮ. ьЕИУ юКХ, ЙНРНПШИ ПЮЯОНПЪФЮЕРЯЪ ОНУНПНМЮЛХ, РНФЕ МЕ СОСЯЙЮЕР БНГЛНФМНЯРХ ОНФХБХРЭЯЪ. бЯЕ ЩРХ КЧДХ АШКХ АКХГЙХ Я ОНЙНИМШЛ, МН МХ С ЙНЦН ХГ МХУ ЛШ МЕ МЮАКЧДЮЕЛ Х МЮЛЕЙЮ МЮ КЧАНБЭ, ОПЕДЮММНЯРЭ, УНРЪ АШ ВСБЯРБН ДНКЦЮ ХКХ ЯОПЮБЕДКХБНЯРХ. оПНЯРНИ ВЕКНБЕВМНЯРХ, Х РНИ МЕР. нВЕМЭ ЯХКЭМЮ ГЮЙКЧВХРЕКЭМЮЪ ЯЖЕМЮ. нЬЕКНЛКЕММШЕ РЕЛ, ВРН ОНЙНИМШИ НФХК, ФЕМШ АПНЯЮЧР ЕЛС РН, ВРН СЯОЕКХ ОПХЯБНХРЭ, АНЪЯЭ МЮЙЮГЮМХЪ.

аНПЪЯЭ Я ЯНЖХЮКЭМНИ МЕЯОПЮБЕДКХБНЯРЭЧ Х ВЕКНБЕВЕЯЙХЛХ МЕДНЯРЮРЙЮЛХ, яЮДЕЙ уЕДЮЪР АНПЕРЯЪ Х ГЮ МЮПНДМСЧ ЙСКЭРСПС. б ПЮЯЯЙЮГЕ ╚ميهن پرست ═╩ (╚оЮРПХНР╩) НМ ЦНБНПХР Н ЯКНБЮПЕ МНБШУ ОЕПЯХДЯЙХУ ЯКНБ, ЙНРНПШИ уЮЙХЛ аЮЬХ оСП БПСВЮЕР яЕХДС мЮЯПНККЕ Б ЙЮВЕЯРБЕ ХККЧЯРПЮЖХХ Й АЕЯЕДЮЛ Н ОНЯКЕДМХУ ДНЯРХФЕМХЪУ ХПЮМЯЙНИ ЙСКЭРСПШ. щРНИ ФЕ РЕЛЕ ОНЯБЪЫЕМ ЯОЕЖХЮКЭМШИ ОЮЛТКЕР яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ ╚ فرهنگ فرهنگستان═ ╩ (╚яКНБЮПЭ тЮПУЮМЦЕЯРЮМЮ╩), БНЬЕДЬХИ Б ЯАНПМХЙ ╚дНЯРНОНВРЕММЮЪ ЙМХЦЮ ЦНЯОНДХМЮ бЮЙ-бЮЙЮ╩.

═бШЯНЙННАПЮГНБЮММШИ ТХКНКНЦ, ОНЯБЪРХБЬХИ ЛМНЦН ЯХК ХГСВЕМХЧ ХПЮМЯЙНИ ЪГШЙНБНИ ЙСКЭРСПШ, ЮБРНП ОЕПЕБНДНБ ЯН ЯПЕДМЕОЕПЯХДЯЙНЦН, яЮДЕЙ уЕДЮЪР ОПЕЙПЮЯМН ОНМХЛЮК, ВРН ЪГШЙ ЯНГДЮЕРЯЪ МЮПНДНЛ Х РНКЭЙН МЕОНЯПЕДЯРБЕММШЕ МНЯХРЕКХ ЪГШЙЮ √ ЬХПНЙХЕ ЛЮЯЯШ МЮПНДЮ √ ЛНЦСР ПЕЬХРЭ: ЯСЫЕЯРБНБЮРЭ КХ Б ЪГШЙЕ ЙЮЙХЛ-КХАН МНБШЛ ЯКНБЮЛ ХКХ МЕР. оНЩРНЛС НМ Х БШЯЛЕХБЮК КФЕСВЕМШУ, ОШРЮБЬХУЯЪ ОНЯЪЦМСРЭ МЮ ЕЯРЕЯРБЕММШИ УНД ПЮГБХРХЪ ОЕПЯХДЯЙНЦН ЪГШЙЮ.

жЕКЭЧ ДЮММНИ ЯРЮРЭХ АШКН ХГСВЕМХЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХУ ПЮЯЯЙЮГНБ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ. йНМЕВМН, ГДЕЯЭ ПЮЯЯЛНРПЕМШ МЕ БЯЕ ЯЮРХПХВЕЯЙХЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ ОХЯЮРЕКЪ Х ДЮФЕ МЕ БЯЕ ПЮЯЯЙЮГШ. рБНПВЕЯРБН я.уЕДЮЪРЮ НВЕМЭ ЛМНЦНЦПЮММН Х ЛМНЦНОКЮМНБН. б ДЮММНИ ЯРЮРЭЕ ПЮЯЯЛЮРПХБЮКХЯЭ МЕЙНРНПШЕ НЯМНБМШЕ РЕЛШ ЯРЮПХВЕЯЙНЦН РБНПВЕЯРБЮ ОХЯЮРЕКЪ, Р.Е. НАКХВЕМХЕ ХГЛЕММХВЕЯЙНИ ПНКХ ЙНЛОПЮДНПЯЙНИ АСПФСЮГХХ хПЮМЮ, ПЮГНАКЮВЕМХЕ ОНЙЮГМНЦН ОЮРПХНРХГЛЮ, ОНЙЮГ СМХГХРЕКЭМНЦН Х АЕЯОПЮБМНЦН ОНКНФЕМХЪ ФЕМЫХМШ √ ХПЮМЙХ ОПХ ЯСЫЕЯРБСЧЫХУ Б хПЮМЕ ТЕНДЮКЭМН-ПЕКХЦХНГМШУ ОЕПЕФХРЙЮУ, ПЮГПНАКЮВЕМХЕ УЮМФЕЯРБЮ, ОНЙЮГМНЦН АКЮЦНВЕЯРХЪ Х ЯБЪРНЯРХ, ОНЙЮГ НРПХЖЮРЕКЭМНИ ПНКХ ПЕКХЦХНГМШУ ОПЕДПЮЯЯСДЙНБ Х ЯСЕБЕПХИ, НАКХВЕМХЕ ЮКВМНЯРХ, ЙНПШЯРНКЧАХЪ, УХЫМХВЕЯЙНЦН ЯРПЕЛКЕМХЪ Й НАНЦЮЫЕМХЧ Б НАУНД КЧАШУ ГЮНМНБ Х ЛНПЮКХ, ЙЮЙ НДМНЦН ХГ МЮХАНКЕЕ РЪФЕКШУ ОНПНЙНБ НАЫЕЯРБЮ ЯНЖХЮКЭМНЦН МЕПЮБЕМЯРБЮ.

ахакхнцпютхъ

1. йНЛХЯЯЮПНБ д.я. яЮДЕЙ уЕДЮЪР. фХГМЭ Х РБНПВЕЯРБН. л., 1967.

2. йНЛХЯЯЮПНБ д.я. н ФХГМХ Х РБНПВЕЯРБЕ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ. √ФСПМ. ╚яНБЕРЯЙНЕ БНЯРНЙНБЕДЕМХЕ╩, л., 1956, ╧ 6, ЯРП.56-76.

3. йНЛХЯЯЮПНБ д.я. йМХЦЮ ОЮЛЪРХ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ. √ФСПМ. ╚оПНАКЕЛШ БНЯРНЙНБЕДЕМХЪ╩, 1959, ╧ 3, ЯРП.193,194.

4. йНЛХЯЯЮПНБ д.я. нВЕПЙХ ЯНБПЕЛЕММНИ ОЕПЯХДЯЙНИ ОПНГШ. л., 1960.

5. йНЛХЯЯЮПНБ д.я., пНГЕМТЕКЭД ю.г. ╚оПЕДХЯКНБХЕ╩ - Б ЙМ. ╚яЮДЕЙ уЕДЮЪР. хГАПЮММНЕ╩, л., 1957.

6. аЕПРЕКЭЯ е.щ. ╚оПЕДХЯКНБХЕ╩ √═ Б ЙМ. ╚пЮЯЯЙЮГШ ОЕПЯХДЯЙХУ ОХЯЮРЕКЕИ╩, л., 1955, ЯРП.3-6.

7. цНЦНКЭ м.б. яНАПЮМХЕ ЯНВХМЕМХИ, Р.6, л., 1953, ЯРП.166.

8. йЕЬЕКЮБЮ р.ц. уСДНФЕЯРБЕММЮЪ ОПНГЮ яЮДЕЙЮ уЕДЮЪРЮ. рАХКХЯХ, 1958.

9. пНГЕМТЕКЭД ю.г. яЮДЕЙ уЕДЮЪР. нОШР УЮПЮЙРЕПХЯРХЙХ РБНПВЕЯРБЮ. √ ╚йПЮРЙХЕ ЯННАЫЕМХЪ хМЯРХРСРЮ БНЯРНЙНБЕДЕМХЪ юм яяяп╩, XVII, л., 1955, ЯРП.66-72.

10. рЧРВЕБ т.х. яРХУНРБНПЕМХЪ Б ДБСУ РНЛЮУ, Р.II, л., 1965, ЯР

11. яЮДЕЙ уЕДЮЪР. хГАПЮММНЕ. л., 1957.

12. яЮДЕЙ уЕДЮЪР. хГАПЮММШЕ ОПНХГБЕДЕМХЪ. л., 1968.

МЮ ОЕПЯХДЯЙНЛ ЪГШЙЕ

13. حسن قائميان، درباره عقايد وافکار صادق هدايت پس از مرگ، تهران، 154

14. کوبيدزهف منتخبات═ فارسی، جلد دوم، تفليس، 1967═════════════════════════

15. سعيد نفيسی شاهکارهای نثر فارسی، جلد دوم، تهران ، 1954════════════════

16. صادق هدايت، اصفهان نصف جهان، تهران، 1932════════════════════ ═════════

17. صادق هدايت،زنده به گور، تهران، 1955════════════════════════════════════════

18. صادق هدايت، سه قطره خون، تهران، 1954════════════════════════════════════

19. صادق هدايت، علويه خانم و ولنگاری، تهران، 1954══════════════════════════

20. وسان مونتی، درباره صادق هدايت، حسن قائميان، تهران، 1952═══════

уЖКЮЯЪ

╚яЮДШЙ ыХДЮИЪРХМ ЯЮРХПХЙ ЫЕЙЮИЪКЪПХ╩

═══════════ лЪЦЮКЪ РЮМШМЛШЬ ══хПЮМ ИЮГШВШЯШ ═яЮДШЙ ыХДЮИЪРХМ ЯЮРХПХЙ ЫЕЙЮИЪКЪПХМХМ РЪДЦХЦХМЪ ЫЪЯП НКСМСА. аС ЪЯЪПДЪ хПЮМ ЫЪИЮРШМШМ АХП ВНУ ЯЮЫЪКЪПХ РЪМЦХД ЫЪДЪТХМЪ ВЕБПХКХП БЪ ЛЖЪККХТХМ БЪРЪМДЮЬ ЛЧБЦЕИХМХ ЪЙЯ ЕРДХПХП.══

яСЛЛЮПИ

╚нМ яЮДШЙ ыХДЮИЮР▓Я ЯЮРХПХЗ ЯРНПХЕЯ╩

═══════════ рЫЕ ЮПРХЗКЕ ХМБЕЯРХЩЮРЕЯ ЯЮРХПХЗ ЯРНПХЕЯ НТ wХКК-ЙМНwМ хПЮМХЮМ═ wПХРЕП яЮДШЙ ыХДЮИЮР. рЫЕЯЕ wНПЙЯ ЗПХРХЗХГЕ БЮПХНСЯ ТХЕКДЯ НТ хПЮМ▓З ОСАКХЗ КХТЕ ЮМД ПЕТКЕЗР РЫЕ ЮСРЫНП▓Я ЗХБХК ОНЯХРХНМ.

60-ЗШ ХККЪПДЪМ АЮЬКЮИЮПЮЦ ЕРМНКНФХ ТНКЙКНПХГЛ х.ьШУКШМШМ, ъ.ъИКХЯКХМХМ, ъ.цЮ╜ЯШ╜ЛНБСМ, я.ъЫЛЪДНБСМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЧГЖМЖ ЛЖУРЪКХТ ЯЪБХИИЪДЪ МЖЛЮИХЬ ЕРДХПЛЪИЪ АЮЬКЮДШ. рЪАХХ ЙХ, АС ЪДЪАХИИЮРДЮ ЛЖЪИИЪМ РЪКЪАКЪПХМ ЯШМДШПШКЛЮЯШМДЮМ, ЬЪУЯХИИЪРЪ ОЪПЪЯ╜РХЬХМ ЧКВЖ БЪ ЦЪКХАКЪПХМХМ ДЮЭШКЛЮЯШМДЮМ ЯНМПЮ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЛЪИЪ АЮЬКЮДШ. 50-ЗХ ХККЪПХМ МЪЯПХМЪ ИЕМХ ЩЪКЪМ ЯЪМЪРЙЮПКЮПДЮМ АХПХ ЙХЛХ ъЛХП лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮДШЗШ╜КШЭШМДЮ ЕРМНКНФХ ТНКЙКНПХГЛ АЖРЖМ ВЮКЮПКЮПШ ХКЪ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЛЪИЪ АЮЬКЮДШ. аС, ЫЪП ЬЕИДЪМ ЪББЪК ЩЪМЗ ЯЪ╜МЪР╜ЙЮПШМ ЧГЖМЖМ ДЖМИЮИЮ ЩЧГ ЮВДШЭШ ЛЖЫХРКЪ АЮЭКШ ХДХ. ъ.лСЯ╜РЮТЮИЕБ ЪДЪАХ ИЮПЮДШЗШКШЭЮ ЬЕПКЪ АЮЬКЮЯЮ ДЮ РЕГКХЙКЪ АС ЯЮЫЪДЪ СЭСП ЦЮГЮМЮ АХКЛЪИЪЗЪИХМХ ЩЧПЖА МЪЯПЪ ЙЕВДХ.

ъ.лСЯРЮТЮИЕБ МЪЯПХМДЪ ТНКЙКНПХГЛ ЕКЕЛЕМРКЪПХ ГЪППЪ-ГЪППЪ, ЫХЯЯЪ-ЫХЯЯЪ РНОКЮМШПДШ. еКЪ ИЮУЬШ ЗЪЫЪРКЪПДЪМ АХПХ НПЮЯШМДЮИДШ ЙХ, ЩЪМЗ ИЮГШВШ ЪДЪАХИИЮРДЮ ЧГ ИЕПХМХ ЛЖЪИИЪМ ЕДЪМЪ ЦЪДЪП ХПХ ЫЪЗЛКХ ЪЯЪПКЪПДЪМ ЦЮВДШ, ЦЪКЪЛЪ ЮКДШЭШ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪ ЫЪИЮРШМ ХКЙ АЮУШЬДЮ ЩЧГЪ ЩЧПЖМЛЪИЪМ ЗЪЫЪРКЪПХМХ, ХМЯЮМ УЮПЮЙРЕПХМХМ АЪДХХ МЪЯПЪ ЩЪРХПХКЛЪИЪМ УЖЯСЯХИ╜ИЪРКЪПХМХ ЪЙЯ ЕРДХПЛЪИЪ ЗЪЫД ЩЧЯРЪПДХ. ╚гНКЮЦКШ ВЮЛЮДЮМ╩ АС ХЯРХЦЮЛЪРДЪ НМСМ ХКЙ СЭСПС НКЯЮ ДЮ, ИЮГШВШ АСМСМКЮ ЙХТЮИЪРКЪМЛЪДХ. тНКЙКНП ДЕРЮККЮПШМШ ЯНМПЮЙШ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪ ДЪ ЧМЪ ВЪЙДХ, ЧГЖМЖМ ЪДЪАХИИЮРДЮ ИЕМХ ЖЯКСАСМС ЛЖЪИИЪМКЪЬДХПЛЪИЪ ВЮКШЬДШ. ╚яЮПШ ЯЪАЪР╩, ╚рСЛЮЗ ЦНБКСЦ╩, ╚йЪЛЪП╩, ╚аНЬЮКЛШЬ ЮПУЮЗ╩ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪ ДЧБПЖМ РЪГЮД╜КЮ╜ПШ╜МШ, ХМЯЮМ УЮПЮЙРЕПХМДЪЙХ ГХДДХИ╜ИЪРКЪПХ ЦЪКЪЛЪ ЮКДШ, ХМЯЮМ РЮКЕИХМХМ АХП ДЧБПЖМЖ, ЛЪЦЮ╜ЛШ╜МШ, ЛЪПЫЪКЪЯХМХ АЖРЖМ ТНКЙКНПХГЛХ БЪ ОЯХУНКНЩХГЛХ ХКЪ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛЮЭЮ ВЮКШЬДШ.

ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШМ ЫЪКЪ ХКЙХМ ЛЪПЫЪКЪЯХМДЪ МЪЯПЪ ЩЪРХПЪЗЪИХ ОПНА╜КЕЛКЪПХ ДЮЫЮ ПЕЮКХЯР, ДЮЫЮ ЪКБЮМ АЪДХХ АНИЮКЮПКЮ ЪЙЯ ЕРДХПЛЪЙ ЖВЖМ РЪАХХ ЙХ, ЛЪЙЮМ ОПНАКЕЛ╜КЪПХМЪ ЛЖПЮЗХЪР ЕРЛХЬДХ. иЮГШВШ ъЙПЪЛ ъИКХЯКХ ЙХЛХ, Н ДЮ РЪЯБХП ЕРДХИХ ЯХКЯХКЪ РЪГЮД БЪ ГХД╜ДХИИЪРКЪПХ ЙЪМДЪ ЙЧВЖПЛЖЬДЖ. еКЪ АСМЮ ЩЧПЪ ДЪ ЙЪМД ЛЧБГСЯСМСМ ОПНАКЕЛКЪПХМХ МЪЯПЪ ЩЪРХПЪМ ЯЪМЪРЙЮПКЮПДЮМ АХПХ ЙХЛХ РЮМШМЛШЬДШ. юМЗЮЦ ЙЪМД ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮ╜ДШЗШ╜КШЭШМДЮ, ИЮГШВШМШМ ХКДЪ АХП ДЪТЪ ЩЪКДХИХ, ЙХВХЙ АХП ЫЮДХЯЪЯХМХ ЦЪКЪЛЪ ЮКДШЭШ ЙЪМД ДЕИХКДХ. аС ЙЪМД РЮПХУХ ЪМЪМЪКЪПХ НКЮМ, ЖГЖ ЛХМ АХП ГЖКЛ БЪ ЪДЮКЪРЯХГКХЙКЪП ЩЧПЪМ, УЮКЦШМ ЛХККХ-ЛЪМЪБХ ЪМЪМЪКЪПХМХМ ВНУ ЦЖББЪРКХ ЬЪЙХКДЪ ЦНПСМСА ЯЮУКЮМДШЭШ РЮПХУХ АХП ЛЪЙЮМДШП. аХП ЦЪДЪП ДХЦЦЪР БЕПДХЙДЪ ЮИДШМ ЩЧПЛЪЙ НКСП ЙХ, ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ЫЮДХЯЪКЪПХ ДЮЫЮ ДНКЭСМ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛЮЦ ЖВЖМ НМКЮПШ цЮПЮВЪЛЪМЪ ЙЧВЖПЛЖЬДЖП. аС ЙЪМД ИЮГШВШМШМ АХП ЯШПЮ ХКЙ ОНБЕЯР╜КЪПХМДЪ АЪГЪМ цШПНБВЮИ ЙХЛХ ЩЧЯРЪПХКЯЪ ДЪ, ЯНМПЮКЮП ДЮЫЮ ЮИДШМ ЬЪПЫХМХ РЮОШП. ъДХАХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ цЮПЮВЪЛЪМ ЙХЛХ ЬЪПРХ ЛЪЙЮМЮ ВЕБПХКХП. иЮГШВШМШМ ЮМКЮЛШМДЮ цЮПЮВЪЛЪМ АЖРЖМ юГЪПАЮИЗЮМШ РЪЛЯХК ЕДХП. лЪПЙЪГДЪ ЦЪАСК ЕДХКЪМ АЖРЖМ ЦЪПЮПКЮПШМ ХЗПЮЯШ ЫЮМЯШ ЯЪБХИИЪДЪ ХЗПЮ НКСМСПЯЮ, АС, цЮПЮВЪЛЪМ ЛЖЫХРХМДЪМ ЮИДШМ ЩЧПЖМЖП. еРМНКНФХ ТНКЙКНПХГЛХМ ЛЪЙЮМ ЮМКЮИШЬШ ЖВЖМ ДЪ цЮПЮВЪЛЪМ ДЪПЙЕДХКЪМДХП. аС ЛЪЙЮМ ЛХККХ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМ, ЪУКЮЦШ ДЪИЪПКЪПХМ ЪМ ЗНЬЦСМ ЦЮИМЮЭШДШП.

╚цНВЮЦ ъБЪГХМ НИСМС╩ (1, 219-227) ЫЕЙЮИЪЯХ ХМЯЮМ ОЯХУНКНЩХГЛХМХМ ТНКЙКНП ДЕ╜РЮК╜КЮПШ ЪЯЮЯШМДЮ ЮВШКЛЮЯШ АЮУШЛШМДЮМ ЛЮПЮЦ ДНЭСПСП. иЮГШВШ ЪЯКХМДЪ, цЮПЮВЪЛЪМДЪ АХП ЮХКЪ╜МХМ РЪЯБХПХ ТНМСМДЮ УЮКЦШМ ГЪМЩХМ ЪМЪМЪКЪПХ ЪЯЮЯШМДЮ ЮХКЪМХМ ЯЧ╜ЙЖА ДЮЭШКДШЭШМШ, ЛЪМЪ╜БХ ЯЮПЯШМРШКЮПЮ ЛЪПСГ ЦЮКДШЭШМШ ЩЧЯРЪПХП. цЮПЮВЪЛЪМДЪ РЪЯБХП ЕДХКЪМ АС ЮХКЪДЪ ╚АЧИЖЙ-ЙХВХЙКХЙ╩ ИНУДСП. еБХМ АЮЬВШЯШ ъБЪГ АХП ЮРЮ ЙХЛХ ЧГ МЖ╜ТСГСМС ХРХПЛХЬДХП. лЖЪККХТ АС╜МСМ╜КЮ юГЪПАЮИЗЮМ ЙЪМДХМДЪ АЮЬ БЕПЪМ ЛЪМЪБХ ОПНЯЕЯКЪПХМ, ЪУКЮЦ ЦЮИДЮКЮПШМШМ ЮЬШКЮМЛЮ ОПНЯЕЯХМХ ЦЪКЪЛЪ ЮКШП. иЮГШВШ ТНКЙКНПХГЛХМ ХТЮДЪ ХЛЙЮМКЮПШМДЮМ АСПЮДЮ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ ЬЪ╜ЙХКДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДХП. дЮЫЮ ДНЭПСЯС Н, УЮКЦ ЮДЪР БЪ ЪМЪМЪКЪПХ ХКЪ АЮЭКШ ТНКЙКНП ЕКЕ╜ЛЕМРКЪПХМХ АЪПОЮ ЕРЛЪИХМ ЛЮПЮЦКШ ИНКСМС ЯЕВХП. иЪМХ ЛЖЪККХТ ЫЮМЯШЯЮ ТНКЙКНП БЮЫХДХМХ, ИЮУСД ЪМЪМЪЯХМХ НУСЗС ДЖ╜ЬЖМ╜ЗЪ╜ЯХМЪ РЪКЦХМ ЕРЛХП. ъЙЯХМЪ ЮХКЪ ДЮУХКХМДЪ РЪЫПХТ ЕДХКЪМ ЪМЪМЪКЪПХ ЯЮДЮКЮЛЮЦКЮ ЮХКЪДЪ ДЖГКЖЙ, ДНЭПСЗСККСЦ, АЧИЖИЪ ЫЧПЛЪР ЙХЛХ ЪМЪМЪКЪПХМ ЩЧГКЪМХКЛЪДХ╜ИХМХ, ЕКЪ АС ЯЪАЪАДЪМ ДЪ ЮХКЪМХМ ЧГ РЮПХУХ ЪМЪ╜МЪКЪПХМДЪМ СГЮЦ ДЖЬДЖИЖ, ЛЪМЪБХ ЮЬШМЛЮЭЮ ЛЪПСГ ЦЮКДШЭШМШ ЩЧЯРЪПХП.

чГЖ ДЪ АЖРЧБ ЮХКЪ ЪМЪМЪКЪПХ ЮХКЪМХМ АЮЬВШЯШ ъБЪГ РЪПЪТХМДЪМ ОНГСКЛЮЭЮ АЮЬКЮИША ЮХКЪМХМ АЖРЖМ ЖГБКЪПХМЪ НМСМ ИЮУШМКЮПШМЮ ЯХПЮИЪР ЕДХП. лЪЯЪКЪМ, ЮХКЪ АЮЬВШЯШ ъБЪГ ЧГЖ ИЮКЮМ ДЮМШЬША ЫЪИЮР ИНКДЮЬШ уНЬЦЪДЪЛХ ЮКДЮДШПЯЮ, НЭКС кЖРТЖ ДЪ ЮХКЪДЪ ЮРЮМШМ ЯЧГЖМЖ ИЕПЪ ЯЮКШП, НМС ЮКДЮДШП, РЮПХУЪМ ВНУ ЦЪДХЛДЪМ ЮХКЪМХ ЦНПСИСА ЯЮУКЮИЮМ ЮХКЪ МЖТСГС ЩЕРДХЙЗЪ ЯЮПЯШКШП:

иЮГШВШ ДНЭПСДЮМ ДЮ ЫЮЦКШДШП. ╚аЧИЖЙ - ЙХВХИХМ НКЛЮЛЮЯШ╩ ЗЪЛХИИЪР ЫЪИЮРШМДЮ ИЮПЮМЮМ АНЬКСЭС ВНУ СЭСПКЮ ДНКДСПСП. аС Н, ДЕЛЪЙДХП ЙХ, АЧИЖЙКЪПХМ ИЮПЮРДШЭШ ЪМЪМЪКЪПХМ ЯШПЮДЮМ ВШУЛЮЯШ ЮПРШЦ ЗЪЛХИИЪРХМ ОПНАКЕЛКЪПХМЪ ВЕБПХКЛХЬДХП. лХККХ ДЪИЪПКЪПХМ СМСДСКЛЮЯШ, РЪЫПХТ ЕДХКЛЪЯХ ЮПРШЦ ЗЪЛХИИЪРХМ ЧГЖМЖ СВСПСЛ ЦЮПЬШЯШМДЮ ЦНИЛСЬДСП. иЮКМШГ ЛХККХ ЙЕВЛХЬЪ ЦЮИШРЛЮЦ, ДЪДЪ-АЮАЮКЮПШМ АХПКХЙ, ДНЯРКСЦ, ЫЪЛПЪИКХЙ ИЮПЮДЮМ ЪМЪМЪКЪПХМХМ АЪПОЮЯШ ИЕЩЮМЪ ВШУШЬ ИНКС НКЮ АХКЪП.

иЮГШВШМШМ АС ЛЪЦЮЛШ РЪЦДХПЪ КЮИХЦДХП, МЪЯПХЛХГДЪ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЛЪИЪ АЮЬКЮ╜╜ИЮМ ТНКЙ╜╜╜╜КН╜╜ПХГЛ АЖРЖМ БСКЦЮП ДЖЬЖМЗЪИЪ ЖЯРЖМ ЩЪКЪ АХКЪЗЪЙДХП. дХЩЪП РЪПЪТДЪМ ъБЪГХМ ДЖЬДЖ╜ИЖ ЮЗШМЮЗЮЦКШ БЪГХИИЪР НМСМ ВЪРХМ ОЯХУНКНФХ ДСПСЛСМДЮМ УЪАЪП БЕПХП. юХКЪДЪ НКДСЭС ЙХ╜ЛХ, ЗЪЛХИИЪРДЪ ДЪ МЖТСГСМС ХРХПЛХЬ ъБЪГ ОЯХУНКНФХ ЯЮПЯШМРШКЮП ХВЪПХЯХМДЪДХП. н, МЪ ЕДЪ╜ЗЪИХМХ, ЫЮМЯШ ЫЪПЪЙЪРХ ХКЪ ЧГ МЖТСГСМС АЪПОЮ ЕДЪ АХКЪЗЪИХМХ АХКЛХП. ъК ЮРДШЭШ АЖРЖМ БЮЯХ╜РЪКЪП НМЮ СЭСПЯСГКСЦ ЩЪРХПХП. н, ЕКЪ ЩЖЛЮМ ЕДХП ЙХ, ЗЪЛХИИЪРДЪ ДЖЬДЖИЖ ЙПХРХЙ ОЯХУН╜КНФХ ДСПСЛДЮМ ИЮКЮМВШ, ЮКДЮДШЗШ ЫЪПЪЙЪРКЪПКЪ ВШУЮ АХКЪП. кЮЙХМ ЫЪП ЬЕИ НМСМ ЩЧГКЪДХИХМХМ ЪЙЯХ╜МЪ НКСП. ъБЪГ ДЮЫЮ ВЪРХМ ЫЮКЪРЪ ДЖЬЖП. иЮГШВШ АСМСМКЮ, ЩЖЗКЖ ТНКЙКНПХГЛ ЕКЕЛЕМРКЪ╜ПХМ╜ДЪМ ХЯРХТЮДЪ ЕРЛЪЙКЪ ВШУШЬ ИНКСМС РЮПХУХ ЪМЪМЪКЪПЪ, ЮХКЪ, БЮКХДЕИМ - ЧБКЮД ЛЖМЮЯХ╜АЪРКЪПХМЪ ЦЮИШРЛЮЦДЮ ЩЧПЖП.

╚бЪГМЪКХ ВСУЮМШМ ХЬШЭШ╩ (1, 228-237) ЫЕЙЮИЪЯХМДЪ ХЯЪ ИЮГШВШ ВНУ ЛЖЫЖЛ АХП ЛЪЯЪКЪ╜ИЪ РНУСМСП. лЪКСЛДСП ЙХ, ЫЪП АХП УЮКЦШМ ЛЪДЪМХ ЯЪПБЪРКЪПХ ХВЪПХЯХМДЪ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ ЛХККХ ЩЕИХЛКЪП УЖЯСЯХ ИЕП РСРСП ъ.лСЯРЮТЮИЕБ АС ЛЧБГСДЮ ИЮГДШЭШ ЫЕЙЮИЪЯХМДЪ ДЪ УЮКЦШМ ЙЕВЛХЬ ЩЕИХЛКЪПХМХМ ЩЕРДХЙЗЪ ЯШПЮДЮМ ВШУЛЮЯШМДЮМ МХЩЮПЮМВШКШЦ ЙЕВХПХП.

ъ.лСЯРЮТЮИЕБ АСПЮДЮ УЮКЦШМ ЛХККХ ЩЕИХЛКЪПХ ДЪАДЪМ ДЖЬЯЪ ДЪ НМКЮПШМ ИЮДДЮЬКЮПДЮ, ЛСГЕИКЪПДЪ ИЮЬЮЛЮЦ ЫЮЦЦШМШ ЛЖДЮТХЪ ЕДХПДХ. иЮГШВШ ЮВШЦ ЬЪЙХКДЪ АХКДХПХПДХ ЙХ, КЮО ЕКЪ ЮЛЕПХЙЮМКЮП ЛЖЪИИЪМ ДЧБПКЪПДЪ ЩЕИДХЙКЪПХ ОЮКРЮПКЮПШ ИЮЛЮМКЮЛШП, НМКЮПШ ЛЪЫБ ДЪ ЕРЛХП. ыЪРРЮ ЛНДЮКЮП ЦЮИШДЮМДЮ НМКЮПШ ДЮ ДЪАЪ ЛХМДХПХА УЮКЦЮ ЦЮИРЮПШПКЮП. ъ.лСЯ╜РЮ╜ТЮИЕБ ЫЕЙЮИЪДЪ ЩЧЯРЪПХП ЙХ, КЮО ЕКЪ АС ЩЖМЖМ ЧГЖМДЪ ИЕМХ ДЪАКЪП АХП-АХПХМХ ЪБЪГ ЕРДХЙЗЪ, УЮКЦ ЧГ ЙЕВЛХЬХМЪ ДЪ АЮУЛЮКШДШП, НМС ЦНПСЛЮКШ, ЯЮУКЮЛЮКШДШП. ъЯКХМДЪ ЛХККХ ЩЕИХЛДЪЙХ УЪРКЪП, РХЙХЬ ТНПЛЮКЮПШ ЧГЖ ДЪ УЮКЦШМ ЛЖЪИИЪМ ДЧБПДЪЙХ ИЮПЮДШЗШКШЭШДШП. аС ИЮПЮДШЗШКШЦ ДЮ АХГЪ ЛЖУРЪКХТ РХЙХЬКЪПДЪ, ЩЕИХЛКЪПДЪ, ЩЪКХА ВЮРЛШЬДШП. еИМХ ИЮПЮДШЗШКШЦ ЪМЪМЪЯХМЪ ИЮГШВШМШМ ЯНМПЮЙШ ХККЪПДЪ ИЮГДШЭШ ЪЯЪПКЪПДЪ ДЮЫЮ ЯХЯРЕЛКХ ЬЪЙХКДЪ ПЮЯР ЩЪКХПХЙ. иЮГШВШ ЗЪ╜ЛХИ╜ИЪР ЖВЖМ ЮЙРСЮК ЛЪЯЪКЪКЪПХ ЪЯЪПКЪПХМДЪ ЧМ ОКЮМЮ ВЪЙХП, ЛХККХ ДЪИЪПКЪПХМ СМСДСКЛЮЯШМЮ ЦЮПЬШ ВШУШП. ыЪП АХП ЪЯЪПХМДЪ СМСДСКЛСЬ ДЪИЪПКЪПХМ АЪПОЮЯШМЮ ВЮКШЬШП. иЮГШВШМШМ ТНКЙ╜КНПХГЛ ЕКЕЛЕМРКЪПХ ХКЪ ГЪМЩХМ АЕКЪ ЪЯЪПКЪПХМДЪМ АХПХ ДЪ ЯНМПЮДЮМ ╚цШПНБВЮИШМ ОЮИШГ МЪЭ╜ЛЪКЪПХ╩ ЮДШ ЮКРШМДЮ ВЮО ЕДХКЪМ ╚чЛПЖМ ДНКЮИКЮПШМДЮ╩ ОНБЕЯРХДХП (2, 3-98). аСПЮДЮ ИЮГШ╜ВШМШМ ТНКЙКНПХГЛ ЦЮИМЮЦКЮПШМЮ АЮЭКШКШЭШ АХП ЯШПЮ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪ НКДСЭС ЙХЛХ ЛХККХ ДЖЬЖМ╜ЗЪ╜МХМ ДЮЫЮ ДЪПХМ ЦЮРКЮПШМЮ ЩЕДХА ВШУШП. м.ьЪЛЯХГЮДЪМХМ ИЮГДШЭШ ЙХЛХ ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ЛХККХ-ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХ АЮИЮЭШКЮЬ╜ДШПША ИЕМХ ЮДКЮПКЮ РЪЦДХЛ ЕДХКЛЪЯХМХМ ЪКЕИЫХМЪДХП. н, ЙЪМДДЪ ЛЕИДЮМЮ ВШУЮМ ОПНАКЕЛКЪПХ ИЕМХ ДЪАКЪПКЪ ЮПЮДЮМ ЦЮКДШПЛЮЭШМ ДЮ ЪКЕИЫХМЪДХП. йЪМ╜ДХМ ЛЪМЪБХ ЯХЛЮЯШМШМ АЪПОЮЯШ ЖВЖМ АЮИЮЭШ ДЪИЪПКЪПЪ ДЕИХК, УЮКЦШМ ВНУ ЪЯПКХЙ, ЯШМЮЦДЮМ ВШУЛШЬ ДЪИЪПКЪПХМЪ ЯЧИЙЪМЛЪИХ БЮЗХА ЫЕЯЮА ЕДХП (3, ╚ъДЪАХИИЮР╩ 13 ЮОПЕК 1996). дНЭ╜ПСДЮМ ДЮ ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПЪМ ТНКЙКНПХГЛХМ ЛЪМЮ ВЮКЮПКЮПШ ЩЕМХЬДХП. н, УЮКЦШМ РЮПХУХМХ, ЙЕВЛХЬХМХ, ХМЯЮМКЮПШМ АХПЩЪИЮЬЮИШЬ ЦЮИДЮКЮПШМШ, ДЮБ╜╜ПЮМШЬ БЪ ПЪТРЮП ТНПЛЮКЮПШМШ, ЧГ МЪЯКХМХ ДЮБЮЛ ЕРДХПЛЪЙ ЖВЖМ БЮЗХА НКЮМ МХЩЮЫ БЪ ЪУКЮЦ ЦЮИДЮКЮПШМШ ЪЫЮРЪ ЕРЛЪЙ ЙХЛХ ЛЪЯЪКЪКЪПХМ ЩЕМХЬ ЯОЕЙРПХМХ ЪЫЮРЪ ЕДХП. нМКЮПШМ ЫЪП АХПХМХМ ЪМ ЙХВХЙ ДЕРЮКШ ЮПУЮЯШМДЮ ЛХККХ ЪМЪМЪ ЪКЮЛЪРХ ЙХЛХ ВШУШЬ ЕДЪМ ЦЮИДЮКЮП ТНКЙКН╜ПХГ╜ЛХМ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ РЪГЮЫЖП ТНПЛЮЯШ НКСА НУСЗСЯСМЮ ЧГ РЮПХУХ ЙЕВЛХЬХМХ, ЮДЪР - ЪМЪМЪКЪПХМХ УЮРШПКЮДШП.

тНКЙКНПХГЛХМ АЪПОЮЯШМДЮ АС ЯНМ ДЪПЪЗЪ ЛЖЫЖЛ БЮЯХРЪДХП. б.ц.аЮГЮМНБСМ ИЮГДШЭШ ЙХЛХ ╚┘АЪДХХ ЪДЪАХИИЮРДЮ ТНКЙКНПХГЛ ЛЖУРЪКХТ ЬЪЙХККЪПДЪ ЧГЖМЖ ЩЧЯРЪПХП, - ЛЪЯЪКЪМ, ЯЪМЪР╜╜ЙЮП ЫЪП ЫЮМЯШ АХП ЮДЪРХ, ЪМЪМЪМХ, БЪПДХЬХ ЪЯЪПЪ ЩЪРХПХП БЪ АСМСМКЮ НМСМ ЛХККХ ИЮДДЮЬ╜╜ДЮ ИЕПХМХ ЛЧЫЙЪЛКЪДХП. аС АХП БЮЗХА ИНКДСП. яНМСМЗС ИНК ХЯЪ РЪЫПХТ ЕДХКЛХЬ ЛХККХ ЪМЪМЪКЪПХМ ЗЪЛХИИЪРДЪ РЧПЪРДХИХ ТЪЯЮДКЮПДЮМ, ТЪКЮЙЪРКЪПДЪМ АЪЫЯ ЕРЛЪЙ, НМКЮПШМ ЦЮПЬШЯШМШ ЮКЛЮЦ ЖВЖМ НУСЗСМСМ ЦЮПЬШЯШМЮ МЪ ЕРЛЪЙ ЯСЮКЮМШ ЦНИ╜ЛЮЦДШП. аХП ВНУ ИЮГШВШКЮП ЯСЮКШМ ЗЮБЮАШМШ ЕКЪ АЪДХХ ЪЯЪПХМ ЧГЖМДЪ БЕПХПКЪП: ЙЕВ╜ЛХЬЪ ЦЮИШРЛЮЦ, ЫЪЛХМ ЯЮЫЪДЪЙХ ЪМЪМЪКЪПХ АЪПОЮ ЕРЛЪЙ. аС, ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ АЪПОЮЯШДШП. уЮКЦШМ ХМЙХЬЮТШМШМ ЫЮМЯШЯЮ ЛЪПЫЪКЪЯХМДЪ АЮЬ БЕПЪМ ТЪЯЮДШ ЮПЮДЮМ ЦЮКДШПЛЮЦ ЖВЖМ ЕРМНЯСМ ЛХККХ ЪМЪМЪКЪПХМЪ ЦЮИШДШЬШМШМ АЪПОЮЯШДШП (4, 197-198). аС УЖЯСЯХИИЪР ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЩЖЗКЖДЖП. иЪМХ Н, ТНКЙКНПХГЛХМ ЛЖЮЯХП МЪЯКХМ ИЮДДЮЬШМДЮЙШ МЖЛСМЪКЪПХМХ МЪЯПЪ ЩЪРХПЛЪЙКЪ ИЮМЮЬШ, СМСДСКЛСЬ, РЪЫПХТ ЕДХКЛХЬ ЪМЪМЪКЪПХ ИЮДЮ ЯЮКША АЪПОЮ ЕРЛЪЙ УЮКЦШ ЧГЖМЪЦЮИШДШЬЮ ВЮЭШПЛЮЦ ИНКС ХКЪ ДЪ ЩЕРЛЪИЪ ЗЪЫД ЩЧЯРЪПХП. лЪЯЪКЪМ, ЕКЪ ╚чЛПЖМ ИНККЮПШ╩МДЮ ОНБЕЯРХ АС ЗЪЫЪРДЪМ ЛЮПЮЦ ДНЭСПСП. аС ЪЯЪПДЪ ЙЪМД ЖВЖМ ВНУ ЛЖЫЖЛ НКЮМ АХП ОПНАКЕЛ - ЮРШКЮМ СЬЮЦКЮП ОПНАКЕЛХ ЪЯЮЯ ЩЧРЖПЖКЖП. хКЙ ЧМЗЪ ИЮГШВШ АСМСМ ЬЪЫЪПДЪМ ЙЪМДЪ ЩЪКДХИХМХ ЩЧЯРЪПХП. юЛЛЮ, АСМСМКЮ АЕКЪ ЙЪМДХ ДЪ ЧГ ЗЮИМЮЭШМЮ ЮКЮМ АС БЮЗХА ЛЪЯЪКЪ АЖРЖМ ЗЪЛХИИЪРХМ ЧГЖ ЖВЖМ ЛЖЫЖЛ ОПНАКЕЛЪ ВЕБПХКХП. ъЯЪПДЪ ЮРШКЮМКЮПШМ ЯЮИШМШМ ЩЖМДЪМ-ЩЖМЪ ВНУЮКЛЮЯШ ИЮГШВШМШ МЮПЮЫЮР ЕДХП. аС НМСМ ЯЪАЪАХМХ ЫЪП ЬЕИДЪМ ЪББЪК МХЩЮЫ ЦЮИДЮКЮПШМШМ ОНГСКЛЮЯШМДЮ, ЮХКЪИЪ ЙХТЮИЪР ЦЪДЪП ИЕРЙХМ ЛЖ╜МЮ╜ЯХАЪРХМ АЪЯКЪМЛЪЛЪЯХМДЪ, ЮХКЪ ЦСПЮПЙЪМ АЧИЖЙКЪПХМ ЛЪЯКЪЫЪРХМЪ ЙХТЮИЪР ЦЪДЪП ЦСКЮЦ ЮЯШКЛЮЛЮЯШ ХКЪ АЮЭКШ НКЛЮЯШМДЮ ЩЧПЖП.

аЕКЪ ЮРШКЮМ СЬЮЦКЮП ХЯЪ АХП-ЖВ, АЕЬ ДЕИХКДХ. нМКЮПШМ ЯЮИШ ЩЕРДХЙЗЪ ЮПРШП, ИЕРХЛ ЕБКЪ╜ПХМХМ ЯЮИШ ХЯЪ ВНУЮКШПДШ. иЮГШВШ ЪЯЪПХМДЪ АС ЮРШКЮМКЮПШМ ЯНМПЮДЮМ ЗЪЛХИИЪРЪ ЩЪРХПЪЗЪЙКЪПХ ТЪКЮЙЪРКЪПХМ, АЪДАЪУРКХЙКЪПХМ МХЩЮПЮМВШКШЭШМШ ВЪЙХП. цЮПЮВЪЛЪМДЪ ЮРШКЮМ СЬЮЦКЮП ДЪПДХ ДНЭПСДЮМ ДЮ ЗЪЛХИИЪРХМ ИЮПЮЯШ ХДХ. аЪЯ АЖРЖМ АСМКЮПШ МЕЗЪ ЮПЮДЮМ ЦЮКДШПЛЮКШ, МЕЗЪ ЕРЛЪКХ ЙХ, ЩЖМЮЫЯШГ ЙЧПОЪКЪП ЧРЪПХ ЫХЯЯКЪПХМ ЦСПАЮМШ НКЛЮЯШМ?┘ аЖРЖМ АСМКЮПШМ ЗЮБЮАШМШ ИЮГШВШ УЮКЦШМ ЙЕВЛХЬ МХЩЮЫ ЪМЪМЪКЪПХМХ АЪПОЮ ЕРЛЪЙДЪ, ЦШГШМ ЪП ЕБХМЪ ЙЧВЖПЖКЛЪЯХМДЪ МЪЯК, ЙЧЙ ЛЪЯЪКЪКЪПХМЪ ДХЦЦЪР БЕПХКЛЪЯХМДЪ ЩЧПЖПДЖ. тНКЙКНПСЛСГДЮ, - АХП ВНУ МЮЭШК БЪ ДЮЯРЮМ╜КЮПШЛШГДЮ ЩЧПДЖИЖЛЖГ ЙХЛХ ЕКВХ ХКЪ ЩЪКХА ЦШГ ЮКЛЮЭШМ, ЗЮБЮМКЮПШМ АХП-АХПХМХ ЙХТЮ╜ИЪР ЦЪДЪП РЮМШЛЮЯШМШМ, НМКЮПШМ УЮЯХИИЪРКЪПХМХМ АХП-АХПХМЪ СИЭСМ ЩЪКЛЪЯХМХМ БЮЗХАКХИХМХ ИЮ╜ГШВШ ЛЖЫЖЛ ЬЪПР ЫЕЯЮА ЕДХП. рЪЯЮДЖТХ РЮМШЬКШЦ БЪ ХГДХБЮЗШМ ЮЗШ МЪРХЗЪКЪПХМХ ЗЪЛХИИЪР ВЪЙ╜ЛЪКХ НКСП. аС ЪЯЪПДЪ ИЮГШВШ ЪЯКХМДЪ ГЮЫХПЪМ МЪГЪПЪ ВЮПОЮМ ТНКЙКНП ЛЮРЕПХЮКШМЮ ЛЖПЮ╜ЗХЪР ЕРЛХП. кЮЙХМ НМСМ РЪЯБХП ЕРДХИХ ЫЮДХЯЪКЪПХМ, ЛЪРМЮКРШ ЛЪМЮЯШМЮ ДХЦЦЪР ИЕРХПДХЙДЪ ЩЧПЛЪЙ НКСП ЙХ, ИЮГШВШ УЮКЦШ ТЪКЮЙЪРКЪПЪ ЮОЮПЮМ АХП ЯШПЮ ЦЮИДЮКЮПДЮМ, ДЪАКЪПДЪМ СГЮЦ ДСПЛЮЭЮ ЯЪЯКЪИХП, РЮКЕИЖЙКЖ ЛЪЯЪ╜КЪ╜КЪПХМ ЫЪККХМДЪ ЛХККХ ДЪИЪПКЪПЪ ЯЧИЙЪМЛЪИХ БЮЗХА ЫЕЯЮА ЕДХП. аС ХЯЪ ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ √ ЕРМН╜ЯСМ РЪАХЪРХМДЪ НКЮМ ЛХККХ ДЪИЪПКЪПХМ АЪПОЮЯШМЮ РЪАХХ ЙХ, ИЕМХ ЫЪИЮР БЕПХП, НУСЗСМС ДЪПХМДЪМ ДЖЬЖМДЖПЖП, НМС ЙЕВЛХЬХМ АХП ВНУ ЪМЪМЪКЪПХМЪ ЦЮИШРЛЮЭЮ ЯЪЯКЪИХП.

ъЛХП лСЯРЮТЮИЕБ ИЮЬШМДЮМ УЕИКХ ЪББЪК, ИЮУСД СЬЮЦКШЦ ХККЪПХМДЪ ЙЪМДХМ ЙЕВХП╜ДХ╜╜ИХ ЛЪМЪБХ ЮЭПШКЮПШ ЦЪКЪЛЪ ЮКЛЮЭШ СМСРЛСП. нМКЮПШМ ЫЪКЪ ЙЪМДДЪ ИЮЬЮМША ЦСПРЮП╜╜ЛЮЛШЬ ЮЭПШКЮПШ ХКЪ НУСЗСЯСМС РЮМШЬ ЕДХП. аС ХЯЪ НМЮ ЛХККХ ЫЪИЮРШМ ЛЖУРЪКХТ ЗЪЫЪР╜╜КЪПХМХ ЪЫЮРЪ ЕДЪМ ЩЖЗКЖ ТНКЙКНПХГЛ ЕКЕЛЕМРКЪПХМХ ЪЯЪПЪ ЩЪРХПЛЪИЪ ХЛЙЮМ БЕ╜ПХП. бЪ╜РЪМ, НМСМ ЛЖДЮТХЪЯХ ЖВЖМ ЮПУЮ ЗЪАЫЪМХМ ТЪДЮЙЮПКШЭШМШ, ЮПУЮ ЗЪАЫЪДЪЙХ ХМЯЮМКЮПШМ РЮКЕИХМХ, ЫЪИЮРШМШ, ЩЖМДЪКХЙ ЛЪХЬЪР ЦЮИЭШКЮПШМШ БЪ Я. ЪЙЯ ЕРДХПЛЪИЪ ЩЕМХЬ ХЛЙЮМ╜КЮП БЕПХП. чБКЮДШ ЗЪАЫЪДЪ ЫЪКЮЙ НКЮМ, ИЮУСД НПДСДЮ ДЧИЖЬЪМ ЮМЮМШМ УЮПЮЙРЕПХ, НМСМ ТНПЛЮКЮЬЛЮЯШМДЮ ТНКЙКНПХГЛХМ ЩЖЗКЖ МЖЛЮИХЬХ ИЮГШВШМШМ ДХЦЦЪ╜РХМДЪМ ИЮ╜ИШМ╜ЛШП.

аС ЗЪЫЪРДЪМ ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ╚цЮПЮ ГНКЮЦ╩ БЪ ╚яЪМДЪМ ЧРПЖ╩ ПНЛЮМКЮПШ ДХЦЦЪРХ ДЮЫЮ ВНУ ЗЪКА ЕДХП. аС ЪЯЪПКЪПДЪ ЮПУЮ ЗЪАЫЪМХМ ЛЖЫЮПХАЪ ХККЪПХМДЪЙХ ЯХИЮЯХ, ХЦРХЯЮДХ БЪ ОЯХУНКНФХ ДСПСЛС ЦЪКЪЛЪ ЮКШМЛШЬДШП.

═╚яЪМДЪМ ЧРПЖ╩ ПНЛЮМШ ЪЯКХМДЪ ЛЖЫЮПХАЪ ЦСПРЮПДШЦДЮМ ЯНМПЮ цЮПЮВЪЛЪМДЪ АЮЬ БЕПЪМ ЫЮДХЯЪКЪПХ ЪЫЮРЪ ЕДХП. аСПЮДЮЙШ РЪГЮД БЪ ГХДДХИИЪРКЪПХ, НМКЮПШМ ЛЮЫХИИЪРХМХ ЪЙЯ ЕРДХПЛЪЙ ЖВЖМ ъ.лСЯРЮТЮИЕБ АЪГЪМ ЮПУЮИЮ, ЛЖЫЮПХАЪМХМ НДКС-ЮКНБКС ЗЪАЫЪКЪПХМДЪ АЮЬ БЕПЪМ ЫЮДХЯЪКЪПЪ ЦЮИШРЯЮ ДЮ, ЪЯЮЯЪМ ЛЖЫЮПХАЪДЪМ ЯНМПЮ цЮПЮВЪЛЪМДЪ АЮЬ БЕПЪМ ЫЮДХЯЪКЪПХ ЦЪКЪЛЪ ЮКШП. иЮГШВШ АСПЮДЮ ЙЧЙДЪМ ЩЪКЛЪ, ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХМДЪ ИЮЬЮИЮМ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХ ИЕМХДЪМ ЗЮМКЮМДШПШП, УЮКЦШМ ТНКЙКНП ИЮДДЮЬШМДЮМ ВШУШЬ ЕДХА АХП ЯШПЮ ЛЪМЪБХ-ЪУКЮЦХ ДЪИЪПКЪПХ АЪПОЮ ЕДХП. ъМЪМЪБХ ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХМХМ ОНГСКЛЮГКШЭШМШ ХМЯЮТ, ПЪЫЛ, ЪДЮКЪРКХ ПЪТРЮП ЬЪЙКХМДЪ ИЕМХДЪМ МЪЯПЪ ЦЮИРЮПШП. ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ РЪАХХ ЙХ, ЛХККХ ЕРМХЙ ИЮДДЮЬШМ, ЕКЪЗЪ ДЪ ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХМХМ ЪМ СКС ЦЮИМЮЭШДШП. тНКЙКНПЬЖМЮЯ ю.мЪАХИЕБХМ ИЮГДШЭШ ЙХЛХ ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ УЮКЦШМ ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХМХМ ЯЧГ ЗЪАЫЪУЮМЮЯШДШП. аСПЮДЮ РНОКЮМЮМ ЯЖФЕР, ЛНРХБ БЪ НАПЮГКЮПДЮМ УЮКЦ ЯНМПЮЙШ ЛЪПЫЪКЪ ТНКЙКНП ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ДЧМЪ-ДЧМЪ ХЯРХТЮДЪ ЕРЛХЬ, ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХМ ЦНПС╜МСА ЯЮУКЮМЛЮЯШМДЮ ЫЪЛХМ ЦЮИМЮЦ ЧГ РЮПХУХ ПНКСМС ДЮХЛ ЫХТГ ЕРЛХЬДХП╩ (5, 537). аС АЮУШЛДЮМ ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ДЮ ЩЧПДЖИЖЛЖГ ДЪИЪПКЪПХМ АХП ВНУС МЪЯПХЛХГДЪ ЛЖУ╜РЪКХТ ЬЪЙХКДЪ РЪЙПЮП НКСМСП. аС, РЪАХХ ЙХ, ЛХККХ ИЮДДЮЬДЮ ИЮЬЮИЮМ ТНКЙКНПХГЛ ЕКЕ╜ЛЕМРКЪПХМХМ ИЮГШВШ ИЮДДЮЬШ БЮЯХРЪТЯХКЪ МЪЯПДЪ РЪГЮЫЖПЖМЖМ АХП ТНПЛЮЯШДШП. ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩Ю ДХЦЦЪР ИЕРХПЯЪЙ ЩЧПЪПХЙ ЙХ, ЫЪРРЮ ДЖЬЛЪМ НЭКС ЙЮТХП ДЪ ЪЯХПКЪ ЕЫРХИЮРКЮ ДЮБПЮМШП, ДЖЬЛЪМВХКХЙ ЕРЛЪЙДЪМ ВЪЙХМХП, ╚нЭКС БЮП, ЦЮПДЮЬШ БЮП, АСМС ЧКДЖП╜ЛЪЙ НКЛЮГ╩ ДЕИХП (6, 147-148). аС ХДЕИЮ ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ДЮ РЪЙ ДЖЬ╜ЛЪМ НЭКС ЙЮТХПЪ ЛЪУЯСЯ НКСА, ЕОНЯСМ ЖЛСЛХ ЛЪГЛСМСМДЮ ДХЦЦЪР ВЪЙЪМ ЛЪЯЪКЪКЪПДЪМ АХПХДХП. ъЯКХМДЪ ЪЯХПКЪ, ДЖЬЛЪМКЪ ПЪЫЛКХ ПЪТРЮП ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩СМ ЯЖФЕР ЯУЕЛХМДЪ ДЮИЮМЮМ АЮЬКШЗЮ ЛЪЯЪКЪКЪПДЪМ АХПХДХП. тНКЙКНП ЦЮИМЮЭШМДЮ ИЮЬЮИЮМ АС ЛНРХБДЪМ юГЪПАЮИЗЮМ МЪЯПХМДЪ ЪМ ЩЕМХЬ ЬЪЙХКДЪ ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ╚яЪМДЪМ ЧРПЖ╩ ЪЯЪПХМДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДХКЛХЬДХП.

ъЯКХМДЪ АЖРЖМ АСМКЮПШ ИЮГШВШ АХКЪПЪЙДЪМ ЕДХП. ъЯХПКЪПХМ ЫЪИЮР ЬЪПЮХРХМЪ, НМКЮП ЖГЪПХ╜МЪ ЦНИСКЛСЬ ЯЪПР МЪГЮПЪРЪ ЫЮЦЦ ЦЮГЮМДШПЛЮЦ ЖВЖМ ЯЮМЙХ ДЧМЪ-ДЧМЪ ЮКЛЮМКЮПШМ ЛЖЫЮ╜ПХ╜АЪ ЗХМЮИЪРКЪПХМЪ ЦЮИШДШП. чМ ЗЪАЫЪМХМ ЦЮМКШ-ЦЮДЮКШ ДЧИЖЬКЪПХ ХКЪ ИЮМЮЬШ ЮПУЮ ЗЪАЫЪМХМ ЮЭПШ-ЮЗШКЮПШМДЮМ, АХП ОЮПВЮ ВЧПЪЙ ЖВЖМ ВЪЙДХИХ ЪГЮА-ЪГХИИЪРКЪПДЪМ ЯЧГ ЮВШП. дЧБПЖМЖМ ЯЪМЪРЙЮПШ ЙХЛХ, АЖРЖМ ЯЪКЪТКЪПХ БЪ ЛЖЮЯХПКЪПХ ЙХЛХ ЮКЛЮМ ТЮЬХЯРКЪПХМХМ ЛЪМТХ НАПЮГШМШ ЛЖЫЮПХАЪ ДЪЫЬЪРКЪПХ ТНМСМДЮ НУСЗСЯСМСМ РЪЯЪББЖПЖМДЪ РЪЙПЮПЪМ ЗЮМКЮМДШПШП. аСМСМКЮ АЕКЪ ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ ЧГ ЯЪКЪТКЪПХМДЪМ БЪ ЛЖЮЯХПКЪПХМДЪМ ТЪПЦКХ АХП ДЖЬЖМЗЪМХ ДЪ МЪЯПЪ ЩЪРХПХП. еКЪ АСМСМКЮ ДЮ Н, ЧГЖМЪЛЪУЯСЯКСЦ ИЮПЮДШП, 60-ЗШ ХККЪП МЪЯПХМЪ ЛЪУЯСЯ ЗХГЩХКЪПЪ ИХИЪКЪМХП БЪ МЪЯПЪ ТЪПЦКХ АХП ДЖЬЖМЗЪ ЩЪРХПХП. аЪЯ АС ДЖЬЖМЗЪ МЪДЪМ ХАЮПЪРДХП, Н, ЫЮМЯШ ЦЮИМЮЦКЮПДЮМ АЪЫПЪКЪМХП, НМСМ ЪЫЪЛХИИЪРХ БЪ ТЮИДЮЯШ МЪДЪМ ХАЮПЪРДХП?

аЖРЖМ АС ЯСЮККЮПЮ ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ НМКЮПКЮ ЗЮБЮА РЮОЛЮЦ НКСП, ВЖМЙХ ИЮГШВШ, ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ АХП ЬЪЙХКДЪ ХМЯЮМ НАПЮГШМШ, НМСМ РЮКЕИХМХ МЪЯПЪ ЩЪРХХПХП. аС ХМЯЮМКЮПШМ АХП ЦЖРАЖМДЪ ЧМ ЗЪАЫЪМХМ НДКС-ЮКНБКС ДЧИЖЬКЪПХМДЪ ЧБКЮДКЮПШ, ЦЮПДЮЬКЮПШ ЧКЪМ ХМЯЮМКЮП ДЮИЮМШПДШ, НМСМ АЮЬЦЮ АХП ЦЖРАЖМДЪ ХЯЪ ЮЭШКЯШГ ЙНЛЮМДЮКЮПШМ ХЯРЕПХЙ ПХИЮКЮПШМШМ ЦСПАЮМКЮПШМЮ ВЕБПХКХА ЧКЙЪКЪП ЙЕВЛХЬ, ЬЪЫЪПКЪП ЮДКЮЛШЬ, ЦЮМКЮП ЮУШРЛШЬ, ЯНМ ЮМДЮ ХЯЪ ЕКЪ ЫЪЛХМ ЯЪПЯЪЛКХИХМ ЦСПАЮМШМЮ ВЕБПХКЛХЬ, ОКЕМ ЫЪИЮРШМЮ ЛЖАРЪКЮ НКЛСЬ ХМЯЮМКЮП ДСПСП. юЛЛЮ ИЮГШВШ ЫЪП ХЙХ ЦПСО ХМЯЮМКЮПШМ ЩЖМЮЫЯШГКШЭШМШ ДЮ ЛЪРМ ЮКРШМДЮ НУСЗСЯСМЮ ДЕЛЪИХ АЮЗЮПШП. аС ЩЖМ ЪЯХП ДЖЬЛЖЬ ЮКЛЮМКЮПШМ ДЮ ХМЯЮМ НКДСЭСМС НУСЗСЯСМЮ ЮЬШКЮИШП. иЮГШВШМШМШ АСПЮДЮ ЙЧЛЪИХМЪ ЛХККХ ЦЮИМЮЦКЮПДЮ, ЙЧЙДЪ ИЮЬЮИЮМ ХМЯЮМ ЫЮЦЦШМДЮЙШ ДЪИЪПКЪП ЩЪКХП, УЮКЦШМ РЪ╜АХЪРХМДЪ ИЮЬЮИЮМ ДЪИЪПКЪП ИЮГШВШМШМ ЦЪКЪЛХМДЪМ МЪЯПЪ ЙЕВХП. аС ТНКЙКНПХГЛХМ ДЪ ЧГЖМЪЛЪУЯСЯ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХ ЛЧБЗСДДСП. хКЙ АЮУШЬДЮ Н ЮДХ, ЩЧГЪЩЧПЖМ╜ЛЪГ, ИЮГШВШ РЪУЪИИЖКЖ РЪЯХПХ АЮЭШЬКЮИШП. аХП ЦЪДЪП ДХЦЦЪР ИЕРХПДХЙДЪ ЩЧПЖПЯЪМ ЙХ, ИНУ, ИЮГШВШ РЪУЪИИЖКЖ ЦСПС БЪ ЯУЕЛЮРХЙ ДЕИХКДХП. иЪМХ, АС ТНКЙКНПХГЛ АХП ВНУ УЕИХП ДЪИЪПКЪПХ ЧГЖМДЪ ЗЪЛКЪЬДХПХП. йЧЙДЪМ ИЕМХА ДЖЬЖМЗЪИЪ ЙЕВХП, НПЮДЮМ ДЮ ИЮГШВШ ЦЪКЪЛХ БЮЯХРЪЯХКЪ МЪЯПЪ ЯЖГЖКЖП. ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ЧГЖ ДЪ ЫХЯЯ ЕРЛЪДЪМ ЩЕМХЬ ЕОХЙ КЧБЫЪКЪПДЪ УЮКЦШМ ЛХККХ ДЪИЪПКЪПХМХ ЯХКЯХКЪ ЬЪЙХКДЪ ЖГЪ ВШУЮПЛЮЭЮ АЮЬКЮИШП.

дНЭПСДЮМ ДЮ УЮКЦШМ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХ БЮЯХРЪЯХКЪ АС ЩЖМЪ ЩЪКХА ВЮРЮМ АХП ВНУ ЪУКЮЦХ ДЪИЪПКЪПХМ ДЮЬШИШЗШЯШМШМ ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХ НКЛЮЯШ СГСМ ГЮЛЮМ ДХЦЦЪРДЪМ ЙЪМЮПДЮ ЦЮКЛШЬДШП. аС ЮДЪР БЪ ЪМЪМЪКЪПХМ АХП ЯШПЮ РЪДЦХЦЮРВШКЮПШМ ТХЙПХМЗЪ ЛЪХЬЪР ЦЮИ╜ДЮКЮПШ БЮЯХРЪЯХКЪ ЯНМПЮЙШ МЪЯХККЪПЪ ЧРЖПЖКДЖИЖ АЮПЪДЪ ЛЖУРЪКХТ ЕЫРХЛЮККЮП ЛЧБЗСДДСП. аСМСМКЮ ИЮМЮЬШ ТНКЙКНПХГЛХМ АС УЖЯСЯХИИЪРКЪПХМЪ ДХЦЦЪР ИЕРХПХКДХЙДЪ ЮИДШМ ЩЧПЖМЖП ЙХ, ЛЪХЬЪР ЫЪИЮРШ ЧГЖ ДЪ ЬЪПРХ ЮМКЮИШЬДШП. лЪХЬЪР ЫЪИЮРШ ЛЪХЬЪР ЦЮИДЮ-ЦЮМСМКЮПШМШ ЪЫЮРЪ ЕДХП, НМСМ АЪДХХ ДЖЬЖМЗЪДЪ ЦНПСМЛЮЯШ ХЯЪ ТНКЙКНП РЪТЪЙ╜ЙЖ╜ПЖМЖМ ЖГЪПХМЪ ДЖЬЖП. вНУ ЦЪДХЛ АХП ЪУКЮЦХ ДЖЬЖМЗЪМХМ ХГХ ЫЪП ЬЕИДЪМ ЪББЪК ТНКЙКНП ЯЖФЕРКЪПХМЪ ДЮУХК НКСП БЪ НМКЮП БЮЯХРЪЯХКЪ ЯНМПЮЙШ МЪЯХККЪПЪ ЧРЖПЖКЖП. лЪЯЪКЪМ, юГЪПАЮИЗЮМ МЪЯПХМДЪ АС ЩЖМ ЩЧПДЖИЖЛЖГ АХП ВНУ ЛЪМЪБХ-ЪУКЮЦХ ЛНДЕККЪП АХГЪ ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ БЮЯХРЪЯХКЪ ЩЪКХА ВЮРЛШЬДШП. цНМЮЦ ЩЕРЛЪ, ЦНМЮЭЮ ЦЮИЭШ ЩЧЯРЪПЛЪ, ЪЯХПКЪ ПЪЫХЛКХ ЛЖМЮЯХАЪР, ЫЪРРЮ аЕИПЪЙ ЯЖФЕРХМДЪ ЪЯХПЪ ЮЬХЦ НКЛЮ БЪ НМКЮПКЮ АЮЬЦЮ АС ЙХЛХ ЪМЪМЪКЪП АХГЪ ТНКЙКНП БЮЯХРЪЯХКЪ ЩЪКХА ВЮРЛШЬДШП. ╚йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД╩ДЮЙШ РНИ, ИЮЯ ЛНДЕККЪПХМХМ ТНКЙКНП ДЖЬЖМЗЪЯХМДЪ ЕКЪ АЧИЖЙ ДЪИХЬХЙКХЙКЪПЪ СЭПЮЛЮДЮМ АС ЩЖМЪ ЩЪКХА ВЮРДШЭШ ЮИДШМ ЩЧПЖМЖП.

60-ЗШ ХККЪП МЪЯПХМХМ УЮКЦЮ ИЮУШМКЮЬЛЮЯШМШМ, НМСМ ЮПГС БЪ ХЯРЪЙКЪПХМХ, ЛЪМЪБХ ДЖМИЮ╜ЯШ╜МШ ДЮЫЮ ЩЕПВЪЙ ЪЙЯ ЕРДХПЛЪЯХМХМ АЮЬКШЗЮ ЯЪАЪАКЪПХМДЪМ АХПХ ДЪ ЛЪЫГ ТНКЙКНПХГЛХМ ЩЖ╜ЗЖМ╜ДЪМ ИЕМХ ЬЪЙХКДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕДХКЛЪЯХ, ТНКЙКНПХГЛХМ МЪЯПХЛХГДЪ АЖРЧБ ЬЪЙХКДЪ ЩЧЯРЪПХКЛЪЯХ ХДХ . ъЛХП лСЯРЮТЮИЕБ ПНЛЮМКЮПШМШМ ЛЧБГСЯСМС ЫЪИЮРДЮМ, - ИЮ ЧГЖМЖ ИЕМХ-ИЕМХ ЩЧЯРЪПЛЪИЪ АЮЬКЮИЮМ ОПНАКЕЛКЪПДЪМ ЩЧРЖПЖП, ИЮ ДЮ СГСМ ЛЖДДЪР ЗЪЛХИИЪРДЪ ЙЧЙ ЯЮКЛШЬ АЪКЮКЮПШ МЪЯПЪ ЩЪРХПХП, НМКЮПШ УЮКЦШМ ЛХККХ ЪМЪМЪКЪПХ ХКЪ ЖГ-ЖГЪ ЦНИСП, ВЮКШЬШП ЙХ, МЕЦЮРХБ ЛЪГЛСМСМ ХВЪПХЯХМДЪ УЮКЦШМ ЙЕВЛХЬ ИЮЬЮИШЬ БЪ ЫЪИЮР РЪПГХ ХКЪ АЮЭКШ ЦЮАЮПЗШК ЦЮИДЮКЮПШМЮ НУСЗС ДХЦЦЪРХМХ ИЧМЪКРЯХМ. нУСЗС ЫЮТХГЪЯХМЪ ТНКЙКНПХГЛХМ ЕКЪ ЕКЕЛЕМРКЪПХМХ ВЮРДШПШП ЙХ, НМКЮП ЫЪЦХЦЪРЪМ ЫЪЛ ЮЙРСЮК, ЫЪЛ ДЪ ЗЪЛХИИЪРХМ ЩЪКЪЗЪЙ ХМЙХЬЮТШ, ИЖЙЯЪКХЬХ ЖВЖМ ГЪПСПХДХП. лЪЯЪКЪМ, ╚щЕЗЪ ГЪМЩХ╩ ЪЯЪПХМДЪ ИЮГШВШ АЕКЪ АХП ТНКЙКНП БЮЫХДХМЪ ЪЯЮЯКЮМШП: ╚вЧПЪИХ БЕП, ВЧПЪЙВХИЪ, АХПХМХ ДЪ ЖЯРЪКХЙ╩. иЪМХ ХЬХ ХЬ АХКЪМЪ РЮОЬШПЛЮЯЮМ, ЗЪЛХИИЪРХМ ХДЮПЪЕДХЗХКХЙ ЯЖЙЮМШМШ РЪЯЮДЖТХ, МЮЬШ ЪККЪПЪ БЕПЯЪМ ЧКЙЪМХ ХДЮПЪ ЕРЛЪЙ ВЪРХМКЪЬХП. ╚щЕЗЪ ГЪМЩХ╩ ИЮГШВШМШМ АС ХЯРХЦЮЛЪРКХ ЛЖЬЮЫХДЪКЪПХМХ ЪЙЯ ЕРДХПХП. аСПЮДЮ ХКЙ АЮУШЬДЮ ТНКЙКНП ЛЮРЕПХЮККЮПШМЮ ХЯРХМЮД МЪГЪПЪ ВЮПОЛШП, КЮЙХМ ЧКЙЪДЪ УЮКЦ ЛЪЯЪКХМДЪ ДЕИХКЪМХМ √ ИЪМХ ЩЕЗЪ ГЪМЩКЪПХ БЮЯХРЪЯХКЪ ХЬ АЮЗЮПЛЮИЮМ ЮДЮЛКЮПШМ ПЪЫАЪП БЪГХТЪКЪПЪ ЩЪКЛЪЯХ ЯНМ МЪРХЗЪДЪ ЗЪЛХИИЪРДЪ МЕЦЮРХБ БЪГХИИЪРХМ ВШУШКЛЮГ ЩЧПЖМРЖЯЖМЖ ИЮПЮДШП. ъЯЪПХМ ЛЧБГСЯС ЯЮДЪДХП, ХКЙ АЮУШЬДЮ ЫЪИЪЗЮМ ДНЭСПЛСП.

пЮИЙНЛ ЙЮРХАХ ъТЯСМ зЪЛХКГЮДЪМХМ ЬЪУЯХМДЪ ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХМ ЮЬШМЛЮЯШМЮ, ЗЪЛХИ╜╜ИЪРХМ ЗШКШГКЮЬЛЮЯШМЮ АЧИЖЙ МХЩЮПЮМВШКШЦКЮ ИЮМЮЬЮМ ъ. лСЯ╜РЮ╜ТЮИЕБ ЮВШЦ-ЮИДШМ ИЮЬЮДШЭШ ДЧБПЪ ХЬЮПЪ ЕДЪПЪЙ АХКДХПХП ЙХ, ЗЪЛХИИЪРХМ ХДЮПЪ ЕДХКЛЪЯХМХМ ЗХКНБС ЪКДЪМ АСПЮУШКЛШЬДШП. щЕЗЪ ГЪМЩКЪПХ ХЬЪ ДЖЬЛЖЬ, КЮИХЦ НКЛЮИЮМ ЮДЮЛКЮП ПЪЫАЪП БЪГХТЪКЪПЪ ЩЪКЛХЬДХП. аС ЧГЖ ХЯЪ ЧКЙЪ ЫЪИЮРШМШМ ХДЮПЪ НКСМЛЮЯШМШ ОНГЛСЬДСП. ъДЮКЪРЯХГКХЙКЪП АЮЬ ЮКША ЩЕРЛХЬ, ЧКЙЪДЪ ЯЪПХЬРЪЯХГ ЮДЮЛКЮП ХЬ АЮЬШМЮ ЩЪКЛХЬ, АХП ВНУ МЮЭШККЮПШЛШГДЮ НКДСЭС ЙХЛХ АСМСМКЮ ДЮ ЪЯКХМДЪ ЧКЙЪМХМ ДЮЭШКЛЮ ОПНЯЕЯХ АЮЬКЮЛШЬДШП. аЪЯ, ИЮГШВШ ЧГ-ЧГЖМЪ ЯСЮК БЕПХП ЙХ, АС ГЪМЩКЪПХ ЕДХА ЧКЙЪМХ АС ЫЮКЮ ЯЮКЮМ ЙХЛКЪПДХП? аСМСМ ЗЮБЮАШМШ ДЮ ЧГЖ БЕПХП - ИЖЙЯЪЙ ХДЮПЪВХКХЙ ЯХЯРЕЛХМХ ЪКЪ ЙЕВХПХА, УЮКЦ ЛЪЯЪКХМДЪ ДЕИХКДХИХ ЙХЛХ, ъКХМХМ ОЮОЮЭШМШ бЪКХМХМ АЮЬШМЮ, бЪКХМХМ ОЮОЮЭШМШ ъКХМХМ АЮЬШ╜МЮ ЦНИЮМКЮП, ЗЪЛХИИЪРДЪ ХМЯЮМКЮПШМ ИЕПХМХ ЯЪЫБ ЯЮКЮМКЮПДШП. уЮКЦШМ ЕРХЦЮДШМЮ ЩЧПЪ ЪМ АЧИЖЙ ТЪКЮЙЪР ЗЪЛХИИЪРДЪ ХМЯЮМКЮПШМ ИЕПХМХМ ЯЪЫБ ЯЮКШМЛЮЯШДШП. иЮГШВШ ЩЧЯРЪПХП ЙХ, АЖРЖМ ЯЧЙЖКЪМКЪПЪ, ХЦРХЯЮДХИИЮРШМ ОНГСКЛЮЯШМЮ АЮУЛЮИЮПЮЦ ╚ЩЕЗЪ ГЪМЩКЪПХМХМ╩ ЮПЮЛЯШГ ЯЪЯКЪМЛЪЯХ ЯЮИЪЯХМДЪ ЯЪПХЬРЪЯХГ ЮДЮЛКЮПШМ ЛЖЫЖЛ БЪГХТЪКЪПДЪ ИЕПКЪЬДХПХКЛЪЯХ ДЮБЮЛ ЕДХП. аЕКЪ ╚ХПЪКХ ВЪЙХКЪМКЪП╩ УЮКЦДЮМ СГЮЦ ДЖЬЛЖЬ, АЖРЖМ ТЪЮКХИИЪРКЪПХМХ ЧГ ЬЪУЯХ ЛЮПЮЦКЮПШМШМ ЧДЪМХКЛЪЯХМЪ ИЧМЪКРЛХЬДХКЪП. ъ. лСЯРЮТЮИЕБХМ ЮКРЛШЬ-ИЕРЛХЬХМЗХ ХККЪП ЗЪЛХИИЪРХ ЖВЖМ ЯЪЗХИИЪБХ ЦЪЫПЪЛЮМ ЙХЛХ ЯЕВДХИХ ПЮИЙНЛ ЙЮРХАХ НАПЮГШ АС АЮУШЛДЮМ ЛЮПЮЦ ДНЭСПСП. иЮГШВШ ╚йХВХЙ ВХККЪ╩ БЪ ╚щЕЗЪ ГЪМЩХ╩ ОНБЕЯРКЪПХМДЪ ЗЪЛХИИЪРХМ АС ИЮПЮКШ ОПНАКЕЛХМЪ РНУСМЛСЬ, ЯЪПХЬРЪЯХГ ЮДЮЛКЮПШМ ПЪЫАЪПКХИЪ ЩЪКЛЪЯХ МЪРХЗЪЯХМДЪ ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХМ, УЮКЦШМ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМХМ МЕЗЪ ДЪИЪПДЪМ ЯЮКШМЛЮЯШМШ ЛЮПЮЦКШ ЬЪЙХКДЪ РЪЯБХП ЕРЛХЬДХП.

уЮКЦШМ ЛХККХ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМХМ ЙЖРКЪБХ ЬЪЙХКДЪ ОНГСКЛЮЯШМШМ ДЮЫЮ ХЙХ УЖЯСЯХИИЪРХМХ ДЪ ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ МЪЯПХМДЪ ЩЧПЖПЖЙ. аСМКЮПДЮМ АХПХ, ЛХККХ ЪУКЮЦДШП. еРМНКНФХ ТНКЙКНПХГЛХМ РЪДЦХЦЮРВШКЮПШ АСМС, ЛХККХ ЪУКЮЦШМ РЪЫПХТХ ДЪ ЮДКЮМДШПШПКЮП┘

лХККХ ЪУКЮЦ ЗЪЛХИИЪРДЪ ЙЖРКЪБХ ЬЪЙХКДЪ ОНГСКДСЦДЮ, ЗЪЛХИИЪРДЪ ХМЯЮМ ЫЪИЮРШМДЮ ЮЙ╜РХБ ЛЧБЦЕИЪ ЙЕВДХЙДЪ РЪАХХ ЙХ, ТНКЙКНПХГЛ ЮПУЮ ОКЮМЮ ЙЕВХП. мЪ НМСМ ЧГЖМДЪМ, МЪ ДЪ ЛЖУРЪКХТ РХОКЪПХМДЪМ ДЮМШЬЛЮЭЮ КЖГСЛ ЦЮКЛШП. ъ.лСЯРЮТЮИЕБ ЧГЖМЖМ ╚йХЬХ ОЮКРЮПШ╩ ЪЯЪПХМДЪ ЗЪЛХИИЪРХМ АС ЛЖЫЖЛ ИЮПЮЯШМЮ ДЮ РНУСМСП. ╚йХЬХ ОЮКРЮПШ╩ ИЮГШВШМШМ Н ЦЪДЪП ДЪ АЧИЖЙ ЫЪЗЛКХ ЪЯЪПХ ДЕИХКДХП. кЮЙХМ АСПЮДЮ ЦН╜ИС╜КЮМ ОПНАКЕЛ - ЗЪЛХИИЪРХМ ЛЪМЪБХ ЮЬШМЛЮЯШ, ЪУКЮЦ ЦЮИДЮКЮПШМШМ ОНГСКЛЮЯШ еК╜МЮ╜ПЪ, мЮГХКЪ БЪ лЖЯКЖЛ лХПГЪ ЙХЛХ ЮДЮЛКЮПШМ ЬЪУЯХМДЪ ЪЯЪПЪ ЩЪРХПХКХП. иЮГШВШ ЗЪ╜ЛХИ╜ИЪР ЫЪИЮРШМДЮ ОНГЭСМКСЦКЮПШМ ЮПРШЦ ЫЕВ МЪДЪМ ЕЫРХИЮР ЕРЛЪДЪМ ЮВШЦ-ЯЮВШЦ ЬЪЙХК ЮКДШЭШМШ, АЪГЪМ ЮДХ ЫЮКЮ ВЕБПХКДХИХМХ, ДЮЫЮ ЩЕМХЬ ДЮХПЪМХ ЪЫЮРЪ ЕРДХИХМХ ЩЧЯРЪПХП.

еРМНТНКЙКНПХГЛХМ ЛЮПЮЦКШ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХМДЪМ АХПХ НМСМ ЩЧПЖМЪМ БЪ ИЮ ЩЧПЖМ╜ЛЪГ УЖЯСЯХИИЪРКЪПХДХП.

аЖРЖМ ДЪИЪПКЪП РЪЫПХТ ЕДХКХА ЗЪЛХИИЪРДЪ ИЕМХ ЦЕИПХ-ЪУКЮЦХ ЛЖЫХРХМ ИЮПЮМ╜ЛЮЯШ РЪДПХЗХ ОПНЯЕЯ НКЯЮ ДЮ, НМСМ ТЪЮКХИИЪРХ ВНУ ДЮ СГСМ ГЮЛЮМ ЫЪДДХ ДЮЬШЛШП. зЪЛХИ╜ИЪРХМ АЕКЪ АХП ХМЙХЬЮТ ЛЪПЫЪКЪЯХ ЯЪПР ЦЮМСМЮСИЭСМКСЦКЮПКЮ РЪМГХЛКЪМЛЪИЪ АЮЬКЮ╜ИШП. аС ГЮЛЮМ х.йЮМ╜РШМ ДЕДХИХ ЙХЛХ ╚ЪУКЮЦЯШГ ЗЪЛХИИЪРХ ХРРХЫЮЛ ЕДЪМ ИЕМХ ЯЪПР ПЕ╜ФХЛ ЛЕИДЮМЮ ВШУШП, ЗЪЛХИ╜ИЪРХМ РЮПХУХ ЦЮМСМЮСИЭСМКСЦКЮПШМШ АЪПОЮ ЕДХП; ЗЪЛХИИЪР ЛЪМЪМ РЪЛХГКЪМЛЪИЪ ЛЪЫЙСЛ НКСМСП, ЩЖЗКЖ ЧГЖМЪЦЮИШДШЬ АЮЬКЮИШП╩ (7, 126). аС ОПНЯЕЯДЪ ЕРМНТНКЙКНПХГЛ ДЮЫЮ ЯСПЪРКХ ИЖЙЯЪКХЬ ИНКСМЮ ЦЪДЪЛ ЦНИСП. иЪМХ ЕР╜МНЯЮ, УЮКЦЮ ЛЪУЯСЯ ЛХККХ ДЪИЪПКЪП ЩЕПХИЪ ЦЮ╜ИШР╜ЛЮЭЮ, АХП ЯШПЮ ЫЮКДЮ ХЯЪ ЗЪЛХИИЪРХМ ХДЮПЪ ЕДХКЛЪЯХМДЪ ЧМЗЖК ЛЧБЦЕИЪ ЙЕВЛЪИЪ АЮЬ╜КЮИШП. е.рЮИКНПСМ ИЮГДШЭШ ЙХЛХ, ЫЪРРЮ АХП ЯШПЮ КЮО ЩЕПХДЪ ЦЮКЛШЬ РЮИТЮКЮП АС ДХПВЪКХЬ ИНКС╜МЮ ВШ╜УЮМ╜ДЮ ХКЙ МЧБАЪДЪ ЧГ ЛХККХ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМХ, АЮИПЮЛКЮПШМШ ДЧИЖЬ МЪЭЛЪКЪПХМХ, ХКЙ ЫХЛМ╜КЪПХМХ, АХПЙЮКЮПШМШ АЪПОЮ ЕДХП, НМКЮПШ ЧГКЪПХМХМ РЮИТЮ ЯХЛБНККЮПШМЮ ВЕБХПХПКЪП (8, 132-133).

ъ. лСЯРЮТЮИЕБ 60-ЗШ ХККЪПДЪМ АЮЬКЮИЮПЮЦ МЪЯПХЛХГЪ ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ АХП ВНУ АЮЬЦЮ УЖЯСЯХИИЪРКЪПЪ ЛЮКХЙ БЮЫХДКЪПХМХ ЩЪРХПЛЪЙКЪ ЪЯКХМДЪ ХИХПЛХМЗХ ИЖГХК╜КХИХМ ХЙХМЗХ ИЮПШЯШМДЮ юГЪПАЮИЗЮМ РЪЫЙХИЪЯХМДЪ ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ АЖРЖМ ЛЪМГЪ╜ПЪ╜ЯХМХ РЮЛЮЛКЮИЮ АХКДХ.

аСМКЮПДЮМ ЪМ ЛЖЫЖЛЖ НРСГСМЗС ХККЪПДЪМ ЯНМПЮЙШ ДЧБПДЪ юГЪПАЮИЗЮМ ЙЪМДХМХМ ЛХККХ ЛЖЫХРХМХ АЖРЖМ √ РЪГЮД БЪ ГХДДХИИЪРКЪПХ ХКЪ МЪЯПЪ ЩЪРХПЛЪЯХ ХДХ. дХЦЦЪР ИЕРХПЪМДЪ ЮИДШМ ЩЧПЛЪЙ НКСП ЙХ, ИЮГШВШМШМ АХП ЯШПЮ ОНБЕЯР БЪ ЫЕЙЮИЪКЪПХМДЪ, ЕКЪЗЪ ДЪ 60-ЗШ ХККЪПДЪМ ЯНМПЮ ИЮГДШЭШ ПНЛЮМКЮПШМДЮ НМКЮПКЮ ЮДЪР-ЪМЪМЪ, ЛЪПЮЯХЛ, ЮИХМ, ЕРХЦЮД, ЛЪЯЪК ДЕИХЛ, ЪТЯЮМЪ, ЮКЦШЬ, ЦЮПЭШЬ, ХМЮМЗ БЪ Я. ТНКЙКНП МЖЛСМЪКЪПХМДЪМ ХЯРХТЮДЪ ЕДХКЛХЬДХП ЙХ, АСМКЮП ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ ЪМ ЛЖЫЖЛ ДЮЬШИШЗШКЮПШДШП. иЮГШВШ ЕИМХ ГЮЛЮМДЮ РЪЫПХТ ЕДХКЛХЬ ЛХККХ ДЪИЪПКЪПХМ ТНМСМДЮ ЕРМНТНКЙКНПХГЛХМ ТЪЮК ЛЧБЦЕИХМХ МЪЯПЪ ЩЪРХПЛХЬДХП.

ъДЪАХИИЮР

1. лСЯРЮТЮИЕБ ъ. яНМСМЗС ьЕИРЮМ. оНБЕЯР БЪ ЫЕЙЮИЪКЪП. аЮЙШ, щЪМЗКХЙ, 1994. √ 240 Я.

2. лСЯРЮТЮИЕБ ъ. цШПНБВЮИШМ ОЮИШГ МЪЭЛЪЯХ.═ оНБЕЯР БЪ ЫЕЙЮИЪКЪП. аЮЙШ, щЪМЗКХЙ, 1972. √ 142 Я.

3. ьЪЛЯХГЮДЪ м. ъ.лСЯРЮТЮИЕБХМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМДЮ ЛХККХ ДЪИЪПКЪП. ╚ъДЪАХИИЮР╩ ЦЪГЕРХ, аЮЙШ, 13 ЮОПЕК, 1996.

4. аЮГЮМНБ б.ц. тНКЭЙКНП. пСЯЯЙЮЪ ОНЩГХЪ: МЮВЮКЮ XX Б. яАНПМХЙ. к., мЮСЙЮ, 1988. √ 309 Я.

5. мЪАХИЕБ ю. юГЪПАЮИЗЮМ УЮКЦ ЪДЪАХИИЮРШ. I ЫХЯЯЪ, аЮЙШ, рСПЮМ, 2002. √ 678 Я.

6. йХРЮАХ-дЪДЪ цНПЦСД. аЮЙШ, юГЪПМЪЬП, 1962, 171 Я.

7. йЮМР х. йПХРХЙЮ ОПЮЙРХВЕЯЙНЦН ПЮГСЛЮ. яНВХМЕМХЪ. б 6-РХ РНЛЮУ. р.4, В. I (оНД НАЫ.ПЕД. б.т.юЯЛСЯЮ). л., лШЯКЭ, 1965. √ 478 Я.

8. рЕИКНП щ.а. оЕПБНАШРМЮЪ ЙСКЭРСПЮ (оПЕДХЯКНБХЕ Х ОПХЛЕВ. ю.х.оЕП╜╜ЬХ╜ЖЮ). л., оНКХРХГДЮР, 1989. √ 572 Я.

пЕГЧЛЕ

═══════════ 60-70 ЦНДШ ЪБКЪЕРЯЪ НЯНАЕММН БЮФМШЛ ОЕПХНДНЛ Б ТНКЭЙКНПХГЛЕ юГЕП╜АЮИ╜ДФЮМ╜╜ЯЙНИ ОПНГШ. хМРЕПЕЯМШЛ ЪБКЪЕРЯЪ РН, ВРН ЩРНР ОЕПХНД ЖЕКХЙНЛ НРПЮ╜ГХК╜ЯЪ Б ОПНГЕ ОХ╜ЯЮ╜╜РЕКЪ. ю.лСЯРЮТЮЕБЮ. ЯХКЭМНЕ НРПЮФЕМХЕ ЩРМНКНЦХ╜ВЕЯ╜ЙНЦН ТНКЭ╜ЙКНПХГЛЮ ОПНФХ╜БЮ╜ЕР╜ЯЪ БН БЯЕУ ЕЦН═ ОПНХГБЕДЕМХЪУ, МЮВХМЮЕРЯЪ НР ОПНХГ╜БЕ╜ДЕМХЪ ╚оНКНЯЮРШИ ВЕЛНДЮМ╩ Х ДН, ОНЙЮ ВРН, ОНЯКЕДМЕЦН ЕЦН ОПНХГБЕДЕМХЪ═ ╚оНЯ╜КЕДМХИ ЬЮИРЮМ╩. ю.лСЯРЮТЮЕБ ЯЛНЦ РПЕГБН НЖЕМХРЭ ЯНАШРХЪ, ОПНХЯУНФ╜ДЕ╜МХЕ МЮПНДЮ Б НРКХВХЕ НР ЯБНХУ ЯНБПЕЛЕММХЙНБ ОНЙЮ╜ГЮК ЯБНЕ НРМНЬЕМХЕ Й ЩРХЛХ ЯНАШРХЪЛ.

рЖПЙ ДЖМИЮЯШМШМ ЩЧПЙЪЛКХ ИЮГЮПШ вХМЩХГ юИРЛЮРНБСМ 10 ХККХЙ ТЮЯХКЪДЪМ ЯНМПЮ ЦЪКЪЛЪ ЮКДШЭШ ╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ╩ (ъАЪДХ ЩЪКХМ) ПНЛЮМШ ЪДХАХМ ДХЩЪП ЪЯЪПКЪПХМХМ АХП МЧБ ДЮБЮЛШДШП ДЕЯЪЙ, ИЮМШКЛЮПШЦ. ъЯЪПХМ АЪГХ ЛЪЦЮЛКЮПШ юИРЛЮРНБСМ ДХЩЪП ЪЯЪПКЪПХ ИЮДЮ ЯЮКЯЮ ДЮ, ДЧБПЖМЖМ ДХЩЪП ПНЛЮМКЮПШМДЮМ ЙЪЯЙХМ ЯСПЪРДЪ ТЪПЦКЪМХП. в.юИРЛЮРНБСМ ЦКНАЮКХЯР АХП ИЮГЮП НКДСЭС ЪДЪАХИИЮР ЮКЪЛХМЪ ВНУДЮМ ЛЪКСЛДСП. нМСМ ЯНМ ЪЯЪПХ АС ТХЙПХ АХП ДЮЫЮ РЪЯДХЦ ЕРЛЪЙДЪДХП.

╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ (ъАЪДХ ЩЪКХМ)╩ ПНЛЮМШ ЧГЖМЖМ ЛЮПЮЦКШ ЛЪГЛСМС ХКЪ ДХЦ╜ЦЪРХ ЗЪКА ЕДХП. ъЯЪПХМ ЪЯЮЯ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШ ЪДХАХМ ╚цХИЮЛЪР╩ ПНЛЮМШМДЮ НКДСЭС ЙХЛХ, АХП ИШПРШЗШ ЫЕИБЮМ БЪ ХМЯЮМДШП. ╚цХИЮЛЪР╩ДЪЙХ ЦСПДС АС ПНЛЮМДЮ АЪАХП, юБДХ йЮККХЯРПЮРНБС ХЯЪ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ЪБЪГ ЕДХП. кЮЙХМ ДЧБП, ГЪЛЮМЪ ╚цХИЮ╜ЛЪР╩ДЪЙХ ДЧБПДЪМ, ГЪЛЮМЪДЪМ ЙЪЯЙХМ ЯСПЪРДЪ ТЪПЦКЪМХП. ╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ╩ (ъАЪ╜ДХ ЩЪКХМ) ПНЛЮМШМДЮЙШ ЫЮДХЯЪКЪП яНБЕР ПЕФХЛХ ДЮЭШКДШЦДЮМ ЯНМПЮЙШ ДЧБПДЪ ЗЪПЪИЮМ ЕДХП. ъЯЪПДЪ ИЮГШВШ АС ДЧБПЖМ ЯНЯХЮК ЛЪМГЪПЪЯХМХ ЛЖЙЪЛЛЪК ЬЪЙХКДЪ РЪЯБХП ЕДХП. хМЯЮМКЮП═ ВЮЬ-АЮЬ ЦЮКША.нМКЮПШ АНИСМДСПСЦДЮ ЯЮУКЮИЮМ ПЕФХЛ ДЮЭШКЛШЬ, АС ПЕФХЛХМ ЦСПДСЭС ХЦРХЯЮДХИИЮР ГЪМЗХПХ ЦШПШКЛШЬ БЪ НМСМ ЫЪП ЫЮКЦЮЯШ АХП ПЕЯОСАКХЙЮИЮ ДЖЬЛЖЬДЖП.аС ЫЮКЦЮИКЮ ЫЕВ МЪ ЕДЪ АХКЛЪИЪМ, ЮЗКШЭЮ ЛЪЫЙСЛ ХМЯЮМКЮП ЦЮПШМКЮПШМШ ДНИСПЛЮЦ, ОСК ЪКДЪ ЕРЛЪЙ ЖВЖМ ЫЪП ЬЕИЪ ЫЮГШПДШП, ЫЪРРЮ ЪЯПКЪПХМ ЯШМЮЭШМДЮМ ЙЕВХА ЩЪКЛХЬ ЮДЪРКЪПЪ ЦЮПЬШ ВШУЛЮЭЮ АЕКЪ.

ъЯЪПХМ ЦЪЫПЪЛЮМШ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ГЮЛЮМШМШМ ТЧБЦЖМДЪ ДСПЮМ АХП ЬЪУЯДХП. н ХЯРЪЯЪ, ОСК ЫЪПХЯКЪПХМХМ ЮУШМШМЮ ЦНЬСКСА АЧИЖЙ ╚МЮХКХИИЪРКЪП╩ - ╚ЦСДСПЛСЬ ОСККЮП╩ ЪКДЪ ЕДЪ АХКЪП. аСМСМ ЖВЖМ НМСМ ОНРЕМЯХЮКШ ДЮ БЮП. кЮЙХМ юПЯЕМ═ яЮЛЮМВХМ ЖВЖМ ОСК ЦЮГЮМЛЮЦ, ОСК ЫЪПХЯХ НКЛЮЦ ЛЪЦЯЪД ДЕИХК. н, ЧГЖМЪ АЮЬЦЮ ИНК √ ЫЪЦХЦЪР ИНКСМС ЯЕВЛХЬДХП БЪ АС ИНКС ЯЕВЛЪЯХ НМС √ ЪББЪККЪП ЪК ЖЯРЖМДЪ ЯЮУКЮМЮМ АХП ЬЪУЯХ, ОСКСМ ЫЧЙЛПЮМКШЦ ЕРДХИХ ДЧБПДЪ ╚ОЕПЯНМЮ МНМ-ЩПЮРЕ╩ ЕРЛХЬДХП. юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ФСПМЮКХЯРДХП. н, ЫЪЦХЦЪРХ ЩЧПЖП БЪ ИЮГШП. ыЪЦХЦЪР ХЯЪ НМСМ МЪГЪПХМДЪ ЫЪЛХЬЪ ХРХ БЪ ЙЪЯЙХМДХП. в.юИРЛЮРНБСМ ДХЩЪП ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШ (аНПЮМКШ иЕДХЩЕИ, юБДХ йЮККХЯРПЮРНБ, рЮМЮАЮИ, рНКЦНМЮИ ЮМЮ, ъПДЪМЪ БЪ Я.) ЙХЛХ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ДЪ ЪЯК ЛЪМЮДЮ ╚УЮПЮЙРЕП ЮДЮЛШ╩ДШП. н, ЫЪРРЮ ьЕЙЯОПХМ ыЮЛКЕРХ ЙХЛХ АЪЬЪПХИИЪРХ ДЖЬЖМДЖПЛЪИЪ ДЪ ЦЮДХПДХП: ╚чКДЖПЛЪКХ┘ чКЛЪКХ???╩ аС ЯСЮКШ ЪДХА ХМЯЮМКЮПЮ═ АНЬ-АНЬСМЮ БЕПЛХП. ыЪКЪ аЧИЖЙ═ бЪРЪМ ЛЖЫЮПХАЪЯХ ДЧБПЖМДЪ ЯЮБЮЬЮ ЩЕДЪМ АХП ЩЪМЗХМ АЕИМХМДЪ ДНКЮЬЮМ БЪ яЮЛЮМВХМХМ СГСМ ХККЪП ЯНМПЮ ЫЕЙЮИЪДЪ РЪЯБХП ЕРДХИХ ЦЪМЮЪРКЪП, ЕКЪЗЪ ДЪ, АС ТХЙПХМ ДНЭСПДСЭС ЫХЯЯКЪП ХМЯЮМКЮПЮ ЛЪЫГ ХМДХ КЮГШЛДШП.

рЮПХУ АНИС АЧИЖЙ ХДЕИЮ ЮДЮЛКЮПШМШ ГНПАЮКЮП ЫЪЛХЬЪ ЙХВХЙ ЩЧПЖАКЪП. юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ДЪ ОСК ЩЖЗЖМЪ МЪЫЪМЩКЪЬЪМКЪП РЪПЪТХМДЪМ ЮКВКЮДШКША РЪЫЦХП НКСМСП. нМС НРСПСА ГЧБЦКЪ ХЯРХПЮЫЪР ЕРДХИХ ПЕЯРНПЮМДЮМ -═ ╚юБПЮЯХИЮДЮМ╩ ВНУ ЛЪДЪМХ ЯСПЪРДЪ ЦНБСПКЮП, ВЖМЙХ НПЮДЮ ЦШГШК АХГМЕЯХ ХКЪ ЛЪЬЭСК НКЮМКЮПШМ ИШЭШМЗЮЭШ НКЮЗЮЦ БЪ НМКЮП юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХ ЧГ ЛЪЗКХЯКЪПХМДЪ ЩЧПЛЪЙ ХЯРЪЛХПКЪП. юМЗЮЦ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМЪ РЪЯХП ЕДЪМ РЪЙЗЪ НМСМ ПЕЯРНПЮМДЮМ ЦНБСКЛЮЭШ ДЕИХК, ХКЮЫЪ ЙХЛХ ОЪПЪЯРХЬ ЕРДХИХ ЦЮДШМШМ, юИДЮМЮ яЮЛЮПНБЮМШМ √ ЙЕВЛХЬ НОЕПЮ ЛЖЭЪММХЯХМХМ, бЮЦМЕП, вЮИЙНБЯЙХ ЙХЛХ ЩЧПЙЪЛКХ ЯЪМЪРЙЮПКЮПШМ ЪЯЪПКЪПХМХМ ЛЪЬЫСП ХТЮВШЯШМШМ ╚ЬНС-АХГМЕЯ╩ ЮУШМШМЮ ЦНЬСКСА ПЕЯРНПЮМШМ ЯЪЫМЪЯХМДЪ АС ЫЮПШМКЮПШ ЪИКЪМДХПЛЪЯХДХП. яЪАЪА юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХМ юИДЮМЮ яЮЛЮПНБЮМШМ ЯХЛЮЯШМДЮ ЦЪДХЛ УЮКЦ ЪТЯЮМЪЯХМХМ ЦЪЫПЪЛЮМШ НКЮМ ЪАЪДХ ЩЪКХМХ ИЮЬЮРЛЮЦ ДЖЬЖМЗЪЯХДХП. н, яЮЛЮМВХМХМ ЪККЪЬХА-БСПСЬСА, МЪЫЮИЪР, ЪЯПЪИЪ ИЕРХПДХИХ ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩ НОЕПЮЯШМШ ХТЮ ЕРЛЪКХ ХДХ. кЮЙХМ юПЯЕМ ЕКЪ ПЕЯРНПЮМДЮЗЮ═ АС ТХЙХПДЪМ ДЮЬШМШП. юИДЮМЮ═ ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩ НКЛЮЭШ АЮЗЮПЛЮГ, АСМЮ НМСМ ЛЪМЪБХИИЮРШ ВЮРЛЮГ. н, ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩ НОЕПЮЯШ ЪБЪГХМЪ ЫЮМЯШЯЮ АХП ╚кХЛС╜ГХМ╩ АЮПЪДЪ ЯЪБХИИЪЯХГ АХП ЛЮЫМШ НУСЛЮЭШ ЖЯРЖМ РСРСПЯЮ, ДЕЛЪКХ, АЮЗЮПЛЮГ.

юМЗЮЦ ОПНАКЕЛ РЪЙЗЪ юИДЮМЮДЮ ДЕИХК. ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩Ъ ЦСКЮЦ ЮЯЮЗЮЦ ДХМКЪИХЗХ ДЪ ИНУДСП. нМКЮП ╚кХЛСГХМ╩Х ДХМКЪЛЪИХ ДЮЫЮ═ ЖЯРЖМ РСРСПКЮП.

юИДЮМЮМШ ╚ЬНС-АХГМЕЯ╩Ъ ЗЪКА ЕДЪМ, ХМЯЮМКЮПШМ ГЧБЦЖМЖ ЗШКШГ ЛЪРМКХ, ИЖМЩЖК═ ЛЮЫМШКЮПКЮ ЙНПКЮИЮМ ъПРЮЬ йСПВЮКДЮМ ХМРХЦЮЛ ЮКЛЮЦ ЛЪЦЯЪДХКЪ юПЯЕМ яЮЛЮМ╜ВХМ ДЮЭКЮПДЮ АЪАХП НБС ХКЪ ЛЪЬЭСК НКЮМ ╚лЕПЦЕМ╩ ТХПЛЮЯШМШМ ЛЖДХПХ ЪЛХЯХ аЕЙРСП ЮЭЮДЮМ ЩЪКЪМ РЪЙКХТЪ ЛЪЛМСМХИИЪРКЪ ПЮГШКШЦ БЕПХП. н, ХЙХ ЪПЪА ЬЮЫГЮДЪЯХМЪ √ ыЪЯЪМ БЪ лХЯХПЪ РЪПЗЖЛЪВХКХЙ ЕРЛЪКХДХП. нМКЮП ДЮЭКЮПЮ АЪАХП НБКЮЛЮЦ ЖВЖМ ЩЪКХПКЪП. хМРХЦЮЛ ЫХЯЯХ ХКЪ ДНЭЛЮ ИСПДЮ,═ рСИСЙ-зЮПЮ ДЧМЪМ юПЯЕМ═ ЕКЪ НПЮДЮЗЮ АСПЮИЮ МЪ ЖВЖМ ЩЪКДХИХМХ СМСДСП. вЖМЙХ АСПЮДЮЙШ ХМЯЮМКЮПШМ ДЮ ЕИМЪМ ЬЪЫЪПДЪЙХКЪП ЙХЛХ ЫЪПХЯКЪЬДХИХМХМ ЬЮЫХДХ НКСП. аС ХМЯЮМКЮП ДЮ ОСК ЖВЖМ ЫЪП ЬЕИ ЕРЛЪИЪ, ЫЪРРЮ ЪЯПКЪПДЪМ АЪПХ ╚РНУСМСКЛЮГ╩ ДЕИХА ЦНПСДСЦКЮПШ ЮДЪРКЪПХ РЮОДЮИША ЙЕВЛЪИЪ АЕКЪ ЫЮГШПДШПКЮП. юПЯЕМ ЧГ СЬЮЦКШЦ ИНКДЮЬКЮПШМШ, ЪМ ИЮУШМ ДНЯРС дЮЬДЮМАЪИХ (дЮЬЪТ╜ЦЮМШ) АЕКЪ РЮМШИЮ АХКЛХП. дЮЬДЮМАЪИ ЩЪКЪМ ЦНМЮЦКЮПШ ЪЯХП ЩЧРЖПЖА ЪБЪГХМДЪ ОСК РЪКЪА ЕРЛЪЙ, ЫЪКЪ ЖЯРЪКХЙ АС ДЪЫЬЪРКХ МХИИЪРХМХ═ ЫЪИЮРЮ ЙЕВХПЛЪЙ ЖВЖМ юПЯЕМДЪМ ДЪ ХЯРХТЮДЪ ЕРЛЪЙ ТХЙПХМДЪДХП.═ н, юПЯЕМХ ВНУ ВЪРХМ АХП БЪГХИИЪРЪ ЯЮКШП. юПЯЕМ ИЮ ХДЕЮК АХКДХИХ ОПХМЯХОКЪПХМ ЪЙЯХМЪ ЫЪПЪЙЪР ЕРЛЪКХ, ИЮ ДЮ ЦНЫСЛКЮПШМШМ ЧКЖЛЖМЪ ЯЪАЪА НКЛЮКШДШП. юПЯЕМ АС БЪГХИИЪРДЪМ ЫЪЛ ЮЭКШМШМ,═ ЫЪЛ ЪУКЮЦШМШМ, ЫЪЛ ДЪ ДНЭЛЮ РНПОЮЭШМЮ, РНПОЮЦ ЦЪДЪП ЛЖЦЪДДЪЯ АХКДХИХ ДЪИЪПКЪПЪ НКЮМ ЯЕБЩХЯХМХМ ЯЮИЪЯХМДЪ ВШУШЬ ИНКС РЮОШП.

вХМЩХГ юИРЛЮРНБСМ АЖРЖМ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШ ЛЪМЪБХ ДЪИЪПКЪПХМ, ЪЯК ЛЪМЮДЮ, ЙЕЬХЙВХКЪПХДХП. нМКЮП ЮДЪРКЪПДЪМ ЯСХ-ХЯРХТЮДЪ ЕРЛХПКЪП. аС ЮДЪРКЪПХ ЯЕБХПКЪП, НМКЮПЮ ЯЮДХЦДХПКЪП. аС ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШ √ ЯЮДЪ, ЪЛЪЙЯЕБЪП, ЛЕЫПХАЮМ, ЫЪЦХЦЪР╜ОЪПЪЯР ХМЯЮМ╜КЮПШ АЖРЖМ ДЖМИЮ ЮМКЮИШП БЪ ЯЕБХП. ыЕВ ЙХЛ МЪ в.юИРЛЮРНБС, МЪ ДЪ НМСМ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМШ ЛХККЪРВХ ЙХЛХ ЦЪАСК ЕРЛХП. в.юИРЛЮРНБСМ ДЮЫХКХИХ ДЪ ЕКЪ АСМДЮДШП ЙХ, ЧГ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМШМ ЯХЛЮЯШМДЮ Н, ЪЯК РЖПЙКЪПХ, РЖПЙ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМХ, ХМЮМЗКЮПШМШ ДЖМИЮИЮ РЮМШДШП БЪ ЯЕБДХПХП.

юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ НАПЮГШ в.юИРЛЮРНБСМ ИЮПЮРДШЭШ ДХЩЪП НАПЮГКЮПЮ ЫЪЛ АЪМГЪИХП, ЫЪЛ ДЪ НМКЮПДЮМ ЪЯЮЯКШ ЬЪЙХКДЪ ТЪПЦКЪМХП. юИРЛЮРНБ ЦЪЫПЪЛЮМКЮПШМШ ЪКБЮМ ПЪЯЯЮЛ АНИЮЯШМЮ, юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХ ХЯЪ АС АНИЮКЮПДЮМ ВЪЙХКЛХЬ ЛЖЙЪЛЛЪК РЮАКНИЮ АЪМГЪРЯЪЙ, ИЮМШКЛЮПШЦ.

юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХМ РЪЯБХПХМДЪ нЭКЮМ (╚юЭ ЩЪЛХ╩), иЕДХЩЕИ (╚ъЯПДЪМ СГСМ ЩЖМ╩), юАСРЮКША йСРСААЮИЕБ (╚вХМЩХГ УЮМШМ ЮЭ АСКСДС╩) ЙХЛХ ЛХККХ ЦЪЫПЪЛЮМ╜КЮПКЮ ИЮМЮЬШ,═ юБДХ йЮККХЯРПЮРНБКЮ ДЮ ЯЪЯКЪЬЪМ ЛЪЦЮЛКЮП БЮП. юПЯЕМ нЭКЮМШМ (╚юЭ ЩЪЛХ╩) АЧИЖИЖА РЪЫЯХК ЮКЛШЬ ЩЪКЪЗЪИХДХП. н ДЮ юБДХ йЮККХЯРПЮРНБ ЙХЛХ ЩЕПВЪЙВХДХП, ДЧМЛЪГДХП. хДЕИЮКЮПШМШ РЪЙЗЪ═ ХПЪКХ ЯЖПЛЪЙКЪ ЙХТЮИЪРКЪМЛХП, НМКЮПШ ЯНМСМЮ ЦЪДЪП ЛЖДЮТХЪ ЕДХП. вЖМЙХ Н, ТХГХЙХ ЗЪЫЪРДЪМ НКЛЮЯЮ ДЮ, ЛЪМЪБХ ЗЪЫЪРДЪМ ВНУ ЩЖЗКЖ ХМЯЮМДШП. гХЦЛСМД тПЕИДХМ РЪАХПХМЗЪ ДЕЯЪЙ, ЩЖЗКЖ ХДЕИЮКЮПШ ЛЖДЮТХЪ ЕДЪМ ХМЯЮМКЮП ЩЖЗКЖ НКСП.

юИРЛЮРНБСМ ИЮПЮДШЗШКШЭШМШМ РЪДЦХЦЮРВШЯШ щ.цЮВЕБ═ ╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ╩ (ъАЪДХ ЩЪКХМ) ПНЛЮМШМЮ ИЮГДШЭШ ЧМ ЯЧГДЪ в.юИРЛЮРНБ ЪЯЪПКЪПХМХМ ЖВ ЖМЯЖП ЖГЪПХМДЪ ЦСПСКДСЭСМС ЦЕИД ЕДХП. яЕБЩХ, рЮКЕ, яЧГ. н, ЫЪЛВХМХМ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХ ыЧРЕМХМ ╚тЮСЯР╩ ЪЯЪПХМХМ ЛЪКСЛ ЦЪЫПЪЛЮМШМЮ ДЮ АЪМГЪДХП (5,Я.9-12). юМЗЮЦ юПЯЕМХМ ЯЧГЪ БЕПДХИХ ЦХИЛЪРХМ ЦЮИМЮЦКЮМДШЭШ ЛЪМАЪ ВНУ ЗЮГХАЪДЮПДШП. юПЯЕМ яЮЛЮМВХМХМ ╚иЕМХ ИНК╩ ЦЪГЕРХМХМ АЮЬ ПЕДЮЙРНПС йСЛЮЬ аЮИЯЮКНБКЮ═ ЯЧЫАЪРХ ГЮЛЮМШ, йСЛЮЬШМ НМСМ ДХМ ЮДЮЛКЮПШ РЪПЪТХМДЪМ ПЕГНМЮМЯЮ ЯЪАЪА НКЮМ ЛЪЦЮКЪЯХМДЪМ НУСДСЭС ЫХЯЯЪДЪ АХГ юПЯЕМХМ ЯЧГ АЮПЪДЪЙХ ТХЙХПКЪПХМХМ ЪЯЮЯКЮМДШЭШ ЛЪМАЪМХМ ЛЪЫГ ЦЮГЮУ-ЦШПЭШГ ТНКЙКНПС НКДСЭСМС ЩЧПЖПЖЙ: ╚яЧГ иЮПЮДЮМШ ЩЧИДЪМ ЕМДХПХП, яЧГ йЮХМЮРЮ ЯЖД БЕПХП БЪ АХГХ ЫЪЛХМ ЯЖДКЪ МЪЯКДЪМ МЪЯКЪ, ЪЯПДЪМ ЪЯПЪ АЪЯКЪИХП. нМЮ ЩЧПЪ ДЪ ЯЧГЖМ УЮПХЗХМДЪ, ЯЧГДЪМ ЙЪМЮПДЮ МЪ иЮПЮДЮМ, МЪ ДЪ йЮХМЮР БЮП. дЖМИЮДЮ яЧГЖМ ЩЖЗЖМЖ ЮГЮКДЮЗЮЦ ЦЖББЪ НКЛЮДШЭШ ЙХЛХ, яЧГ юРЪЬХ ЦЪДЪП ХЯРХ БЪ ЦЖДПЪРКХ═ юРЪЬ ДЪ НКЮ АХКЛЪГ╩ (5, Я.123). в.юИРЛЮРНБ═ ЧГЖМЖМ АЖРЖМ ДХМХ-ТЪКЯЪТХ ЩЧПЖЬ╜КЪ╜ПХМДЪ ЛХККХ ТНКЙКНПЮ ЪЯЮЯКЮМШП ЙХ, АС ЗЪЫЪР ДЪ НМСМ ЪЯЪПКЪПХМХ ЧКЖЛЯЖГКЪЬДХПЪМ ЯЪАЪАКЪПДЪМ АХПХДХП.

ъЯЪПДЪ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМКЪ ДЮЭКЮПДЮ ИЮЬЮИЮМ АЪАХП ОЮПЮККЕК ЬЪЙХКДЪ БЕПХКХП. юПЯЕМХМ БЪ АЪАХПХМ РЮКЕКЪПХ АХП-АХПХМЪ МЕЗЪ АЪМГЪИХПЯЪ, ЧКЖЛКЪПХ ДЪ ЕКЪЗЪ АЪМГЪПДХП. нМКЮПШМ ЫЪП ХЙХЯХ ЫЪПХЯ ХМЯЮМКЮП РЪПЪТХМДЪМ ЦНБСКСП, ИЮПЮКШ ЫЮКДЮ ЛЪАЪДДЪ ЯШЭШМЮЗЮЦ РЮОША НПЮДЮ АХП-АХПХКЪПХМЪ ЯШЭШМША ЧКЖПКЪП.

юПЯЕМ ЧКЖЛЖМЪ ЫЕВ ДЪ РЪЪЯЯЖТКЪМЛХП.═ н, ЕРЛЪЙ ХЯРЪДХЙКЪПХМХ ЮПРШЦ ЫЪИЮРЮ ЙЕВХПХА. дЮЬЪТЦЮМЮ ЛЖЦЪДДЪЯ АХКДХИХ ЬЕИКЪПХ ЪГХА ЙЕВЛЪИЪ ИНК БЕПЛЪЛХЬ, АСМСМКЮ ИЮМЮЬШ, юМЮ РЪАХЪРХ БЪ юМЮ РНПОЮЭШ ДЮ ЦНПСЛСЬДСП. н, АС ДЮЭКЮПШМ МЪЯКХ ЙЪЯХКЛЪЙДЪ НКЮМ ЫЕИБЮМШМШ √ АЪАХПХ НБКЮЛЮЭЮ ЩЪКЪМ ЪПЪАКЪПЪ, ОСК РЮЛЮЫШ ХКЪ АС ЫЕИБЮМКЮПШ ЯЮРЮМКЮПЮ ЫЮИЦШПШП:

╚цСКЮЦ ЮЯШМ, ЕИ ЩЪКЛЪ НБВСКЮП, ЛЪМХЛ ЯЪЯХЛЪ ЦСКЮЦ ЮЯШМ! яХГХ КЪМЪРЪ ЩЪКЪЯХМХГ, - НМСМ ЯЪЯХ ЯЪЯЩЖЗКЪМДХПХЗХ БЮЯХРЪЯХКЪ АЖРЖМ ДЮЭКЮПЮ ИЮИШКШПДШ. ъККЪПХМХГХ АХГХЛ АЪАХПКЪПДЪМ ВЪЙХМ, РЕГ АСПЮКЮПДЮМ ПЪДД НКСА ЩЕДХМ! лЪМ ЯХГЪ АХГХЛ ЫЕИБЮМКЮПШ ЛЪЫБ ЕРЛЪИЪ ХЗЮГЪ БЕПЛЪПЪЛ. аХГХЛ═ ЛЖЦЪДДЪЯ ДЮЭКЮПДЮМ ЧГ ДСАЮИКЮПШМШГЮ, ЙЖБЕИРКЪПХМХГЪ ХРХКХА ЩЕДХМ╩ (5, Я.227). юМЗЮЦ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ЧКЯЪ АЕКЪ, НМДЮМ ЯНМПЮ ЯЕБДХИХ ЦЮДШМ еКЕЯ НМС ЫЪЛ ЧГ АЪРМХМДЪ, ЫЪЛ ДЪ ЪЛЪККЪПХМДЪ ИЮЬЮДШП.нЭКСМС ДЖМИЮИЮ ЩЪРХПХП БЪ НМСМ чКДЖПЛЪКХ┘чКЛЪКХ?╩ ЫЕЙЮИЪЯХМХМ ХЬШЦ ЖГЖ ЩЧПЛЪЯХМЪ МЮХК НКСП (аС ЫЕЙЮИЪ ы.лХПЪКЪЛНБ РЪПЪТХМДЪМ юГЪПАЮИЗЮМ ДХКХМЪ РЪПЗЖЛЪ НКСМЛСЬ БЪ ЛЪРАСЮРДЮ ДЪПЗ ЕДХКЛХЬДХП).

ъЯЪПДЪ═ ЛХККХ ЙЧЙКЪПЪ, ЕКЪЗЪ ДЪ ЛХККХ ЮДЪРКЪПЪ РЕГ-РЕГ ЛЖПЮЗХЪР НКСМСП. ЪЯЪПДЪ аХГ ЪЯЪПДЪ ьЮЛЮМ ЮМКЮЛШМШМ ЮВШКШЬШМЮ, ХГЮЫШМЮ ДЮ ПЮЯР ЩЪКХПХЙ. нМС ДЮ ЦЕИД ЕДЪЙ ЙХ, ЧГЖМЖМ ДЪ ЕРХПЮТ ЕРДХИХ ЙХЛХ, ПНЛЮМДЮЙШ═ ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩ ЪТЯЮМЪЯХ в.юИРЛЮРНБСМ РЪУЪИИЖКЖМЖМ ЛЪЫЯСКСДСП. кЮЙХМ ЪТЯЮМЪ Н ЦЪДЪП ДНКЭСМДСП ЙХ, НМС ИЮГЮПШМ ЧГЖМЖМ СИДСПДСЭСМЮ ХМЮМЛЮЦ═ ЛЖЛЙЖМ НКЛСП.дХЦЦЪРХ ЗЪКА ЕДЪМ АЮЬЦЮ АХП ЛЪЦЮЛ ДЮ БЮП. оЕРП юКЕЬЙНБЯЙХМХМ ╚аЮКШЦ╩ ЮДКШ ПНЛЮМШМДЮ АХГ ╚ъАЪДХ ЩЪКХМ╩ ЪТЯЮМЪЯХМЪ АЪМГЪП ЪТЯЮМЪИЪ ПЮЯР ЩЪКХПХЙ. кЮЙХМ АС ЪТЯЮМЪДЪЙХ ЫЮДХЯЪКЪП оЮЛХПХМ РЮЗХЙКЪП ИЮЬЮИЮМ ЫХЯЯЪЯХМДЪ ЗЪПЪИЮМ ЕДХП БЪ ИЮГШВШ РЪУЪИИЖКЖМЖМ ЛЪЫЯСКС═ ДЕИХКДХП.(1,Я.3-70) вХМЩХГ юИРЛЮРНБ АСМСМКЮ ЪКЮЦЪДЮП═ БЕПХКЪМ ЯСЮКШ ЗЮБЮАКЮМДШПДШЭШ ГЮЛЮМ МЪ АС ЪТЯЮМЪДЪМ,МЪ ДЪ ПНЛЮМДЮМ УЪАЪПХМХМ НКЛЮДШЭШМШ БЪ ╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ╩ (ъАЪДХ ЩЪКХМ) ПНЛЮМШМДЮЙШ ЪТЯЮМЪМХМ ЛЪЫГ ЧГЖМЪ ЮХД НКДСЭСМС ДЕИХП.

ъЯЪПДЪ ЛЖЪККХТ ЛЖЮЯХП, ЦКНАЮККЮЬЛЮ ДЧБПЖМДЪ ЛХККХ ЮДЪР-ЪМЪМЪКЪПХМ, ЙЕВЛХЬХМ АС ДЧБПЪ, ЦКНАЮККЮЬЛЮИЮ МЪ ВНУ КЮГШЛ НКДСЭСМС, ХМЯЮМКЮПШМ ЛЪЫГ АЕКЪ ДЧБПДЪ ЧГ ЙЕВЛХЬКЪПХМХ ДЮХЛЮ УЮРШПКЮЛЮКШ НКДСЦКЮПШМШ ОПНАКЕЛ ЙХЛХ ЧГЖМДЪ ЪЙЯ ЕРДХПХП БЪ НМКЮПШМ ЫЪККХ ИНКСМС ЮУРЮПШП.

═в.юИРЛЮРНБ ЛХККХ ЙЧЙКЪПЪ ЯЮДХЦДХП. н, ЧГЖ ДЕИХП ЙХ, МЪ ЦЪДЪП ПЕЮКХЯР НКЮПЮЦ РЮМШМЯЮЛ ДЮ, ╚лЮМЮЯ╩Ш АЖРЖМ ДЖМИЮ УЪГХМЪЯХМЪ ДЪИХЬЛЪПЪЛ. рЪЯЮДЖТХ ДЕИХКДХП ЙХ, в.юИРЛЮРНБ АЪЯХР БЪ ИЮ ЫЕИПЪРЮЛХГ НКЮИКЮПДЮМ, ЮИПШЗЮ ДЮЯРЮМ БЪ МЮЭШККЮПДЮМ АЖРЖМ ХМЯЮМКЮП ЖВЖМ ЩЪПЪЙКХ НКСА НМКЮПШ═ ХКЩХКЪМДХПЪМ ЛЪЯЪКЪКЪП ВШУЮПРЛЮЭШ, ЯЪМЪРХМХМ ЛЪЦЯЪДХ,ЮЛЮЗШ ЯЮИШП (7).═ ════════════════════════════════════════════════ ╚дЮЭКЮП ВЧЙЪМДЪ╩ (ъАЪДХ ЩЪКХМ) ПНЛЮМШ ДЮ АС ДЕИХКЪМКЪПХ ИЖЙЯЪЙ АЪДХХ ЯЪБХИИЪДЪ ЧГЖМДЪ ЪЙЯ ЕРДХПЪМ═ ВНУ ЛЮПЮЦКШ БЪ ДНКЭСМ АХП ЪЯЪПДХП.

ъдъахииюр

1. юКЕЬЙНБЯЙХИ оЕРП. пШАЮ. хЯРНПХЪ НДМНИ ЛХЦПЮЖХХ.бПЕЛЪ. лНЯЙБЮ. 2006.

2. юЫЛЕР йЮАЮЙКШ. рЖПЙ еДЕАХИЮРШ. б ЗХКР, хЯРЮМАСК, 1997.

3. вХМЦХГ юИРЛЮРНБ. пНЛЮМШ. пХЦЮ, ╚кХЕЯЛЮ╩, 1996.

4. вХМЩХГ юИРЛЮРНБ. ╚цХИЮЛЪР╩. аЮЙШ, иЮГШВШ, 1991.

5. вХМЦХГ юИРЛЮРНБ ╚йНЦДЮ ОНДЮЧР ЦНПШ (бЕВМЮЪ МЕБЕЯРЮ)╩. яЮМЙР-оЕРЕПАСПЦ. хГДЮРЕКЭЯЙХИ ДНЛ. ╚юГАСЙЮ-ЙКЮЯЯХЙЮ╩, 2007.

6. хНЫЮММ бНКТЫЮМЦ ыЧРЕ. тЮСЯР, аЮЙШ, чМДЪП МЪЬПХИИЮРШ, 2004.

7. рЖПЙХИЕ ЦЮГЕРЕЯХ, 13.06.1992.

пегчле

б ЯРЮРЭЕ═ ДЮЕРЯЪ ЯБЕДЕМХЕ Н ПНЛЮМЕ ╚йНЦДЮ ОЮДЮЧР ЦНПШ╩ (бЕВМЮЪ МЕБЕЯРЮ) МЮОХЯЮММНЦН ЮБРНПНЛ ОНЯКЕ ДЕЯЪРХКЕРМЕЦН ОЕПЕПШБЮ. йПНЛЕ РНЦН, ЦЕПНИ ПНЛЮМЮ юПЯЕМ яЮЛЮМВХМ ЯПЮБМХБЮЕРЯЪ Я ДПСЦХЛХ НАПЮГЮЛХ, ЯНГДЮММШЛ в. юИРЛЮРНБШЛ, Х НОХЯШБЮЕРЯЪ ЕЦН СЯХКХЕ ДКЪ ДНЯРХФЕМХЪ ЖЕКХ.

SUMMARY

Chingiz Aytmatov▓s ⌠When Mountains Sink■ (Eternal bride) which he wrote after 10 years interval is informed in the article ⌠The Character Arsen Samanchin in the novel ⌠When═ Mountains Sink■ (Eternal bride) by Chingiz Aytmatov ■. Besides the hero of novel who were created by Chingiz Aytmatov, the period which he lived, his struggle against the injustice in that period is also widely described the article.══════

Özet

═══════════════ Klasik Arap dili ve edebiyatının önde gelen yazarlarından biri olan el-Câhiz (ö.255/868), İslâm tarihinde siyasî ve kültürel açıdan çok önemli gelişmelerin meydana geldiği Abbâsîlerin ilk yüzyılında yaşamıştır. Devrinin bilgi birikimini, kültür mozaiğini ve düşünce yapısını eserlerinde açık bir üslûpla okuyucularına yansıtmıştır. Onun hakkında, yazdığı yüzlerce eser ile yaşadığı asra imzasını atmıştır demek hatalı olmaz. Eserlerinin içeriklerine bakıldığında, el-Câhiz▓in sadece bir edebiyatçı değil aynı zamanda bilim adamı, eğitimci, tarihçi ve sosyolog olduğu görülür.

═══════════════ Değişik cimri tiplerinin hikâye ve mektuplarına yer verdiği meşhur eseri Kitâbu▓l-Buhalâ (Cimriler Kitabı) günümüze eksiksiz ulaşmış az sayıdaki eserinden biridir. El-Câhiz bu kitabında Abbâsî toplumunun çok değişik katmanlarından, kültürleri, meslekleri, mevkî ve gelirleri farklı cimri tiplerini biraz abartılı bir şekilde okuyucularına sunar. Yazar tutumluluk kisvesi altında, toplumda her geçen gün sayıları artan cimrilerin düştükleri komik durumları gözler önüne sererken, hem okuyucuları eğlendirerek eğitmeyi amaçlar, hem de toplumun Arap olmayan kesiminin zaaflarını sıralayarak Arapların üstünlüğünü ortaya koymaya çalışır.

═══════════════ Bu makalede, el-Câhiz kısaca tanıtılacak ve el-Buhalâ adlı kitabındaki cimri tiplerinden biri olan meşhur filozof el-Kindî hakkında ortaya koydukları ele alınıp, filozofu bir cimri olarak nasıl değerlendirdiği üzerinde durulacaktır.

Abstract

═══════════════ al-Jahiz (d.255/868), who was one of the greatest prose writers in the classical Arabic language and literature lived in the first century of the Abbasids. This age was an important period of the Islamic history in both cultural and political aspects. Al-Jahiz reflected his period▓s knowledge, culture and conception on his books with a transparent style. Al-Jahiz was not only a prose writer but also a scientist, pedagogue, historian and sociologist.

The Book of Misers, was one of his few books that has reached present time in complete. He displays different miser characters of Abbasid time to his readers with exaggeration. While doing this he aims to amuse readers and also educate them.

In this article, al-Jahiz and his Book of Misers will be introduced briefly and his narratives about his famous miser character -the philosopher al-Kindi- will be discussed.

Anahtar Kelimeler: el-Câhiz, Klâsik Arap Edebiyatı, el-Kindî, Cimriler

Key Words: al-Jahiz, Classical Arabic Literature, al-Kindi, Misers

El-Câhiz ve Klâsik Arap Edebiyatındaki Yeri

Tam adı Ebû Usmân Amr b. Bahr b. Mahbûb b. Fezâre el-Kinânî el-Fukaymî el-Leysî el-Mutezîlî el-Basrî el-Câhiz olan yazarın,[lxix] hicrî 150 (m.767) yılı civarında, II. Abbâsî halifesi el-Mansûr▓un devrinde dünyaya geldiği kabul edilir.[lxx] Hicretin 255. yılının Muharrem ayında (Aralık 868-Ocak 869) vefat etmiştir.[lxxi] Kitapların arasında oturmuş okurken, bir kitap kümesinin üzerine düşmesi sonucu yaşamını yitirdiğine dair rivayetler vardır.[lxxii]

el-Câhiz oldukça çirkin bir görünüme sahiptir. Gözleri yuvalarından dışarıya çıkık, bir hayli esmer, kısa boylu bir adamdır. Zaten ona verilen câhiz lakabı da gözleri çıkık manasına gelir.[lxxiii] Ancak çirkinliğine rağmen, neşesi, espritüelliği ve tatlı dilliliği sayesinde insanları kendine bağlamayı başarmış bir kişiliktir.

el-Câhiz ilk eğitimini, Basra▓da, o devirde bütün orta halli halk tabakasında âdet olduğu üzere küttâb (mahalle mektebi)dan almıştır.[lxxiv] Küttâbdan çıktıktan sonra Basra mescidine devam etmiş, devrin âlimlerinden dinlediği sohbetlerle kendisini yetiştirmeye çalışmıştır.[lxxv] Ayrıca, Basra▓nın üç mil batısında, çölde yer alan, Câhiliyedeki Ukaz benzeri bir merkez olan Mirbed▓e de devam etmiştir. O yıllarda Basra▓lı âlimler, şairler, râvîler, neseb âlimleri, edipler ve gençler Bedevî Araplarla bir araya gelip, fasih Arapça öğrenmek ve onların belâgatlerini kaydedip, kendi hatalarını tashih için sık sık Mirbed▓e giderlerdi.[lxxvi] el-Câhiz▓in de bunlar arasında yer aldığı bilinmektedir.[lxxvii]

Bir müddet sonra Basra, el-Câhiz▓e dar gelmeye başlayınca, o da İslâm âleminin başkenti Bağdat▓a yönelip, meşhur âlimlerin ders halkalarına devam etmiştir. O dönemde Bağdat sadece idarî ve iktisadî değil aynı zamanda ilmî, fikrî, edebî açılardan da İslâm medeniyetinin merkezi konumundadır.[lxxviii]

Bu yıllarda el-Câhiz sadece İslâmî ilimleri değil, aynı zamanda İran kültürüyle Yunan bilim ve kültürünü de inceleyip öğrenmiştir.[lxxix] Yunan felsefe ve mantığından tercüme edilen eserleri okuması, onun ufkunu geliştiren önemli bir etkendir.[lxxx]

el-Câhiz, öncelikle edebiyatçı olarak bilinmesinin yanı sıra bir bilim adamı, eleştirmen, sosyolog, tarihçi ve eğitimcidir. Keskin gözlem yeteneği, ayrıntılara meraklı oluşu, çok yönlü ve kavrayıcı zekâsı[lxxxi] ve fotoğraf makinesini andıran belleği sayesinde gördüğü ve duyduğu olayları en ince ayrıntıları ile hafızasında kaydedip, yeri ve zamanı geldiğinde en doğru şekilde kullanmayı başarır. Bu sayede eserlerinde birinci Abbâsî asrına ayrıntılı bir şekilde yer verir. O dönemde adet olduğu üzere halife ve devlet görevlilerinin icraatlarını, devletin resmî tarihini kaydeden bir vakanüvis olmaktan ziyade, insanları ve toplumu anlatan gerçek bir tarihçi kimliği sergiler.[lxxxii] Üstelik, toplumun sadece belli bir kesimi ile sınırlı kalmayıp, tüm katmanlarında yaşayan, değişik meslek gruplarından gelen farklı karakterli insanlara ilgi gösterir. Köy, kent, çöl gibi değişik çevrelerden kültürlü veya cahil, zengin veya fakir, kadın veya erkek, muhtelif tipler onun eserlerinin kahramanlarını oluşturur. Bu kahramanlarının psikolojik yapıları ve karakterleri, kimliklerinin oluşumunda çevre faktörü, inceleyip tahlil ettiği unsurlardır. Bu tahlillere, özellikle küçük risalelerinde rastlamak mümkündür.[lxxxiii]

el-Câhiz▓in yazdığı iki yüzün üzerinde eserden[lxxxiv] günümüze sadece 20 civarında eserin tam, 40 kadarının ise eksik olarak ulaştığı bilinmektedir. Onun önemli çalışmalarından el-Beyân ve▓t-Tebyîn, Kitâbu▓l-Buhalâ ve Kitâbu▓l-Hayavân günümüze eksiksiz ulaşan kitapları arasında yer alır.

Devrin şartları göz önüne alındığında, eserlerinin bilimsel değeri olduğu görülür. el-Câhiz olayları tanıyıp, anlama hususunda duyu organlarına ve aklına dayanır. Ele aldığı konuları bilimsel metotlarla inceler, aklı, şüpheciliği, deneyi, gözlem ve muayeneyi araştırmalarına esas olarak alır. Kitâbu▓l-Hayavân (Hayvanlar Kitabı) onun deney metotlarının en açık göstergesidir. Bu uğurda kimi zaman hayvanların bazı organlarını keser, bazen onlara zehir verir, bazen de parçalara ayırıp iç organlarını inceler yada birbirine zıt hayvanları bir kapta birleştirerek birbirlerine neler yaptıklarına bakar, kimi zaman da kimyasal maddelerin hayvanlar üzerindeki etkilerini inceler.[lxxxv]

Elbette el-Câhiz▓in bilimsel konularda yazdığı eserler zamanla eski önem ve değerlerini kaybetmiştir. Ancak gerek bu eserler, gerekse diğer konularda kaleme aldıklarının edebî açıdan önemlerini koruduğunu söylemek hatalı olmaz.

el-Câhiz ele aldığı konuları, olabildiğince açık ve doğal bir şekilde, eşanlamlı ifadelerle zenginleştirdiği, zaman zaman ayrıntılı tanımlara başvurduğu esnek bir dil ile sunar. Hedeflediği manayı en iyi ortaya koyacak kelimeyi seçmeye özen gösterir. Özellikle tartışma ve diyalog metinlerinde, anlattığı ortamın havasını tam olarak yansıtabilmek için, günlük dil ve lehçeden kelimeler kullanmakta bir sakınca görmez, hatta bunu gerekli hallerde başvuracağı bir üslûp olarak benimser.[lxxxvi]

el-Câhiz akılcı, gerçekçi ve mantıkçı yapısının da tesiriyle, fikirlerini ortaya koyarken mecaz ve istiârelerden olabildiğince uzak durur. Bu sanatları, sadece açıklama ve şerh amaçlı kullanır. Sanat için sanat yapmaktan, metinleri amaçsızca süslemekten kaçınır. Onun teşbihleri kapalılık ve anlaşılmazlıktan uzaktır, son derece doğaldır. Okuyucusunu, kimi zaman mizahla, kimi zaman ciddiyeti şaka ile karıştırarak, kimi zaman da istitrata başvurarak ve mübalağa yaparak kendisine çeker.

Yazarın, edebî üslûbunun en çok eleştiri alan yönü, sık istitrata (konu dışına çıkma) başvurmuş olmasıdır. Aslında konu dışına çıkarken amacı, okuyucuyu sıkmamak, onun hoşnutluğunu ve esere devamını sağlamaktır.[lxxxvii] el-Havfî▓ye göre, konu dışına çıkmalar, el-Câhiz▓in okuyucuların kültürlerini artırmak için özellikle seçtiği bir telif metodudur ve onun ustalığının, maharetinin göstergesidir.[lxxxviii] Bu metodu daha ziyade büyük eserlerinde kullanması, küçük risalelerinde ise konu bütünlüğüne hâkim oluşu, kasten istitrat yaptığı inancını destekler. Ancak, okuyucuyu sıkmamak için kullandığı bu yöntem kimi zaman iyi neticeler verirken, kimi zaman da okuyucuya konunun başında neden bahsettiğini unutturacak derecede uzayarak, konu bütünlüğüne zarar verir.

el-Câhiz▓in devrinde mizah, edebî eserlerde ciddiyet ve vakara aykırı olduğu için pek kullanılmaz ve kullanılması da hoş karşılanmazdı. Fakat o, adeta tabuları yıkmış ve eserlerinde mizahî unsurlara sıkça yer vererek, topluma bunu kabul ettirmeyi başarmıştır. el-Câhiz; ⌠Nasıl ki mizah yerli yerinde yapılırsa faydalıdır, ciddiyet de yerli yerinde değilse zemmedilir.■ sözleriyle sürekli ciddiyetin yorucu ve sıkıcı, mizahın ise rahatlatıcı ve konsantrasyonu artırıcı özelliklerine dikkat çekmiştir.[lxxxix] Arap Edebiyatının en büyük mizahçısı olarak kabul edilen yazarın[xc] kişiliğinden ve eserlerinden gülme ve güldürme unsurlarını soyutlamak neredeyse imkânsızdır. Yazdıklarında, olaylara ve konulara, zaman zaman alaycı ve mizahî yaklaşımı, espritüel karakterinin bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, kuru ilmî üslûptan uzaklaşarak, toplumun her kesimine hitap etmek ve toplumu eğitmek onun ana hedefidir. Mizahî üslûbunda iki yol kullandığı görülür; telmîh ve tasrîh. Eğer muhaddis, müfessir, âlim veya devlet adamları ile ilgili konularda mizaha başvurmuşsa, daha ziyade gönderme, gizli kinaye ve telmihlerle zekice espriler yapar. Ancak akıllı olmayan, saf ve hatta aptalca davranan şahıslarla ilgili konularda mizah yapıyorsa açıkça, dobra dobra alay etmeyi tercih eder.[xci]

El-Câhiz, aynı zamanda Mutezile mezhebini benimsemiş bir kelam bilginidir. Hocası en-Nazzâm▓dan sonra Basra Mutezile ekolünün reisi kabul edilir. Kelâmcı kişiliğinin edebî üslûbuna etkisi büyüktür. Eserlerinde kullandığı soruşturma ve sonuca varma tekniklerinin onun mütekellim yönünün göstergesi olduğu düşünülür.[xcii]

Arap edebiyatında şiir, uzun yıllar sanatsal ifadeyi tekelinde taşısa da, el-Câhiz ile birlikte şiirin konularının nesre taşındığı görülür. Onunla birlikte Arap edebiyatında bu konuları ifade edecek yeni ve geniş meydanlar açılmıştır. El-Câhiz, kaleminin kuvveti, fikrî olgunluğu, sanatı, eserlerinin güzelliği ile Arap edebiyatının önderlerinden biri olmuştur. Kitapları hâlâ birçok dile tercüme edilip, okuyucular üzerinde etkisini devam ettirmekte ve beğeni kazanmaktadır.

El-Câhiz▓in Kitabu▓l-Buhalâ (Cimriler Kitabı) Adlı Eseri

Eserlerinde, yaşadığı toplumun hemen hemen her sorununu ele almaya çalışan ve edebiyatını halka faydalı olmak amacıyla kullanan el-Câhiz, içinde bulunduğu asırda öne çıkan cimrilik eğilimiyle de kendi metotlarıyla savaşmıştır.

Yazar, el-Buhalâ adlı kitabında değişik birçok risâle, hikâye ve fıkralar ile döneminin cimrilerini anlatmaktadır. Bunu yaparken kâh bir cimriyi, kâh cimri dostuna veya akrabasına cephe alıp onu eleştiren bir başka kişiyi konuşturur. Bazen de olayları kendi ağzından okuyucularına sunar.

El-Câhiz, kendisinden cimriler konusunda eser yazmasını isteyen bir dostunun ricasını yerine getirmek üzere bu kitabı yazdığını söylemekle birlikte,[xciii] bunun sadece bir mazeret olduğu anlaşılmaktadır. Yazarın başlıca amacı, cömertliği yererek cömertlikleriyle meşhur Arapların şereflerini küçük düşürmeyi amaçlayan, bunun için de özellikle Horasan ve Basra toplumlarında cimriliği savunulan bir felsefe haline getirmeye çalışan Şuûbîlere karşı kalemini kullanmak ve onlarla eğlenmektir. Cimrilerin ve cimriliğin küçük düşürücü yönlerini açığa çıkarmak suretiyle kıyaslamaya yol açarak, Arapların cömertlik vasfını ve faziletini ortaya koymayı da hedefler.

Cimriliğin zararlarını vurgulayarak, hem cimri mizaçlı insanları ve hem de toplumun genelini eğitmek, gerçek tutumluluğa dikkat çekerek onu savunmak, müellifin bu eseri yazmasına sebep olan diğer etkenlerdir. Fakat el-Câhiz bu hedefini, okuyucularına ahlâkî, dinî, felsefî, eğitsel konularda ders verir, vaaz eder şekilde değil, okunan eserden edebî tatlar alınacak şekilde gerçekleştirir. Okuyucuların öğrenirken keyif almalarını amaçlar.

Eserin meydana gelmesinde doğrudan etki eden sebeplerin yanında, dolaylı yoldan yazara tesir eden sebepler de mevcuttur. Halife el-Mansur▓un cimriliğinden sonra, halife el-Mehdî döneminde onun cömertliği sayesinde toplumun rahat bir nefes aldığı, cömertliğin övülüp, cimriliğe dair ironik ve eğlendirici fıkralar anlatılmaya başlandığı bilinmektedir.[xciv] Ayrıca, o yıllarda Abbâsî ve Emevîler arasındaki siyâsî husûmet edebî çalışmalara yansımış, her grup diğerinin eksiklerini, hata ve zaaflarını abartarak ortaya koymaya son derece hevesli hâle gelmişti. Abbâsî devleti Emevî devletinin enkazı üzerinde doğrulduğundan beri varlığını güçlendirmek için çeşitli propaganda yollarına başvuruyordu. Bunlar arasında gerçekçi metotlar olduğu gibi, abartma, yalan ve iftiralara başvurulduğu da sıkça görülüyordu. Emevî devletinin halifelerini ve ileri gelenlerini küçük düşürücü suretlerde tavsif etmek son derece yaygınlaşmıştı. Bunların en tesirlisi onların cimriliklerinin gösterilmesiydi. Muaviye▓nin yemek hususundaki cimrilikleri, Abdülmelik b. Mervan▓ın hasisliği sebebiyle ⌠taşı terleten■ diye anılması, Süleyman b. Abdülmelik▓in pis şeyler yiyecek kadar iştahlı oluşu, aynı şekilde Hişam b. Abdülmelik▓in aşırı cimriliği dillerde dolaşır olmuştu.[xcv] el-Câhiz de Hişam b. Abdülmelik ile ilgili bir fıkraya eserinde yer vermiştir: Bu zat, bir gün kendisine ait olan meyve ağaçları ile dolu bir bahçeye girmiş, yanındaki dostlarının bu meyvelerden yemeğe başladıklarını görünce, hizmetkârına ⌠bunları kaldır yerine zeytin ağaçları dik■ diye emretmiştir.[xcvi]

el-Câhiz▓in bu eseri kaleme alırken şahsî sebeplerin etkisinde kalıp kalmadığını bilmek hemen hemen imkânsız gibidir. Sehl b. Hârûn▓un cimriliği metheden risâlesini çalışmasının en başında vererek, Divânu▓r-Resâ▓il reisliğinden istifasında dolaylı etkisi bulunan Sehl b. Hârûn▓dan intikam almış gibi görünüyor. Fakat, Ebû▓l-Huzeyl el-Allâf ve Ali Esvârî gibi Mutezile imamları ile de alay edişi, Ebû Sa▓îd el-Medâinî gibi Şuûbîlerin yanında el-Asmaî gibi Arapları da eserinin cimri kahramanları arasına sokması,[xcvii] onun sadece kişisel dürtülerle hareket etmediğini kanıtlıyor.

Arap edebiyatında el-Buhalâ▓dan önce de, cimriler ve cimrilikle ilgili hikâye örnekleri verilmiştir. el-Câhiz▓den kısa bir süre önce el-Asmaî, Ebû Ubeyde ve Ebû▓l-Hasan el-Medâinî, cimrilerle ilgili eserler yazmışlardı.[xcviii] Hatta müellifimiz de el-Buhalâ▓da, saydığımız yazarların eserlerinden, yaklaşık yirmi kadar hikâye alıntılamıştır.[xcix] Ama bunlarla karşılaştırıldığında, el-Câhiz▓in hikâyelerinin, daha başarılı olduğu fark edilir. Nitekim o, cimrileri Arap edebiyatında, ne daha önce ne de daha sonra görülmemiş bir şekilde ele alıp tahlil etmeyi başarmıştır. el-Câhiz, diğerleri gibi, sadece cimrilik anekdotu anlatmakla kalmayıp, cimrilerin kişiliklerinin başka yönlerini de ortaya koymakta, onları bilgilerine paralel üslûp ve ifadelerle konuş╜turmakta, kendilerini hangi aklî delilleri kullanarak savunduklarını başarıyla sergilemektedir.

el-Câhiz▓in, bu kitabı ne zaman yazmış olduğuna dair kesin bir bilgi bulunmuyor. Ancak eserin 123. sayfasında yer alan bir cümleden, o esnada felçli olduğu anlaşılıyor. el-Câhiz▓in halife el-Vâsık zamanında felç geçirdiği biliniyor, o halde bu çalışmasını halife el-Mütevekkil▓in tahta çıkış tarihi olan H. 232▓den daha önce gerçekleştirmiş olduğu sonucu ortaya çıkıyor.

el-Câhiz kitabın mukaddimesinde bir dostunun ricası üzerine bu çalışmayı hazırladığını belirtmekle birlikte kime ithaf ettiği ile ilgili bir açıklama yapmıyor. Bu dostunun, İbn ez-Zeyyat, el-Feth b. Hâkân veya İbn Ebî Duâd olması muhtemeldir. Hafâcî▓nin kanaatine göre bu devlet adamı Ahmed b.Ebî Duâd▓dır.[c]

Yazar bu çalışması ile aynı zamanda İslâm medeniyet tarihinin çok önemli bir dönemine ışık tutuyor. Eserin en bariz özelliklerinden biri de, döneminin inanç, gelenek, adet ve kültürel değerleri ile toplum yapısını açıkça ortaya koyması, halk arasındaki çekişme ve mücadeleleri adeta ayna tutar gibi günümüze yansıtmasıdır. Örneğin, yemek isimlerinde kullanılan Farsça kelimeler,[ci] Basra ve Bağdatlıların İran yemeklerine olan düşkünlüklerini göstermekte ve böylece İran kültürünün toplum üzerinde ne denli etkili olduğu hakkında ipucu vermektedir. Yine eserin başka bir bölümünde yer alan bir hikâyede, kendisine çok iyi bir doktor olduğu halde neden az kazandığı sorulunca Esed b. Cânî▓nin ⌠müslüman olduğum için■[cii] yanıtını vermesi, gayrimüslim doktorların halk arasında daha fazla rağbet görüp, takdir topladığını açıkça ortaya koymaktadır.

Eserin üslûbu gerçekçidir. Yazar, anlattığı olayların, okuyucusunun zihninde tüm ay╜rıntıları ile canlanması için çaba sarf eder. Kendisini zorlayarak süsleme sanatlarına başvur╜maz, sade bir dil kullanmayı tercih eder. Çoğu zaman, olaylar ana karakterin ağzından yansı╜tılır. Yazar bunu gerçekleştirirken lehçeye ait ifadeler kullanmaktan ve kastî gramer hataları yapmaktan çekinmez. Sehl b. Hârûn gibi aydın cimri karakterler dışındaki kahramanların dillerinde hatalar olması, sözlerinde zaman zaman Arapça olmayan kelimeler yer alması normaldir, hatta bu kişilerin konuşmalarındaki fesahat, anlattıklarının etkisini azaltacak ve konu bütünlüğüne ters düşecektir. Bütün bunları hesaba katan el-Câhiz, bu üslûbu kasten kullandığını belirtir.[ciii]

═══════════════ Mervlilerle ilgili hikâyeler anlatırken, bunlardan birinde bir cümleyi Farsça tercümesi ile verir.[civ] Bunun yanında sık sık Farsça kelimeler kullanmakta da sakınca görmez.

═══════════════ el-Câhiz, karakterlerini konuştururken, onların mesleklerini ve toplumdaki statülerini göz ardı etmez. Kelâm bilgini bir karakter, kelâmcı üslûbu ile konuşurken, bir kadı fıkhî tabirler, ticaret adamı ticarî terimler kullanır, bir dilenci ise dilenci ve hırsızlar arasında yaygın olan dil ile kendini ifade eder.

═══════════════ Yazar anlattığı öykülerin, okuyucunun belleğinde gerçek intibaı uyandırması için, olayları, adeta hadis ortaya koyar gibi rivâyet zincirleri ile takdim eder.

═══════════════ El-Câhiz▓in kendi ifadesiyle, kitapta üç ana unsur etkendir: ⌠İlgi çekici delil ve dokümanların ortaya konması, hoş hilelerin tanınması ve değişik hikâyelerden istifade edilmesi■[cv] Bu üç temel faktör, eserin tamamında iç içe geçmiş bir halde bulunur. el-Buhalâ▓daki hemen hemen her hikâye, bu üçlü sacayağı üzerine bina edilmiştir.

Bu arada el-Câhiz, olayları her ne kadar gerçekçi bir şekilde yansıtsa dahi, zaman zaman abartma yapmayı da ihmal etmez. Bu da onun kullandığı eğlendirici mizahî yaklaşımın bir neticesi olarak karşımıza çıkar.

Müellif, eserinde eğlendirici unsurları kullanmakla birlikte, olayları kurgularken, karakterleri ve savundukları ilkeleri, mantıkî ve dinî deliller getirerek canlandırır. Bu, onun kelâmcı kişiliğinin bir yansımasıdır.

el-Câhiz bu eserinde, konuyu ele alırken kimi zaman ciddiyetle yola çıktığı öyküsüne mizahî bir yaklaşım ile devam eder. Bazı hikâyelerde, uzun ve ayrıntılı tahlil ve tasvirlere yer verirken, bazılarında keskin ifadeler kullanarak kısaca meramını anlatır.

Eseri bir sınıflandırmaya tâbi tutmak ve bu doğrultuda bir isim vermek istersek, ⌠eleştirel mizahî edebiyat■ başlığı altında değerlendirmemiz doğru olacaktır. Eleştirel mizahî edebiyat, toplumcu edebiyatın alt başlıklarından biridir. Son derece güçlü ve okuyucular üzerinde hayli etkili bir alandır. Mizah yazarı, sezgileri ve hassas kişiliği sayesinde olayları keskin ve güçlü cümleler kullanarak okuyucuya yansıtır. Bunu yaparken, toplumda hoş karşılanmayan şeyleri, mizahî bir yaklaşımla ve hoş görülecek bir tarzda, hissettirmeden eleştirir. İşte el-Câhiz, bu mizah yazarını, asrı içinde en iyi temsil eden kişi olmanın ötesinde, Arapça▓nın bu anlamdaki ilk mizahçısı ve bahsettiğimiz sanatın erken dönemlerdeki zirvesi olarak değerlendirilir.[cvi] El-Câhiz▓in sergilediğini, avamda yaygın olarak görülen, ham ve abartılı kaba mizahla karıştırmamak gerekir, onunki ince, keskin, akıllıca kurgulanmış ve kurnazca işlenmiş olgun bir mizah anlayışının yansımasıdır .

Kitabu▓l-Buhalâ▓da Meşhur Bir Cimri: Filozof el-Kindî

el-Kindî (185/801-260/873), ilk İslam filozofudur. Bilim ve felsefeyle uğraşan ilk Müslüman Arap olması dolayısıyla Arap tarihçileri tarafından ⌠Arapların Filozofu■ diye anılır. Felsefenin İslam kültürünün bir parçası olarak kabul edilmeye başlaması onun sayesinde olmuştur. Tam adı Ebû Yusuf Yâkup b. İshak el-Kindî▓dir. Kinde kabilesine mensup olan filozofun babası Abbâsî halifeleri Mehdî ve Hârûn Reşîd döneminde Kûfe valisi idi. el-Kindî▓nin cimriliği yüzünden kazandığı kötü şöhreti, ilim sahasında kazandığı üne neredeyse eşittir. Bu biraz da el-Câhiz▓in onu el-Buhalâ▓da karikatürize etmesinden kaynaklanmıştır.[cvii]

el-Câhiz, eserde el-Kindî▓ye ayırdığı bölüme, onun ne kadar cimri olduğunu gösteren birkaç kısa fıkra ile başlar. Bu fıkralarda gerek kullanılan üslûp, gerekse delillendirme metodu ile el-Kindî▓nin kişiliği okuyucuya tanıtılır. Ardından, filozofun kiracısına gönderdiği uzunca bir mektuba yer verilir. Burada el-Kindî▓nin ne kadar cimri olduğu ve bu zaafını nasıl meşrulaştırmaya çalıştığı gözler önüne serilir.

İlk bölümdeki fıkralar bize Amr b. Nuheyvî▓den rivâyet edilir. İlk anekdot, el-Kindî▓nin mahalle komşularından, evindeki hamile kadını bahane gösterip yemek dilenmesiyle ilgilidir. Komşularını, pişirdikleri yemeklerden az da olsa kendisine ve evine getirmedikleri takdirde, evindeki aşeren hamile hanımın, bu yemeklerden gelen kokular yüzünden düşük yapabileceğini söyleyerek uyarır. Hatta, bu uyarısına aldırmazlarsa ve korktuğu başına gelirse, bu durumda komşulara bebeğin ölümünden sorumlu duruma düşeceklerini ve bir câriye yada erkek köle azat etmelerinin şart olacağını söyleyerek, onları tehdit etmekten kaçınmaz. Komşuların çoğunun, bilip de bilmezlikten geldikleri bu durum neticesinde evine kap kap yemek getirilen ünlü filozof, ev halkına ⌠herkesin evinde sadece bir çeşit, bizim evimizde ise çeşit çeşit yemek var■ diyerek, mahalledeki en iyi durumda olan evin kendilerininki olduğunu gururla söyler.[cviii]

Bu bölümdeki ikinci anekdot şöyledir; Bir gün, Nuheyvî, el-Kindî▓nin evinde yemek yerken, bir komşusu gelir. Bu şahıs, aynı zamanda Amr b. Nuheyvî▓nin de dostudur. Ancak el-Kindî, bu komşuyu sofraya davet etmez. Bu duruma sıkılan Amr, misafiri beraber yemeye çağırır. Komşu yemin ederek, zaten tok olduğunu ifade eder. el-Kindî ise bu yemini, onun aleyhinde delil olarak kullanır ve eğer yer ise onun küfrüne şahit olacağını ima eder.

Filozof el-Kindî▓ye ayrılan bölümde yer verilen bir diğer hikaye Ma▓bed▓in dilinden anlatılır. Ma▓bed önce el-Kindî▓nin cimriliği yüzünden, kiranın yanında kiracılarına neleri şart koştuğunu (Hayvan tezekleri, meyve kabukları, evdeki hamile hanım için biraz yemek vs.) sıralar. Devamında, kendisine amcaoğlu ve onun oğlu misafir olarak geldiğinde, el-Kindî▓nin takındığı tavır ve gönderdiği mektuplardan söz eder.

Misafirlerinin gelişinden çok kısa bir müddet sonra Ma▓bed, ev sahibinden bir not alır. Bu notta, el-Kindî, gelen misafirlerin Ma▓bed▓in evindeki ikametleri, bir iki gece ile sınırlı ise, bir külfeti olmasına rağmen bunu ihmal edebileceklerini belirtilir. Ancak Ma▓bed, verdiği cevapta, misafirlerinin bir ay civarında kendisinde kalacaklarını bildirir. Bunun üzerine meşhur filozof kiracısına gönderdiği yeni notta, kiranın 30 dirhemden 40 dirheme çıktığını, zira altı kişinin, kişi başına 5 dirhemden 30 dirheme ikamet ettiklerini, ancak 8 kişi için bu fiyatın 40 dirhem olması gerektiğini ifade eder. Durumu anlayamayan Ma▓bed, ev sahibine gönderdiği bir başka notta, onların kendi evinde kalışlarının ev sahibine ne gibi bir külfet getireceğini sormadan edemez. Nitekim, dağları yüklenen yeryüzüne misafirlerinin bedenleri ağır gelmeyecektir, yediklerinin bedeli ise kendi kesesinden çıkmaktadır. İşte bu son soru üzerine el-Kindî▓nin verdiği cevap, yaklaşık sekiz sayfalık bir mektuptur. Burada filozof, ev kiracılarının, oturdukları evlere nasıl zarar verdiklerini, bu zararları telafi etmediklerini ayrıntılı bir şekilde dile getirir. El-Kindî mektubunda başlıca şu görüşlerini ortaya koyar: Ev, kiracılar yüzünden eskiyip yıpranmakta, bakım, tamir masrafları hep ev sahibine kalmaktadır. Bu işe harcanan paralar düşünüldüğünde kiracılar hep kârlı, ev sahipleri ise zararlı çıkmaktadır. Ama bütün bunlara rağmen ev sahipleri daima kiracılarının iyiliğini, sağlığını dilerler, oysa kiracılar ev sahiplerinin ne şekilde olursa olsun kendilerinden uzak kalmasını isterler. İşleri bozulduğunda kiranın inmesini talep eder, işleri iyi gidince kirayı bir kuruş artırmayı teklif etmezler. Bazen kirayı sahte parayla ödeyip ev sahibini kandırırlar. Kiracılar oturdukları evleri öyle yıpratırlar ki evler değerini kaybeder. Kiraları daima geç ve parça parça ödedikleri için, kira geliri, gelirlerin en kötüsü durumuna düşer. Üstelik kiracılara göre, kirayı taksitle vermek kolaydır ama para elden topluca çıkarsa bu kolay değildir. Satın alırken de para elden topluca çıkar, bunun malda açtığı delik geniş olur, yarası derine işler. Her delik yamanmaz, her giden geri dönmez. Bu yüzden kiracılar daima ev almamayı tavsiye ederler. El-Kindî saydığımız bu fikirleri ve daha nicelerini sıraladıktan sonra, bütün bunların kiracıların aleyhine deliller olduğunu ileri sürer. Kiracıların övülecek hiçbir yönleri bulunmadığını ve kiracılar ile ev sahipleri arasında asla dostluk kurulamayacağını ifade eder. Böylece misafirlerin de evde ikamet edenler hükmünde olduğunu ispatladığını, her yeni gelenin kirayı artırdığını belirtir. Bunu umursamayacak olsa, kiracının, evde oturanın bir kişi ya da bin kişi olmasının fark etmeyeceğini söylemesinin hiç de uzak olmadığını da eklemeden edemez.[cix]

el-Câhiz▓in kahramanı el-Kindî▓nin, filozof el-Kindî olup olmadığı hususunda farklı görüşler ortaya atılmıştır. Eserin tahkikini gerçekleştiren Tâhâ el-Hâcirî, bu kahramanın meşhur filozof olmadığını ve bunu ispatlayacak bazı delillerin mevcut olduğunu belirtir. el-Hâcirî, filozof el-Kindî▓nin cimri olduğunu gösteren eserlere bakılıp el-Buhalâ▓daki karakterin meşhur filozof olduğunu iddia etmenin bir zorlama olduğu görüşündedir. Bahsettiği delillerden biri, filozof el-Kindî▓nin Bağdat▓ta yaşadığının biliniyor olmasına rağmen, eserdeki karakterin Basra▓da ikamet ettiğinin anlaşılmasıdır. Bu da hizmetçisi ile arasında geçen bir diyalogta, kuyu suyundan söz edilmesinden çıkarılmaktadır. Tatlı kuyu suyuna kıymet verilmesi ve itina edilmesi ancak Basra▓da söz konusudur. Nitekim Bağdat▓ta tatlı su boldur, su sıkıntı yoktur ve kuyuların lafı bile edilmez. Bir başka delil de, filozof el-Kindî▓nin Basra▓da bir köy sahibi olduğunun bilinmesidir. el-Buhalâ▓daki kahramanın ise, komşulardan yemek dilendikten sonra, ev halkına, mahalledeki en iyi durumda olan aile olduklarını söylemesi, onun böyle bir köye sahip olamayacağını gösterir. Tâhâ el-Hâcirî, eserdeki bu kahramanın Kinde kabilesine mensup başka bir cimri olduğunu iddia eder.[cx]

Kanaatimizce, el-Hâcirî yanılmaktadır. Nitekim kendisi filozofun Basra▓da bir köyü olduğunu söylemektedir. Bu durumda, hikâyede geçen kuyu ve tatlı su esprisinin, filozof el-Kindî▓ye ait olması muhtemel hale gelmektedir. Bir köy sahibi bile olsa, bu durum cimri yapıdaki kişinin ufak ve değersiz şeylere tenezzül etmeyeceğini göstermez. Ayrıca, bahsi geçen mektubun el-Kindî▓nin elinden çıkmış olması veya olmaması bir tarafa, el-Câhiz▓in burada hikâye ettiği kahramanın ve kastettiği kişinin, meşhur filozof el-Kindî olduğu, üslûptan ve konunun işleniş tarzından son derece açık bir şekilde anlaşılmaktadır.

Birinci fıkrada, istediğini yapmadıkları takdirde, komşularının şerî kurallara göre, köle azat etmelerinin gerekli olabileceğine atıfta bulunan el-Kindî, ikincide ise daha ağır bir şerî hüküm ile misafirini korkutmaktadır. Bu iki fıkra, son derece kurnaz olan filozofun, bilgisini cimriliğinin hizmetinde nasıl kullandığını bize açıkça göstermektedir.

Ev sahibi kiracı hikâyesine gelince, Ma▓bed▓in de meşhur mütekellimlerden oluşu,[cxi] okuyanlarda bu hikâyenin, gerçek olduğu izlenimini uyandırır. el-Kindî▓nin mektubunun içerdiği hemen hemen tüm ifadeler ve yaklaşımlar kısa veciz ve felsefî niteliklidir.[cxii] Konular ele alınırken, birinci önerme, ikinci önerme ve sonuç çıkarma yöntemi ile ilerlenir. Örneğin, evde ayak sayısı artınca, balçıktan yapılan yüzeylerde ve kireçle sıvanmış toprak üzerinde yürüyüşler ve merdivenlere tırmanışlar artar, bunun üzerine çamurlar soyulur, alçılar dökülür, kapı eşikleri parçalanır.[cxiii]

el-Kindî bu mektubunda, cimriliğini, felsefî delil ve yaklaşımlarla haklı çıkarmaya ve normal göstermeye çalışmaktadır. Mektubu okuyucularına sunan el-Câhiz▓in, felsefî risâlelerle açıkça alay ettiği görülür. Yazar, filozofun nefsindeki tamahkârlık dürtüsüne nasıl mağlup olduğunu ortaya koyarken, sıradan olmayan, okumuş, kültürlü, düşünen insanların bile cimrilik hastalığına yakalanabileceklerini bir kez daha ispatlar.

Mektup, ev sahibi kiracı ilişkisine bakış açısından değerlendirilecek olursa, tarihî ve sosyolojik olarak önemli bir materyali ihtiva etmektedir. Ev sahibinin kiracıya bakışını, kiracıların şiarını ve iki grup arasındaki sevgi-muhabbet ölçüsünü en güzel şekilde yansıt╜mak╜tadır. Zira mektuba göre ev sahibi daima kiracısının iyiliğini, sağlığını yani bol kazancını dilerken, kiracı Allah▓tan ev sahibini kendisinden her nasıl olursa olsun uzak tutmasını diler, ister zamanını, ister bedenini, isterse de canını almak sureti ile onu kendisine yaklaştırmaması için dua eder.[cxiv] Öte yandan ev sahibi, devamlı surette, kiracısına evini tahrip eden, malını kötü kullanan ve zarar veren adeta bir düşman gözüyle bakar.[cxv]

Sonuç olarak, Klasik Arap edebiyatının en büyük isimlerinden biri olan el-Câhiz, el-Buhalâ (Cimriler Kitabı) adlı eserindeki farklı cimri tiplemelerinin hikâyeleriyle hem Abbâsî toplumunun kültürel ve sosyal yapısını tüm açıklığı ile gözler önüne sermekte, hem de okuyucuları güldürürken düşündürmekte, eğlendirirken eğitmektedir. Kitaptaki cimri tipleri arasında bütün İslam dünyasında meşhur olan bir filozofun yer alması dikkat çekici bir ayrıntıdır. Yukarıda da değindiğimiz gibi, yazar, el-Kindî hikayesiyle bizlere felsefeyle uğraşan bir bilim adamının bile cimri olabileceğini gösterirken, ev sahibi kiracı ilişkilerinin yüzyıllar öncesinden bu yana pek de değişmediğini komik bir yaklaşımla sergilemektedir.

*Kars Kafkas Üniversitesi Fen- Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Elemanı, gkmmor@gmail.com

[1]═ İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay. , Ankara, 1995, s.42

[2]══ Ergünöz Akçora, Tarihimizde ve Kültürümüzde Nevruz, Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma, Tanıtma ve Hizmet Yay.═ Elazığ, 1999, s.17

[3] Büyük Türk Klasikleri, Tarih-Antoloji-Ansiklopedi, Ötüken-Söğüt, İstanbul, 1986, c.3,s.121

[5] Fikri Silahdaroğlu, Günümüz Türkçesi İle Kutadgu Bilig Uyarlaması, T.C Kültür Bakanlığı Yay. , Ankara, 1996, s.17√18

[6] Ali Alparslan, Kadı Burhaneddin Divanı▓ndan Seçmeler, T. C. Kültür Bakanlığı Yay. , Ankara, 2000, s. 162

[8]══ Haluk İpekten, Nefî-Hayatı-Sanatı-Eserleri, Akçağ Yay. , Ankara, 1996, s.165

[9]══ Haluk İpekten, Nailî-Hayatı-Sanatı-Eserleri, Akçağ Yay. , Ankara, 1991, s. 170

[11] İpekten, Nefî-Hayatı-Sanatı-Eserleri, Akçağ Yay. , Ankara, 1996, s.165

[13] ═Nail Tan, ⌠Atatürklü Nevruz Bayramları■, Türksoy Dergisi, Mayıs,2003, S.9,s.40

[14]══ Namık Kemal Zeybek, Türk Olmak, Ocak Yay. , Ankara, 1991, s.208

[16] Ali Erol,⌠Nevruz Üzerine Bir Yazı■ Azerbaycan Türk Kültür Dergisi, Mart-Nisan 2005, S:359 s.30

[17] Kamil Nerimanoğlu Veli, Azerbaycan▓da Nevruz Kültürü, Türk Dünyasında Nevruz Dördüncü Uluslar arası Bilgi Şöleni, A K M. Yay. , Ankara, 2001, s.143

[18] Karlıgaş Kadaşeva, Türkiye Türkçesine Aktaran, Dinara Düysebayeva Kazakistan▓da Nevruz Bayramı, Türk Dünyasında Nevruz Dördüncü Uluslar Arası Bilgi Şöleni, A. K. M. Yay. , Ankara, 2001,═ s.101√102

[21] Abdıldacan Akmataliyev, Kırgızlarda Nooruz(Nevruz),Türk Dünyasında Nevruz Dördüncü Uluslar arası Bilgi Şöleni, A. K. M. Yay. , Ankara, 2001, s.21√24

[i] Bu tarih, Halil Rıza Ulutürk (bkz. Helil Rza Ulutürk, ⌠Kimliyim■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap Neşr., Bakı, 2004, s. 12) ve Seyfettin Altaylı (bkz. Seyfettin Altaylı, Azadlık-Şiirler Halil Rıza Ulutürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998, s. XII) tarafından 1933 yılı olarak belirtilmektedir. Kendisi ile görüştüğüm eşi Firengiz Hanım, Halil Rıza▓nın da 1932 yılını onayladığını belirtmektedir.

[ii] bkz. Helil Rza Ulutürk, ⌠Kimliyim■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap Neşr., Bakı, 2004, s. 12-13

[iii] bkz. age. ═s.14

[iv] bkz. Bekir Nebiyev, İstiglal Şairi (Helil Rza Ulutürk▓ün Heyatı, Mübarizesi ve Yaradıcılık Irsi), Elm, Bakı, 2001, s. 18

[v] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s. 224

[vi] Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap Neşr., Bakı, 2004, s. 104

[vii] Teymur Ehmedov, Helil Rza Ulutürk, Azerbaycan Milli Ensiklopediyası Neşriyyat-Poligrafiya Birliyi, Bakı, 2002, s. 7

[viii] Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 105

[ix] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s. 224

[x] bkz. Elizade Esgerli, ⌠Firengiz Hanım Örneği■ Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s 13

[xi] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s. 37

[xii] Firengiz Ulutürk, ölümündün sonra eşinin 17 eserini düzenleyerek yayımlamıştır. Halen öğretim üyesi olarak Felsefe ve Siyaset Bilimi dersleri vermektedir.

[xiii] bkz. Mikayıl Mirze, ⌠Gerekli ve Ürekli Poeziya■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap Neşr., Bakı, 2004, s. 324

[xiv] Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 105

[xv] Fazil Rehmenzade, ⌠Merdanelik, Gehremanlık Poeziyası, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap Neşr., Bakı, 2004, s. 598

[xvi] bkz.Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.45

[xvii]═ bkz. age. s. 49

[xviii] Seyfettin Altaylı, Azadlık-Şiirler Halil Rıza Ulutürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998, s. XIII

[xix] Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 105

[xx] Söhrab Tahir, ⌠Güneşden Pay Alan Şair■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s. 132

[xxi] Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.45

[xxii] Azerbaycan para birimi: 1kepik, yüzde bir Manat▓a denktir.

[xxiii] Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.44

[xxiv] Helil Rıza Ulutürk, ⌠Kimliyim■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 12

[xxv] bkz. Süleyman Tekiner, ⌠Azerbaycan Sovyet Edebiyatında Mukavemet Hareketinin Millî Karakteri■, Dergi, Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü, Münih, 1963, Yıl: 9, S: 33, s. 44-47

[xxvi] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.46-47

[xxvii] Sabir Eliyev, ⌠Ulutürk Ömrünün Ulu Mühürü■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s. 195, s.247

[xxviii]B. Nebiyev, İstiglal Şairi (Helil Rza Ulutürk▓ün Heyatı, Mübarizesi ve Yaradıcılık Irsi), Elm, Bakı, 2001, s. 28

[xxix] Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.47

[xxx] bkz. Bekir Nebiyev, İstiglal Şairi (Helil Rza Ulutürk▓ün Heyatı, Mübarizesi ve Yaradıcılık Irsi), Elm, Bakı, 2001, s. 28

[xxxi] bkz.Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 107

[xxxii] bkz.═ Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s. 54

[xxxiii] bkz.═ age.═ s. 58

[xxxiv] bkz.═ age. s. 64

[xxxv] bkz. Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 107

[xxxvi] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.224

[xxxvii] bkz. age. s. 69

[xxxviii] B. Nebiyev, İstiglal Şairi (Helil Rza Ulutürk▓ün Heyatı, Mübarizesi ve Yaradıcılık Irsi), Elm, Bakı, 2001, s. 37

[xxxix] bkz. Ramiz Duyğun, ⌠Haggın... Dönmez Üzü■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s. 253

[xl] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s 71

[xli]bkz. age. s. 71-75

[xlii] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr.,═ Bakı, 2003.═ s.106-107

[xliii] bkz. Yavuz Ahundlu, İstiglal Şairleri, Elm, Bakı, 1998, s. 68

[xliv] bkz Halil Rza Ulutürk, Lefortova Zindanında, Azerbaycan Neşr., Bakı, 1998, s. 87-88

[xlv] bkz. Ramiz Duyğun, ⌠Halkımızın Ulutürkü■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 374

[xlvi] bkz Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.97-98

[xlvii] bkz. Ramiz Duyğun, ⌠Haggın...Dönmez Üzü■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s. 264

[xlviii] bkz. Helil Rza Ulutürk, Lefortovo Zindanında, Azerbaycan Neşr., Bakı, 1998, s. 164

[xlix]Gasım Gasımzade, ⌠Yazılacak Sehifeler İntizarında■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s. 120

[l] bkz. Mail Demirli, Helil Rza Ulutürkün Poeziyası, Sabah, 1996, s. 115

[li] bkz. Yavuz Ahundlu, İstiglal Şairleri, Elm, Bakı,1998, s. 69

[lii] Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.118-119

[liii] bkz. Teymur Ehmedov, Azerbaycan Yazıçıları Ensiklopedik Me▓lumat Kitabı, Azerbaycan Ensiklopediyası Neşriyyat Poligrafiya Birliyi Öner Neşr., Bakı, 1995, s. 500

[liv] bkz. Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 109

[lv] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s.114

[lvi]bkz. age. s.155

[lvii] bkz. age. s. 224

[lviii] bkz. age.═ s. 118

[lix] bkz. Firengiz Ulutürk (Düz.), ⌠Helil Rza Ulutürk▓ün Heyat Yolunun Başlıca Megamları■,═ Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 611

[lx] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003, s. 125

[lxi] bkz. age. s. 147

[lxii]═ bkz. age.═ s.224

[lxiii] Sabir Eliyev, ⌠Ulutürk Ömrünün Ulu Mühürü■, Firengiz Ulutürk (Düz.), İlk Allahım Son Allahım Mübarize, Genclik, Bakı, 1999, s.248

[lxiv] Günay Gazetesi, Cumartesi 17-23 Nisan 2004, No: 16 (995), s. 1

[lxv] Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 110

[lxvi] bkz. Firengiz Hanım Ulutürk, Helil Rza, Kederimle Gol-Boyun, Gorgud Neşr., 2. Neşri, Bakı, 2003,═ s. 234

[lxvii] bkz. Ulutürk Dünyası, İçtimaî-Siyasî Edebî Gazete, Mart 2004 No: 15 (4-5), s. 8

[lxviii] bkz. Teymur Ehmedov, ⌠İstiglal Neğmekarı Helil Rza Ulutürk■, Firengiz Ulutürk (Düz.), Müasirleri Helil Rza Ulutürk Haggında, Çinar Çap, Bakı, 2004, s. 105

Özet

═Azerbaycan▓ın millî şairidir. Azerbaycan▓ın siyasî ve ekonomik bağımsızlığını kazanması yolunda sürekli bir mücadele içinde olmuştur. Aynı zamanda şairliğinin bir parçası saydığı, Azerbaycan Türkçesini güçlendirmek ve yabancı sözlerden temizlemek yolunda da çok büyük çaba ve emek harcamıştır. Azerbaycan▓ın bugünkü şeklini almak üzere ağır faturalar ödeyerek kat ettiği kültür, ekonomik ve siyasi bağımsızlık yolundaki mücadelesinde halkını, altında tutulduğu Rus baskısına karşı güçlü kalemi ve topluluklar karşısındaki coşkulu konuşmaları yolu ile bilinçlendirmeye çalışmış, aynı bilinci üniversite hocası olarak da öğrencilerine yansıtmıştır. Bu yüzden hapsedildiği Moskova Lefortova Hapishanesi▓ndeki mahkûmiyeti süresince de kalemini elinden bırakmamıştır.

Anahtar kelimeler: ═Halil Rıza Ulutürk Azerbaycan millî═ mücadele═══ şair═════ Lefortova

Abstract: He is a national poet in Azerbaijan. He continuously struggled for Azerbaijan▓s political and economical independence. Additionally he gave a lot of struggle and effort in order to make Azerbaijani Turkish powerful and pure it from foreign words. He tried to make Azerbaijan people conscious of their cultural economical and political struggle against Russian pressure by addressing before the public and using his powerful penmanship in spite of the difficulties and dangers he faced, he also gave the same consciousness as a lecturer in the universities to the his students. Because of his strong patriotism he didn▓t leave his penmanship during the imprisonment in Moscow Lefortova Prison. He is a national poet in Azerbaijan. He continuously struggled for Azerbaijan▓s political and economical independence. Additionally he gave a ot of struggle and effort in order to make Azerbaijani Turkish powerful and pure it from foreign words. He tried to make Azerbaijan people conscious of their cultural economical and political struggle against Russian pressure by addressing before the public and using his powerful penmanship in spite of the difficulties and dangers he faced, he also gave the same consciousness
as a lecturer in the universities to the his students. Because of his strong patriotism he didn▓t leave his penmanship during the imprisonment in Moscow Lefortova Prison.

Key words:═ Halil Rıza Ulutürk══════════ Azerbaijan═════════════ national strife══════════ ═ poet══════ Lefortova

DİPNOTLAR:

╥ Bu makale Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili ve Belagati Bilim Dalına bağlı olarak Prof.Dr. Erol Ayyıldız danışmanlığında yürütülen ve 1999 yılında Bursa▓da değerlendirilerek kabul edilen ⌠el-Câhiz▓in Hayatı, Eserleri ve el-Buhalâ Adlı Kitabındaki Tip Tahlilleri■ başlıklı yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

[lxix] el-Hamevî, Yâkut, Mu▓cemu▓l-Udebâ, Kahire, 1980, c.16, s.74; İbn Hallikân, Vefeyâtu▓l-A▓yân, Beyrut, 1970, c.3, s.470-471; ez-Ziriklî, Hayruddîn, el-A▓lâm, Beyrut, 1969, c.5, s.239; es-Sendûbî, Hasan, Edebu▓l-Câhiz, Kahire, 1931, s.10; Hafâcî, Muhammed Abdulmun▓îm, Ebû Usmân el-Câhiz, Beyrut, 1982, s.53.

[lxx] el-Hamevî, age, c.16, s.74.

[lxxi] İbn Hallikân, age, c.3, s.474.

[lxxii]ez-Ziriklî, age, c.5, s.239; el-Fâhûrî, Hannâ, el-Câhiz, Beyrut, 1953, s. 20; Hafâcî,age, s. 259.

[lxxiii] İbn Hallikân, age, c. 3, s. 471; Cebr, Cemil, el-Câhiz fî Hayâtihî ve Edebihî ve Fikrihî, Beyrut, 1959, s. 16.

[lxxiv] Pellat, Charles, el-Câhiz fi▓l-Basra ve Bağdâd ve Sâmerrâ, terc. El-Keylâni, İbrâhîm, Şam, 1985, s.104.

[lxxv] es-Sendûbî, age, s.26-28.

[lxxvi] Hafâcî, age, s. 45-47.

[lxxvii] el-Câhiz, Ebû Usmân, el-Beyân ve▓t-Tebyîn, Beyrut, 1968, c. 4, s. 90.

[lxxviii] Cebr, age, s.19.

[lxxix] Emîn, Ahmed, Duha▓l-İslâm, Beyrut, 1933-1936, c. 1, s. 387.

[lxxx] el-Havfî, Ahmed Muhammed, el-Câhiz, Kahire, 1980, s.30.

[lxxxi] Goldziher, Ignace, Klasik Arap Literatürü, terc. Yüksel, A- Er, R., Ankara, 1993, s. 94.

[lxxxii] Kurd Ali, Muhammed, Umerâu▓l-Beyân, Kahire, 1938, c. 2, s. 404-405.

[lxxxiii] Şeşen, Ramazan, ⌠Câhiz■, T.D.V.İ.A., İstanbul, 1993, c. 7, s. 21.

[lxxxiv] Pellat, Charles, ⌠el-Câhiz■, Abbasid Belles-Lettres, Cambridge, 1990, s. 81.

[lxxxv] el-Fâhûrî, age, s. 37-38; el-Havfî, age, s.64.

[lxxxvi] Cebr, age, s. 149; Şûşe, Faruk, ⌠el-Câhiz ve Lugatu▓l-Cemâhîr■, Mecelletu▓l-Arabî, sayı.156, Kuveyt, 1971, s.164-165.

[lxxxvii] el-Fâhûrî, age, s. 40; Pellat, el-Câhiz fi▓l-Basra ve Bağdâd ve Sâmerrâ s. 388.

[lxxxviii] el-Havfî, age, s. 100.

[lxxxix] Pellat, el-Câhiz fi▓l-Basra ve Bağdâd ve Sâmerrâ, s. 389.

[xc] Cerdâk, Corc, ⌠Ekberu Sâhir fi▓l-Edebi▓l-▒Arabî■ Mecelletu Arabî, sayı.12, Kuveyt, 1959, s.111.

[xci] Cerdâk, agm, s.114-115.

[xcii] Sellûm, Davud, en-Nakdu▓l-Menhecî inde▓l-Câhiz, Beyrut, 1986, s. 270.

[xciii] el-Câhiz, el-Buhalâ, tahkik: Hâcirî, Tâhâ, Kahire, 1981, s.1.

[xciv] Emîn, age, c.1, s.107

[xcv] Ebû Ali, Muhammed Berekât, Suhriyyetu▓l-Câhiz min Buhalâih, Amman, 1982, s.38.

[xcvi] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.150.

[xcvii] el-Hâcirî, Tâhâ, ⌠Giriş■, el-Buhalâ, s.33.

[xcviii] Sellûm, age, s.137; Ebû Ali, age, s.37.

[xcix] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.148-153.

[c] Hafâcî, age, s.310.

[ci] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.23, 31, 96.

[cii] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.102.

[ciii] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.40.

[civ] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.22.

[cv] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.5.

[cvi] Karanyâ, Muhammed Mahmud, ⌠Edebu▓s-Sâhir■ Mecelletu▓l-Arabî, sayı. 370, Kuveyt, 1989, s.37.

[cvii] el-Ehvânî, Ahmed Fuad, ⌠Kindî■, İslâm Düşüncesi Tarihi, terc.Bilen, Osman, İstanbul, 1990, c.2, s.35-37.

[cviii] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.81.

[cix] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.82-89

[cx] el-Hâcirî, ⌠Açıklamalar■, el-Buhalâ, s.252-254.

[cxi] el-Hâcirî, ⌠Açıklamalar■, el-Buhalâ, s.349-350.

[cxii] Beamont, Daniel, ⌠Parody and Lying in al-Bukhala▓■ Studia Islamica, sayı.79, Paris,1994, s.36.

[cxiii] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.82.

[cxiv] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.85.

[cxv] el-Câhiz, el-Buhalâ, s.87-88.

KAYNAKÇA

Beamont, Daniel, ⌠Parody and Lying in al-Bukhala▓■ Studia Islamica, sayı.79, Paris, 1994.

el-Câhiz, Ebû Usmân, el-Beyân ve▓t-Tebyîn, Beyrut, 1968.

el-Câhiz, el-Buhalâ, tahkik: Hâcirî, Tâhâ, Kahire, 1981.

Cebr, Cemil, el-Câhiz fî Hayâtihî ve Edebihî ve Fikrihî, Beyrut, 1959.

Cerdâk, Corc, ⌠Ekberu Sâhir fi▓l-Edebi▓l-Arabî■ Mecelletu Arabî, sayı.12, Kuveyt, 1959.

Ebû Ali, Muhammed Berekât, Suhriyyetu▓l-Câhiz min Buhalâih, Amman, 1982.

el-Ehvânî, Ahmed Fuad, ⌠Kindî■, İslâm Düşüncesi Tarihi, terc.Bilen, Osman, İstanbul, 1990.

Emîn, Ahmed, Duha▓l-İslâm, Beyrut, 1933-1936, .

el-Fâhûrî, Hannâ, el-Câhiz, Beyrut, 1953.

Goldziher, Ignace, Klasik Arap Literatürü, terc. Yüksel, A- Er,R., Ankara, 1993.

el-Hâcirî, Tâhâ, ⌠Giriş ve Açıklamalar■, el-Buhalâ.

Hafacî, Muhammed Abdulmun▓îm, Ebû Usmân el-Câhiz, Beyrut, 1982.

el-Hamevî, Yâkut, Mu▓cemu▓l-Udebâ, Kahire, 1980.

el-Havfî, Ahmed Muhammed, el-Câhiz, Kahire, 1980.

İbn Hallikân, Vefeyâtu▓l-A▓yân, Beyrut, 1970.

Karanyâ, Muhammed Mahmud, ⌠Edebu▓s-Sâhir■ Mecelletu▓l-Arabî, sayı. 370, Kuveyt 1989.

Kurd Ali, Muhammed, Umerâu▓l-Beyân, Kahire, 1938.

Pellat, Charles, el-Câhiz fi▓l-Basra ve Bağdâd ve Sâmerrâ, terc. El-Keylâni, İbrâhîm, Şam, 1985.

Pellat, Charles, ⌠el-Câhiz■, Abbasid Belles-Lettres, Cambridge, 1990.

Sellûm, Davud, en-Nakdu▓l-Menhecî inde▓l-Câhiz, Beyrut, 1986.

es-Sendûbî, Hasan, Edebu▓l-Câhiz, Kahire, 1931.

Şeşen, Ramazan, ⌠Câhiz■, T.D.V.İ.A., İstanbul, 1993.

Şûşe, Faruk, ⌠el-Câhiz ve Lugatu▓l-Cemâhîr■, Mecelletu▓l-Arabî, sayı.156, Kuveyt,1971.

ez-Ziriklî, Hayruddîn, el-A▓lâm, Beyrut, 1969.

══════════════════════════════════════════

══════════════════════════════════════════════════════════════════════════════════

аХП ВЮКЮЭЮМ ЯНК ИЮМШМДЮ, АХПХ ЯЮЭДЮ ДЮИЮМЮПЮЦ

аС ИНКСМ, АС ЮЛЮФШМ ДЮБЮЛШ НКЮПЮЦ ╚иЮЬР╩КЮПДЮЙШ

SUMMARY

ъКХГЮДЪ ъЯЩЪПКХ

уъкхк пгю сксржпйжм июпюдшзшкшэшмдю хмяюм напюгш

уъкхк пгю сксржпй √ 75

пегчле

⌠онрепъммне онйнкемхе■ х рбнпвеярбн

пхвюпдю нкдхмцрнмю

кхрепюрспю

ßËÈÑÀ ÍÈфÀÒÛÍ яъмърйюпкшц ужясяхииъркъпх

ъДЪАХИИЮР

пЕГЧЛЕ

юК╜ЛЮГ жк╜бх

════════════════════════════ SUMMARY

хЯРХТЮДЪ НКСМЛСЬ ЪДЪАХИИЮР

═════════════════════════════════════════════════════════════════════════════════

юИМСП цЮЯШЛНБЮ

кХРЕПЮРСПЮ

уЖКЮЯЪ

яЮЛХПЪ лЪЛЛЪДКХ

хйх═══ джмию══ юпюяшмдю

FARS EDEBİYATINDA KERBELÂ

VЪfa ъАЖКТЪГ ЦШГШ ыЪsЪnova

ъдъахииюр

пегчле

SUMMARY